حلال
حَلال د حَرام(منع شوي) په وړاندی او هغه څه په معنی ده چې د شرعي او عقلي له مخې جواز لري. په ځینو فقهي سرچینو کې، د «حَلال» کلمه، مباح سره مترادف ده، مګر په توپیر کې، دواړو ویلي چې حلال له هغه پریکړو څخه دی چې مستقیم د مکلَّفین کړنو ته نه منسوب کیږي او له مباح څخه خورا عام(پراخ) دی؛ ځکه چې هر مباح حلال ګني، مګر هر حلال، مباح نه شمیرل کیږی.
د فقیهانو په وینا، که چیرې یو څه د حرام(منع شوي) یا حلال (قانوني کیدو) شک ولري، نو پریکړه به وشي چې دا حلال دی، د حلیت قانون سره سم. په روایتونو کې امر شوی د حلال او حرام حکمونه زده کړي او د حلال روزی(خواړه) ترلاسه کوی په ۲۰۰۷ م کال کې د حَلال نړیوال موءسسه د حلال کلتور پراخولو لپاره رامینځته شو. د رمضان میاشت ۱۷ ورځي د نړیوال حلال ورځ نومول شوی.
معنی پیژنه
حلال، د حرام پر وړاندی، پدې معنی چې د شرعي او عقلی له مخې جواز لري او روا دی. [۱] بل څرګندونې ته، هغه څه چې د حرمت له حکم څخه لیرې کیږي او د هغې اجرا کول او ترک کول د عقاب لامل نه کیږي.[۲]
حَلال په لغت کې د غوټه خلاصول په معنی ده.[۳]
د علي اکبر قرشي په وینا، «حِل» د حلال په معنی او د یوشي له خلاصیدو او پرانستلو استعاری دی. او حلال هغه څه دي چې له بندیز څخه خلاص شوي دي.[۴]
د ځینې څیړونکو په اند، د فقها په ویناکی د «یَجوز» ټکو کارول ځینې وختونه د «یَصِح» معنی لري(دکوم شی سمول)، او ځینې وختونه د «یَحِل» په معنی دی(حلالول او پرته له منع)، په هغه مسئلو کې کارول کیږي چې هیڅ ممانعت شتون نلري.[۵]
د امام صادق(ع) لخوا په روایت شوي بیان کې؛ د حلال او حرام په اړه یو حدیث زده کړه له نړۍ او د هغې د سرو زرو او سپینو زرو څخه غوره ګنل کیږي.[۶]
مباح سره توپیر
ځینې د «حلال» ټکي «مباح» سره مترادف ګني؛ [۷] ځینې نور د دوه ټکو ترمنځ توپیر بولي[۸] ځینې توپیرونه ذکر کړل، پشمول د:
- حلال د منع شوي(حرام) پروړاندې په فقه کې کارول کیږي او غیر حرام شیان، پکې شامل دي لکه: واجب، مستحب(غورنی)، مکروه(نا شایست)او مباح. [۹] له همدې امله، حلال د مباح څخه ډیر عام دی؛ دا، هر مباح، حلال دی، مګر هر حلال، مباح نه دی. لکه: مکروه، کوم چې حلال شته مګر مباح نه دی.[۱۰]
- مباح له تکلیفی حکمونه(پریکړو) دی چی مستقیم د مکلفین کړنو ته تعلق نیسی [۱۱] مګر حلال له وضعې حکمونه(پریکړو) څخه دی او بهرني شیانو ته تعلق نیسی.[۱۲]
- حلال د بندیزونو د غوټۍ خلاصولو او د بندیز لرې کولو معنی لري؛ پداسې حال کې چې مباح په فعل کې د پراختیا معنی لري، د دې کولو او پریښودو له اړخه. [۱۳]
د حلیت قاعده
یو فقهی قانون چې په هغه مسئلو کې د نیولو امکان په ګوته کوي چیرې چې د هغې د حلال یا حرام په اړه شک شتون لري. [۱۴] د دې قاعدې له مخې، کله چې یو څه د حرام (منع کیدو) یا حلال(قانوني کیدو) شک کیږي، نو حکم کیږي چې دا حلال(قانوني) دی. [۱۵] د دې قاعدې ثابتولو لپاره، د سوره بقره ۲۹ آیت «ستاسو لپاره هغه هرڅه رامینځته کړي چې په ځمکه کې دي.» [۱۶] او حدیث «هرڅه تاسو ته حلال دي پرته لدې چې تاسو پوه شئ چې دا حرام(منع) دی.» [۱۷] استناد شوی.
