د "آل بویه" د بڼو تر مېنځ توپير

دیلمیانو د څلورمې قمري پیړۍ په اوایلو کښې په ایران کښې [[بني عباس|د عباسیانو د خلافت]] خلاف ځیني غورځنګونه پیل کړل.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref> ماکان بن کاکي، اسفارین شیرویه او مرداویج زیاری، هر یو په یو لښکر سره له دیلمه ووتل. د ابوشجاع زامن علي او حسن د سامانیانو له فرمانبردار ماکان سره ملګري شول. په ۳۲۱قمري کال کښې مرداویج زیاري په جرجان او طبرستان مسلط شو، علي او حسن د ماکان د نظر په جلبولو سره له مرداویج سره ملګري شول. هغه علي د کرج به حکومت وګماره<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۹۹ق، ج۸، ص۲۶۷.</ref> علي کرج ته لاړ او د چاپیره قلاګانو په نیولو سره د مرداویج د دبدبې سبب شو. هغه وړومبې د [[اصفهان]] د نیولو نیت درلود خو د مرداویج د ورور له لښکره یې ماتې وخوړه او څه موده پس یې ازجان او نوبندجان ونیول او ورور یې حسن هم د هغه په حکم کازون ونیوه.<ref>مقریزی، السلوک، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۳۱.</ref> علي په ۳۲۲ قمري کال کښې په [[شیراز]] غلبه وکړه او هلته یې د آل بویه حکومت جوړ کړ.<ref>ابن‌تغری، النجوم الزاهره، ۱۳۹۲ق، ج۳، ص۲۴۴-۲۴۵.</ref> په عین حال کښې د صادق سجادي په وینا، ځینو تاریخ لیکونکو د ارجان فتح(۳۲۱ق/۹۳۲م) د آل بویه د حکومت د جوړیدو پیل بللی دی.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref> له هغه وروسته په ۱۲ کالو کښې حسن او احمد هم په ترتیب سره په [[ری]]، کرمان او [[عراق]] برلاسي شول او د آل بویه حکومت په دریو سترو څانګو او په کرمان او [[عمان]] کښې په یوې وړې شعبې وویشل شو.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref>

== ځانګړی لیکنې ==