رانجه لګول
دا مقاله د تدوین په حال کې ده!
رانجه لګول، رانجه اچول یا سترګې تورول یا اکتحال یو مستحب عمل او د اسلام د پېغمبر (ص) او شیعه امامانو سنت دی چې نورو ته یې هم د دې سپارښتنه کړې ده. په روایتونو کې د رانجو لګولو لپاره ځینې مادي او معنوي فایدې لکه د سترګو د ځینو ناروغیو مخنیوی او درملنه او له عبادت او شپې روڼولو سره مرسته ذکر شوې ده.
د رانجو لګولو لپاره په فقې کې ځینې احکام ذکر شوې دي. ځینو فقیهانو هغه د نامحرمو په وړاندې د ښځو لپاره منع شوی زینت نه دی بللی، د روژتي لپاره رانجه لګول که چرې خوند یا بوی یې مرۍ ته ورسیږي، مکروه دي. همداراز ځینو کسانو هغه بدن ته د اودس د اوبو د رسېدو خنډ بللی. فقیهانو رانجه لګول د احرام له محرماتو ګڼلي دي.
مفهوم او مقام
(د کاڼي سرمه دان له څلورمې تر اتمه پېړۍ په ایران او مینځنۍ اسیا پورې اړوند)
د سترګو تورول یا رانجه اچول چې په فقې کې ورته اکتحال وایي،[۱] د سینګار یوه طریقه[۲] او له مستحبو عملونو څخه ده چې سړو او ښځو ته یې سپارښتنه شوې ده.[۳]
په اسلامي سرچینو کې رانجه لګول په نبوي سیرت کې یو سنت یاد شوی دی.[۴] او امامانو (ع) هم د دې سپارښتنه کړې [۵] او هغه یې د ایمان نښه ګڼلې ده[۶] او خپل ملګري یې د رانجو لګولو ته هڅول.[۷] ځینو روایي کتابونو، د رانجو لګولو روایتونو ته یو څپرکی بیل کړی دی.[۸] اکتحال په لغت کې د سترګو لپاسه یو څه لګولو ته وایي[۹] او یا هر مفید شی چې د درملنې لپاره په سترګو اېښودل کیږي.[۱۰]
د رانجو فقهي احکام
د رانجو لګولو په اړه په مختلفو فقهي بابونو کې خبره شوې ده:
د پردې په احکامو کې
ځینو فقیهانو رانجه لګول د نامحرمو په وړاندې د ښځو لپاره له منع شویو زینتونو نه دي ګڼلې.[۱۱] همداراز ځینو څېړاندو رانجه لګول په دغه ایت «وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها»[۱۲] کې د «إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها» (هغه زینتونه چې د نامحرم په وړاندې یې پر ښځو پټول واجب نه دي) له مصادیقو ګڼلې ده.[۱۳]د دغه ایت په تفسیر کې له امام صادق (ع) ]۱۴] او امام باقر (ع) یو روایت نقل شوی [۱۵] چې د سترګو رانجه د ښځو لپاره له مباحو ظاهري زینتونو معرفي شوې دي.
په احرام کې
د احرام په حالت کې د تورو رانجو د لګولو د حرام یا مکروهوالي په اړه د نظر اختلاف موجود دی.[۱۶] ځینې فقیهانو د احرام په حال کې د ښځو او سړو لپاره[۱۷] د تورو رانجو لګول حرام ګڼلې دي،[۱۸] ان که د زینت په نیت نه وي هم.[۱۹] سره له دې که څوک په احرام کې د رانجو لګولو ته مجبوره وي، حرام نه دي.[۲۰]
ځینو د احرام په حال کې د رانجو لګولو د حرمت لپاره د شهرت او اجماع ادعا کړې ده،[۲۱] که څه هم شیخ طوسي هغه د احرام له مکروهاتو ګڼلې دي.[۲۲] په ځینو روایي کتابونو لکه وسائل الشیعه[۲۳] او مستدرک الوسائل[۲۴] کې د احرام په حال کې د اکتحال د حراموالي روایتونو ته یو باب بیل شوی دی. ځینې فقیهان باوري دي چې د احرام په حال کې د رانجو لګول کفاره نه لري، خو که ښه بوی ولري، د اقوی نظر مطابق کفاره لري.[۲۵]
په لمانځه او روژې کې
ځینې فقیهانو د روژې په حالت کې د رانجو لګول جایز او ځینو د روژې له مبطلاتو او ماتوونکو ګڼلې دي.[۲۶] خو یو شمېر فقیهان باوري دي چې د روژتي رانجه لګول په داسې بڼه کې چې بوی یا خوند یې مرۍ ته ونه رسیږي مکروه دي.[۲۷] سرمه بدن ته د اودس د اوبو د رسېدلو خنډ بلل شوې ده. [۲۸]
فایدې
په اسلامي روایتونو کې د سترګو لپاره د رانجو فایدو ته اشاره شوې[۲۹] او په ځینو روایتونو کې د ځینو ناروغیو د مخنیوي [۳۰] او درملنې لپاره د رانجو لګولو سپارښتنه شوې ده.[۳۱] له امام صادق (ع) د یو روایت په اساس، د شپې رانجه لګول د بدن لپاره ګټه ور او د ورځې زینت دی.[۳۱] د بڼو لویېدل،[۳۳] له سترګو د دوړو او خاورو وتل،[۳۴] له شپه روڼولو سره مرسته،[۳۵] اوږدې سجدې[۳۶] او د انسان د مخ نورانیت [۳۷] د رانجو لګولو نورې فایدې دي.
په ځینو روایتونو کې د رانجو جنس او قسمونو،[۳۸][یادداشت ۱] د رانجو لګولو اندازې [۳۹] او د لګولو وخت [۴۰] ته توجه شوې او د رانجو لګولو په وخت خاصې دعا ته اشاره شوې ده.[۴۱]