حلال روزی
حلال روزی؛ یو عاید دی چې د شرعي قانون په چوکاټ کې ترلاسه کیږي، په کوم کې چې د خدای حقونه، لکه: خمس او زکات، رعایت کیږي، او حقالناس(د خلک حق) پکي نه وی. [۱۸] په روایتونو کې د حلال روزی ترلاسه کولو اهمیت ته اشاره کوي. [۱۹] د مثال په توګه، د امام صادق(ع) په روایت کې، څوک چې د قانوني روزیې ترلاسه کولو هڅه کوي د هغه چا سره پرتله کیږي چې د خدای په لاره کې جهاد وکره.[۲۰] همداسې د پیغمبر(ص) څخه په بیان کې هم روایت شوی چې عبادت یې اویا برخې لري او ترټولو لوړه برخه یې د حلال روزی ترلاسه کول دی.[۲۱]
د حلال نریواله موءسسه لوگ[۲۲]
د خلال نړیوال موءسسه په ۲۰۰۷ م کال کې رامینځته شوی ترڅو د حلال کلتور پراخه کړي. دغه موءسسه د صنعت او خواړو، درملو او آرایشی شیان، رستورانتونو او هوټلونو، ګرځندوی، سپورتونو او حلال سوداګرۍ په برخو کې فعالیت کوي. [۲۳] همدغسې د رمضان میاشت ۱۷ مه ورځ د نړیوال حلال ورځ نومیږي. [۲۴] د اکنا خبري سایټ په وینا، د رمضان میاشت په ۱۷ ورځ کې آیت «يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِي الأَرْضِ حَلاَلًا طَيِّبا؛ ای خلکو، هغه څه وخورئ چې په ځمکه کې حلال او سپیڅلي وي » [۲۵] ښکته شوه، دا ورځ د نړیوال حلال ورځ نومیږي. [۲۶] پدې ورځ هرکال، د نړیوال خلال ورځې په یاد کې کنفرانس ترسره کیږي او د حلال صنعت خورا مهمې پیښې، مسئلې او ستونزې ترڅیرنی لاندي اخلیدلي شي. [۲۷] د دې کنفرانس لومړۍ ځل په تهران کې د میلاد د برج د کنفرانس په مرکز کې د تله میاشت ۱۵ په ۱۳۹۳ ش په ایران کې جوړه شوې وه.[۲۸]
اړوندې لیکنې
فوټ نوټ
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۱۹ق، ص۲۱۶.
- ↑ عبدالمنعم، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، دارالفضیله، ج۱، ص۵۸۵.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ذیل واژه «حل».
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ذیل واژه «حل».
- ↑ حفناوی، گنجینه اصطلاحات فقهی و اصولی، ۱۳۹۵ش، ص۸۹.
- ↑ برقی، المحاسن، دارالکتب الاسلامیه، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، موسوعه الفقه الاسلامی، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۸۳.
- ↑ مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، موسوعه الفقه الاسلامی، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۸۴.
- ↑ سعدی، القاموس الفقها لغة و اصطلاحاً، ۱۴۰۸ق، ص۹۹.
- ↑ سعدی، القاموس الفقها لغة و اصطلاحاً، ۱۴۰۸ق، ص۹۹.
- ↑ صدر، دروس فی علم الاصول، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۳؛ مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۱۸.
- ↑ مرکز اطلاعات و منابع اسلامی، فرهنگنامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۶.
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، موسوعه الفقه الاسلامی، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۸۴.
- ↑ ولایی ته وګوره، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۸۵.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعه الفقهیه، ۱۴۲۳ق، ج۱۳، ص۳۲۰.
- ↑ فاضل تونی، الوافیه، ۱۴۱۲ق، ص۱۸۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۵۴۲؛ فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۶ق، ص۱۹۳.
- ↑ عیسیزاده،«نقش رزق حالل در سلامت معنوی انسان از دیدگاه آیات و روایات»، ص۳.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۳، ص۱۲.
- ↑ قاضی نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۱۵.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۳، ص۱۲.
- ↑ «مؤسسه جهانی حلال»، سایت مؤسسه جهانی حلال.
- ↑ «مؤسسه جهانی حلال»، سایت مؤسسه جهانی حلال.
- ↑ «دومین همایش «روز جهانی حلال» ماه رمضان برگزار میشود»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ سوره بقره، آیه۱۶۸.
- ↑ «دومین همایش «روز جهانی حلال» ماه رمضان برگزار میشود»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ «بزرگداشت روز جهاني حلال»، مؤسسه بینالمللی حلال.
- ↑ «بزرگداشت روز جهاني حلال»، مؤسسه بینالمللی حلال.
سرچینې
- اکبری، محمود، حلال و حرام، انتشارات فتیان، ۱۳۹۱ش.
- برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة، بیتا.
- «بزرگداشت روز جهاني حلال»، مؤسسه بینالمللی حلال، مشاهده: ۳ مرداد ۱۴۰۱ش.
- حفناوی، محمدابراهیم، گنجینه اصطلاحات فقهی و اصولی، ترجمه: فیض محمد بلوچ، تربت جام، انتشارات خواجه عبدالله انصاری، ۱۳۹۵ش.
- «دومین همایش «روز جهانی حلال» ماه رمضان برگزار میشود»، خبرگزاری ایکنا، درج مطلب ۲۷ مهر ۱۳۹۳ش، مشاهده ۳ مرداد ۱۴۰۱ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
- سعدی، ابوالجیب، القاموس الفقها لغة و اصطلاحاً، دمشق، دارالفکر، ۱۴۰۸ق.
- صدر، محمدباقر، دروس فی علم الاصول، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، ۱۴۰۶ق.
- عبدالمنعم، محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، قاهره، دار الفضیله، بیتا.
- عیسیزاده، عیسی و نیکزاد عیسیزاده،«نقش رزق حالل در سلامت معنوی انسان از دیدگاه آیات و روایات»، ویژهنامه علوم انسانی سلامت، شماره۱، پاییز۱۳۹۸ش.
- فاضل تونی، عبدالله بن محمد، الوافیه فی اصول الفقه، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (الاجتهاد والتقلید)، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، ۱۴۲۶ق.
- قرشی، سید علیاکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، انتشارات دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۳۰ق.
- نوری، میرزاحسین، مستدرکالوسائل، قم، مؤسسة آل البیت علیهمالسلام، ۱۴۰۸ق.
- مرکز اطلاعات و منابع اسلامی، فرهنگنامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم، نشر الهادی، ۱۴۱۹ق.
- مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، موسوعه الفقه الاسلامی، قم، مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
- مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
- موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعه الفقهیه، قم، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
- «مؤسسه جهانی حلال»، سایت مؤسسه جهانی حلال.، مشاهده ۳ مرداد ۱۴۰۱ش.
- ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران، نشر نی، ۱۳۸۷ش.