کفایة الاصول (کتاب)
کِفایةالاصول په عربۍ ژبه د فقې د اصولو د یوې دورې (کورس) لرونکی د آخوند خراساني (وفات۱۳۲۹ق) لیکلی کتاب دی. آخوند خراساني د ملا هادي سبزواري، شیخ انصاري او میرزای شیرازي له شاګردانو او د تقلید له مراجعو دی.
کفایه د تالیف له وخته تر اوسه په علمیه حوزو ( دیني مدرسو) کې په لوړه سویه درسي متن او د فقهې د اصولو د درس خارج د بحثونو چورلیز پاتې شوی دی. له دې امله په دې باندې کابو ۲۰۰ شرحې، لمن لیکونه او تعلیقونه لیکل شوې دي. د کتاب مطالب ډېر کره او منظم ګڼل شوې دي. د مفاهیمو د بیان لپاره د لنډو عبارتونو استعمال هم د کفایې له ادبي ځانګړنو بلل شوی دی.
کفایة الاصول د لیکوال د ژوند په زمانه کې او له هغه وروسته په ځلونو چاپ او خپور شوی دی. همدا راز یوه نسخه یې د آخوند خراساني په لیک د ایران د اسلامي شورا په کتابتون کې ساتل کیږي. دا کتاب په ۱۴۰۹ ق کال کې د آل البیت موسسې په تصحیح سره په ۵۵۴ مخونو کې خپور شوی دی.
لیکوال
اصلي مقاله: محمد کاظم خراساني
محمد کاظم خراساني (۱۲۵۵-۱۳۲۹ق) چې په آخوند خراساني مشهور دی په نجف کې مېشته د تقلید مرجع او په ایران کې د مشروطه غورځنګ له ملاتړو څخه و.[۱] ملاهادي سبزواري، میرزای شیرازي او شېخ انصاري یې له استادانو وو.[۲] هغه په فقې اصول، فقه او فلسفې کې ځینې اثار لیکلي دي.[۳] تر ټولو مشهور یې کفایة الاصول کتاب دی چې د لیکلو په سبب یې د صاحب کفایه په لقب مشهور شوی دی.
اهمیت
کفایة الاصول د علیمه حوزو د فقې د اصولو له درسي متنونو پاتې شوی او ډېرې شرحې او لمن لیکونه پرې لیکل شوې دي.[۴] په «کتابشناسی کتب درسی حوزه- کفایة الاصول» مقالې کې په کفایې د لیکل شویو کابو ۲۰۰ شرحو او تعلیقو ذکر راغلی دی.[۵]
د قم د علمیه حوزې د خارج درس د استاد احمد عابدي په لیکنه تر اوسه د کفایة الاصول هومره کره، منظم او د بیان د ښکلا لرونکی کتاب نه دی لیکل شوی له دې امله دا کتاب د علمیه حوزې د فقې د اصولو د درس خارج چورلیز ګرځېدلی او هر کتاب چې له دې وروسته لیکل شوی، د هغې له رودې، ترتیب او د بحثونو له نظمه متاثره دی.[۶]
ویل شوي چې آخوند خراساني کفایه له ۱۳۲۱ق وروسته لیکلې ده.[۷] کفایه د اخوند خراساني تر ټولو مشهور کتاب دی او له دې امله چې تر ټولو د وروستیو اصولي نظرونو او بنسټونو او د علم اصول تر ټولو د اساسي بحثونو لرونکی دی د نورو اثارو په پرتله یې زیات اهمیت لري.[۸] همداراز د کفایې د لیکلو هدف یې له اضافي خبرو د فقې د اصولو د علم پاکول ګڼلې دي؛[۹] سره له دې ویل کیږي چې دا کتاب د علم اصول یوه کامله دوره لري.[۱۰]
د لیکلو روده او علمي روش
د آقا بزرګ تهراني په وینا، آخوند خراساني له صاحب فصول او صاحب قوانین شیخ انصاري مخکې فلسفي مسایل په اصولو کې داخل کړې دي[۱۱] ویل شوې چې هغه په کفایه کې له اویا اسلامي فلسفي قاعدو استفاده کړې ده.[۱۲]
د کفایې د لیکلو له ځانګړنو، له لنډو عبارتونو او لږو الفاظو استفاده ده. د کفایي خراساني په وینا، اخوند په کفایه کې په لنډو عبارتونو سره د تېرو اصولیانو رایې نقل کړي دي، بیا یې د هغي پیاوړې او کمزوري ټکي بیان او بیا یې د دلیل په راوړلو سره خپل نظر بیان کړی دی.[۱۳]
مینځ پانګه
کفایة الاصول د اصول فقه د بحثونو یوه بشپړه دوره (کورس) ده چې د مولف تر زمانې پورې ترټولو نوې اصولي ارائې او همداراز د هغوي کره کتنه او جاجونه لري.[۱۴]
دغه کتاب یوه سریزه، اته مقصده (برخې) او یوه خاتمه (وروستۍ برخه) لري.
