شیعه

دا مقاله د شیعه په اړه ده. د دولسو امامی شیعو په اړه د معلوماتو لپاره، امامیه وګورئ.

ولاية علي(ع)

شیعه د اسلام له دوو لویو مذهبونو څخه یو مذهب دی. د دغه مذهب په اساس د اسلام پېغمبر(ص) د خدای په امر حضرت علي(ع) خپل بلا فصل جانشین او ځای ناستی ټاکلی دی. امامت، د شیعه د مذهب له اصولوڅخه او له اهل سنتو سره یې د فرق ټکی دی. د دغه اصل له مخې امام، خدای تعالی ټاکي او د پېغمبر(ص) په وسیله یې خلکو ته ورپېژني.

ټول شیعیان بې له زیدیه څخه، امام معصوم ګڼي او په دې باور دي چې اخري امام، مهدي موعود(عج) په غیبت کې دی او یوه ورځ به په نړۍ کې د عدالت د ټینګولو لپاره پاڅون کوي.

د شیعه ځینې نور کلامي باورونه دا دي: عقلی حسن و قبح، د خدای د صفاتو تنزیه، امر بین الامرین، د صحابه و نه عدالت، تَقیه، تَوَسّل او شفاعت.

په شیعه مذهب کې د اهل سنتو د مذهب په شان د شرعي احکامو د استنباط سرچینې دا دي: قرآن، سنت، عقل او اجماع. البته شیعیان د پېغمبر(ص) پر سنت سربېره د امامانو سنت یعنې د هغوي وینا او عمل هم حجت ګڼي.

نن سبا شیعه مذهب درې فرقې لري: امامیه، اسماعیلیه او زیدیه. اماميه یا دولس امامي شیعیان، د شیعیانو زیاته برخه جوړوي.هغوي د دولسو امامانو په امامت عقیده لري چې اخري یې مهدي موعود(عج) دی.

اسماعیلیه، امامیه شیعیان تر شپږم امام یعنې امام صادق(ع) پورې مني او له هغه وروسته د امام صادق(ع) زوی اسماعیل او د اسماعیل زوی محمد، امام ګڼي او باوري دی چې هغه هماغه مهدي دی چې د راتلو وعده یې ورکړل شوې ده. زیدیه د امامانو شمېر نه محدودوي او په دې باور دي چې د حضرت فاطمه(س) له اولاده هر بچی چې عالم، زاهد، مېړنی او سخي وي او پاڅون وکړي امام دي.

د آل ادریس، د طبرستان د علویانو، ال بویه، د یمن د زیدیانو، فاطمیانو، اسماعیلیه، د سبزوار د سربدارانو، صفویانو او د ایران د اسلامي جمهوریت حکومتونه په اسلامي نړۍ کې شیعه حکومتونه پاتې شوې دي.

د pew، موسسې د دین او ژوند د ټولنې د راپور له مخې، د نړۍ د مسلمانانو له لسو تر دیارلسو فیصدو یې شیعه دي. د شیعیانو شمېر په نړۍ کې له ۱۵۴ تر ۲۰۰ میلیونو اټکل شوی دی. زیاتره شیعیان په ایران، پاکستان، هند، عراق او افغانستان کې ژوند کوي.

تعریف

شیعه د امام علي(ع) پېروانو او هغو کسانو ته ویل کیږي چې باوري دي د اسلام پېغمبر(ص) په صراحت سره امام علي(ع) خپل بلا فصل (بې فاصلې) ځای ناستی وټاکه. شیخ مفید په دې باور دی چې «الشیعه» ټکی کله چې له «الف او لام» سره وکارول شي، یوازې د امام علي(ع) په لارویانو اطلاق کیږي چې له پېغمبر(ص) وروسته د هغه په ولایت او بلافصله امامتۍ عقیده لري. د دې په مقابل کې اهل سنت وایي چې پېغمبر(ص) خپل ځای ناستی نه و ټاکلی او له ابوبکر سره په بیعت کې د مسلمانانو د اجماع په وجه، هغه د پېغمبر(ص) ځای ناستی دی.

