ګوتۍ بخښل
ګوتۍ بَخښَل د امام علي(ع) لخوا د خاتم(كړى) ورکولو کیسه ده چې د لمانځه په رکوع کې بيوزلو ته ورکوي. دا پیښه د شیعه او سني په روایي کتابونو کې را اخیستل شوې ده، او د مفسرینو په وینا، د دی پیښې په اړه د ولایت آیه نازل شوی ده. له خاتم بخښنی څخه د امام علي(ع) د فضیلتونو په توګه یادولي شوي ده.
د شیعه ځینې فقیهانو د امام علی(ع) ګوتی بخښل اشاري ته ویلي دي؛ چې د بدن کوچني حرکتونه لمونځ ته زیان نه رسوی. ځینویی استدلال کړیده چې په لمانځه کې د نورو غږونو اوریدل د لمانځه پرمهال د حضرت علي(ع) د عرفانې حالتونو سره سمون نه لری. په ځواب کې، ویل شوی ده: چې د حضرت علي(ع) لمونځه او هم د هغه انفاق او بخښنه، د خدای لپاره و، له همدې امله، د دواړو ترمینځ هیڅ توپیر شتون نلري.
پیښي
د ځینې روایتونو په وینا؛ یوه ورځ یو بی وزله سړی د پیغمبر(ص) جومات ته ننوتل او دمرستې غوښتنه یې وکړه؛ مګر هیچا هغه ته هیڅ ونه ویل. هغه خپل لاس آسمان ته پورته کړ او ویې ویل: "خدایه! ته شاهد اوسئ چې ما ستاسو د پیغمبر په جومات کې د مرستې غوښتنه وکړم؛ مګر هیچا ماته هیڅ نه ورکړه. په ورته وخت کې، علي(ع) چې د رکوع کولو په حالت کی و، د ښي لاس په کوچنۍ ګوتو ته اشاره کړه، بی وزله سړی نږدې شو او كړى یې له لاس څخه واخیسته.[۱] شیخ مفید، د دې کیسې تاریخ د د ذیالحجه میاشت په ۲۴ورځ کې ګني.[۲] د بل بیان له مخې، پیغمبر(ص) امام علي(ع) ته په یمن کی واستاوه، کله چې هغه مکې ته ورسید، د لمانځه په رکوع حالت کې و، چې خپلې كړى یې بې وزلو سړی ته ورکړه.[۳] فیض کاشاني(مړ شوی ۱۰۹۱ ق.) احتمال ورکړیده چې آیت د دوهم كړى له بښلو وروسته نازل شوی وي.[۴]
ډیری شاعرانو د امام علی(ع)خاتم بخښلي په اړه شعرونه، لوستلي دی. محمد حسین شهریار، د هغه یو څه مشهور شعر، د حضرت علي(ع) خاتم بخښلی ته ګوټه کړیده.
- برو ای گدای مسکین در خانه علی زن
- که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را[۵]
ژباره: "ای بی وزله سوالګره د علی کور دروازی ته لاړشئ؛
چې له خپل کرم څخه، سوالگر ته پاچاهی نگین ورکوي،"
حسان بن ثابت، د اسلام په تاریخ کې لوی او مشهور شاعر، د امام علي(ع) د دې فضیلت په اړه، هغه د شعر په یوه برخه کې هم وايي: ای ابو الحسنه! زما ژوند او زما کورنۍ د ستا په قربان کي، او هرڅوک چې د لارښود په لاره کې وي نرم ګام او ګړندي دي. آیا ستاسو د مینه والو، ستاینه دستاسو په حق کې له مینځه یوسي؟ دا ستاینه، د خدای په مخکې، هیڅکله به له مینځه نه یوسي. تاسو هغه څوک یاست چې په رکوع کې بخښلي دی. عليه! هرڅوک د ستا جار شي. ای غورنۍ رکوع کونکیه! خدای غوره ولایت د ستاسو په شاءن کې واستاوه او هغه د دین په ولاړ قوانینو کې یې تشریح کړه. [یادونه۱][۶]
د ولایت آیت نزول
د دی آیت نزول په اړه مفسرینو «إِنّما وَلیکُمُ اللهُ و رَسولُهُ والّذینَ ءَامَنوا الَّذینَ یقِیمُونَ الصَّلوةَ و یؤتُونَ الزَّکوة و هُم راکِعونَ؛ ستاسو ولې یوازینې خدای(ج)، رسول الله(ص) او مؤمنان دی، هغه څوک چې لمونځونه یې کړي او په رکوع کې زکات ورکوي.»[۷] د ولایت آیت، د نزول شاءن په مشهور نږدی کې، د حضرت علي(ع) خاتم بخښلی کیسه په اړه ګنل کیږي.[۸] د اهل سنت متکلم، قاضی عضدالدین ایجی په وینا؛ د دی آیت په نزول کې مفسرانو دعلي(ع) شاءن کې اجماع (اتفاق) لری؛[۹] هرڅو، ځینې د اهل سنت تفسیرونه ښودلې چې د ولایت آیت د نورو خلکو په اړه ښکته شوی دی.[۱۰]
