واده
واده یا نکاح، د ازدواجي ژوند پېوند دی چې د نکاح او عقد د صیغې په جاري کېدو سره رامینځته کیږی. قرآن واده او د خپلو مېرمنو تر څنګ د سړو راتلل د ارامښت سبب ګڼلي او مسلمانانو ته یې سپارښتنه کړې چې بې مېړه ښځو او بې ښځو سړو ته د واده انتظام وکړئ. د روایتونو له مخې واده د اسلام له نعمته وروسته تر ټولو لوی نعمت، د دین د نیمې یا دریمې برخې ساتنه او د اسلام د پېغمبر(ص) سنت دی.
دینداري، خوش اخلاقي او ښه کورنۍ هغه سپارښتنې دي چې په روایتونو کې د جوړې د انتخاب لپاره بیان شوې دي. د فقیهانو له نظره واده په خپله مستحب موکد دی، خو د هغه چا لپاره چې د واده په نه کولو سره په ګناه ککړیږي، واجب دی.
په شیعه امامي مذهب کې واده دوه بڼې لري: دائم او موقتي؛ د موقته واده د عقد په صیغې کې، د واده د مودې او د مهریې د اندازې ټاکنه شرط ده او د دغه مودې له ختمېدو وروسته، ښځه او سړی بې له طلاقه له یو بله جدا کیږي.
په توضیح المسائل کتاب کې د واده لپاره ډېر فقهي احکام راغلي دي چې تر ټولو مهم یې د عقد د صیغې لوستل دي او یوازې د سړي او ښځې رضایت د واده په تحقق کې کافي نه دی او دا چې پېغله جینۍ باید د واده لپاره له پلار یا پلرني نیکه اجازه واخلي.
واده په لعان، طلاق، مرګ، د جنسیت په بدلولو، ارتداد او د نکاح د فسخېدو د یو لامل په پېدا کېدو سره ختمیږي. اوله جدایۍ وروسته ښځه باید عده وساتي.
تعریف او ډولونه
واده د عقد د صیغې په جاري کولو سره د ازدواجي پېوند رامینځته کول دي. په شیعه امامي مذهب کې واده دوه بڼې لري؛ دائم او موقت؛ د موقت واده د عقد په صیغې کې باید ټاکلې موده په نظر کې ونیول شي او د هغه مودې له ختمېدو وروسته، ښځه او سړی بې له طلاقه له یو بله جدا کیږي.[۱]
موقت واده
اصلي مقاله: موقت واده
موقت واده د اسلام د پېغمبر(ص) په وخت کې جایز و؛ خو د دوهم خلیفه له زمانې حرام اعلان شو.[۲] په اسلامي مذهبونو کې یوازې شیعه امامیه مذهب موقته واده جایز ګڼي.[۳] له دایمې واده سره د موقته واده تر ټولو لوی فرق د هغې د مودې په ټاکلو کې دی؛ په دې ډول چې د موقت عقد په صیغه کې د وخت ټاکل ضروري او لازم دي.[۴]
د دایم او موقت واده فرقونه
دایم واده او موقته واده ډېر مشترک احکام لري؛ منجمله د عقد یا نکاح د صیغې لوستل په دواړو کې ضروري دي. دا دوه ودونه له یو بل سره فرقونه هم لري چې په دې ډول دي:
- په دایمې واده کې، د موقت واده په اپوټه، سړی باید د ښځې نفقه ورکړی.
- په دایمي واده کې ښځه بې د مېړه له اجازې له کوره بهر نه شي تللې؛ خو په موقت واده کې د سړي اجازه ضروري نه ده.