د شیعه تاریخ څېړاندي رسول جعفریان په وینا، له اسلامه وروسته تر څو پېړیو پورې، د اهل بیتو(ع) مینه والو او هغو کسانو ته چې امام علي(ع) یې په عثمان (دریم خلیفه) مخکې ګاڼه هم شیعه ویل کېدل دوي ته د لومړۍ ډلې پر وړاندې چې اعتقادي شیعه [یادداشت۱] وو، محبتي شیعه (د اهل بیتو مینه وال) ویل کېږي.

شیعه په لغت کې د پېرو، ملګرو او ډلې په معنا دی.

د پیدایښت تاریخچه

د شیعه د پیدایښت د تاریخ په اړه مختلف نظرونه موجود دي؛ منجمله د پېغمبر(ص) د ژوند له وخته، د سقیفې له کیسې وروسته، د عثمان له وژل کېدو وروسته، او د حکمیت له کیسه وروسته، د شیعه د پېدایش تاریخونه ګڼل شوې دي. ځینې شیعه عالمان باوري دي چې د اسلام د پېغمبر(ص) د ژوند له وخته، ځینې اصحاب په حضرت علي(ع) راټول وو او شیعه په هماغه زمانه کې موجود وو. دوي په حدیثونو او تاریخي راپورونو استناد کوي چې د هغو پر اساس، د پېغبمر(ص) په زمانه کې د علي(ع) شیعیانو ته زیری ورکړل شوی یا ځینې کسان د علي د شیعیانو په توګه یاد شوې دي. دغه ډلې د پېغمبر(ص) له وفاته وروسته د خلافت لپاره د ابوبکر په ټاکنه د سقیفې د شورا په فیصلې اعتراض لره او د خلیفه په توګه د ابوبکر له بیعته یې ډډه کوله. په مسائل الامه کتاب کې د ناشي اکبر په وینا، د حضرت علي(ع) له زمانې اعتقادي شیعه موجود وو.

د امامت نظریه

اصلي مقاله: امامت

د امامت په اړه د شیعیانو نظر د تشیع فرقو تر مینځ ګډ ټکی ګڼل کیږي. امامت د شیعه په کلامي بحثونو کې ډېرمهم او چورلیزي ځای لري. د شیعیانو په باور امام له پېغمبر وروسته د دیني احکامو د تفسیر تر ټولو لوړه مرجع ده. د شیعه په روایتونو کې، د امام مقام تر دې حده دی چې که څوک بې له دې چې خپل امام وپېژني او مړ شي، کافر له دنیا تللی دی.

د اسلام پېغمبر(ص):

«من مات ولم یعرف إمام زمانه مات میتة جاهلیة» « هر څوک چې مړ شي او د خپلې زمانې امام ونه پېژني د جاهلیت په مرګ ( د کفر په حال کې) مړ دی.»

* سرچينه: «تفتازانی، شرح المقاصد، ج۵، ص۲۳۹.»

پر امام د نص ضرورت

اصلي مقاله : پر امام نص

شیعیان باوري دي چې امامت د دین له اعتقادي اصولو څخه او یو الهي منصب دی؛ یعنې پېغمبران نه شي کولی د امام انتخاب خلکو ته پرېږدي او پر پېغمبرانو واجبه ده چې خپل ځای ناستی وټاکي. له دې امله شیعه متکلمان ( بې له زیدیه و) د (پېغمبر یا د مخکې امام په وسیله) د امام د «ټاکلو» په ضرورت ټینګار کوي. او «نص»( داسې خبره یا کار چې په صراحت سره په پام وړ معنا دلالت وکړي) دامام د پېژندلو یوازینۍ لاره ګڼي.

د هغوي استدلال دا دی چې امام باید معصوم وي او یوازې خدای د انسانانو له عصمته خبر دی؛ ځکه چې عصمت یو دننیز صفت دی او د کسانو له ظاهره د هغوي په عصمت نه شو پوهېدلی. پر دې اساس ضروري ده چې خدای امام وټاکي او د پېغمبر په وسیله یې خلکو ته وروپېژني.

