د "آل بویه" د بڼو تر مېنځ توپير
←مذهب
(←مذهب) |
(←مذهب) |
||
| ۱۴۷ کرښه: | ۱۴۷ کرښه: | ||
په [[ستره اسلامي پوهنغوننډ (کتاب)|ستره اسلامي پوهنغوننډ]] کښې د آل بویه د مقالې لیکوال صادق سجادي ویلي دي چې د آل بویه مذهب په هکله په واضحه د نظر څرګندونه نه شي کیدې.[۵] په عین حال کښې د [[شیعه]] تاریخ محقق (په [[۱۳۴۳ هجري لمریز کال|۱۳۴۳لمریز کال]] کښې زیږیدلی) [[رسول جعفریان]][۶] او ځینو نورو لیکوالانو[۷] په تاریخي سرچینو باندې په استناد او هم د یولړ شواهدو په وړاندې کولو سره، آل بویه، دولس امامي شیعه ګڼي. د شیعه شعائرو راژوندي کول، د شیعه وزیران یې درلودل، د واکمنانو شیعه نومونه او له شیعه علماؤ سره یې اړیکې په دغو شواهدو کښې شاملې دي.[۸] همداشان په اتمې قمري پیړۍ کښې [[اهل سنت]] تاریخ لیکونکي ابن کثیر دمشقي هغوي شیعه او [[رافضي]] بللي دي.[۹] د شپږمې قمري پیړۍ شیعه عالم [[عبد الجلیل قزویني رازي|عبدالجلیل قزویني]]، په [[النقض (کتاب)|نقض]] کتاب کښې هم هغوي امامتیان بللي دي.[۱۰] | په [[ستره اسلامي پوهنغوننډ (کتاب)|ستره اسلامي پوهنغوننډ]] کښې د آل بویه د مقالې لیکوال صادق سجادي ویلي دي چې د آل بویه مذهب په هکله په واضحه د نظر څرګندونه نه شي کیدې.[۵] په عین حال کښې د [[شیعه]] تاریخ محقق (په [[۱۳۴۳ هجري لمریز کال|۱۳۴۳لمریز کال]] کښې زیږیدلی) [[رسول جعفریان]][۶] او ځینو نورو لیکوالانو[۷] په تاریخي سرچینو باندې په استناد او هم د یولړ شواهدو په وړاندې کولو سره، آل بویه، دولس امامي شیعه ګڼي. د شیعه شعائرو راژوندي کول، د شیعه وزیران یې درلودل، د واکمنانو شیعه نومونه او له شیعه علماؤ سره یې اړیکې په دغو شواهدو کښې شاملې دي.[۸] همداشان په اتمې قمري پیړۍ کښې [[اهل سنت]] تاریخ لیکونکي ابن کثیر دمشقي هغوي شیعه او [[رافضي]] بللي دي.[۹] د شپږمې قمري پیړۍ شیعه عالم [[عبد الجلیل قزویني رازي|عبدالجلیل قزویني]]، په [[النقض (کتاب)|نقض]] کتاب کښې هم هغوي امامتیان بللي دي.[۱۰] | ||
ځینو لیکوالانو په [[طبرستان]] کښې د [[زیدیه|زیدیه مذهب]] مخینې ته په پام سره، د آل بویه د زیدي مذهب لرلو فرضیه هم مطرح کړې ده.[۱۱] دوي باوري دي چې آل بویه اول زیدي مذهبه وو او بیا وروسته [[امامیه|امامي]] مذهبه شول.[۱۲] [یادداشت] د فاطمه جعفرنیا په وینا د دیلم خلک د [ناصر کبیر] ناصر اطروش او حسن بن قاسم په شان [[علویان|علویانو]] په وسیله له اسلام او تشیع سره اشنا شول؛ حسن بن قاسم زیدي مذهبه و او د ناصر اطروش د مذهب په هکله هم د نظر اختلاف دی. (جعفرنیا، «د تشیع په پراختیا کښې د آل بویه د حکومت په پراختیا او د عراق د زیارتونو په مرمت کښې د آل بویه د حکومت د رول څیړنه»،۲۴مخ. | |||
