د نهج البلاغې ۱۱۵ خطبه

د نهج البلاغې ۱۵ خطبه یا اِستِسقاء خطبه، د باران د غوښتلو یوه دعا ده چې د امام علي(ع) د حکومت په زمانه کې په کوفې کې په یوې وچکالۍ کې د باران له لمانځه وروسته بیان شوه. د دغه خطبې راپور په مختلفو عبارتونو سره د شیخ صدوق او شیخ طوسي نه هم روایت شوی دی. په همدې اساس احتمال ورکړل شوی چې هر یوه محدث د خطبې جدا نسخې ته لاسرسي پېدا کړې ده. همداراز ویل شوي چې احتمال شته سید رضي د شیخ صدوق له عبارته یوه غوره شوې برخه نقل کړې وي. د استسقاء خطبې ځینې برخې د اهل سنتو په روایي سرچینو کې هم راپور شوې دي.

استسقاء خطبه دوه اصلي برخې لري چې په لومړۍ برخه کې یې امام علي(ع) د وچکالۍ او د انسانانو، طبیعت او حیواناتو لپاره د هغې اثارو ته اشاره کړې او د دغه مسالې د راپېدا کېدا یو لامل یې د خلکو ګناهانې بللې دي. په دوهمه برخه کې هم له خدایه د باران غوښتلو تر څنګ د هغه لپاره ځینې ځانګړنې بیانوي چې د انسان او طبیعت لپاره ټول ګټه ور اسباب ولري او هر هغه شی چې د دې خبرې خنډ کیږي له هغه لرې وي. د لمانځه په باران کې د دغه خطبې د لوستلو سپارښتنه شوې ده.

د خطبې تاریخچه او سند

د نهج البلاغې ۱۱۵ خطبه یا استسقاء خطبه، د باران د غوښتلو یوه دعا ده چې د امام علي(ع) د حکومت په زمانه کې په کوفې کې په یوې وچکالۍ کې د باران له لمانځه وروسته د هغه حضرت له لوري بیان شوه. د مکارم شیرازي په وینا ښه ده چې د باران په لمانځه کې د دغه خطبې عبارتونه ولوستل شي.

د استسقاء خطبه په ځینو فرقونو سره د شیخ صدوق (۳۰۵-۳۸۱ق) لخوا په من لایحضره الفقیه او شیخ طوسي (۳۸۵-۴۶۰ق) لخوا په تهذیب او مصباح المتهجد کې نقل شوې ده. په مصادر نهج البلاغه کتاب کې د عبدالزهرا حسیني (۱۳۳۸) په وینا د دغه خطبې په نقل کې اختلاف، ښیي چې شیخ صدوق، سید رضي (۳۵۹-۴۰۶ق) او شیخ طوسي هر یو د دغه خطبې جدا سرچینې ته لاسرسي لرلې ده. د حبیب الله خویي (۱۲۶۵-۱۳۲۴ق) په وینا، سید رضي دغه خطبه د شیخ صدوق له نقله انتخاب کړې ده. د اهل سنتو له سرچینو، زمخشري (۴۶۷-۵۳۸ق)‌ په ربیع الابرار و ابن‌اثیر (۵۵۵-۶۳۰ق) په نهایه کې د دغه خطبې ځینو برخو ته اشاره کړې ده.