د شیعه په کلامي کتابونو کې په ټولنه کې د امام د وجود د ضرورت په اړه ډېر نقلي او عقلي دلیلونه راوړل کیږي. اولی الامر ایت او د من مات حدیث د امام د شتون په ضرورت د شیعیانو له نقلي دلایلو څخه دي. د لطف په قاعدې استناد هم د هغوي له عقلي دلیلونو څخه دی. د دغه دلیل په بیان کې یې لیکلي چې، له یوې خوا د امام شتون سبب کیږي چې خلک د خدای اطاعت ته مخه کړي او د ګناهانو په لور کم لاړ شي؛ او له بلې خوا د لطف د قاعدې له مخې، د هر داسې کار کول چې د دغه شان شي سبب شي، په خدای واجب دی؛ پر دې اساس د امام ټاکنه په خدای واجبه ده.

د امام عصمت

اصلي مقاله: د امامانو عصمت

شیعیان د امامانو په عصمت عقیده لري او هغه د امامت شرط ګڼي. هغوي په دې اړه په عقلي او نقلي دلایلو استناد کوي چې د اولی الامر آیت، د ابراهیم د ابتلا آیت او ثَقَلین حدیث په هغوي کې شامل دي.

په شیعیانو کې زیدیه د ټولو امامانو په عصمت باور نه لري. د هغوي په عقیده یوازې د کساء اصحاب یعنې پېغمبر(ص)، علي(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) او حسین(ع) معصوم دي او نور امامان د نورو خلکو په شان له خطا معصوم نه دي.

د پېغمبر د جانشینۍ مساله

شیعیان باوري دي چې پېغمبر(ص) امام علي(ع) د خپل ځای ناستي په توګه خلکو ته ورپېژندلی او امامت یې دهغه او دهغه د بچیانو ځانګړی حق ګڼلی دی. البته په دوي کې بیا زیدیانو د ابوبکر او عمر امامت هم منلی دی؛ خو دوي هم امام علي(ع) تر دغو دوو غوره ګڼي او وایي چې مسلمانانو د امام په توګه د عمر او ابوبکر په انتخاب کې غلطي وکړه خو له دې امله چې امام علي(ع) پرې راضي شو، د هغوي امامت هم منو.

شیعه متکلمان له پېغمبر(ص) وروسته د حضرت علي(ع) د بلافصل جانشینۍ لپاره په ځینو ایتونو او روایتونو استناد کوي چې پکې د اولی الامر آیت، د غدیر حدیث او د منزلت حدیث شامل دي.

د شیعه فرقې

اصلي مقاله: د تشیع فرقې

د شیعه تر ټولو لویې فرقې امامیه، زیدیه، اسماعیلیه، غالیان، کیسانیه او تر یوې اندازې واقفیه ګڼل کیږي. ځینې فرقې یې بیا ځانته څانګې لري؛ لکه زیدیه چې ورپاره تر لسو څانګو ذکر شوې دي؛ او کیسانیه چې په څلورو څانګو وېشل شوې دي. همدا سبب شوې چې ډېرې فرقې د شیعه فرقو په توګه یادې شي. البته ډېرې شیعه فرقې اوس له مینځه تللي او نن سبا یوازې درې مذهبه، امامیه، زیدیه او اسماعیلیه پلویان لری.

کیسانیه د محمد حنفیه پېروان وو. هغوي له امام علي(ع)، امام حسن(ع) او امام حسین(ع) وروسته د امام علي بل زوی محمد حنفیه امام ګاڼه او په دې باور وو چې محمد حنفیه نه دی مړ شوی او هماغه مهدي موعود دی چې په رَضْوی غره کې اوسیږي.

