باب الساعات
بابُ السّاعات یا د ساعتونو (ګړیو) دروزاه په دمشق کې یو خای دی چې د کربلا اسیران د یزید ماڼۍ ته له ورتللو مخکې یوه موده هلته وساتل شول. د پېغمبر(ص) صحابي سهل ساعدي، دمشق ته د ساعتونو له دروازې د اسیرانو د کاروان د ننوتلو د څرنګوالي راپور ورکړی دی، له همدې امله په عاشورایي ادبیاتو کې د دې یادونه کیږي.
د نوم کېښودلو علت
باب الساعات د اموي جومات له دروازو څخه وه چې لپاسه پرې یو لوی ساعت جوړ شوی و. دې ته باب جیرون هم ویل کیږی.[۱] په باب الساعات د هغې نومول د هغې لپاره د ساعت د شتون له امله ګڼل شوې دي.[۲] همداراز په شام کې د کربلا د اسیرانو د کیسه په راپور پورې اړوند روایي متونو کې د باب الساعات یادونه شوې ده.[۳] ویل شوي چې دغه باب الساعات په دمشق کې د اموي جومات له باب الساعاته بیل دی او یوه موده د امام حسین(ع) سر د یزید ماڼۍ ته له وروړلو مخکې د هلته ساتل شوی دی.[۴] له دې امله چې په ۶۱ ق کال کې د کربلا د اسیرانو قافله څو ساعته په دغه ځای کې ایساره کړی شوه، دا په باب الساعات مشهور شوی دی.[۵]
البته ځینو کسانو شام ته د بندیانو د قافلې ورتګ له باب توماء ګڼلی دی.[۶] ځینو هم ویلي چې: باب الساعات هماغه باب توما دی چې د دمشق له مسیحي میشته محلو دی او ځینې اثار ترې باقي پاتې دي.[۷]
د سهل ساعدي راپور
له سهل ساعدي راپور شوی چې کله د کربلا د اسیرانو قافله دمشق ته دننه کولی شوه، د دمشق خلک په ساعات دروازه کې راغونډ وو او خوشالۍ او نڅا یې کوله.[۸] شیخ عباس قمي له کامل بهائي راپور کړی چې د امام حسین(ع) اهل بیت، درې ورځې د دمشق په دروازه کې پاتې شول.[۹]
سهل ساعدي له ساعات دروازې څځه دمشق ښار ته د بندیانو د ورتګ د څرنګوالي راپور ورکړی دی. د هغه په وینا، پرې سرونه په نیزو او له بندیانو سره یو ځای روان وو او د امام حسین لور سکینه له هغه وغوښتل چې نیزه دارانو ته یو څه ورکړي چې د شهیدانو سرونه له اسیرانو لږ مخکې مخکې بوځي چې نامحرمان د قافلې ښځو او جینکو ته نه ګوري.[۱۰] له همدې امله د عاشورا د پېښې په ماتمونو په تېره بیا د یزید د مجلس په ماتم کې د باب الساعات یادونه کیږي.
د دمشق د اموي جومات په باب الساعات کې یو لوی کاڼي دی چې ویل کیږي هابیل او قابیل خپلې قربانۍ په هغه اېښې وې.[۱۱]
په فارسي ادبیات او فرهنګ کښې
په فارسي ادبیاتو او شعر کې «دروازه ساعات» کارول شوې ده. دا ټکی په عاشورایي ادبیاتو کې د کوفې او حلب له لوري د دمشق دروازې ته اشاره لري چې د کربلا اسیران هلته وساتل شول. لاندینی شعر له دغو اشعارو دی:
| شامیان کردند امروز ازدحام | تا سر پاک حسین آید به شام | |
| خلق را آهنگ شادی بر لب است | این هیاهو از برای زینب است | |
| شامیان چنگ و نی و دف میزنند | دور زین العابدین کف میزنند | |
| سهل را سوز از دل، آه از سرگذشت | وارد دروازه ساعات گشت | |
| تا در دروازه سرها را شکافت | دید نا گه هیجده خورشید تافت[۱۲] |
ټیلي ویژني سیریل
دروازه ساعات په ۱۳۸۸ ل کال کې جوړ د څلورو قسطونو یوه ټیلي ویژني ډرامه ده چې ډاېریکټر، لیکوال او پروډیوسر یې سید جواد هاشمي دی چې شام ته د کربلا د اسیرانو د وروستلو په ورځو کې د دغه دروازې په خواوشا کې ځینې پېښو ته اشاره کوي. دا ډرامه د ایران د اسلامي جمهوریت د ریډیو ټیلي ویژن له قرآن چینل څخه خپره شوې ده.[۱۳]
اړونده څېړنې
فوټ نوټ
- ↑ ابن بطوطه، سفرنامه، ۱۳۵۹ش، ج۱، ص۹۰.
- ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، دارالفکر، ج۹، ص۱۵۸.
- ↑ رجوع کنید به: مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۱۲۸.
- ↑ رجوع کنید: بیضون، موسوعة الکربلا، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۴۱۴.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۸ش، ص۱۸۸.
- ↑ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۹-۱۳۰.
- ↑ شهیدی، «باب الساعات» در دایرة المعارف تشیع، ۱۳۸۰ش، ج۳، ص۱۲؛ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۸ش، ص۱۸۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۱۲۸.
- ↑ قمی، نفس المهموم، ۱۴۲۱ق، ص۳۹۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۱۲۸؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۶۸.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۶۴؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، دارالفکر، ج۹، ص۱۵۴.
- ↑ بازگشتم آتش از پا تا به سر، «پایگاه اطلاعرسانی نخل میثم».
- ↑ مینی سریال «دروازه ساعات»، شبکه قرآن و معارف سیما.
سرچينې
- ابن اعثم کوفی، احمد، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- ابن بطوطه، سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه: محمدعلی موحد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۹ش.
- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، بیتا.
- بیضون، لبیب، موسوعة کربلا، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۲۷ق.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
- خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین علیهالسلام، قم، انوار الهدی، ۱۴۲۳ق.
- قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۴۲۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۸ش.
- شهیدی، عبدالحسین، «باب الساعات»، دایرة المعارف تشیع(ج۳)، نشر شهید سعید محبی، ۱۳۸۰ش.
- مینی سریال «دروازه ساعات». بازبینی ۳۰ مرداد ۱۳۹۹ش.