موکب
مُوکِب د خدماتو تمځاى(هډه) دی چې د شیعه مذهبي ورځو یا ځایونو کې د زائرانو او خلکو ترمینځ وړیا خواړه، چای او شربت خپروي. اربعین ته پیاده تګ په لاره کې، د هستوګنځې، روغتیا پاملرنې، بدن او پښو ماساج او د تجهیزاتو ترمیم لپاره مرکزونه هم شتون لري. دغه اصطلاح په عراقي شیعه کلتور کې دود وه او په نویا لسمه لمریز کلونو کې ایران ته هم لیږل شوه. مخکې لدې، په ایران کې موکب ته په څیر «ایستگاه صلواتی»(صلواتی تم ځای) دهمدغی چارو لپاره شتون درلود.
د موکب اصطلاح، د عرب شیعه ګانو په کلتور کې عزادارۍ پلاوی او ډلې هم کارول کیږي. په عراق کې، دوه ټکي «موکبُ الْعَزاء؛ دعزاداري لپاره موکب » او «موکبٌ خِدْمیّ؛ د خدماتې چارو لپاره موکب» کارول کیږي. د موکب ترسره شولو په هند او پاکستان کې هم دود دی. د موکب لگښت معمولا د خلکو او خیرین لخوا ورکول کیږی.
مفهوم پیژنه او تاریخچه
موکب، د خدمت رسولو تم ځای ته ویل کیږی[۱] کوم چې د شیعه ګانو په مذهبي ځایونو[۲] او ورځو کې[۳] وړیا خدمات وړاندې کوي. موکبونه په خیمو، له ټوکر جوړښتونو یا ودانیو کې ترسوه شوي.[۴]
مخینه
د موکب ټکی، د عرب شیعه ګانو په کلتور کې د عزادارۍ ډلي[۵]، پلاوي[۶] او نور ډله ییر ځوځښتونه کارول کیږي چې د لاریون او عزادارې په توګه ترسره کیږي.[۷] [یادونی۱] د "ادبُ الطَّف" په کتاب کې، چې شاوخوا په ۱۳۴۷ لمریز کال، لیکل شوي[۸] . له موکبونو(دعزادارۍ پلاوي) څخه یادونې شوی ده چی له مختلف سیمو څخه اربعین نږدې ورځو کې، د کربلا شاوخواته راغلل، خیمې یې جوړې کړې او له زائرانو څخه یې میلمستیا وکړه.[۹]
"د شیعه عزاداري کلتور" د کتاب له مخې، چې په ۱۳۹۵ لمریز، کال کې خپور شوی، په عراق کې خیمې او هغه ځایونه چې د اربعین په ورځو کې د زائرانو څخه هرکلۍ کوي هم موکب ویل کیږي.[۱۰] پدې هیواد کې، د موکبونو تر مینځ توپیر کول چې د عزاداری او پلاوی ګروپ معنی لري، او هغه چی د خدماتو لپاره کارول شوي؛ له ټکي «موکبُ الْعَزاء؛ دعزادارۍ موکب» او «موکبٌ خِدْمی؛ د خدمتو چارو موکب» ویل کیږي.[۱۱]
د موکب جوړولو کلتور په نویالسمه لمریز کال کې له عراق څخه ایران ته لیږدول شوی و؛[۱۲] البته، مخکې لدې «ایستگاه صلواتی»- دصلواتې تم ځای- [یادونې۲] موکب په څیر کارولي، شتون درلود[۱۳] دوه ټکي«موکب» او «ایستگاه صلواتی» - صلواتی تم ځای- د یوبل پرځای په ایران کې د فارسي ویونکو ترمینځ کارول شوي.[۱۴]
خدمتونه
په موکبونو کې ورکول شوي خدمات وړیا دي او د خوارو خپور، چاي، شربت[۱۵] او د بوټانو ځلا وهل[۱۶] شامل دي. د خواړو، هستوګنځي، روغتیا پاملرنې، بدن او پښو ماساج سربیره د تجهیزاتو ترمیم هم په اربعین پیاده تګ لاره کې چمتو شوي.[۱۷]
ځینې موکبونو په ناڅاپه پیښو لکه سیلابونو او زلزلو کې، خوراکي توکي، خیمې، کمپلې او اوبه توزیع کوي.[۱۸] د دغی موکبونو لگښت او په دې کې چمتو شوي خدمات د عامه مرستې[۱۹] او ځینې وختونه د حکومت[۲۰] له لارې چمتو کیږي.