هم داشان رسول جعفریان د شپږمې قمري پيړۍ د شیعه عالم منتجب الدین رازي د لیکلي «تاریخِ ری» کتاب څخه یو مطلب نقل کړی دی چې له مخې یې لیکوال، له ابن شهر آشوبه نقل کړي دي چې آل بویه د شیعه عالم تاجالرؤسا بن ابیالسعدا په لاس دغه مذهب خپل کړی دی.[۱۳] جعفریان د دې احتمال ورکړی دی چې له زیدي تشیع څخه دولس امامي تشیع ته د آل بویه اوړیدل په دې وجه وو چې که آل بویه واکمنان زیدي مذهبه پاتې کیدل نو باید چې حکومت یې علویانو ته سپارلی وی خو د دولس امامي کیدو په بڼه کښې یې حکومت په اختیار کښې پاتې کیده.[۱۴] | هم داشان رسول جعفریان د شپږمې قمري پيړۍ د شیعه عالم [[علی بن عبید الله رازي|منتجب الدین رازي]] د لیکلي «تاریخِ ری» کتاب څخه یو مطلب نقل کړی دی چې له مخې یې لیکوال، له [[ابن شهر آشوب|ابن شهر آشوبه]] نقل کړي دي چې آل بویه د شیعه عالم تاجالرؤسا بن ابیالسعدا په لاس دغه مذهب خپل کړی دی.[۱۳] جعفریان د دې احتمال ورکړی دی چې له زیدي تشیع څخه دولس امامي تشیع ته د آل بویه اوړیدل په دې وجه وو چې که آل بویه واکمنان زیدي مذهبه پاتې کیدل نو باید چې حکومت یې علویانو ته سپارلی وی خو د دولس امامي کیدو په بڼه کښې یې حکومت په اختیار کښې پاتې کیده.[۱۴] | ||
(په ۱۸۹۸میلادي کال کښې زیږیدلی) د روسیې د پوهنتون استاد ایلیا پائولوویچ پطروشفسکی (زاده ۱۸۹۸م) باوري دی چې د آل بویه د حکومت بنسټګران شیعه وو خو د دغې کورنۍ ورپسې کسانو که څه هم په باطن کښې شیعه مذهب ته ګروهنه درلوده خو په ظاهره او په رسمي توګه سني مذهبه وو.[۱۵] د «آل بویه و نقش آنان در برپایی مراسم و مواسم شیعه امامیه در عراق» نومې مقالې لیکوال دغه اخیستون غلط بللی او احتمال یې څرګند کړی دی چې د آل بویه امیرانو له خوا د عباسي خلاف منل د دغه اخیستون لامل شوي وي.[۱۶] هم داشان (له ۱۹۱۱ نه تر ۱۹۹۰میلادي پورې تیر شوي) جرمن ختیځ پیژاندی برتولد اشپولر (په ابتدايي پيړیو کښې د ایران تاریخ) په نامه کتاب کښې په دې باور دی چې آل بویه له اول څخه دولس امامي شیعه وو او تر آخره پورې په دغې عقیدې پاتې شول. [۱۷] | (په ۱۸۹۸میلادي کال کښې زیږیدلی) د روسیې د پوهنتون استاد ایلیا پائولوویچ پطروشفسکی (زاده ۱۸۹۸م) باوري دی چې د آل بویه د حکومت بنسټګران شیعه وو خو د دغې کورنۍ ورپسې کسانو که څه هم په باطن کښې شیعه مذهب ته ګروهنه درلوده خو په ظاهره او په رسمي توګه سني مذهبه وو.[۱۵] د «آل بویه و نقش آنان در برپایی مراسم و مواسم شیعه امامیه در عراق» نومې مقالې لیکوال دغه اخیستون غلط بللی او احتمال یې څرګند کړی دی چې د آل بویه امیرانو له خوا د عباسي خلاف منل د دغه اخیستون لامل شوي وي.[۱۶] هم داشان (له ۱۹۱۱ نه تر ۱۹۹۰میلادي پورې تیر شوي) جرمن ختیځ پیژاندی برتولد اشپولر (په ابتدايي پيړیو کښې د ایران تاریخ) په نامه کتاب کښې په دې باور دی چې آل بویه له اول څخه دولس امامي شیعه وو او تر آخره پورې په دغې عقیدې پاتې شول. [۱۷] | ||