وافقیه هغو کسانو ته ویل کیږي چې د امام کاظم(ع) له شهادت وروسته یې په هغه کې توقف وکړ. یعنې هغه یې اخري امام ګاڼه. غالیان هم هغه ډله وه چې د شیعه امامانو د مقام په اړه یې افراط وکړ؛ یعنې د هغوي په خدایۍ یې عقیده لرله، هغوي یې مخلوق نه ګڼل او خدای سره یې ورته ګڼل. د شيعه امامانو په مختلفو حالاتو کښې د غلو او له هر ډول غالیانه افکارو سره مبارزه کړې ده.

دولس امامي

اصلي مقاله: امامیه

دولس امامي یا اِثناعَشَري شیعه د شیعه مذهب تر ټولو لویه فرقه ده. د امامیه مذهب مطابق، د اسلام له پېغمبر(ص) وروسته دولس امامه دي چې لومړی یې امام علي(ع) او اخري یې امام مهدي(عج) دی چې لا ژوندی دی، په غیبت کې دی او یوه ورځ به د عدالت د ټینګولو لپاره په ځمکه کې راڅرګندیږي.

رجعت او بداء د دولس امامي شیعیانو له ځانګړو عقیدو څخه دي. د رجعت د تعلیماتو له مخې، د امام مهدي(عج) له ظهوره وروسته به ځینې مړي ژوندي شي. په دغو مړو کې هم نیک کسان او شیعیانو شاملیږي او هم د هل بیتو دښمنان چې د خپلو عملونو سزا به په همدې دنیا کې ویني. بداء یعنې خدای کله کله د یو مصلحت له مخې هغه چاره چې پېغمبر یا امام ته یې ښکاره کړې وه، بدلوي او په ځای یې بل څه راولي.

د امامامیه تر ټولو تکړه متکلمان دا دي: شیخ مفید(۳۳۶یا۳۳۸–۴۱۳ق)، شیخ طوسي(۳۸۵–۴۶۰ق)، خواجه نصیر الدین طوسي(۵۹۷–۶۷۲ق) او علامه حلي(۶۴۸–۷۲۶ق). تکړه فقیهان یې بیا دا دي: شیخ طوسي، محقق حلي، علامه حلي، شهید اول، شهید ثاني، کاشف الغطاء، میرزای قمي او شیخ مرتضی انصاري.

د ایران اکثره شیعیان چې د دې هیواد کابو نوي فیصده دي دولس امامي دي.

زیدیه

اصلي مقاله: زیدیه

د زیدیه مذهب نسبت د امام سجاد(ع) زوي زید ته ورکړل شوی دی. د دغه مذهب په اساس، یوازې د امام علي(ع)، امام حسن(ع) او امام حسین(ع) امامت په انتصابي توګه او د پېغمبر په وسیله و. له دغه دریو امامانو پرته د حضرت زهرا(س) له نسله هر څوک چې پاڅون وکړي او عالم، زاهد، میړنی او سخي وي، امام دی.

زیدیه د ابوبکر او عمر د امامت په اړه دوه دریځه لري: ځینې یې د دغه دوو په امامت باور لري او ځینې نور هغه نه مني. د یمن د نن سبا زیدیانو نظر د لومړۍ ډلې نظر ته نزدې دی.

جارودیه، صالحیه او سلیمانیه د زیدیه درې اصلي فرقې وې، د المِلَل و النِّحَل، د کتاب لیکوال شهرستاني په وینا، زیاتره زیدیان په کلام کې له معتزله او په فقه کې د اهل سنتو له څلورو مذهبونو څخه د حنفي مذهب څخه متاثره دي.

د اطلس شیعه کتاب په وینا، زیدیان د یمن له شلو میلیونو نفوسو څخه له ۳۵ تر ۴۰ فیصدو پورې کیږي.

