د "کرم الله وجهه" د بڼو تر مېنځ توپير
د سمون لنډیز نسته
د سمون لنډیز نسته |
د سمون لنډیز نسته |
||
| ۱ کرښه: | ۱ کرښه: | ||
'''دا مقاله د تدوین په حال کې ده!''' | '''دا مقاله د تدوین په حال کې ده!''' | ||
'''کَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَه''' یو د درناوي عبارت دی چې اهل سنت یې د امام علي (ع) له نومه وروسته کاروي او د نورو اصحابو لپاره ترې استفاده نه کوي. شیعیان د امام علي (ع) لپاره د کَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَه په ځای له علیه السلام عبارته استفاده کوي. | '''کَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَه''' یو د درناوي عبارت دی چې اهل سنت یې د [[امام علي علیه السلام|امام علي(ع)]] له نومه وروسته کاروي او د نورو اصحابو لپاره ترې استفاده نه کوي. شیعیان د امام علي(ع) لپاره د کَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَه په ځای له [[علیه السلام|علیه السلام]] عبارته استفاده کوي. | ||
اهل سنت عالمان د «کرم الله وجهه» یعنې «خدای دې هغه عزتمن او لوړ وساتي» عبارت د امام علي لپاره له دې امله مخصوص ګڼلی چې هغه هیڅکله بتانو ته سجده نه ده کړې. د دې په مقابل کې بیا وهابي مفتي عبدالعزیز بن باز له امام علي (ع) سره د کرم الله وجهه مخصوص کول د شیعه بدعت ګڼي. | اهل سنت عالمان د «کرم الله وجهه» یعنې «خدای دې هغه عزتمن او لوړ وساتي» عبارت د امام علي لپاره له دې امله مخصوص ګڼلی چې هغه هیڅکله بتانو ته سجده نه ده کړې. د دې په مقابل کې بیا وهابي مفتي عبدالعزیز بن باز له امام علي(ع) سره د کرم الله وجهه مخصوص کول د شیعه بدعت ګڼي. | ||
حافظ رجب بُرسي د اهل سنتو له خوا له امام علي (ع) سره، د «کرم الله وجهه» مخصوصول په درېو خلیفه ګانو د هغه د فضیلت او لوړاوي دلیل ګڼلی دی. ځینې شیعه څیړاندي امام علي (ع) ته د کرم الله وجهه مخصوصېدلو په دلیل او د «لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ؛ زما تړون ظالمانو ته نه رسیږي» او «فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ؛ په هغوي کې ځینې په ځان ظلم کوي» ایتونو په استناد سره درې خلیفه ګان د امامت وړ نه دي ګڼلي؛ ځکه چې د دغو ایتونو په اساس چا چې ګناه کړې په ځان یې ظلم کړی او د خدای پېمان (امامت) ظالم ته نه رسیږي. | حافظ رجب بُرسي د اهل سنتو له خوا له امام علي(ع) سره، د «کرم الله وجهه» مخصوصول په درېو خلیفه ګانو د هغه د فضیلت او لوړاوي دلیل ګڼلی دی. ځینې شیعه څیړاندي امام علي(ع) ته د کرم الله وجهه مخصوصېدلو په دلیل او د «لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ؛ زما تړون ظالمانو ته نه رسیږي» او «فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ؛ په هغوي کې ځینې په ځان ظلم کوي» ایتونو په استناد سره درې خلیفه ګان د امامت وړ نه دي ګڼلي؛ ځکه چې د دغو ایتونو په اساس چا چې ګناه کړې په ځان یې ظلم کړی او د خدای پېمان (امامت) ظالم ته نه رسیږي. | ||
==مفهوم پېژندنه== | ==مفهوم پېژندنه== | ||
