د "غراء خطبه" د بڼو تر مېنځ توپير

'''غَرّاء خطبه'''، د نهج البلاغې له مشهورو خطبو څخه ده[۱] دا خطبه د خپل فصاحت او بلاغت له امله د غرّاء(یعنی نورانی او ځلیدونکی) خطبې په نامه مشهوره شوې ده.[2] اِبن‌اَبی‌الحَدید دا خطبه د امام علی(ع) له معجزو څخه ګڼي[3] د خطبه چې ساده ټکي لري، خو د علم بیان ډېر موارد لکه تمثیل، سجع، استعاره او کنایه په کې راغلي دي.[4] د نهج البلاغه تالیف کوونکي سید رضي روایت کوي چې د دې خطبې له اوریدلو وروسته خلک له وېرې لړزیدل او اوښکې یې ورولې.[5]

د دې خطبې اصلي محتوا څلور موضوعات دي: ۱. انسان او د هغه تاریخ 2. په دنیا پسې د زړه تړلو غندنه 3. د تقوا خپلولو نصیحت د پرهېزګارانو ځانګړتیاوې 4. له مرګه وروسته د پیښو تفصیل. د انسان او د هغه د تاریخ په موضوع کې چې د دې خطبې تر ټولو مهمه موضوع ګڼل کیږي، ځینې مسئلې لکه د انسان مړینه، هغه ته ورکړل شوي نعمتونه، د انسان غفلت، د دنیا ژوند، د انسان د عبرت اخستلو وړتیا او د دنیا فاني شونه بیان شوي دي.[6] په حِلیةُ الأولیاء و طَبَقاتُ الأصفیاء کې د ابو نعیم اصفهاني له قوله چې امام علي(ع) دا خطبه هغه مهال ولوستله چې د یوه کس جسد په لحد کې کېښودل شوی و او کورنۍ یې ورباندې ژړا کوله.[7]

د مَصادرُ نَهج‌ِالبَلاغة و اَسانیدُه  کتاب لیکوال سید عبدالزهراء حسیني خطیب په دې باور دی چې د دې خطبې د اعتبار لپاره د دې سند د څیړلو اړتیا نشته. ځکه چې د دې خطبې متن دومره فصاحت او بلاغت لري چې له معصومینو پرته يې بل څوک نه شي بيانولی.[۸] د نهج البلاغې په شمول د دې خطبې ځينې برخې په تُحَف‌العقول،[۹] و حِلیةُ الأولیاء او طَبَقاتُ الأصفیاء[۱۰] کې هم نقل شوي دي.[11]  

د عبدالزهراء حسیني خطیب په وینا په العِقْدُ الفَرید[۱۲] کتاب کې د غلطۍ له سببه د امام د دې خطبې پر ځای یوه بله خطبه غراء خطبه یاده شوې ده.[۱۳] لکه څنګه چې په تَیْسیر المَطالب کتاب کې هم د نهج البلاغه ۱۸۵م خطبه غرّاء نومول شوې ده.[14] سید صدیق موسوي په خپل کتاب تَمامُ نَهْجِ الْبَلاغه، کې د نهج البلاغه ۲۳۷ خطبه د غرّاء د خطبې یوه برخه ګڼلې ده.[15]