- په دایمي واده کې، د موقت واده په خلاف، ښځه او سړی له یو بله میراث وړي.[۵]
- که د موقت واده د عقد په صیغې کې، مهریه ذکر نه شي عقد باطلیږي؛ خو په دایمي واده کې عقد صحیح دی او د همبسترۍ په بڼه کې ښځې ته باید مهر المثل ورکړی شي.[۶]
اهمیت او مقام
اسلام واده ته ډېر اهمیت ورکړی او هغه یې د پېغمبر(ص) سنت بللی دی.[۷] همداراز قرآن کریم واده د ارامښت سبب ګڼلی دی[۸] او مسلمانانو ته یې سپارښتنه کړې چې ناواده کړو ته ودونه وکړي.[۹]
په روایتونو کې د واده لپاره ډېرې ځانګړنې او فایدې ذکر شوي چې پکې دغو مواردو ته اشاره کولی شو: د اسلام له نعمته وروسته تر ټولو لوی نعمت.[۱۰] د دنیا او اخرت خیر[۱۱] د نیم دین یا دریمې حصی ساتونکی[۱۲] او د روزۍ زیاتوونکی.[۱۳] همداراز تر ټولو ذلیل مسلمان مړي هغه بلل شوي چې بې واده له دنیا لاړ شي.[۱۴]
احکام
د تقلید د مراجعو په توضیح المسائلو ( د مسائلو په کتابونو) کې د واده لپاره پریمانه فقهي احکام بیان شوې دي چې ډېر مهم یې دا دي:
- د فقیهانو له نظره واده خپل په خپله موکد مستحب دی خو که څوک په واده نه کولو سره په ګناه کې لویږي نو ورباندې واجب دی.[[۱۵]
- په دایمي او موقته واده کې، ضروري ده چې د عقد صیغه جاري شي او یوازې د ښځې او سړي رضایت کافي نه دی.[۱۶]
- ښځه او سړی کولي شي د عقد صیغه په خپله ووایي یا څوک وکیل کړي چې د هغوي له لورې د عقد صیغه ووایي.[۱۷]
- که ښځه او سړی په عربۍ ژبه د صیغې ویلو توان لري، باید هغه په عربۍ ووایي.[۱۸]
- پېغله (باکره) ښځه باید د واده لپاره له پلار او یا پلرني نیکه اجازت واخلي.[۱۹]
- له محارمو لکه مور، خور او خواښې سره واده د سړي لپاره حرام دی.[۲۰]
- له غیر مسلم سره د مسلمانې ښځې دایمي او موقت واده جایز نه دی.[۲۱]
- له غیر مسلمې ښځې سره ، که له اهل کتاب وي د مسلمان سړي موقت واده جایز دی.[۲۲]
د جوړې د انتخاب لپاره روایي معیارونه
په ځینو روایتونو کې، د واده لپاره ځینې معیارونه بیان او سپارښتنه شوې چې د جوړې په انتخاب کې باید په نظر کې ونیول شي؛ د یو روایت له مخې د اسلام پېغمبر یو کس ته له دینداره کس سره د واده سپارښتنه کړې ده.[۲۳] په مکارم الاخلاق کتاب کې، امام صادق(ع) په یو روایت کې فرمایي: له غوره کورنۍ واده وکړئ؛ ځکه چې د کورنۍ ځانګړنې بچیانو ته لېږدول کیږي.[۲۴] له امام رضا(ع) هم نقل شوي چې له بد اخلاقه انسان سره له واده ډډه وکړئ.[۲۵]
د واده د ختمېدو لاملونه
د فقیهانو له نظره د واده د ختمېدو عوامل دا دي: د جنسیت بدلون[۲۶] مرګ، طلاق او هغه څیزونه چې د نکاح د فسخېدو سبب کیږي.[۲۷] د واده له ختمېدو وروسته ښځه باید عده (یوه ټاکلې موده چې ښځه پکې د واده حق نه لري) وساتي.[۲۸]
د واده خنډونه
په اسلامي فقه کې د ځینو خنډونو په وجه له ځینو ښځو سره واده حرام دی:
- موقت خنډونه: هغه شرایط چې پکې د سړي او ښځې واده په موقت ډول حرام دی او د دغه شرایطو په ختمېدو سره حرمت هم ختمیږي.[۲۹] لکه:
- استیفاء عدد:[یادداشت۱] یعنې سړی نه شي کولی تر څلورو ازادو ښځو زیات په خپله دایمي نکاح کې راولي.[۳۰] او په دایمي عقد سره د دوو وینځو په لرلو سره دریمه وینځه نه شي نکاح کولی.[۳۱]
- له دوو خویندو سره په یو وخت واده: په یو وخت له دوو خویندو سره واده حرام دی، خو که د یو سړي ښځه مړه شوې وي او یا په طلاق سره له یو بله جدا شوې وي، د هغه ښځې له خور سره واده کولی شی. [۳۲][یاداشت ۲]
- کفر او ارتداد: له حربي یا کتابي کافر او مرتد سره د مسلمانې ښځې دایمي یا موقت واده جایز نه دی[۳۳] او همداراز مسلمان سړي ته جایزه نه ده چې له غیر کتابي او مرتد سره واده وکړي.[۳۴]
- دایمي خنډونه: هغه خنډونه او اسباب چې په هغو سره له ښځې سره د سړي واده د همېشه لپاره حرام دی.[۳۵] په شیعه فقه کې محصنه (واده کړې سره) زنا،[۳۶] لِعان،[۳۷] اِفضاء،[۳۸] قذف،[۳۹] له هغه ښځې سره واده چې په عده کې ده، [۴۰] د یوې ښځې له ورور، پلار او زوي سره لواط،[۴۱] له نهم ځل وروسته د ښځې طلاقول[۴۲][یادداشت ۳] د احرام په وخت کې زنا او د واده عقد د ابدي حرمت سبب کیږي.[۴۳]
د واده د ثبتولو قانون
په ډېرو هیوادونو کې واده په قانوني توګه ثبت او رجسټر کیږي.[۴۴] په ایران کې هم د اسلامي مجازاتو د قانون د ۶۴۵ مادې په اساس، د یوې جوړې لپاره د نکاح نه ثبتول جرم ګڼل کیږي.[۴۵] د واده د قانوني ثبت ځینې اهداف دا دي: د نکاح له صحیح والي ډاډمنتیا، د اختلاف مخنیوی او د زوجینو د حقوقو په اثبات کې اسانتیا.[۴۶]
اړونده لیکنې
فوټ نوټ
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳۹۰.
