دجال
دَجّال د امام مهدي(عج) له دښمنانو یو کس یا مخلوق دی. د شیعه روایتونو له مخې د دجال خروج د شیعیانو د دولسم امام د ظهور له یوې نښي څخه دی او د سختۍ او کاختۍ په وخت کې به راڅرګندیږي، ځینې کسان به وغولوي او ځانته به یې راکاږي او اخر به د حضرت مهدی(عج) په لاس له منځه ځي.
د ځینو اسلامي روایتونو له مخې دجال به د خدایۍ دعوا وکړي او د ډېرو وینو بهیولو او فتنو سبب به شي. د دجال یوازې ظاهري کړه وړه د اهل سنتو راویانو په روایتونو کې ذکر شوي دي؛ ځینې نښې لکه دا چې کیڼه سترګه به یې د تندي په مینځ کې وي او په سِحر او جادو کې به ماهر وي. البته شیعه د تقلید مراجع محمد صدر او ناصر مکارم شیرازي باوري دي چې دجال یو کس نه دی بلکې یو بې لارې بهېر دی.
د دجال راوتل
د شیعیانو په روایي اثارو کې یوازې یو څو روایتونه نقل شوي چې په اساس یې د اسماني چغې، سفیاني خروج، او یماني پاڅون ترڅنګ د دجال راوتل د حضرت مهدي(عج) د ظهور له نښو دي.[۱] دغه روایتونه معتبر او د منلو وړ نه دي ګڼل شوې.[۲] د اهل سنتو په ځینو روایتونو کې د دجال خروج د قیامت د راتللو له یوې نښې ګڼل شوې دي.[۳]
د شیعه په روایتي کتابونو کې له ظهوره د مخکې فتنو او د دجال وتلو ته کومه اشاره نه ده شوې او یوازې د امام زمان(عج) او یا حضرت عیسی په لاس د دجال د وژل کېدو خبره شوې ده.[۴] دغه روایتونه د اهل سنتو په روایتونو کې راغلو خبرو لکه د دجال فتنو، د هغه مخ او پیروانو ته یې هیڅ اشاره نه لري. شیخ صدوق له پېغمبر اکرم (ص) یو روایت نقل کړی چې پر اساس یې، د دجال ذکر په تېرو خلکو کې خو وجود یې په راتلونکي کې دی.[۵]
د روایتونو له مخې دجال، د سختۍ او کاختۍ په وخت راښکاره کیږي، ځینې خلک به وغولوي او ځانته به یې جذب کړي.[۶] په ځینو غیر قطعي روایتونو کې د دجال د راوتلو ځای اصفهان[۷] یا خراسان[۸] معرفي شوی دی.
ځانګړنې
د اسلامي روایتونو له مخې چې زیاتره یې له اهل سنتو راویانو نقل شوي دجال به د خدایۍ دعوا وکړي او په نړۍ کې د وینه بهېدو او فتنې سبب به شي. د هغه کیڼه سترګه د تندي په مینځ کې ده او د ستوري په شان به ځلیږي او په سترګه کې یې یوه خونړۍ ټوټه ده. ډېر لوی او پیاوړی او د عجیب او غریب شکل لرونکی او په جادو کې ډېر ماهر دی. د هغه مخې ته به تور غر وي چې خلکو ته به د ډوډۍ غر ښکاري او شاته به یې سپین غر وي چې په جادو سره به خلکو ته روانې اوبه ښکاري. هغه به چغه کړي؛ « ای زما بندګانو! زه ستاسو لوی او اوچت پروردګار یم»[۹]
د روایتونو له مخې، دجال به کوفې یا بیت المقدس ته نزدې په یو ځای کې د امام زمان(عج) په وسیله په دار وځړول شي.[۱۰] د یو بل قول له مخې دجال به په شام کې هلاکیږي.[۱۱]
د دجال ټکی په عبري ژبه او د یهودو په تعلیماتو کې د خدای د دښمن په معنا دی او د دوو ټکیو «دج» یعنې دښمن او مخالف او «ال» یعنې خدای جوړ شوی دی.[۱۲]
د دجال د شتون بهېر
په تاریخ الغیبة الکبری کتاب کې د شیعه لیکوال او د تقلید مرجع سید محمد صدر (شهادت ۱۳۷۷لمریز) په وینا دجال یوه کوډ ورډ او سمبولیک ټکی دی چې کفریه حرکت او سیاسي، فکري اقتصادي انحرافي بهیر ته اشاره لري. هغه د دجال د عمر اوږدوالی چې په روایتونو کې ورته اشاره شوې د دغه نظر په صحیح والي دلیل ګڼلی دی.[۱۳] همداراز د تقلید د مرجع ایت الله مکارم شیرازي په وینا دجال یو کس نه دی بلکې یو کلي عنوان دی د چالبازو او حیله ګرو کسانو لپاره چې د عامو خلکو د جذبولو لپاره له هرې وسیلې استفاده کوي. د هغه په وینا دا خبره د دجال کلمې له لغوي جرړې [یادونه ۱] او ځینو حدیثي سرچینو اخستل کیږی.[۱۴]
په فارسي شعر کې د دجال څېره
دجال له پینځمې پېړۍ د فارسۍ شعر ته راغلی دی خو له هغه وروسته د دجال په اړه د مضامینو استعمال، د شپږمې پېړۍ په شاعرانو کې تر نورو پړاونو زیات دی.[۱۵] دجال، په فارسۍ شعر کې زیاتره د مهدي او عیسی سره په ټکر کې راغلی دی.
