میر شمس الدین عراقي

د میرشمس الدین عراقي د مقبره ضریح

میرشمس الدین عراقي (۸۴۵-۹۳۲ق) د امام موسی کاظم علیه السلام یو لمسی او په کشمیر او بلتستان کښې د تشیع له دودوونکو څخه و.

میرشمس‌الدین په کشمیر کښې د تشیع تبلیغ وکړ او له امله یې د دغې سیمې ځیني خلک شیعه شول. هغه همداشان داسې زمینه برابر کړه چې د کشمیر په جامع جومات کښې د شیعه و د دولسو امامانو په نامه خطبه ولوستلی شي. د جومات او خانقاه جوړول او د بتخانې ورانول، په کشمیر کښې د هغه ځینې نور فعالیتونه وو.

محمد علي کشمیري، د میر شمس الدین عراقي په هکله په فارسۍ ژبه تحفة الاحباب کتاب لیکلی او په کښې یې د هغه ژوندلیک او فعالیتونه بیان کړي دي.

ژوندلیک

میر شمس الدین عراقي په ۸۴۵ قمري کال کښې د اراک د اطرافو په یو کلي کښې زیږیدلی و. د هغه اصلي نوم سید محمد و او نسب یې د شیعو اووم امام حضرت موسی کاظم علیه السلام ته رسیګي. پلار یې سید ابراهیم او مور یې د قزوین له ساداتو څخه وه. عراقي نسبت یې د ایران له ښارونو څخه د عجم عراق ته د هغه د انتساب په وجه دی چې نن سبا د اراک په نامه پيژندل کیږي. په دې وجه ځینو د هغه له نوم سره اراکي هم لګولی دی.

د میر شمس الدین عراقي د وفات کال، د یوې شجرې نامې له مخې ۹۳۲قمري کال بلل شوی دی. سره له دې د ځینو محققانو په وینا، د بهارستانِ شاهي، تحفة الاحباب او تاریخ ملک حیدر چادوره په شان لرغونو سرچینو کښې په دې هکله هیڅ نه دي راغلې. همداشان په دې هکله چې میر شمس الدین په خپل مرګ مړ دی او که وژل شوی دی، د نظر اختلاف دی. د محمد باقر مجلسي د خوریې  ملا سعید اشرف څخه په یوې مرثیې  کښې د هغه وژل کیدو ته اشاره شوې ده. په کشمیر کښې ځیني لیکوالان هم دغه باور لري.

میرشمس‌الدین د کشمیر مرکز سرینګر ته نزدې د جادیبال په یوې خانقاه کښې دفن دی.

کلتوري فعالیتونه

میر شمس الدین په کشمیر کښې یولړ کلتوري فعالیتونه ترسره کړل؛ ویل شوي دي چې هغه د شاه میري لړۍ(۸۷۶-۸۸۹ق) څخه د شاه حسن په پړاؤ کښې د شیخ الاسلامۍ مقام ترلاسه کړ او داسې زمینه یې برابر کړه چې د کشمیر په جامع جومات او نورو جوماتونو کښې به یې د شیعه امامانو په نوم خطبه ویل کیدله. په کشمیر کښې د هغه ځیني نور فعالیتونه په دا ډول دي:

په کشمیر کښې د تشیع دودول

میرشمس‌الدین در ۸۸۲ قمري کال کښې د خراسان د تیموري واکمن، سلطان حسین بایقرا (حکومت: ‌۸۷۵-۹۱۱ق) د سفیر په توګه کشمیر ته لاړ او اته کاله هلته له پاتې کیدو وروسته خراسان ته ستون شو.

هغه هم داشان په ۹۰۲قمري کال کښې د شاه قاسم نوربخش په غوښتنه کشمیر ته لاړ او خلک یې شیعه مذهب ته راوبلل. میرشمس‌الدین به د عمومي او مخامخ تبلیغ پر ځاې، په سیاست کښې د قبایلو مشرانو او نفوذ لرونکو کسانو ته پام کوه. د هغه پړاؤ مشهور صوفي بابا علي نجار وړومبنی کس و چې د هغه بیعت یې وکړ. بیا وزیراعظم موسی رینه او د حکومت له نفوذ لرونکو کسانو څخه کاجي چک او غازي چک (حک: ۹۶۲-۹۷۱ق) شیعه مذهب ومنه؛ په دې وجه سرچینو د میر شمس الدین په لاس د چکانو، چې د امامي مذهب یوه لړۍ وه او له ۹۶۲ نه تر ۹۹۴قمري کلونو یې په کشمیر حکومت کوه، د شیعه کیدو خبره کړې ده. همداشان ویل شوي دي چې هغه د کشمیر د وزیراعظم موسی رینه په مرسته ۲۴ زره هندو کورنۍ تشیع ته لارښوونه کړې او په بلتستان سیمه کښې د لداخ یوشمیر بودايیان هم شیعه کړل.

د جوماتونو او خانقاهو جوړول

میر شمس الدین یوشمیر بتخانې ورانې کړې او د هغو په ځاې یې جوماتونه او خانقاهې جوړې کړې؛ سرچینو د هغه په لاس د ورانو شویو بتخانو شمیر ۳۹۴۳ بللی دی. له دې امله په مُکَسّر الأصنام (بت‌شکن) مشهور شو. د میرشمس الدین په لاس له جوړو شویو خانقاهو څخه یوه د کشمیر د مرکز سرینګر په ۸ کیلومیټرۍ کښې په زدي بل کښې پرته خانقاه وه. همداشان یې د هغې خانقاه تعمیر او بیارغونه وکړه چې سلطان سکندر بت شکن (۷۹۶ق) د میر سید علي همداني لپاره جوړه کړې وه.

لرو سیمو ته د مبلغانو لیږل او د جهاد د کلتور راژوندي کول د میر شمس الدین له نورو کلتوري فعالیتونو څخه وو.

علمي فعالیت

میرشمس‌الدین د سید محمد نوربخش شاګردي وکړه. څه موده یې هم د شمس الدین لاهیجي او شاه قاسم نوربخش په شان کسانو په ملګرتیا کښې تیره کړه. هغه ډیر شاګردان درلودل چې د بهارستان شاهي کتاب په سریزه کښې یې د ځینو نومونه راغلي دي.[یادداشت ۱]

ځانګړی لیکنی

د محمدعلي کشمیري لیکلی تحفة‌الاحباب کتاب، د میرشمس الدین عراقي ژوندلیک او د فعالیتونو شرحه ده. دغه کتاب د سلطان حسین د حکومت په پړاؤ کښې (حکومت: ۹۷۱-۹۷۸ق) شاه چک لیکلی دی. دغه کتاب په اردو ژبه هم ژباړل شوی دی.