ډیری صحابي لکه ابن عباس،[۱۱] عمار،[۱۲][۱۲] ابوذر،[۱۳] انس بن مالک،[۱۴] ابورافع مدني[۱۵] او مقداد[۱۶] د ولایت آیت ښکته کې د حضرت علي(ع) په شاءن او د خاتم بخښلي وروسته ګنلي دي. د علی(ع) خاتم بخښني پیښې په شیعه او اهل سنت روایي او تفسیري کتابونو کې ذکر شوې دی.[۱۷]
د كړى ځانګرني
له امام صادق(ع) روایت شوه چې د كړى حلقي وزن چې حضرت علي(ع) بې وزلو ته ورکړی، څلور مثقالونه او دهغه نگین وزن يي پنځه مثقالونه او د هغې جنسي سره یاقوت و. او قیمت یې د شام مالیی (۳۰۰ ځله د سپینو زرو د اوښ بار او ۴ ځله د سرو زرو د اوښ بار) سره مساوي دی. دا كړى د مروان بن طوق لپاره وه، څوک چې د حضرت علي(ع) لخوا په جګړه کې وژل شوی و. حضرت علي هغه ته د جګړې غنیمت په توګه رسول الله(ص) ته یوسي او پیغمبر هم هغه ته د ډالۍ په توګه وړکړ.[۱۸] د کړی ارزښت په اړه چی امام علی(ع) انفاق کړی و ډیری نرخونه شتون لري چې ځینې وختونه غیر واقعي وي، او هغه څه چې ډیر منطقي ښکاريږی دا دی چی باید هغه، خورا ګران کړې نه وي چې د امام د عمل ارزښت، د کړی ارزښت سره اړوند شي، مګر هغه څه چې د امام کړنه د آیت نزول، وړ ګرځوي. د امام بې ساري اخلاص، د خدای اقدس ذات ته پاملرنه او د هغه رضایت اخیستل دی. د حلقې جنس په اړه د مجمع البیان په تفسیر کې، یوازې سپینه زرو یادوني شوه او نور توضیحات یې ندي ورکړل شوي.[۱۹] [یادونه۲]
فقهی کارولې
ځینې شیعي فقیهانو د علی(ع) کړی بخښلي د رکوع په حالت کې پر استناد ویلی ده: چې د بدن کوچني او جزئی حرکتونه لمونځ ته نه زیان رسوي او باطل نه کوی؛[۲۰] ځینې د دې ثابتولو لپاره چې نیت د زړه کړنه ده او په ژبه خبری کول ته اړتیا نلري، د دی پیښي پر بنسټ استدلال کړیده؛[۲۱] همداسې، په دې پاملرنه چې آیت د زکات په نوم، خاتم بخښلي ته اشاره کوي، له دې کیسې څخه، دې پایلې ته رسیدلي چې زکات، مستحبی صدقی(خیرات) ته هم شاملیږي.[۲۲]
ځینو ویلي چې بې وزلو ته پاملرنه او په لمانځه کې د هغه غږ اوریدل، د لمانځه پرمهال د حضرت علي(ع) لخوا روایت شوي، عرفانی او صوفیانه حالتونو سره موافق ندي. په ځواب کې، وویل؛ چې د حضرت علي(ع) لمانځه او د هغه انفاق کول، دواړه د خدای لپاره وو؛ له همدې امله، د خدای رضایت ته د لمونځ کولو او په همدی مهال د بی وزله غږ په اوریدو کې هیڅ تضاد شتون نلري؛ لکه څنګه چې پیغمبر(ص) د لمانځه پرمهال د ماشوم ژړا واوریدله او د پخوا په پرتله یې، خورا ژر لمانځه پای ته ورسوله.[۲۳] علامه مجلسي وویل؛ چې په لمانځه کې بل عبادت ته پاملرنه، د لمانځه له بشپړتیا او په هغې کې د زړه حضور سره مخالفت او توپیر نه لري. [۲۴] ځینې عارفان، د امام علي(ع) کړنه هم توجیه کړی، د دې ټکې سره چې یو قوي روح کولۍ شي په بشپړ توکه او بشپړ پاملرنه سره په یو وخت کې له یو څخه ډیر کار وکړي. په دې اساس، د انفاق په شیبه کې، هغه د عبادت او بشپر پاملرنه په معبود کې نه وتل شوی.[سرچیني ته اړین]
فوټ نوټ
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹.