د پینځمې او شپږمې قمري پېړۍ شیعه عارف او شاعر سنایي غزنوي دجال او سپرلي یې کله د جسم او مال د بېلګې او کله هم د نفس د بېلګې په توګه کارولی دی.
سنائي غزنوي:
په اوسمهال فارسي ژبې شاعرانو کې هم د دجال مفهوم دود دی او په خپل شعر کې دجال ته اشاره کوي:
حمید سبزواري:
آمد امام محتشم کز کفر بستاند علم وزجان ارباب ستم گیرد دمار دیگری آن مهدی دجال کش بنمود خوش رخسار خوش تا در دل دشمن زند اینک شرار دیگری[۲۰]
احمد عزیزي:
صوف زاده سفیان شکست از هیبت ز ضربتی که به دجال روسیاه رسید[۲۱] شفیعی کدکني په یو تعریض کې د پهلوي د زمانې حالات د دجال د خروج د سهار لمر راختل ګڼي:
طلوع صبح دمان خروج دجال است که آب را گل و لاله راه میبندد و روشنی را در جعبههای ماهوتی به روی شاخهٔ گردوی پیر شانه سری نماز میخواند، نماز خوف[۲۲]
فوټ نوټ
- ↑ د مثال په توګه وګوئ: حر عاملی، اثبات الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۵، ص۳۵۴، ح۴۶.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۹۳.
- ↑ د مثال په توګه وګوئ: ترمذی، سنن الترمذی، ۱۳۹۵ق، ج۴، ص۵۰۷-۵۱۹.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۹۴ و ۳۰۸.
- ↑ الدَّجَّالَ اسْمُهُ فِی الْأَوَّلِینَ وَ یخْرُجُ فِی الْآخِرِینَ (شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۵۷-۴۵۸، ح۲).
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۹۴ و ۳۰۸.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۹۴.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم و الفتن، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۶.
- ↑ قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۸ش، باب ۱۴، فصل ۷، ص۸۷۳-۸۷۴
- ↑ حائری، الزام الناصب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۷۲.
- ↑ نوری، نجم الثّاقب، ۱۳۸۳ش، ص۱۸۵.
- ↑ وګورئ: محمدپور، «بررسی تطبیقی دجال در ادیان ایران باستان و ادیان ابراهیمی»، ص۸۴-۸۵ و ۹۱؛ به نقل از: خزائلی، اعلام قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۴۷۸-۴۷۹.
- ↑ صدر، موسوعة الامام المهدی(ع)، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۸۴.
- ↑ مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی(عج)، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۱-۱۷۲.
- ↑ نظری، «بررسی و تحلیل تطبیقی دجال در شعر فارسی و روایات اسلامی»، ص۳۵
- ↑ عطار، الهی نامه، ۱۳۷۶ش، بخش پنجم
- ↑ حافظ شیرازی، دیوان اشعار، نشرلقمان، غزل ۲۴۲
- ↑ سنایی، دیوان اشعار، ۱۳۴۱ش، غزل۳۱۶
- ↑ سنایی،دیوان اشعار، ۱۳۴۱ش، قصیدهٔ ۳۱
- ↑ سبزواری، دیوان اشعار، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۲
- ↑ عزیزی، قوس غزل، ۱۳۶۸ش، ص۱۷۲
- ↑ شفیعی کدکنی، از زبان برگ، ۱۳۸۶ش، ص۶۲
سرچينې
- ابن طاووس، علی بن موسی، الملاحم و الفتن: التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، قم، مؤسسه صاحب الأمر، ۱۴۱۶ق.
- ترمذی، محمد بن عسیی، سنن الترمذی، تحقیق و تعلیقه احمد محمد شاکر و محمد فؤاد عبدالباقی و ابراهیم عطوة عوض، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، ۱۳۹۵ق/۱۹۷۵م.
- حائری، علی، الزام الناصب، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۲ق.
- حافظ شیرازی محمد، دیوان اشعار، تصحیح قاسم غنی و محمد قزوینی، تهران، نشر لقمان، بی تا.
- حرّ عاملی، محمد بن حسین، اثبات الهداة: بالنصوص و المعجزات، با مقدمه سید شهاب الدین مرعشی نجفی، تصحیح علاءالدین اعلمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۵ق.
- سبزواری، حمید، دیوان اشعار، با مقدمه آیت الله خامنه ای، تهران، کیهان، ۱۳۶۸ش.
- سنایی، ابوالمجد، دیوان اشعار، بتحقیق مدرس رضوی، تهران، کتابخانه ابن سینا، ۱۳۴۱ش.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا، از زبان برگ، تهران، توس، ۱۳۵۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.
- صدر، سید محمد، موسوعة الامام المهدی(ع)، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- عزیزی، احمد، قوس غزل، تهران، کتاب نیستان، ۱۳۸۶ش.
- عطار نیشابوری، محمدبنابراهیم، الهی نامه، به تصحیح فؤاد رحمانی، نشر زوّار، تهران، چاپ پنجم، ۱۳۷۶ش.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، موسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۸ش.
- محمدپور، خیرالنساء و معصومه زندیه، «بررسی تطبیقی دجال در ادیان ایران باستان و ادیان ابراهیمی»، در فصلنامه مطالعات قرآنی، ش۷، پاییز ۱۳۹۰ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی(عج)، قم، نسل جوان، ۱۳۸۶ش.
- نظری، الهام، بررسی و تحلیل تطبیقی دجال در شعر فارسی و روایات اسلامی، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فراسی، ش۵۷، تابستان ۱۳۹۹ش.
- نوری، حسین، نجم الثاقب: مشتمل بر احوال امام غائب حضرت بقیة الله صاحب العصر والزمان، با مقدمه میرزای شیرازی، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۳ش.