- سریزه: چې په کې د علم، د فقې د اصولو د علم موضوع، د لغتونو او معنو د وضع کولو څرنګوالی، حقیقي او مجازي استعمال، اشتراک او ترادف، حقیقت شرعیه، صحیح او اعم او مشتق اصولې شامل دي.
- لومړی مقصد: اوامر( د ا چې حقیقت مطلق طلب امر دی که وجوبي طلب؟، او داسې نور بحثونه)
- دوهم مقصد:نواهي (داسې بحثونه لکه ایا د یو داسې عمل کول چې په یو عبادت یو شرعي عقد کې منع شوی د هغه ټول عبادت یا معاملې د بطلان سبب کیږي؟)
- دریم مقصد: ( د شرط مفهوم، د وصف مفهوم، د غایت مفهوم، د استثنا مفهوم او په جمله کې د عدد مفهوم په شان مفاهیم)
- څلورم مقصد: عام او خاص
- پینځم مقصد: مطلق و مقید، مجمل و مبین.
- شپږم مقصد: امارات معتبر شرعی و عقلی (لکه د قطع و ظن، اجماع، خبر واحد، قیاس احکام).
- اوم مقصد: علمیه اصول (برائت، تخییر، احتیاط و استصحاب).
- اتم مقصد د شرعیه دلیلونو تعارض: (تعادل و تراجیح).
- خاتمه: اجتهاد او تقلید.[۱۵]
چاپ
اوس د آخوند خراساني په لیک د کفایة الاصول اصلي نسخه موجوده ده چې د ایران د اسلامي شورا په کتابتون کې ساتل کیږي[۱۶] د دې یوه نسخه د لیکوال په ژوند کې هم چاپ شوې ده. دا نسخه د اخوند زوي د هغه نسخې په اساس چې اخوند تدریسوله ، تصحیح کړې ده.[۱۷]
کفایة الاصول په ځلونو هم جدا او هم له شرحو او لمن لیکونو سره چاپ شوی دی.[۱۸] دا کتاب په فارسۍ، اردو، انګریزۍ او جاپانۍ هم ژباړل شوی دی.[سرچینې ته اړتیا]
آل البیت موسسې په ۱۴۰۹ ق کال کې کفایه په ۵۵۴ مخونو کې تصحیح کړې ده. په دې تصحیح کې، ایتونه روایتونه او د اصولیانو اراء مستند کړی شوې دي. همداراز سید جواد شهرستاني په هغه د ۳۴ مخونو یوه سریزه لیکلې او پکې، په علمیه حوزو کې د علم اصولو د تاریخچې، کتاب او مولف په اړه خبرې شوې دي.[۱۹]
شرحه، لمن لیک او تعلیقه
په څوارلسمې پېړۍ کې د شیعه کتاب پيژاند آقا بزرګ تهران په وینا کفایه د نجف د علمیه حوزې درسي کتاب و او له دې امله پرې ډېرې شرحې او لمن لیکونه لیکل شوې دي. ځینې یې نه دي چاپ شوې او د ځینو پېژندل یې ممکن هم نه دي.[۲۰] په المصلح المجاهد کتاب کې چې د اخوند خراساني په اړه لیکل شوی، په دې کتاب د ۶۰ حاشیو یادونه شوې ده.[۲۱] همداراز ناصر باقري هندي په خپله مقاله «کتابشناسی کتب درسی حوزه- کفایة الاصول» کې پر کفایې دوه سوه شرحې، لمن لیکونه او تعلیقې معرفي کړې دي.[۲۲] چې ځینې یې دا دي:
- تعلیقة القوچانی علی کفایة الاصول، لیک د آخوند خراساني د شاګرد علی قوچاني،
- الحاشیه علی الکفایة، لیک د ابوالحسن مشکینی اردبیلی (وفات ۱۳۵۸ق)، د آخوند خراسانی او علی قوچاني له شاګردانو
- شرح کفایةالاصول، لیک د علی محمدی خراسانی، په فارسۍ ژبه په ۵ ټوکو کې
- حاشیةالکفایة، لیک د علامه طباطبایي
- عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، لیک د سید مرتضی فیروزآبادي (وفات ۱۴۰۹ق) د میرزا ابوالحسن مشکیني له شاګردانو.
پر دې سربېره آقابزرگ تهراني. سیدابراهیم حسیني نجفي(زوکړه ۱۳۰۸ق)، محمدابراهیم کلباسي (زوکړه ۱۳۲۲ق)، میرزا احمد د آخوند خراساني زوی او سیداحمد بن سید علیاصغر شهرستاني له هغو کسانو بللي چې په کفایې یې شرحې لیکلې دي.[۲۳]
په شعر کې کفایه
د ادب الطف کتاب په وینا، شیخ علی الجُشّي چې د قطیف له عالمانو څخه دی، کفایه الاصو کتاب ته په شعر طریقه کې کړې ده.[۲۴]
فوټ نوټ
- ↑ باقری بیدهندی، «کتابشناسی کتب درسی حوزه(۲)-کفایة الاصول»، ص۳۹.