اسماعیلیه

اصلي مقاله: اسماعیلیه

اسماعیلیه د شیعو یوه فرقه ده چې د امام علي(ع) تر امام صادق(ع) پورې په امامت باندی ايمان لري. له امام صادق(ع) وروسته، د هغه مشر زوی اسماعیل، امام ګڼي او د امام کاظم(ع) او نورو امامیه امامانو امامت نه مني. اسماعیلیان په دې باور دي چې امامت اوه پړاوه لري او هر پړاو یې په یو «ناطق» سره پېل کیږي چې نوی شریعت راوړي او له هغه وروسته په هر پړاو کې اوه امامه امامت کوي.

د امامت د لومړي پړاو شپږ ناطقونه هماغه اولوالعزم پېغمبران دي چې دا دي: آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی او حضرت محمد(ص). د اسماعیل زوی محمدِ مکتوم د امامت له شپږم پړاو څخه اوم امام دی چې د اسلام په پېغمبر سره دغه پړاو پېل شوی دی. دی هماغه مهدي موعود دی چې کله پاڅون وکړي د امامت د اوم پړاو ناطق به وي. ویل کیږي چې په دې کې په ځینو تعلیماتو کې د فاطمیانو د حکومت په پړاو کې ځینې بدلونونه راغللی.

د اسماعیلیه تر ټولو مهمه ځانګړنه باطن ګروهن ګڼلی کیږي؛ ځکه چې هغوي ایتونه، احادیث او اسلامي تعلیمات او احکام تاویلوي او له هغو د ظاهر په خلاف معنا اخلي. د هغوي په باور، د قران ایتونه او روایتونه یو ظاهر لري او یو باطن. امام د هغو له باطنه خبر دی او د امامت فلسفه د دین د باطن تعلیم او د باطني معارفو بیانول دي.

قاضي نُعمان د اسماعیلیه تر ټولو لوی فقیه او کتاب یې دعائم الاسلامی د دغه مذهب د فقهې اصلي سرچینه ګڼلې ده. ابو حاتم رازي، ناصر خسرو او د اِخوان الصَّفا په نوم یوه ډله هم د اسماعیلیه له لویو عالمانو ګڼل کیږي. رسائل اخوان الصفا او اَعلام النبوّه د ابو حاتم رازي لیکلی، د هغوی له ډېرو مهمو فلسفی کتابونو څخه دی.

اسماعیلیه نن سبا په دوو ډلو آقاخاني او بُهره وېشل کیږي چې د مصر د فاطمیانو د دوو څانګو یعنې نزاریه او مستعلویه پاتې شووني دي. لومړۍ ډله کابو یو میلیون کسان دي چې زیاتره په اسیایي هیوادونو لکه هند، پاکستان، افغانستان او ایران کې ژوند کوي. د دوهمې ډلې شمېر هم کابو پینځه لکه تنه اټکل شوی چې تر اتیا فیصده زیات یې په هند کې اوسیږي.

مهدویت

اصلي مقاله: مهدویت

مهدویت د ټولو اسلامي مذهبونو تر مینځ له ګډو تعلیماتو ګڼل کیږي؛ خو دا تفکر په شیعه مذهب کې ځانګړی ځای لري او په روایتونو، کتابونو او ډېرو مقالو کې یې خبره شوې ده.

شیعه فرقې د مهدي د وجود په اصل کې د نظر له ګډوالي سره سره د هغه په جزییاتو او مصداق کې د نظر اختلاف لري. دولس امامي شیعه په دې نظر دي چې د امام حسن عسکري(ع) زوی مهدي دولسم امام او هماغه موعود مهدي(عج) دی او په غیبت کې دی. اسماعیلیه، د امام صادق(ع) د زوي اسماعیل زوی "محمد"، مکتوم موعود مهدي ګڼي. زیدیه له دې امله چې پاڅون د امام له شرایطو ګڼي په انتظار او غیبت عقیده نه لري. هغوي هر امام، مهدي او منجي ګڼي.