د ترسره شوی وخت او ځای
په عراق کی د موکب جوړولو د اربعین په لاریون کې د شیعي مذهبي مناسبتونو، موکبونو جوړه شي په شمول د اربعین پیاده تګ[۲۱] محرم،[۲۲] د شعبان نيمایي[۲۳] او د معصومانو(ع) د ولادت او شهادت تلین[۲۴] موکبونه په شیعه هستوگنځي ښارونوکې جوره شي. همداسې په شیعه مذهبي ځایونو کې هم رامینځته شوي؛ لکه د امامانو(ع) زیارت، ترڅو چې به زائرانو ته میلمستیا وکړی.[۲۵]
موکبونه د شعبان میاشت په منځنۍ کې هم جوړه شوي، کوم چې هرکال د شعبان نیمایی نږدې ته له نجف څخه تر کربلا خواته جوړه شي، هم موکبونه به ولار شي.[۲۶] همداسې شاوخوا ۳۵۰ موکبونه په ۱۴۰۱ لمریز کال په غدیر اختر کې په یو نمانځنه «د لس کیلومترونه کوربه توب» په نامه چی په تهران ښار کې ترسره شو له خلکو څخه میلمستیا وکړه.[۲۷]
په اربعین پیاده تګ کې
موکبونه د عراقي مذهبي ټولنو، سیمه ییز قامونو او د هر لارې شاوخوا کلیو اوسیدونکو[۲۸] لخوا په اربعین پیاده تګ د لاره په اوږدو کې ترسره کیږی او د دوی مدیریت د عراقي حکومت څخه خپلواکه او عامه خلکو لخوا دی.[۲۹]
د «عراقی شعائر، موکبونو او حسینیه ګاني دفتر » د راپور له مخې کوم چې په عراق کې د ۱۳۹۹ لمریز کال په اربعین ورځې چی د حسیني او عباسي آستان قدس تر نظارت لاندې کار کوي، په عراق کې د دی ورځو ۳۲ زره موکبونه فعالیت درلودلي وو.[۳۰] په ۱۴۰۱ لمریز کال د عباسي آستان قدس په وینا په کربلا کې او د هغه لارې په اربعین ورځو کې څوارلس زره او پنځه سوه(۱۴۵۰۰) موکبونه ترسره شو، چې له دوی څخه ۳۰۰ موکبونه له نور هیوادونو په شمول د ایران هیواد کې هم و.[۳۱] د عباسي آستان قدس، له څلور ميلیون څخه ډیر خواړه توکي شمیرلي چې په کربلا او د هغې په شاوخوا کې په ۱۴۰۱ لمریز کال خپور شوي دی.[۳۲]
په شیعه هیوادونو کې موکب
د عراق او ایران سربیره، په ځینو نورو شیعه هیوادونو کې هم د موکب کارولي، ځایونه ترتیب شوي.[۳۳] په پاکستان او هندوستان کې کله چې په دغه ځایونه څښي توزیع کیږي «سَبیل»[۳۴] او کله چې دوی خواړه تقسیموي، «نیاز حسین»[۳۵] وايي. [یادونه۳] اهل سنت هم د محرم په ورځو کې په پاکستان «سبیل» او «نیاز»، رامینځته کړې.[۳۶] حلیم او بریانې د هغه خواړو څخه دي چې پدې ورځو په پاکستان کې توزیع کیږي.[۳۷]
فوټ نوټ
- ↑ «همه چیز در مورد موکبهای اربعین»، بلیط اینجا.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «موکبداران سراسر کشور از زائران در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) پذیرایی میکنند»، خبرگزاری تسنیم؛ «مواکبُ الخدمة الحسینیة تفتتح موائدَها الرمضانیة لإفطار الزائرین»، شبکة الکفیل العالمیة.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «برنامههای محرم و صفر در منطقه ۱۴»، همشهری آنلاین (سایت خبری روزنامه همشهری)؛ «۲۰۰ موکب مردمی ایام نیمه شعبان در قم به زائران خدمترسانی میکنند»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ اسحاقی، «پیادهروی اربعین»، ص۱۰۰.
- ↑ اسحاقی، «موکب»، ص۴۸۱.
- ↑ وګورئ: «بمشارکة أکثر من ۲۰۰ موکب عزاء.. عتبات کربلاء»، العتبة الحسینیة المقدسة.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۶ش، ص۱۷۵.
- ↑ اسفندیاری، کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع)، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۸.
- ↑ شبر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۲.
- ↑ اسحاقی، «پیادهروی اربعین»، ص۱۰۰.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «العتبةُ العبّاسیة المقدّسة ترفد مواکب الخدمة الحسینیة بموادّ غذائیة»، شبکة الکفیل العالمیة.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «راهاندازی ۱۰۰ موکب پذیرایی هیاتهای مذهبی ایلام در اربعین ۹۶»، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)؛ «هزینه ۶۰ میلیارد تومانی موکبداران خوزستانی در ایام اربعین»، خبرگزاری مهر.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «در سالروز رحلت امام خمینی»، ص۱۹۹.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «این موکب ۶۰ روز میزبان بیخانمانهاست»، سایت روزنامه همشهری؛ «لیست ایستگاههای صلواتی همدان»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «موکبهای سرو غذا در پیادهروی اربعین»، الکوثر.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «کفاشان موکب در انتظار کفشهای امام زمان(عج)»، خبرگزاری رسمی حوزه.