- ↑ سبحانی، «ازدواج موقت در کتاب و سنت»، ص۱۲۵، ۱۲۶.
- ↑ سبحانی، «ازدواج موقت در کتاب و سنت»، ص۶۳.
- ↑ حسینی، احکام ازدواج، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۱.
- ↑ حسینی، احکام ازدواج، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۰-۱۲۱.
- ↑ اکبری، احکام خانواده، ۱۳۹۳ش، ص۲۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، باب کراهة العزبه، ص۳۲۹.
- ↑ سوره روم، آیه ۲۱.
- ↑ سوره نور، آیه ۳۲؛ حسینی، احکام ازدواج، ۱۳۸۹ش، ص۳۹-۴۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، بَابُ مَنْ وُفِّقَ لَهُ الزَّوْجَةُ الصَّالِحَة، ص۳۲۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، بَابُ مَنْ وُفِّقَ لَهُ الزَّوْجَةُ الصَّالِحَة، ص۳۲۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، باب کراهة العزبه، ص۳۲۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، باب ان التزویج یزید فی الرزق، ص۳۳۰-۳۳۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، باب کراهة العزبه، ص۳۲۹.
- ↑ حسینی، احکام ازدواج، ۱۳۸۹ش، ص۳۹، ۴۰.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۵۰.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۵۰.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۵۳.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۵۸.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۶۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۶۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۶۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۳۲.
- ↑ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۳۷۰ش، ص۲۰۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۶۳.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۸۴ش، ص۹۹۲-۹۹۳.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۲۱۱.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۲۱۱.
- ↑ ساردویینسب و دیگران، «واکاوی تطبیقی حرمتهای ابدی ازدواج در فقه امامیه و زیدیه با رویکرد حقوقی»، ص۸۶.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۳۶.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۳۷.
- ↑ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ص۱۶۴.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۳۰۵.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۳۰۵.
- ↑ ساردویینسب و دیگران، «واکاوی تطبیقی حرمتهای ابدی ازدواج در فقه امامیه و زیدیه با رویکرد حقوقی»، ص۸۶.
- ↑ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۳۷؛ فاضل مقداد، کنزالعرفان، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۲۹۵.
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰ق، ص۵۸۳.
- ↑ ابن ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۲۶.
- ↑ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱.
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰ق، ص۴۶۵؛ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱.
- ↑ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱؛ فاضل آبی، کشف الرموز، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۱۶.
- ↑ بهجت، مناسک حج، قم، ص۱۰۰؛ سبحانی، مناسک حج، ۱۳۸۸ش،ج۱، ص۹۱.
- ↑ اسدی، «نقد و بررسی قوانین ثبت ازدواج»، ص۱۰۳.
- ↑ اسدی، «نقد و بررسی قوانین ثبت ازدواج»، ص۱۰۳.
- ↑ اسدی، «نقد و بررسی قوانین ثبت ازدواج»، ص۱۰۶-۱۰۹.
سرچينې
- اسدی، لیلا سادات، «نقد و بررسی قوانین ثبت ازدواج»، در مجله مطالعات راهبردی زنان، تهران، شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، تابستان ۱۳۸۷، شماره ۴۰.
- اکبری، محمود، احکام خانواده، قم، فتیان، ۱۳۹۳ش.
- امام خمینی، سید روحالله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۴ش/۱۴۲۶ق.
- امام خمينى، سيد روحالله، توضیح المسائل (مُحَشّی)، تحقیق سيد محمدحسين بنىهاشمى خمينى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
- حسینی، سید مجتبی، احکام ازدواج (مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام)، قم، دفتر نشر معارف، چاپ هفتم، ۱۳۸۹ش.
- سبحانی، جعفر، «ازدواج موقت در کتاب وسنت»، فقه اهل بیت، ش ۴۸، ۱۳۸۵ش.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنّف، مجلس علمی، بیجا، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م.
- طبرسى، فضل بن حسن، مکارم الاخلاق، قم، الشریف الرضی، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق/۱۳۷۰ش.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح محمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، ۱۳۸۷ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علىاكبر غفارى، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- منصور، جهانگیر، قانون مدنی با آخرین اصلاحیهها و الحاقات همراه با قانون مسؤلیت مدنی، تهران، نشر دیدار، ۱۳۹۱ش.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهمالسلام، قم، مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.