نور مهم کلامي نظرونه

شیعیان د دین په اصولو یعنې توحید، نبوت او معاد کې له نورو مسلمانانو سره د ځینو اشتراکاتو په ترڅ کې ځینې داسې عقیدې هم لري چې هغوي له ټولو یا ځینو اهل سنتو جدا کوي. د امامت او مهدویت له دوو مسلو ورتېر، دغه عقیدې دا دي: عقلي حُسن و قُبح، د خدای د صفاتو تنزیه، اَمرٌ بَینَ الاَمرَین، د صحابه و نه عدالت، تقیه، توسل او شفاعت.

شیعه عالمان د معتزله و په شان حُسن او قبح عقلي ګڼي. د عقلي حسن و قبح معنا دا ده چې عملونه له دې ورتېر چې خدای د هغوي په ښه والي یا بدوالي حکم وکړي، له عقلي نظره هم په ښه والي او بدوالي وېشل کیږي. دا خبره د اشاعره د نظر په خلاف ده چې حسن او قبح شرعي ګڼي؛ یعنې وایي چې ښه والی او بد والی واقعي وجود نه لري او اعتباري دی؛ پردې اساس هر څه چې خدای پرې امر وکړي ښه او هر څه چې خدای ترې نهي وکړي بد دي.

د «صفاتو د تنزیه» نظریه د «تعطیل» او «تشبیه» د نظرېیو پر وړاندې ده چې لومړۍ وایي هیڅ صفت باید خدای ته نسبت ورنه کړو او بل په صفاتو کې خدای له نورو مخلوقاتو سره تشبیه کوي. د شیعه مذهب مطابق کولی شو ځینې مثبت صفتونه چې د مخلوقاتو په اړه کارول کیږي، خدای ته یې نسبت ورکړو خو نه ده پکار هغه له دغو صفتونو په برخورتیا کې د مخلوقاتو په شان وګڼو. د مثال په توګه باید ووایو چې لکه څنګه چې انسان علم او طاقت او ژوند لري خدای هم له دغه صفتونو برخمن دی خو د خدای علم او قدرت او ژوند د انسان د علم او قدرت او ژوند په شان نه دي.

د اَمرٌ بَینَ الاَمرَین نظریې مطابق، انسان لکه څنګه چې معتزله یې فکر کوي، نه یو پوره اختیار لرونکی مخلوق دی او نه لکه څنګه چې اهل حدیث یې وایي کاملا مجبوره دی؛ بلکې انسان د خپلو کارونو په کولو کې اختیار لري، خو اراده او طاقت یې مستقل نه دی او د خدای په ارادې پورې تړلی دی. په شیعیانو کې زیدیان د معتزله و په شان فکر کوي.

شیعه متکلمان د اهل سنتو په اپوټه، باور نه لري چې د پېغمبر ټول اصحاب عادل دي او وایي یوازې په پېغمبر سره مصاحبت او ناسته پاسته د عدالت دلیل نه دی.

بې له زیدیانو نور شیعیان، تقیه جایزه ګڼي؛ یعنې باوري دي چې په ځینو مواردو کې چې د عقیدې ښکاره کول ممکنه ده د مخالفانو له خوا د تاوان رسېدلو سبب شي، کولی شو خپل عقیده ښکاره نه کړو او د هغه په خلاف خبره وکړو.

توسل که څه هم په نورو اسلامي فرقو کې یو دود مفهوم دی خو د شیعه په نزد لا مهم ځای لري. شیعیان د ځینو اهل سنتو منجمله وهابیانو په اپوټه، ښه ګڼي چې انسان د دعا د قبلېدو او خدای ته د تقرب لپاره د خدای ولیان واسطه وټاکي. توسل له شفاعت سره کلک پېوند لري. د شیخ مفید په وینا، له شفاعته مطلب دا دی چې پېغمبر او امامان کولی شي د قیامت په ورځ د ګناهکارانو شفیع شي او خدای د هغوي د شفاعت په واسطه ډېر ګناهکاران بخښي.

فقه

اصلي مقاله: فقه

قرآن او د پېغمبر سنت د ټولو شیعیانو په نزد د شرعي احکامو دوه اصلي سرچینې دي؛ خو هغوي له دغه دوو سرچینو او د فقې د نورو سرچینو د استفادې د څرنګوالي په اړه د نظر اختلاف لري.