- ↑ اسحاقی، «پیادهروی اربعین»، ص۱۰۰.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «موکبهای استان مرکزی در نقاط سیل زده فعال شد»، ستاد بازسازی عتبات عالیات؛ «برپایی موکب ۱۰۰۰ نفری در مناطق زلزلهزده غرب کشور»، خبرگزاری تسنیم؛ «استقرار ۶ موکب اربعین در مناطق زلزلهزدهاندیکا»، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).
- ↑ «من این تحصل المواکب الحسینیة علی التمویل؟»، السومریة.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «اسقرار موکبهای جهاد کشاورزی استان در مرز میرجاوه برای زوار اربعین»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایرنا)؛ «ارائه خدمات به زائران حسینی در ۴۳ موکب داخلی و خارجی در کردستان»، خبرگزاری کردپرس.
- ↑ اسحاقی، «پیادهروی اربعین»، ص۱۰۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «برنامههای محرم و صفر در منطقه ۱۴»، همشهری آنلاین (سایت خبری روزنامه همشهری).
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «۲۰۰ موکب مردمی ایام نیمه شعبان در قم به زائران خدمترسانی میکنند»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «پذیرایی بیش از ۲۰ نفر در ایام شهادت امام صادق(ع)»، خبرگزاری رسمی حوزه؛ «برپایی موکب امام رضا ع) در دهه کرامت»، خبرگزاری رضوی.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «موکبداران سراسر کشور از زائران در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) پذیرایی میکنند»، خبرگزاری تسنیم؛ «مواکبُ الخدمة الحسینیة تفتتح موائدَها الرمضانیة لإفطار الزائرین»، شبکة الکفیل العالمیة.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «جزئیات میزبانی موکب ایرانی خدامالحسین از زائران پیادهروی نیمه شعبان»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
- ↑ «در مهمونی ۱۰ کیلومتری خیابان ولیعصر چه گذشت؟»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ اسحاقی، «پیادهروی اربعین»، ص۱۰۰.
- ↑ اسحاقی، «پیادهروی اربعین»، ص۱۰۰.
- ↑ «إحصائیات حول عدد المواکب الخدمیة والعزائیة ووجبات الطعام والخدمات الطبیة وعدد المتطوعین بالأربعینیة»، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ «جزئیات خدمات ارائه شده از سوی آستان قدس عباسی در اربعین حسینی»، شبکه جهانی الکفیل.
- ↑ «جزئیات خدمات ارائه شده از سوی آستان قدس عباسی در اربعین حسینی»، شبکه جهانی الکفیل.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «Holding on to the tradition of setting up sabeels»، DAWN.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «Holding on to the tradition of setting up sabeels»، DAWN؛ «امام حسین کے یوم ولاد ت پر شہر میں جگہ جگہ ہوا سبیلوں کا اہتمام»، اخبار آپ کا.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: «Trend of ‘Niaz’ distribution on Ashura still alive across country»، Daily Pakistan؛ «Ashura observed peacefully in Khyber Pakhtunkhwa»، DAWN.
- ↑ «SWAT organized a Sabeel on the 10th of Muharram»، Daily Azb.
- ↑ «Trend of ‘Niaz’ distribution on Ashura still alive across country»، Daily Pakistan.
سرچينې
- «۱۸۰۰ موکب ایرانی به زائران اربعین در عراق خدماترسانی میکنند»، خبرگزاری تسنیم، ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «۲۰۰ موکب مردمی ایام نیمه شعبان در قم به زائران خدمترسانی میکنند»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، بیروت،دار العلم للملایین، ۱۹۸۸م.
- ابن سیده، علی بن اسماعیل، المحکم و المحیط الاعظم، بیروت،دار الکتب العلمیة، به تصحیح و تحقیق عبدالحمید هنداوی، ۱۴۲۱ق.
- «إحصائیات حول عدد المواکب الخدمیة والعزائیة ووجبات الطعام والخدمات الطبیة وعدد المتطوعین بالأربعینیة»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اکتبر ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «ارائه خدمات به زائران حسینی در ۴۳ موکب داخلی و خارجی در کردستان»، خبرگزاری کردپرس، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «استقرار ۶ موکب اربعین در مناطق زلزلهزدهاندیکا»، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مهر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۰ش.
