د هابیل وژنه
د هابیل وژنه یا د هابیل قتل له قرآني کیسو څخه یوه کیسه ده چې د حضرت آدم له دوو زامنو څخه د یوه په لاس د بل زوي وژلو ته اشاره کوي. په دیني منابعو کې دا قتل د ځمکې پر مخ د یو انسان لومړنی قتل ګڼل کیږي او ویل کیږي چې قابیل د آدم(ع) د ځای ناستي په توګه د هابیل پر ځای ناستي اعتراض وکړ او د دې جګړې د پای ته رسولو لپاره د الله تعالی له خوا وحي نازله شوه چې هر یو دې د خدای لپاره قرباني وکړي. د روایتونو له مخې، د قابیل قرباني د خدای لخوا قبوله نه شوه. له همدې امله، د آدم د ځای ناستی په ټاکلو کې، قابیل د هابیل سره حسد وکړ او هغه یې وواژه. د سوره مائده د 31 آیت له مخې، خدای قابیل ته د هابیل د ښخولو طریقه د یو کارغه په وسیله وښودله.
په ځمکه کې لومړی قتل
د هابیل وژنه په نړۍ کې لومړی قتل ګڼل شوی دی.[۱] د قرآن مجید په مائده سوره کې له 27 تر 31 آیته د هابیل د وژلو پیښه بیان شوې ده. الله تعالی په دې آيتونو كې فرمايي چې د حضرت آدم(ع) دوو زامنو الله تعالی ته د نږدی کیدو لپاره یو عمل ترسره کړ چې په هغو کې له یوه قبول شو او له بله قبول نه شو. نو د کوم ورور عمل چې نه و قبول شوی، بل ته یې د وژلو ګواښ ورکړ، او د هغه د وژلو قسم یې وکړ او بالاخره یې هغه وواژه.[۲] د مفسرانو په وینا هغه ورو چې قاتل و نامه یې قابیل وه او کوم چې قتل شو د هغه نامه هابیل وه.[۳]
د قتل هڅونه او لامل
]
په احادیثو کې راغلي چې د هابیل د وژلو لامل د حضرت آدم(ع) د ځای ناستي په ټاکلو کې د هغه د ورور حسد ګڼل شوی دی.[۵] د ځینې څیړاندو په وینا کله چې الله تعالی حضرت آدم(ع) ته داسې وحي وکړه چې هابیل ته د ورپسې ځای ناستي په توګه اسم اعظم ووايي، نو قابیل اعتراض وکړ؛ ځکه چې هغه تر ټولو مشر زوی و او په دې عقیده و چې جانشیني او سرپرستي باید د هغه لپاره وي؛ له بلې خوا، هغه د هابیل په ټاکلو چې هغه د حضرت آدم شخصي ذوق او دلچسپي لامل ګڼله، نه د خدای امر؛ له همدې امله، د دې شخړې د پای ته رسولو لپاره، وحي راغله چې هر یو دې د خدای لپاره قرباني راوړي.[۶]
د هابیل او قابیل د قربانۍ تفصیل
د روایتونو له مخې قابیل یو بزګر و نو هغه د خپل فصل خرابه برخه او هابیل چې څاروي یې درلودل، د قربانۍ لپاره یو غوره پسه راوړل. د قربانۍ سوځیدل د خدای له خوا د هغې د قبولیت نښه وه، په دې توګه د هابیل قرباني ومنل شوه، مګر د قابیل قرباني ونه منل شوه.[۷]
حسد، د هابیل د وژنې لامل
د اسلامي احادیثو له مخې، د هابیل د قربانۍ له قبلیدو وروسته ورسره د قابیل حسد شو او قسم یې وخوړ چې هابیل به ووژني.[۸] د قرآن کریم د آیتونو له مخې، هابیل د خدای تقوا ته په اشارې سره او دا چې خدای د تقوادارو قرباني قبلوي، قابیل ته په خطاب کې وویل که ته زما د وژلو اراده لرې نو زه به هیڅکله تا ونه وژنم او دا ګناه به ونه کړم. همدارنګ یې قابیل ته هم اخطار ورکړ چې که قتل وکړي نو هغه به د ظالمانو په ډله کې وي او د دوزخ مستحق به وي.[۹] د طبري د تاریخ (لیکل: 303 هجري) له مخې، کله چې هابیل د خپلو پسونو د څرولو لپاره غره ته لاړ و، په داسې حال کې چې آرام یې کاوه. قابیل ورباندې برید وکړ او په سر باندې د تیږې ګوزار سره ووژل شو.[۱۰]
ځينو ويلي دي د حسد او د خداى لپاره د قربانۍ لامل د دوو وروڼو لپاره د يوې ښځې انتخاب دى او ويلي يې دي چې هابیل د هغه حکم له مخې چې خدای آدم(ع) ته ورکړی و د قابيل له دوه ګونې خور سره د واده لپاره ټاکل شوى و. قابیل مکلف و چې د هابیل دوه ګونې خور سره واده وکړي. قابیل د خپل پلار د حکم مخالفت وکړ ځکه چې خور یې د هابیل له خور څخه ډیره ښکلې وه. له دې وروسته خداى پاک دوو وروڼو ته امر وکړ چې قرباني ورکړي تر څو د چا قرباني قبوله شي هغه د قابيل له خور سره واده وکړي او کله چې د هابيل قرباني ومنل شوه قابيل پرې حسد وکړ او د تيږې په ګوزار سره يې وواژه.[۱۱]