زیاتره شیعیان یعنې امامیه او زیدیه، د اهل سنتو په شان پر قرآن او د پېغمبر پر سنت سربېره، عقل او اجماع هم حجت ګڼي؛ خو اسماعیلیه دغه نظر نه لري. د اسماعیلیه د نظر مطابق، له هیڅ مجتهده تقلید جایز نه دی او شرعي احکام باید نېغ په نېغه له قرآن، د پېغمبر له سنتو او د امامانو له تعلیماتو واخستل شی.

زیدیه د سنتو په اړه یوازې د پېغمبر وینا او عمل حجت ګڼي او د اهل سنتو سرچینو لکه صِحاح سِتّه ته رجوع کوي؛ خو اماميه او اسماعيليه هم هغه احاديث د فقهې سرچينه ګڼي چې له خپلو امامانو روايت شوي دي.

همدارنګه د اهل سنت په څېر زيدیه هم قياس او استحسان حجت ګڼي؛ خو دا د امامي او اسماعیلي شیعو په نزد کې اعتبار نه لري. البته زیدیانو د اهل سنتو او امامینه تر مینځ په ځینواختلافي مسالو کې د شیعیانو فتوا خپل کړې ده؛ منجمله د اهل سنتو په خلاف، حی علی خیر العمل عبارت د اذان برخه ګڼي او د «الصلاةُ خَیرٌ مِن النَّوم» (لمونځ تر خوبه غوره دی) ویل په اذان کې حرام ګڼي.

د موقته واده په اړه هم چې د امامیه او اهل سنتو تر مینځ اختلافي مساله ده، اسماعیلیه او زیدیه له اهل سنتو سره موافق دي؛ یعنې د امامیه په اپوټه چې لنډمهاله واده جایز ګڼي، د هغه په حرمت رایه ورکوي.

نفوس او جغرافیایي سیمې

په ۲۰۱۴ م کال کې د پیو موسسې د احصایې مطابق، د ایران، اذربایجان، بحرین، عراق او لبنان تر پنځوس فیصده زیات خلک شیعیان وو.

«د دین او عمومي ژوند ټولنې، پیو» په ۲۰۰۹ م کال کې د نړۍ د شیعیانو شمېر له ۱۵۴ تر ۲۰۰ میلیونو او د مسلمانانو له ۱۰ تر ۱۳ فیصدو بللی دی. البته ځینو دغه شمېر غیر واقعي ګڼلی او د شیعیانو واقعي شمېر یې له درې سوو میلیونو زیات یعنې د نړۍ د مسلمانانو نولس فیصده ګڼلی دی.

د « دین او عمومي ژوند ټولنې، پیو» د راپور له مخې له ۶۸ تر ۸۰ فیصده شیعیان په څلورو هیوادونو، ایران، عراق، پاکستان او هند کې اوسیږي د پیو موسسې د احصایې مطابق له ۶۶ تر ۷۰ میلیونو شیعه (د نړۍ له ۳۷ تر ۴۰ فیصدو نفوس) په ایران، له ۱۷ تر ۲۶ میلیونو (۱۵-۱۰) فیصدو په پاکستان، له ۱۶ تر ۲۴ میلیونو (۹-۱۴فیصدو) په هند، له ۱۹ تر ۲۲ میلیونو (۱۱-۱۲) فیصدو په عراق او له ۷ تر ۱۱ میلیونو (۲-۶) فیصدو په ترکیې کې ژوند کوي. همدارنګه افغانستان، یمن، اذربایجان، سوریه او سعودي عربستان د نورو هیوادونو په پرتله د شیعه ګانو د شمیر له پلوه د لسو غوره هیوادونو په ډله کې دي

په ایران، آذربایجان، بحرین او عراق کې اکثریت نفوس شیعه دي. په مینځني ختیځ، د افریقا شمال، اسیا -اقیانوسیه سیمې، امریکا او کاناډا او چین کې هم شیعه اوسیږي.