- ↑ باقری بیدهندی، «کتابشناسی کتب درسی حوزه(۲)-کفایة الاصول»، ص۳۸.
- ↑ وګورئ: آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۱۴۰۹ق، مقدمه شهرستانی، ص۲۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۸۶-۱۸۸.
- ↑ باقری، «کتابشناسی کتب درسی حوزه(۲) کفایة الاصول»، ش۳۲، ص۴۰-۴۷.
- ↑ عابدی، «حاشیهای دیکر بر کفایة الاصول»، ص۴۸.
- ↑ کفایی خراسانی، «بیان و شرحی مختصر از حیات و شخصیت آخوند ملا محمدکاظم خراسانی (۱۲۵۵-۱۳۲۹ق)»، ص۴۰.
- ↑ کفایی خراسانی، «بیان و شرحی مختصر از حیات و شخصیت آخوند ملا محمدکاظم خراسانی (۱۲۵۵-۱۳۲۹ق)»، ص۴۰.
- ↑ مهدویراد، «تصحیح تازه کفایة الاصول»، ص۳۵.
- ↑ محمدى، شرح كفایة الاصول، ۱۳۸۵ش، ج۱، مقدمه، ص۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۸۶.
- ↑ انتظام، پیشفرضهای فلسفی در علوم اصول، ص۲، بهنقل از موسوی، «گسترهی نفوذ فلسفه در اصول فقه شیعه (با تکیه بر کفایة الاصول آخوند خراسانی)»، ص۱۴۹.
- ↑ کفایی خراسانی، «بیان و شرحی مختصر از حیات و شخصیت آخوند ملا محمدکاظم خراسانی (۱۲۵۵-۱۳۲۹ق)»، ص۴۰.
- ↑ محمدى، شرح كفایة الاصول، ۱۳۸۵ش، ج۱، مقدمه، ص۴.
- ↑ وګورئ: آخوند خراسانی، کفایةالاصول، ۱۴۰۹ق، فهرست کتاب، ص۵۲۱-۵۵۰.
- ↑ مهدویراد، «تصحیح تازه کفایة الاصول»، ص۳۵.
- ↑ مهدویراد، «تصحیح تازه کفایة الاصول»، ص۳۵.
- ↑ مهدویراد، «تصحیح تازه کفایة الاصول»، ص۳۵.
- ↑ مهدویراد، «تصحیح تازه کفایة الاصول»، ص۳۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۸۶-۱۸۸.
- ↑ مشکینی، حواشی المشکینی علی الکفایه، ج۱، ص۲۶.
- ↑ باقری، «کتابشناسی کتب درسی حوزه(۲) کفایة الاصول»، ش۳۲، ص۴۰-۴۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۸۶-۱۸۸.
- ↑ شبر، ادبالطف، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۲۳.
سرچينې
- آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایةالاصول، مقدمه سیدجواد شهرستانی، تصحیح مؤسسه آلالبیت، قم، مؤسسه آلالبیت، ۱۴۰۹ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- باقری بیدهندی، ناصر، «کتابشناسی کتب درسی حوزه(۲) کفایة الاصول»، نور علم، شماره ۳۰، فروردین ۱۳۶۸ش.
- باقری بیدهندی، ناصر، «کتابشناسی کتب درسی حوزه(۲) کفایة الاصول»، نور علم، شماره ۳۲، شهریور ۱۳۶۸ش.
- شبر، سیدجواد، ادبالطف اَوْ شعراء الحسین من القرن الاول الهجری حتی القرن الرابع عشر، بیروت، دارالمرتضی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۸م.
- عابدی، احمد، «حاشیهای دیگر بر کفایة الاصول»، نشر دانش، شماره ۷۴، بهمن و اسفند ۱۳۷۱ش.
- کفایی خراسانی، عبدالرضا، «بیان شرحی مختصر از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی (۱۲۵۵-۱۳۲۹ق)»، مطالعات اسلامی، شماره ۳۴-۳۶، بهار و تابستان ۱۳۷۶ش.
- محمدى، على، شرح كفایةالاصول، قم، انتشارات امام حسن بن علی(ع)، چاپ چهارم، ۱۳۸۵ش.
- مشکینی، میرزا ابوالحسن، حواشی المشکینی علی الکفایه.
- موسوی، سیدعزیزالله، «گستره نفوذ فلسفه در اصول فقه شیعه (با تأکید بر کفایةالاصول آخوند خراسانی)»، کوثر معارف، شماره ۹، بهار ۱۳۸۸ش.
- مهدویراد، محمدعلی، «تصحیح تازه کفایة الاصول»، شماره۵۱، فروردین و اردیبهشت ۱۳۶۸ش.