خدای ته د هابیل او قابیل د قربانۍ او د هابیل د وژلو کیسه هم په تورات کې راغلې ده.[۱۲]
د قابیل ښخول
د درېیمې هجري پېړۍ د تاریخ لیکونکي محمد بن جریر طبري په وینا، د قابیل د بې وسۍ او د انسان د جسد د ښخولو د څرنګوالي په اړه د ناپوهۍ له امله د هابیل جسد د ځنګلي حیواناتو له خوا د ټوټې کیدو له خطر سره مخ شو.[۱۳] د مائده سوره په 31 آيت له مخې د دې لپاره چي قابیل د مړي د ښخولو څرنګوالی زده کړي، الله تعالی يو کارغه ولېږه چي د ځمکي خاورې راوباسي او د یو بل مړ کارغه بدن یا د خپل خوراک ځینې برخه په کې پټه کړي چې قابيل ته وښيي چي څنګه د خپل ورور مړی خاورو ته وسپاري.[۱۴]
په فارسي شعر کې د قابیل ښخول
مولوي د مثنوي معنوي کتاب په یوه برخه کې چې د قابیل د جسد د ښخولو په اړه دا مطلب چې «له دې وړاندې قابیل د ښخولو عمل زده کړي د علم په عالم کې د قبر کنستل موجود وو» بیانوي، له دې بیتونو څخه ځینې دا دي:
| کندن گوری که کمتر پیشه بود | کی ز فکر و حیله و اندیشه بود | |
| گر بدی این فهم مر قابیل را | کی نهادی بر سر او هابیل را | |
| که کجا غایب کنم این کشته را | این به خون و خاک در آغشته را[۱۵] |
مولوي په ادامه کې وايي چې قابیل ته یوه کارغه د ښخولو طریقه وښودله:
| دید زاغی زاغ مرده در دهان | بر گرفته تیز میآمد چنان | |
| از هوا زیر آمد و شد او به فن | از پی تعلیم او را گورکن[۱۶] |
فوټ نوټ
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۴۵.
- ↑ وګورئ: سوره مائده، آیات ۲۷-۳۱.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیتا، ج۳، ص۴۹۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۳۱۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۴۸.
- ↑ نیشابوری، قصص الانبیاء، نسخه خطی.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ صادقی فدکی، ارتداد؛ بازگشت به تاریکی، ۱۳۸۸ش، ص۲۷۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۱۳.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ سوره مائده، آیه۲۹.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ طوسی، التبیان، بیتا، ج۳، ص۴۹۳؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ تورات، کتاب تکوین، باب۴، آیه ۳-۸.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۸۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۵۱.
- ↑ مولوی، مثنوی معنوی، دفتر چهارم، ابیات ۱۳۰۱الی ۱۳۰۳.
- ↑ مولوی، مثنوی معنوی، دفتر چهارم، ابیات ۱۳۰۳ و ۱۳۰۴.
سرچينې
- صادقی فدکی، جعفر، ارتداد، بازگشت به تاریکی؛ نگرشی به موضوع ارتداد از نگاه قرآن کریم، چاپ اول، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۸ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، چاپ دوم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحياء التراث العربي، بیتا.
- عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر (تفسیر العیاشی) تحقیق: هاشم رسولی، چاپ اول، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، ۱۳۸۰ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش.
- مولوی، جلالالدین محمد، مثنوی معنوی، تهران، انتشارات پژوهش، ۱۳۷۱ش.
- نیشابوری، ابواسحاق، قصص الانبیاء (نسخه خطی).