- ↑ شیخ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ص۴۱.
- ↑ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۵۴.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر صافی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۴۶.
- ↑ گنجور؛ غزلیات، غزل شماره۲.
- ↑ التستري، القاضي نور الله،إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج۲، ص۴۰۲
- ↑ سوره مائده، آيه۵۵.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹.
- ↑ ایجی، شرح المواقف، عالم الکتب، ص۴۰۵.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۴۲۵.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۰۶.
- ↑ ابن تیمیه، تفسیر الکبیر، ۱۴۰۸ق، ج۱۲، ص۲۶.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲۵.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، بیتا، ج۱، ص۳۲۰-۳۲۱، ح۹۵۵۹.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲۸.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۰۵؛ ابن ابیحاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۱۱۶۲؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ج۶، ص۳۹۰.
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۲۶-۳۲۷؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۲۵۹-۲۶۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۲۶۳.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸؛ فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ج۱، ص۲۴۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۱، ص۲۸۱؛ استرآبادی، آیات الاحکام، ۱۳۹۴ق، ص۲۴۴.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ طبسی، نشان ولایت و جریان خاتمبخشی، ۱۳۷۹ش، ص۴۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۱، ص۲۸۱.
سرچينې
- ابن ابیحاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم مسندا عن رسول الله والصحابة والتابعین، تحقیق اسعد محمد الطیب، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۱۹ق.
- ابن تیمیه، احمد، تفسیر الکبیر، تحقیق: عبدالرحمن عمیره، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۰۸ق.
- ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۹ق.
- استرآبادی، محمد بن علی، آیات الاحکام فی تفسیر کلام الملک العلام،تصحیح: محمدباقر شریفزاده گلپایگانی، تهران، کتابفروشی معراجی، ۱۳۹۴ق.
- ایجی، عبدالرحمن، المواقف فی علم الکلام، بیروت، عالم الکتب، بیتا.
- بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، تصحیح: قسم الدراسات الاسلامیة، مؤسسة البعثة، قم، مؤسسة بعثة، ۱۳۷۴ش.
- حاکم حسکانی، عبیدالله، شواهدالتنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، چاپ دوم، قم، مجمع احیاءالثقافة الاسلامیة، ۱۴۱۱ق.
- حلی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن، قم، انتشارات مرتضوی، ۱۴۲۵ق.
- سیوطی، جلال الدین، الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، مسار الشیعه، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.
- طبرانی، سلیمان احمد، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی عبدالمجید السلفی، چاپ دوم، بیروت، داراحیاء التراث، بیتا.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تاویل القرآن، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۸ق.
- طبسی، محمدجواد، نشان ولایت و جریان خاتمبخشی، فرهنگ کوثر، ش۴۸، اسفند ۱۳۷۹ش.
- فاضل کاظمی، جواد بن سعد اسدی، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، بیجا، بیتا.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، ۱۴۱۰ق.
- نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسة آل البیت علیهمالسلام، ۱۴۰۸ق.
- ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال(ط-القديمة)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۹ق.