«کَرَّمَ اللهُ وَجْهَه» د «خدایه ته هغه شریف او بزرګوار کړي»[۱] په معنا ( په هغه بڼه کې چې جمله دعایي وګڼو)[۲] یا «خدای هغه عزتمن او لوی کړ» ( که جمله خبري وګڼو)،[۳] د احترام جمله ده چې زیاتره اهل سنت یې د امام علي (ع) له نوم وروسته کاروي.[۴] اهل سنت عالمان ابن حَجَر هَیْتَمی او مؤمن شِبْلَنجی د هغې معنا « خدای هغه د غیر خدا له عبادته وساته» ګڼلې ده.[۵] د اهل سنتو په کتاب کې کله کله د امام علي (ع) لپاره د «کَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَهُ فِی الجَنَّة» له عبارته هم استفاده شوې ده.[۶] | «کَرَّمَ اللهُ وَجْهَه» د «خدایه ته هغه شریف او بزرګوار کړي»[۱] په معنا ( په هغه بڼه کې چې جمله دعایي وګڼو)[۲] یا «خدای هغه عزتمن او لوی کړ» ( که جمله خبري وګڼو)،[۳] د احترام جمله ده چې زیاتره اهل سنت یې د [[امام علي علیه السلام|امام علي(ع)]] له نوم وروسته کاروي.[۴] اهل سنت عالمان ابن حَجَر هَیْتَمی او مؤمن شِبْلَنجی د هغې معنا « خدای هغه د غیر خدا له عبادته وساته» ګڼلې ده.[۵] د اهل سنتو په کتاب کې کله کله د امام علي(ع) لپاره د «کَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَهُ فِی الجَنَّة» له عبارته هم استفاده شوې ده.[۶] | ||
د رایت له حدیثه داهل سنتو له څلورو ګونو فقیهانو څخه د احمد بن حنبل د نقل په اساس د اسلام پېغمبر (ص) کله چې د خیبر په غزا کې بېرغ امام علي (ع) ته ورکړ له «وَالَّذِی کَرَّمَ وَجْهَ مُحَمَّد»[یادداشت ۱] عبارته یې استفاده کړې ده.[یادداشت۲] | د رایت له حدیثه داهل سنتو له څلورو ګونو فقیهانو څخه د احمد بن حنبل د نقل په اساس [[د اسلام پېغمبر صلی الله علیه و آله|د اسلام پېغمبر(ص)]] کله چې د خیبر په غزا کې بېرغ امام علي(ع) ته ورکړ له «وَالَّذِی کَرَّمَ وَجْهَ مُحَمَّد»[یادداشت ۱] عبارته یې استفاده کړې ده.[یادداشت۲] | ||
==له امام علي(ع) سره مخصوصوالی== | ==له امام علي(ع) سره مخصوصوالی== | ||
:::''په قاهرې کې د محمد علي پاشا د جومات د ګنپت داخلي فضا چې پکې د درې ګونو خلیفه ګانو لپاره له رَضیَ اللهُ تَعالیٰ عَنْه او د امام علی(ع) لپاره له کَرَّمَ اللهُ تَعالیٰ وَجْهَه استفاده شوې ده.'' | :::''په قاهرې کې د محمد علي پاشا د جومات د ګنپت داخلي فضا چې پکې د درې ګونو خلیفه ګانو لپاره له رَضیَ اللهُ تَعالیٰ عَنْه او د امام علی(ع) لپاره له کَرَّمَ اللهُ تَعالیٰ وَجْهَه استفاده شوې ده.'' | ||
د اهل سنتو عالمانو ابن کثیر او ابن حَجَر هَیْتَمی په وېنا د کرم الله وجهه عبارت د ډېرو اهل سنتو له خوا له علي (ع) سره مخصوص شوی دی. هغوي د خلیفه ګانو منجمله امام علي او نورو اصحابو لپاره د رضی الله عنه ( خدای دې له هغه راضي شي) عبارت استعمال کړی خو د کرم الله وجهه عبارت یوازې د امام علي لپاره کارولئ او د درې ګونو خلیفه ګانو یا نورو اصحابو لپاره ترې استفاده نه کوي.[۸] حنفي عالمانو احمد بن محمد خَفاجي او محمد بن احمد سَفاریني هم په اهل سنتو کې د دغه عبارت په دودېدو تصریح کړی دی.[۹] په ۱۵ ق پېړۍ په لیکل شویو کتابونو کې هم د کرم الله وجهه عبارت یوازې له امام علي (ع) سره مخصوص شوی دی.[۱۰] | د اهل سنتو عالمانو ابن کثیر او ابن حَجَر هَیْتَمی په وېنا د کرم الله وجهه عبارت د ډېرو اهل سنتو له خوا له علي(ع) سره مخصوص شوی دی. هغوي د خلیفه ګانو منجمله امام علي او نورو اصحابو لپاره د رضی الله عنه ( خدای دې له هغه راضي شي) عبارت استعمال کړی خو د کرم الله وجهه عبارت یوازې د امام علي لپاره کارولئ او د درې ګونو خلیفه ګانو یا نورو اصحابو لپاره ترې استفاده نه کوي.[۸] حنفي عالمانو احمد بن محمد خَفاجي او محمد بن احمد سَفاریني هم په اهل سنتو کې د دغه عبارت په دودېدو تصریح کړی دی.[۹] په ۱۵ ق پېړۍ په لیکل شویو کتابونو کې هم د کرم الله وجهه عبارت یوازې له امام علي(ع) سره مخصوص شوی دی.[۱۰] | ||
