د تهنیت کیسه

د تَهنیّت کیسه د حضرت محمد(س) صحابي ته په ځانګړي توګه لومړی او دوهم خلیفه، امام علي(ع) ته د تبریکې ویل ګوته کوي وروسته له دی چې د حضرت محمد(ص) لخوا د هغه ولایت د غدیر په پیښه کې اعلان شو. دا خبر د علي(ع) حقانیت او د پیغمبر(ص) موخه د غدیر په ورځ د هغه ځایناستې اعلان کولو لپاره یو دلیل دی.

د مبارکۍ جمله

د تهنیت کیسه د پیغمبر(ص) صحابي تبریک ویل د امام علي(ع) ولایت له اعلان وروسته د پیغمبر(ص) لخوا د غدیر په ورځ(د ذی‌الحجه اته لسم په لسمې ق کال)کې ګوته کوی.^[۱] عمر بن خطاب په دغه ټکو کیې «بَخٍّ بَخٍّ لَک یا عَلِی أَصْبَحْتَ مَوْلَای وَ مَوْلَی کلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ» ژباړه:« بَه بَه، تاسوته ای علی یه چې زما او دټول سړی او میرمن موءمن مولای ګرځولي دی» علی(ع) ته مبارکي ویلي و^[۲] په ځینو لینکو کې د علي کلمې پرځای«ابن ابي طالب»^[۳] یا «امیر الموءمنین»^[۴] کارول شوی دی. په ځینو متنونو کې، د موءمن او موءمنه کلمي پرځای، د مسلم ټکی راغلې ده.^[۵] احمد بن حنبل هم د عمر وینا دغسې راوړلې دی: «هَنِیئًا یا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ، أَصْبَحْتَ وَأَمْسَیتَ مَوْلَی کلِّ مُؤْمِنٍ وَمُؤْمِنَة» ژباړه: تاسوته خوندور وی ای د ابې طالب زویه! سهار او ماښام ترسره کړئ پداسې حال کې چې د هر با ایمانه سړي او میرمنې مولا یاست.^[۶]

چا علي(ع) ته مبارکي ورکړه؟

ابو بکر، عمر بن خطاب، طلحه او زبیر د هغو صحابي څخه و چې په غدیر خم کې حضرت علي(ع) ته مبارکي و ویل.^[۷] ځینې لیکوالانو ویلي چې ابو بکر او عمر وروسته له دی چی د پیغمبر(ص) لخوا ډاډ ورکول شو چې دا د خدای او د هغه پیغمبر امر دی^[۸] او یادونه چې د دې مسئلې سره مخالفت، د کفر لامل کیږی، هغوی هم مبارکې وویل.^[۹] مګر په نورو متنونو کې، پداسې حال کې چې د عمر‌ د خوښۍ څخه خبرې کوي،^[۱۰][یادونه۱] هغه د نورو په پرتله امام علي(ع) ته په رنگینه ژبه مبارکې وویل^[۱۱]یا هغه لومړنۍ^[۱۲] یا د لومړني خلکو څخه گنې چې علی(ع) ته مبارکي ورکړه^[۱۳]

هر څو په خورا سرچینو کې، د تهنیت ټکي عمر بن خطاب ته منسوب شوې.^[۱۴] په داسې حال په ځینو سرچینوکې راغلې ده چې ابوبکر او عمر په سمون ډول، حضرت علي(ع) ته مبارکې و ویل^[۱۵]

ځینې کتابونه دا هم وايي چې د تهنیت کیسې د آل عدی سید^[۱۶] یا د سید بنې عدي^[۱۷] (د دویم خلیفه نسب، عدی بن کعب ته رسيږی). ^[۱۸] او په ځینو سرچینو کې د تهنیت کیسه یو څوک پرته له نوم څخه نسبت ورکړل شوی ده.^[۱۹]

د یو نقل په وینا، دوهم خلیفه، د امام علي(ع) ولایت له اعلان کولو وروسته، رسول الله(ص) ته خبر ور کوي چې یو ځوان سړی لیدلم چې وایي؛ دا فرمان یوازې د منافقینو لخوا له پامه غورځول کیږي، او پیغمبر(ص) هغه ته خبر ورکوي چې دا ځوان جبرئیل و.^[۲۰]

د علي(ع) امامت نښه

امام علي(ع) ته د دوهم خلیفی مبارکي، د پیغمبر(ص) موخه لپاره نښه ده د علي(ع) معرفي کول د غدیر په پیښه کې دخپل ځای ناستي په توګه^[۲۱] او همدارنګه دهغه غورتیا^[۲۲] او د هغه اعلمیت له نورو څخه بولي شوی. ^[۲۳] په ځینو متنونو کې راغلی ده چې امام علي(ع) وروسته، د لومړي خلیفه سره په لیدو کې، هغه د خلافت لپاره دخپل مشروعیت یو دلیل ګنلي ده.^[۲۴] د فیض کاشاني په وینا؛ دوهم خلیفه، د دې جملې له ویلو وروسته، علي(ع)ته د امیر الموءمنین په توګه سلام وکړه.^[۲۵]

د پیښې وخت

په ډیری سرچینو کې، د صحابي مبارکې ویل د غدیر په پیښه کې د پیغمبر(ص) ځایناستی د امام علي(ع) له اعلانیدو وروسته راپور شوي.^[۲۶] د امام علي(ع) د ځایناستې اعلان وروسته، د روایتونو له مخې، د اسلام پیغمبر(ص) د علي(ع) لپاره د خیمې نصبولو امر وکړ او صحابه یې د خیمې دننه د هغه د مبارکۍ ویل یو له بل سره لاړل.^[۲۷]