- اسفندیاری، محمد، کتابشناسی تاریخی امام حسین(به ضمیمه امام حسین در الذریعة)، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- «استقرار موکبهای جهاد کشاورزی استان در مرز میرجاوه برای زوار اربعین»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایرنا)، تاریخ درج مطلب: ۷ شهریور ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «امام حسین کے یوم ولاد ت پر شہر میں جگہ جگہ ہوا سبیلوں کا اہتمام»، اخبار آپ کا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آوریل ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «این موکب ۶۰ روز میزبان بیخانمانهاست»، سایت روزنامه همشهری، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مهر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «برپایی موکب امام رضا ع) در دهه کرامت»، خبرگزاری رضوی، تاریخ درج مطلب: ۱۳ تیر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۱ش.
- «برپایی موکب ۱۰۰۰ نفری در مناطق زلزلهزده غرب کشور»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «برنامههای محرم و صفر در منطقه ۱۴»، همشهری آنلاین (سایت خبری روزنامه همشهری)، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «بمشارکة أکثر من ۲۰۰ موکب عزاء.. عتبات کربلاء»، العتبة الحسینیة المقدسة، تاریخ درج مطلب: ۲۶ ژوئه ۲۰۲۲م.
- «پذیرایی بیش از ۲۰ نفر در ایام شهادت امام صادق(ع)»، خبرگزاری رسمی حوزه.، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۱ش.
- «جزئیات خدمات ارائه شده از سوی آستان قدس عباسی در اربعین حسینی»، شبکه جهانی الکفیل، تاریخ درج مطلب: ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «جزئیات میزبانی موکب ایرانی خدامالحسین از زائران پیادهروی نیمه شعبان»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تاریخ درج مطلب: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۱ش.
- «الجموع المؤمنة تواصل التوافد الی سامراء لاحیاء ذکری استشهاد الإمام الحسن العسکری(ع)»، اخبار الشیعة، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اکتبر ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «در سالروز رحلت امام خمینی»، در مجله مشکوة، شماره ۲۷، تابستان ۱۳۶۹ش.
- «در مهمونی ۱۰ کیلومتری خیابان ولیعصر چه گذشت؟»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش.
- «راهاندازی ۱۰۰ موکب پذیرایی هیاتهای مذهبی ایلام در اربعین ۹۶»، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مهر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «روایتی دیگر از عشق و دلدادگی زنجانی در یوم العباس»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- شبر، جواد، ادب الطف او شعراء الحسین(ع)، بیجا،دار المرتضی، ۱۴۰۹ق.
- «العتبةُ العبّاسیة المقدّسة ترفد مواکب الخدمة الحسینیة بموادّ غذائیة»، شبکة الکفیل العالمیة، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آگوست ۲۰۲۱، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «کفاشان موکب در انتظار کفشهای امام زمان(عج)»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «لیست ایستگاههای صلواتی همدان»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «مئات المواکب الحسینیة تشارک فی تقدیم الخدمات لزوار الأربعین»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۹ سپتامبر ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۶ش.
- «موکبهای استان مرکزی در نقاط سیل زده فعال شد»، ستاد بازسازی عتبات عالیات، تاریخ درج مطلب: ۱ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
- اسحاقی، پیمان، «پیادهروی اربعین»، در فرهنگ سوگ شیعی، مدیر و سرویراستار محسنحسام مظاهری، تهران، خیمه، ۱۳۹۵ش.
- اسحاقی، پیمان، «موکب»، در فرهنگ سوگ شیعی، مدیر و سرویراستار محسنحسام مظاهری، تهران، خیمه، ۱۳۹۵ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین (۶ جلدی)، تهران، نامن، ۱۳۸۴ش.
- «من این تحصل المواکب الحسینیة علی التمویل؟»، السومریة، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آگوست ۲۰۱۸م، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «مواکبُ الخدمة الحسینیة تفتتح موائدَها الرمضانیة لإفطار الزائرین»، شبکة الکفیل العالمیة، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آوریل ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «موکبداران سراسر کشور از زائران در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) پذیرایی میکنند»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۹ خرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «موکبهای سرو غذا در پیادهروی اربعین»، الکوثر، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آبان ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «موکبهای مردمی جشن عید غدیر خم در شیراز»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۷ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- نقدی جعفر، زینب الکبری، بیجا، منشورات مکتبة المفید، بیتا.
- «هزینه ۶۰ میلیارد تومانی موکبداران خوزستانی در ایام اربعین»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب:۲۲ آذر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «همه چیز در مورد موکبهای اربعین»، بلیط اینجا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «Ashura observed peacefully in Khyber Pakhtunkhwa»، DAWN،تاریخ درج مطلب: ۱۱ آگوست ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «Holding on to the tradition of setting up sabeels»، DAWN، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آگوست ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۳۰ آگوست ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «SWAT organized a Sabeel on the 10th of Muharram»، Daily Azb، تاریخ درج مطلب: ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۸م، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «Trend of ‘Niaz’ distribution on Ashura still alive across country»، Daily Pakistan، تاریخ درج مطلب: ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ش.