زائرسرا

په مشهد کې د رضوي زائرسرا

زائرسرا یو داسې ځای دی چې د زائرانو (زیارت کوونکو) د اوسېدو یا دمې لپاره جوړ شوی او په مذهبي ښارونو یا د مذهبي ښارونو په لوري تلونکو لارو کې، په خیریه توګه (د ثواب لپاره) جوړېږي. دا ودانۍ، عموماً، د زیارت د فرهنګ د ودې او د زائرانو د تکریم په موخه جوړېږي.

په تېر وخت کې، زائرسرایانې د ښارونو بهر او د لارو په غاړه جوړېدې او د مسافرو کاروانونو د کوزېدو او دمې ځایونه وو؛ خو وروسته، په زیارتي ښارونو کې هم د زائرانو د اوسېدو لپاره ځایونه جوړ شول. له نجف څخه کربلا ته په لاره کې د اربعین په پلی تګ یا لاریون کې، د زائرسرایونو شمېر د موکبونو په بڼه زیات شوی دی.

په ځینو زیارتي ښارونو، لکه مشهد او کربلا کې، د اوسېدو لپاره لویې زائرسراګانې جوړې شوي چې «زائرشهر» ورته ویل کېږي. د ۱۴۰۰ل کال د احصایو له مخې، په مشهد کې د امام رضا(ع) د حرم له ۵۰٪ څخه زیاتو زائرانو د اوسېدو لپاره له زائرسراګانو استفاده کړې ده.

د زائرسرایونو کارونه

زائرسرایونه د زائرانو د استراحت او اوسېدو ځای دی. په تېر وخت کې، زائرسراها د ښارونو بهر او د لارو په غاړه جوړېدل او د مسافرو کاروانونو د کوزېدو او دمې ځای وو. نن سبا، ډېری زائرسرایونه د وړو هوټلونو په بڼه، په زیارتي ښارونو کې او سپېڅلو ځایونو ته نزدې موقعیت لري. د زائرسرایونو یو شمېر د هوټلونو په څېر کارونه او کارندوالی لري؛ خو ډېری یې په ګروپي توګه کارول کېږي او یو کس ته ځانګړې خونه نه لري. د لارې زائرسرایونه هم له بېلابېلو اسانتیاوو برخمن دي چې د زائرانو اړتیاوې پوره کړي. د اربعین(د امام حسین د څلویښتۍ) په پلي تګ یا لاریون کې، هغه موکبونه چې د کربلا په لاره کې د زائرانو لپاره جوړېږي، د زائرسرا یو ډول کاروَنه یا استعمال لري.

د زائرسرایونو د جوړولو له موخو څخه یوه د زیارت د فرهنګ وده او د زائرانو تکریم دی چې د مذهبي سېلګرۍ په چوکاټ کې ترسره کېږي؛ له همدې امله دا ودانۍ په مذهبي ښارونو او متبرکو زیارتونو ته نزدې تاسیس کېږي. د ۱۴۰۰ ل کال د احصایو له مخې، په مشهد کې د امام رضا(ع) د حرم له ۵۰٪ څخه زیاتو زائرانو د اوسېدو لپاره له زائرسرایونو استفاده کړې ده. د لارې کاروانسرایونو په جوړولو کې، عالمانو، سوداګرو او واقفانو فعال رول لوبولی دی.

زائرسراګانې عموماً د زائرانو لپاره د وړیا یا ارزانه خدماتو وړاندې کولو په موخه جوړې شوې او د ګرځندوی په صنعت کې یو نوی ډول ګڼل کېږي. په ځینو څېړنو کې، په ښارونو کې زائرسرایونه د ګرځندوی او هوټل‌دارۍ د صنعت د ودې په مقابل کې یوه ښکارنده بلل شوې، چې دغه وده په دې استوګن ځایونو د څارنې د نشتوالي له امله رامنځته شوې ده. د راپورونه له مخې، یو شمېر زائرسرایګانې او کاروانسرایونه یوازې د زائرانو د استفادې لپاره جوړ شوي او وقف شوي وو او د غیر زائرانو له خوا یې کارول منع وو.