حکومتونه

د آل ادریس، د طبرستان د علویانو، آل بویه، د یمن زیدیان، فاطمیان، د اَلَموت اسماعیلیه ، د سبزوار سربداران، صفویه او د ایران اسلامي جمهوريت د اسلامي نړۍ شیعه حکومتونه وو.

په مراکش او د الجزایر په ځینو برخو کې د آل ادریس حکومت لومړی حکومت ګڼل شوی چې شیعیانو جوړ کړ. دا حکومت په ۱۷۲ق کال کې د امام حسن مجتبی(ع) د لمسي ادریس په لاس جوړ شو او کابو دوه پېړۍ یې دوام درلود. د علویانو حکومت زیدي و. زیدیانو همداراز له ۲۸۴ څخه تر ۱۳۸۲ کاله پورې په یمن حکومت وکړ. د فاطمیانو او د الَموت د اسماعیلیانو حکومتونه اسماعیلی مذهبه وو. د ال بویه په اړه د نظر اختلاف دی. ځینې هغه زیدي مذهبه ګڼي او ځینې وایي چې امامي وو او د ځینو کسانو په باور هغوي په اوله کې زیدي مذهبه وو او بیا امامیه مذهب ته واوړېدل.

سلطان محمد خدابنده چې په اولجایتو مشهور و (حکومت ۷۰۳–۷۱۶ق) هم یوه موده دولس امامي شیعه مذهب د خپل حکومت رسمي مذهب اعلان کړ؛ خو د دولتي تشکیلاتو د فشارونو په وجه چې د اهل سنت د مذهب په اساس و، دوباره یې اهل سنت رسمي مذهب اعلان کړ.

په سبزوار کې د سربدارانو حکومت هم شیعه ګڼل کیږي. البته د رسول جعفریان په وینا، د سربدارانو د مشرانو او واکمنانو مذهب کره نه دی معلوم؛ خو څرګنده ده چې د هغوي مذهبي مشرانو د شیعه مذهب په ګروهنې سره صوفیان وو. د سربدارانو اخري حاکم خواجه علی مؤید، امامیه، د خپل دولت رسمي مذهب اعلان کړ.

په صفویه حکومت کې چې په ۹۰۷ق کې د شاه اسماعیل په لاس جوړ شو، دولس امامي شیعه مذهب رسمیت وموند. دغه حکومت په ایران کې امامیه مذهب پراخ کړ او ایران یې په یو پوره شیعه هیواد بدل کړ.

د ایران په اسلامي جمهوریت کې هم د دولس امامي شیعه د مذهب اصول او فقې، بنیاد ګرځېدلی دی.

لا ډېرې څېړنې ته

د علامه طبا طبایي لیکلی کتاب شیعه در اسلام: دا کتاب د شیعه مذهب د معرفۍ لپاره په تېره بیا غیر مسلمو مخاطبانو ته د ورپېژندلو لپاره په فارسۍ ژبه لیکل شوی دی. په دې کتاب کې د شیعه مذهب د پېژندلو لپاره ضروري مطالب په اسانه او مختصره ژبه بیان شوي دي. شیعه در اسلام کتاب، په مختلفو ژبو ژباړل شوی دی.

اړونده څېړنې

• اسلام
• اهل سنت
• مسختي شیعو

ګالري

• 

  په نجف کې د امام علي(ع) حرم

• 

  په کربلا کې د امام حسین(ع) ضریح

• 

  د اربعین د پیاده تګ دود کې د شیعو لاریون یو انخور

• 

  په بقیع هدېره کې د څلورو شیعه امامانو قبرونه.

• 

  د کوفې جومات، د شیعو لپاره څلورم ډېر مهم جومات

بهرنۍ لینک

• «(د نړۍ د شیعو احصایې په ۲۰۰۹ م کال کې د پیو مؤسسي د راپور پر بنسټ)آمار شیعیان جهان براساس گزارش مؤسسه پیو در سال ۲۰۰۹م».