د نهج البلاغې د ۱۱۵ خطبې متن او ترجمه

د نهج البلاغې د ۱۱۵ خطبې متن او ترجمه

متن

ترجمه

اللَّهُمَّ قَدِ انْصَاحَتْ جِبَالُنَا وَ اغْبَرَّتْ أَرْضُنَا وَ هَامَتْ دَوَابُّنَا وَ تَحَيَّرَتْ فِي مَرَابِضِهَا وَ عَجَّتْ عَجِيجَ الثَّكَالَى عَلَى أَوْلَادِهَا وَ مَلَّتِ التَّرَدُّدَ فِي مَرَاتِعِهَا وَ الْحَنِينَ إِلَى مَوَارِدِهَا، اللَّهُمَّ فَارْحَمْ أَنِينَ الْآنَّةِ وَ حَنِينَ الْحَانَّةِ، اللَّهُمَّ فَارْحَمْ حَيْرَتَهَا فِي مَذَاهِبِهَا وَ أَنِينَهَا فِي مَوَالِجِهَا. اللَّهُمَّ خَرَجْنَا إِلَيْكَ حِينَ اعْتَكَرَتْ عَلَيْنَا حَدَابِيرُ السِّنِينَ وَ أَخْلَفَتْنَا مَخَايِلُ الْجُودِ فَكُنْتَ الرَّجَاءَ لِلْمُبْتَئِسِ وَ الْبَلَاغَ لِلْمُلْتَمِسِ، نَدْعُوكَ حِينَ قَنَطَ الْأَنَامُ وَ مُنِعَ الْغَمَامُ وَ هَلَكَ السَّوَامُ أَلَّا تُؤَاخِذَنَا بِأَعْمَالِنَا وَ لَا تَأْخُذَنَا بِذُنُوبِنَا، وَ انْشُرْ عَلَيْنَا رَحْمَتَكَ بِالسَّحَابِ الْمُنْبَعِقِ وَ الرَّبِيعِ الْمُغْدِقِ وَ النَّبَاتِ الْمُونِقِ سَحّاً وَابِلًا تُحْيِي بِهِ مَا قَدْ مَاتَ وَ تَرُدُّ بِهِ مَا قَدْ فَاتَ. اللَّهُمَّ سُقْيَا مِنْكَ مُحْيِيَةً مُرْوِيَةً تَامَّةً عَامَّةً طَيِّبَةً مُبَارَكَةً هَنِيئَةً [مَريِئَةً] مَرِيعَةً زَاكِياً نَبْتُهَا ثَامِراً فَرْعُهَا نَاضِراً وَرَقُهَا تُنْعِشُ بِهَا الضَّعِيفَ مِنْ عِبَادِكَ وَ تُحْيِي بِهَا الْمَيِّتَ مِنْ بِلَادِكَ. اللَّهُمَّ سُقْيَا مِنْكَ تُعْشِبُ بِهَا نِجَادُنَا وَ تَجْرِي بِهَا وِهَادُنَا وَ يُخْصِبُ بِهَا جَنَابُنَا وَ تُقْبِلُ بِهَا ثِمَارُنَا وَ تَعِيشُ بِهَا مَوَاشِينَا وَ تَنْدَى بِهَا أَقَاصِينَا وَ تَسْتَعِينُ بِهَا ضَوَاحِينَا مِنْ بَرَكَاتِكَ الْوَاسِعَةِ وَ عَطَايَاكَ الْجَزِيلَةِ عَلَى بَرِيَّتِكَ الْمُرْمِلَةِ وَ وَحْشِكَ الْمُهْمَلَةِ وَ أَنْزِلْ عَلَيْنَا سَمَاءً مُخْضِلَةً مِدْرَاراً هَاطِلَةً يُدَافِعُ الْوَدْقُ مِنْهَا الْوَدْقَ وَ يَحْفِزُ الْقَطْرُ مِنْهَا الْقَطْرَ غَيْرَ خُلَّبٍ بَرْقُهَا وَ لَا جَهَامٍ عَارِضُهَا وَ لَا قَزَعٍ رَبَابُهَا وَ لَا شَفَّانٍ ذِهَابُهَا حَتَّى يُخْصِبَ لِإِمْرَاعِهَا الْمُجْدِبُونَ وَ يَحْيَا بِبَرَكَتِهَا الْمُسْنِتُونَ، فَإِنَّكَ تُنْزِلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا وَ تَنْشُرُ رَحْمَتَكَ وَ أَنْتَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ.

ای خدایه، زمونږ غرونه له وچکالۍ چاودې شوې او ځمکه مو دوړنه شوې او مالونه مو په خپلو غوجلو کې لالهانده دي او داسې رمباړې وهي لکه بچي یې چې مړه شوې وي او څړځایونو او اوبځایونو ته له چټي تګ راتګه ستړې شوي دي. ای خدایه، زمونږ د ګډو په رمباړو او د اوښیو په بړاېدو او آهونو ورحمېږه، ای خدایه، په لاره کې د هغوي په سرګردانۍ او په خوبځایونو کې یې په فریادونو رحم وکړه. ای څښتنه، په داسې وخت کې تاته راوتلې یوو چې پرله پسې وچکالیو برید کړی او بارانی وریځو مونږ ته شا کړې او وچې او نامهربانه بې د یو څاڅکي له ورولو تېرې شوې. ای خدایه، ته د هر بېچاره هیله او د هر سوالګر د ستونزو حلوونکی یې. ای خدایه تا بلو، په دې وخت چې ټول نهیلی شوي دي، او د رحمت وریځې په مونږ نه وریږي او زمونږ څاروي تباه شوې دي، مونږ زمونږ په عمل عذاب نه کړې، او په ګناهانو مو راونه نیسي ای خدایه خپل رحمت له بارانه په ډکو وریځو او له اوبو په ډک پسرلي او د تاندو خوش منظره بوټو په وسیله پر مونږ نازل کړې، داسې د غټو څاڅکو باران راولیږې چې مړي راژوندي او هغه څه چې له لاسه مو تللی راستانه کړي. ای خدایه، مونږ په داسې باران خړوب کانده چې ژوندي کوونکی، خړوبوونکی، پراخ او هر ځای ته تلونکی، پاک او برکتناک، خوږ او نعمت لوروونکی، بوټي یې بسیاره، څانګې یې پرباره، او پاڼې یې تاندې او ابداره وي چې په دغه شان باران سره،ناتوان بنده توانمن کړې او خپل مړه ښارونه راژوندي کاندې. ای خدایه داسې باران راکړه چې ډېر ووریږي چې زمونږ لوړې ځمکې له وښو ډکې شي او په ټیټو ځمکو روان شي او په خواوشا کې مې پریمانه نعمتونه پراخ کاندي. چې په وسیله یې زمونږ مېوې پریمانه، رمې مو ژوندۍ او بسیاره، او له مونږ لرې ټاټوبي هم برخمن شي، او کلي مو ترې ځواکمن شي. دا ټول ستا له پراخو برکتونو او پریمانه بخښښونو وي چې زمونږ په فقرځپلو وطنونو او وحشي حیواناتو نازلیږي. ای خدایه داسې د غټو څاڅکو باران چې زمونږ د بوټو د اوبه کولو لپاره بیا بیا ووریږي، داسې چې څاڅکي یې یو بل یوسي او دانې یې یو بل سخت وځپي؛ نه بې بارانه بریښنا او ګړزا، او بې ثمره وریځې، او ووړ او خور باران، او نه د باران نري څاڅکي له سړو بادونو سره، ای خدایه له اوبو ډک باران راکښې کړې چې قحط ځپلي پرې پریمانه نعمتونو ته ورسیږي او د وچکالۍ نښې ختمې شي بې شکه چې ته هغه خدای یې چې د خلکو له نهیلي کېدو وروسته باران رالیږي او خپل رحمت هر ځای پراخوې او ته یې د خلقت د نظام سرپرست چې په رښتیا سره ستاینوړ یې.