د زائرسرایونو تاریخچه

له شاهرود څخه سبزوار ته په لاره کې زائرسرا

په تېر وخت کې، زیارتي سفرونه، عموماً، د لارې له سختۍ سره مل وو او د سفرونو د اوږدوالي له امله، د لارې په مینځ کې به د زائرانو لپاره دمه ځایونه جوړېدل. دا ځایونه چې کارباط یا کاروانسرا نومېدل، زائرسرا هم بلل کېدل. وروسته، د لارې له اقامت‌ځایونو څخه په بېلګه اخیستلو سره، د زائرانو کمپونه یا د ښارونو تر مینځ یا د لارو په مینځ کې زائرسرایونه جوړ شول. دا کمپونه عموماً د لنډمهاله دمې (له یوې ورځې کم) لپاره کارول کېږي.

په عراق کې

د راپورونو له مخې، تر څوارلسمې قمري پېړۍ مخکې پورې، د نجف څخه کربلا ته په لاره کې لږ تر لږه څلور کاروانسرایونه جوړ شوي وو چې د خان جُذعان، خان مُصَلّی، خان حَمّاد او خان نُخَیْله په نومونو یادیږي. وروسته، په دې لاره کې نور پړاو‌ځایونه د زائرانو د مېلمستیا لپاره برابر شول. د اربعینپه لاریون یا پلي تګ کې، د دې زائرسرایونو شمېر د موکبونو په بڼه زیات شو. همدا راز، د عراق ډېری خلک، د اربعین( د امام حسین د څلویښتۍ) په ورځو کې، خپل کورونه په وړیا توګه زائرانو ته ورکوي.

په ایران کې

وایي تر څوارلسمې قمري پېړۍ مخکې، له تهران څخه کربلا ته په لاره کې، له ۹۹ څخه زیات فعال کاروانسرایونه موجود وو او په هماغه وخت کې، د نجف څخه کربلا ته په لاره کې یوازې درې فعال کاروانسرایونه وو.

د ایران د اسلامي جمهوریت په قوانینو کې، د زائرسرایونو او استوګن‌ځایونو تاسیس او اداره د غیر دولتي ارګانونو پر غاړه ده او دولتونه د دولتي بودجې څخه د زائرسرایونو د تاسیس او ادارې حق نه لري. د زائرسرایونو څارندویه اداره، عموماً، د ایران د اوقافو اداره ده او زیات دغه زائرسرایونه په هیئت‌امنایي (د مشرانو بورډ) په توګه اداره کېږي. د ایران د زائرسرایونو د درجه‌بندۍ د قوانینو له مخې، چې د کابینې لخوا تصویب شوې، زائرسرایونه په درې درجو (یو، دوه او درې) وېشل شوي او هر یو یې د ځانګړو معیارونو په خیال ساتلو مکلف دی.

زائرښارونه

په عراق کې کربلا ته نزدې زائر ښار چی د حسیني آستان قدس لخوا جوړ شوی

یو له هغو پروژو څخه چې په ۱۴ او ۱۵ لمریزو پېړیو کې د خیّرانو او واقفانو لخوا تعقیبېږي، د زائرښارونو تاسیس دی چې د لویو زائرسرایونو په معنا دی او د ښېګڼې په موخه جوړېږي. په ایران کې د زائرسرا د جوړولو یوه تر ټولو لویه پروژه په مشهد کې د زائرښار تاسیس بلل شوی دی. دا پروژه د ایران د اسلامي جمهوریت د مشر سید علي خامنه‌اي په امر جوړه شوې ده. د دې پروژې لومړی فاز په ۱۳۹۷ل کال کې پرانېستل شو. د دې زائرسرا ظرفیت په لومړي فاز کې، په ورځ کې پنځه زره زائران وو.

آستان قدس حسیني (د امام حسین د زیارت آستانې) هم په عراق کې د څو زائرښارونو جوړول په خپل کاري پروګرام کې ځای کړي، چې دوه زائرښارونه جوړ شوي دي؛ یو د شلمچې او سَفْوان په سرحدي دروازه کې او بل د عراق په جنوب کې په بصرې ولایت کې کې دی. په دې دوو زائرښارونو کې، د هغو زائرانو مېلمستیا کېږي چې عراق ته ننوځي. د عراق د هېواد یو له سترو زائرښارونو څخه په کربلا او بل له بغداده کربلا ته په لاره کې دی چې د طبي، حفظ‌الصحې او هوساویزو خدماتو په شمول متنوع خدمات زائرانو ته وړاندې کوي.