په ځینو سرچینو کې، دا پیښه د مباهله ورځ او د اخوت (ورورولۍ) ژمنې سره تړاو لري، کوم چې عمر بن خطاب، وروسته له هغه چی پیغمبر(ص) د امام علي(ع) ولایت اعلان کړ، هغه مبارکې وویل.^[۲۸]

فوټ نوټ

↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۰۸.
↑ هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.
↑ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۳.
↑ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴.
↑ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.
↑ ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ۱۴۱۶ق، ج۳۰، ص۴۳۰.
↑ حلی، العدد القویة، ۱۴۰۸ق، ص۱۸۳.
↑ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ فیض کاشانی، نوادر الأخبار فيما يتعلق بأصول الدين، ص۱۶۶.
↑ هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹.
↑ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۲۳۷.
↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۳.
↑ مفید، مسار الشیعة، ۱۴۲۲ق، ص۴۴؛ بحرانی، مدینة معاجز، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۶۹.
↑ ابن طاووس، طرف من الأنباء و المناقب، ۱۴۲۰ق، ص۳۶۲.
↑ هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.
↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۱۲.
↑ شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۴۴۴.
↑ دیلمی، غرر الاخبار، ۱۴۲۷ق، ص۳۵۶.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۱۴۴.
↑ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶.
↑ شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۲۵۳.
↑ کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۹۶.
↑ شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۲۶۸-۲۶۹.
↑ دیلمی، غرر الاخبار، ۱۴۲۷ق، ص۳۴۹.
↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۶۴؛ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۳ – ۱۰۴.
↑ فیض کاشانی، نوادر الأخبار، ۱۳۷۱ش، ص۱۶۶.
↑ هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۸-۸۲۹؛ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۴.
↑ هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۶؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۲.
↑ ابن بطریق، عمدة عیون، ۱۴۰۷ق، ص۱۶۹؛ ابن شاذان، الروضة، ۱۴۲۳ق، ص۷۶–۷۷؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۲۸.

سرچينې

ابن بطریق، یحیی بن حسن، عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.
ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن ترکی و دیگران، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۶ق.
ابن شاذان قمی، شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب(ع)، تحقیق علی شکرچی، قم، مکتبة الأمین، ۱۴۲۳ق.
ابن طاووس، علی بن موسی، طرف من الأنباء و المناقب، تحقیق قیس عطار، مشهد، تاسوعا، ۱۴۲۰ق.
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها و تسمیة من حلها من الأماثل أو اجتاز بنواحیها من واردیها و أهلها، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تحقیق هاشم رسولی محلاتی، تبریز، بنی هاشمی، ۱۳۸۱ق.
امینی، عبد الحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، ۱۴۱۶ق.
بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۳ق.
التفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد الحسن بن علی العسکری(ع)، تحقیق مدرسه امام مهدی(عج)، قم، ‌۱۴۰۹ق.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
حلی، علی بن یوسف بن المطهر، العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۸ق.
خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، البلاغ، ۱۴۱۹ق.
خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
دیلمی، حسن بن محمد، إرشاد القلوب إلی الصواب، قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق.
دیلمی، حسن بن محمد، غرر الاخبار و دُرَر الآثار فی مناقب ابی الائمة الاطهار، تحقیق اسماعیل ضیغم، قم، دلیل ما، ۱۴۲۷ق.
شامی، یوسف بن حاتم، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۲۰ق.
صدوق، محمد بن علی، الأمالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، تهران، اسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق.
فیض کاشانی، محمد محسن، نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۱ش.
کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، تحقیق عبدالله نعمة، قم، دارالذخائر، ۱۴۱۰ق.
کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق محمدکاظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مؤسسة الطبع و النشر، ۱۴۱۰ق.
مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت،‌دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان، مسار الشیعة فی مختصر تواریخ الشریعة، چاپ شده در «مجموعة نفیسة فی تاریخ الأئمة(ع)»، بیروت، دارالقاری، ۱۴۲۲ق.
هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، تحقیق محمد انصاری زنجانی خوئینی، قم، الهادی، ۱۴۰۵ق.

[1] امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۰۸.

[2] هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.

[3] التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۳.

[4] خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴.

[5] صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.

[6] ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ۱۴۱۶ق، ج۳۰، ص۴۳۰.

[7] حلی، العدد القویة، ۱۴۰۸ق، ص۱۸۳.

[8] التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ فیض کاشانی، نوادر الأخبار فيما يتعلق بأصول الدين، ص۱۶۶.

[9] هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹.

[10] اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۲۳۷.

[11] مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۳.

[12] مفید، مسار الشیعة، ۱۴۲۲ق، ص۴۴؛ بحرانی، مدینة معاجز، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۶۹.

[13] ابن طاووس، طرف من الأنباء و المناقب، ۱۴۲۰ق، ص۳۶۲.

[14] هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.

[15] امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۱۲.

[16] شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۴۴۴.

[17] دیلمی، غرر الاخبار، ۱۴۲۷ق، ص۳۵۶.

[18] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۱۴۴.

[19] فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶.

[20] شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۲۵۳.

[21] کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۹۶.

[22] شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۲۶۸-۲۶۹.

[23] دیلمی، غرر الاخبار، ۱۴۲۷ق، ص۳۴۹.

[24] دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۶۴؛ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۳ – ۱۰۴.

[25] فیض کاشانی، نوادر الأخبار، ۱۳۷۱ش، ص۱۶۶.

[26] هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۸-۸۲۹؛ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۴.

[27] هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۶؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۲.

[28] ابن بطریق، عمدة عیون، ۱۴۰۷ق، ص۱۶۹؛ ابن شاذان، الروضة، ۱۴۲۳ق، ص۷۶–۷۷؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۲۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]