===د مخصوصوالي دلیل=== | ===د مخصوصوالي دلیل=== | ||
اهل سنتو عالمانو له امام علي (ع) سره د کرم الله وجهه د عبارت د اختصاص لپاره ځینې دلیلونه ذکر کړې دي: | اهل سنتو عالمانو له [[امام علي علیه السلام|امام علي(ع)]] سره د کرم الله وجهه د عبارت د اختصاص لپاره ځینې دلیلونه ذکر کړې دي: | ||
* '''بت ته سجده نه کول:''' ابن حَجَر هَیْتَمي او مؤمن شِبْلَنجي له حضرت علي (ع) سره د کرم الله وجهه د عبارت مخصوصوالی له دې امله ګڼلی چې هغه هیڅ کله بت ته سجده نه ده کړې.[۱۱] ابن حجر، ابو بکر بن ابی قحافه بت ته په سجده نه کولو کې له علي سره شریک ګڼلی؛ په دې فرق سره چې بوتانو ته د علي (ع) د سجدې نه کولو باندې ټول متفق دي.[۱۲] همداراز هېتمي د هغو کسانو په ځواب کې چې ویلې یې دي ځینو اصحابو لکه عبدالله بن عباس او عبدالله بن عمر هم بت ته سجده نه ده کړې، ویلې دي چې هغوي د شرک له ختمېدو وروسته زېږېدلې دي؛ له دې امله د هغو کسانو په شان نه دي چې د بت پرستۍ په زمانه کې پېدا شوې دي، خو بت پرستي یې نه ده کړې.[۱۳] | * '''بت ته سجده نه کول:''' ابن حَجَر هَیْتَمي او مؤمن شِبْلَنجي له حضرت علي(ع) سره د کرم الله وجهه د عبارت مخصوصوالی له دې امله ګڼلی چې هغه هیڅ کله بت ته سجده نه ده کړې.[۱۱] ابن حجر، ابو بکر بن ابی قحافه بت ته په سجده نه کولو کې له علي سره شریک ګڼلی؛ په دې فرق سره چې بوتانو ته د علي(ع) د سجدې نه کولو باندې ټول متفق دي.[۱۲] همداراز هېتمي د هغو کسانو په ځواب کې چې ویلې یې دي ځینو اصحابو لکه عبدالله بن عباس او عبدالله بن عمر هم بت ته سجده نه ده کړې، ویلې دي چې هغوي د شرک له ختمېدو وروسته زېږېدلې دي؛ له دې امله د هغو کسانو په شان نه دي چې د بت پرستۍ په زمانه کې پېدا شوې دي، خو بت پرستي یې نه ده کړې.[۱۳] | ||
* '''له زوکړې مخکې د پېغمبر(ص) درناوی:''' د مسلمان متکلم او فیلسوف جلال الدین دوّاني په وینا، کله چې فاطمه بنت اسد امام علي (ع) په خېټه درلود، کله به یې چې حضرت محمد (ص) لیده سملاسي به له ځایه پاڅېده؛ ځکه چې کوم بچی یې به خېټه کې و هغه به حرکت کاوه او دا به پوهېده چې باید پاڅېږي. د دواني په وینا، اکثره اهل سنتو عالمانو له امام علي(ع) سره د کرم الله وجهه د مخصوصوالي دلیل همدا کیسه ګڼلې ده.[۱۴] | * '''له زوکړې مخکې د [[د اسلام پېغمبر صلی الله علیه وآله|پېغمبر(ص)]] درناوی:''' د مسلمان متکلم او فیلسوف جلال الدین دوّاني په وینا، کله چې فاطمه بنت اسد امام علي(ع) په خېټه درلود، کله به یې چې حضرت محمد(ص) لیده سملاسي به له ځایه پاڅېده؛ ځکه چې کوم بچی یې به خېټه کې و هغه به حرکت کاوه او دا به پوهېده چې باید پاڅېږي. د دواني په وینا، اکثره اهل سنتو عالمانو له امام علي(ع) سره د کرم الله وجهه د مخصوصوالي دلیل همدا کیسه ګڼلې ده.[۱۴] | ||
===له امام علي(ع) سره د هغه له مخصوصوالي سره د وهابیانو مخالفت=== | ===له امام علي(ع) سره د هغه له مخصوصوالي سره د وهابیانو مخالفت=== | ||
د اسلامي مذهبونو د څېړاندي مهدي فرمانیان په وینا، وهابیانو د حضرت علي(ع) د نوم اخستلو په وخت د کرم الله وجهه له ویلو منع کړې ده.[۱۵] او د وهابیت څېړاندي قاسم اف په راپور، ابن تیمیه په خپلو ډېرو کتابونو کې د امام علي (ع) لپاره د کرم الله وجهه له جملې استفاده نه ده کړې.[۱۶] | د اسلامي مذهبونو د څېړاندي مهدي فرمانیان په وینا، وهابیانو د حضرت علي(ع) د نوم اخستلو په وخت د کرم الله وجهه له ویلو منع کړې ده.[۱۵] او د وهابیت څېړاندي قاسم اف په راپور، ابن تیمیه په خپلو ډېرو کتابونو کې د امام علي (ع) لپاره د کرم الله وجهه له جملې استفاده نه ده کړې.[۱۶] | ||