د خطبې مینځپانګه

د استسقاء خطبه د وچکالۍ له امله رامینځته شویو ستونزو په بیان سره پېل کیږي او د هغه یو سبب د انسانانو ګناهونه ګڼي. په دوام کې له خدایه په ځانګړو صفتونو سره د باران د نازلېدو غوښتنه کوي.

د نورو نسخو سره پرتله کول

د نسخې نوم	د خطبې نمبر
المعجم المفهرس و صبحي صالح	۱۱۵
فیض الاسلام	۱۱۴
خوئی، ملا صالح	۱۱۴
ابن ابي الحدید	۱۱۴
محمد عبده	۱۰۹
ملا فتح الله	۱۳۶
في ظلال	۱۱۳
ابن میثم	۱۱۲

له ګناهونو توبه، د حق رحمت ته د هیلې دریچه

د خطبې په لومړۍ برخه کې حضرت علي(ع) د هغه زمانې سخته وچکالي انځور کړې او د غرونو، ځمکو، څړځایونو او څارویو حال یې بیان کړی، د دغه شرایطو واقع کېدل یې د خلکو د نهیلۍ وجه او د سخت کړاو سبب ګڼلی او له خدایه غواړي چې هغوي د خپلو ګناهونو په خاطر سزا نه کړي. ویل شوي چې دغه تعبیر ښیي چې ډېرې ستونزې د ګناهونو په وجه دي او تر څو چې خلک د خدای در ته لاړ نه شي او د عفوې او بخښښ غوښتنه ونه کړي، د هغوي ستونه نه هواریږي. ابن میثم بحراني (۶۳۶-۶۷۹ یا ۶۹۹ق) هم د دغه خطبې په شرحه کې د سختیو په راپنځېدو او د پالونکي له رحمته د بې برخې کېدو یو اغېزمن عامل د خدای له اوامرو د انسان سرغړونه ګڼي.

بیا امام علي(ع) له خدایه خپله اصلي غوښتنه وړاندې کوي چې رحمت یې د پربارانه وریځو، له اوبو د ډک سپرلي او شنو او شیزاه ونو بوټو په وسیله پراخ کړي، د غټو څاڅکو باران راولیږي چې ورسره مړې ځمکې ژوندۍ شي او هغه څه چې له لاسه تللي راستانه شي.

سراسر خېر او له هر شره خالي باران

امام علي(ع) د خطبې په دوهمه برخه کې، له خدایه د باران دعا کوي او د هغه لپاره ځینې ځانګړنې بیانوي. د مکارم شیرازي په وینا په دې کې هر یو صفت، یو ځیر او هېښوونکي ټکي ته اشاره لري. دا صفتونه، انسان د پنځګر د سترتوب په وړاندې خاضعوي او اورېدونکو ته ورپوهوي چې د باران دغه څاڅکي څومره برکتونه او اغیزونه لرلی شي.

ویل شوي چې امام علي(ع) له دې امله له خدایه د غوښتي باران ځانګړنې بیانوي چې ممکنه ده باران سیلابي شي او هر څه یوسي. یا باران په یوه خاصه سیمه کې وشي او ګټه یې ټولو ته نه وي. یا ورسره سړه هوا او کنګل وي چې منفي اغیزې ولري. یا ځینې خنډونه لکه تاوده بادونه، سخت توپانونه، د بوټو افتونه، موذي حشرې او داسې نور، د باران ښه اثرات له مینځه یوسي. د امام علي(ع) په دعا کې دغه ټول اړخونه په نظر کې نیول شوې او د ټولو شرایطو جمع کول او د ټولو خنډونو لرې کول له خدایه غواړي.