د وهابي مفتي عبدالعزیز بن باز په باور، د امام علي(ع) لپاره د کرم الله وجهه د عبارت استعمال د شیعیانو دسیسه [۱۷] او بدعت دی.[۱۸] د عبدالعزیز بن باز شاګرد محمد صالح المُنَجِّد هم باوري دی چې اول شیعیانو دغه عبارت د علي (ع) لپاره وکاروه او ناپوهه کاتبانو د هغوي پېروي وکړه.[۱۹] البته دوي د خپلې ادعا لپاره هیڅ سند نه دی ذکر کړی.[۲۰] | د وهابي مفتي عبدالعزیز بن باز په باور، د امام علي(ع) لپاره د کرم الله وجهه د عبارت استعمال د شیعیانو دسیسه [۱۷] او بدعت دی.[۱۸] د عبدالعزیز بن باز شاګرد محمد صالح المُنَجِّد هم باوري دی چې اول شیعیانو دغه عبارت د علي(ع) لپاره وکاروه او ناپوهه کاتبانو د هغوي پېروي وکړه.[۱۹] البته دوي د خپلې ادعا لپاره هیڅ سند نه دی ذکر کړی.[۲۰] | ||
د دیارلسمې قمري پېړۍ د شیعه عالم ادیب دره صوفي په وینا شیعیان د امام علي(ع) لپاره د | د دیارلسمې قمري پېړۍ د شیعه عالم ادیب دره صوفي په وینا شیعیان د امام علي(ع) لپاره د «[[علیه السلام]]»، «سَلامُ الله عَلَیْه» یا «صَلَواتُ الله عَلَیْه» له عبارته استفاده کوي د افغانستان شیعه عالم محمد آصف محسني د امام علي(ع) لپاره د کرم الله وجهه استعمال له اهل سنتو عالمانو سره مخصوص ګڼلی دی.[۲۲] | ||
==د امام علی(ع) پر لوړاوي دلالت== | ==د امام علی(ع) پر لوړاوي دلالت== | ||
د اتمې قمري پېړۍ شیعه عالم او محدث حافظ رجب بُرسي، د اهل سنتو له خوا له امام علي(ع) سره د کرم الله وجهه د عبارت اختصاص پر نورو اصحابو د امام علي د لوړاوي دلیل ګڼلی دی.[۲۳] محمد ثقفي تهراني دغه تخصیص په دې خبره چې په خلیفه ګانو کې یوازې علي (ع) د بوتانو عبادت نه دی کړی، دلیل ګڼلی دی. هغه له دې خبرې نتیجه اخستې چې په خلفاوو کې یوازې امام علي (ع) د امامت وړ دی؛ ځکه چا چې د بوتانو عبادت کړی وي د امامت وړتیا نه لري.[۲۴] | د اتمې قمري پېړۍ شیعه عالم او محدث حافظ رجب بُرسي، د اهل سنتو له خوا له امام علي(ع) سره د کرم الله وجهه د عبارت اختصاص پر نورو اصحابو د امام علي د لوړاوي دلیل ګڼلی دی.[۲۳] محمد ثقفي تهراني دغه تخصیص په دې خبره چې په خلیفه ګانو کې یوازې علي(ع) د بوتانو عبادت نه دی کړی، دلیل ګڼلی دی. هغه له دې خبرې نتیجه اخستې چې په خلفاوو کې یوازې امام علي (ع) د امامت وړ دی؛ ځکه چا چې د بوتانو عبادت کړی وي د امامت وړتیا نه لري.[۲۴] | ||
شیعه څیړاندي سید محمدجواد حسینی جلالی، هم له امام علي(ع) سره د کرم الله وجهه د مخصوص ګڼلو دلیل ته له اشارې وروسته [۲۵] | شیعه څیړاندي سید محمدجواد حسینی جلالی، هم له امام علي(ع) سره د کرم الله وجهه د مخصوص ګڼلو دلیل ته له اشارې وروسته [۲۵] «لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ؛ زما تړون او عهد ظالمانو ته نه رسیږی»و «فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ؛ ځینې یې په ځان ظلم کوي» [۲۶]، ایتونو په استناد سره درې ګوني خلیفه ګان د امامت وړ نه دي ګڼلې . ځکه چې د دغو ایتونو په اساس چا چې ګناه کړې وي په ځان یې ظلم کړی او د خدای پیمان (امامت) ظالم ته نه رسیږی.[۲۷] | ||
==اړونده لیکنې== | ==اړونده لیکنې== | ||