تطبيقي تفسیر (مقارن)

د wikishia لخوا
د نورو استعمالونو لپاره، تطبیقي تفسیر (عملي) وګورئ.

تَطبیقی یا مُقارَن تفسیر، د قرآن د تفسیر یوه روده ده چې پکې، د ایت معنا د تفسیري لیدتوګې په پرتله کولو سره څرګندیږي. د دغه رودې په کارولو سره، د مختلفو تفسیري لیدتوګو پیاوړي او کمزوري ټکي ښکاره کیږي او انسان کولی شی لا ښه او لوړ تفسیري نظر غوره کړي.

د ځینې څېړاندو په نظر، تطبیقي تفسیر یوازې د قرآن د مفاهیمو په اړه د شیعه سني د لیدتوګو له پرتله کولو سره تعلق لري، خو ځینو نورو هغه په درې ډولونو وېشلی دی:۱. د قرآن او عهدین تر مینځ تطبیقي تفسیر،۲.د اسلامي مذهبونو تر مینځ تطبیقي تفسیر،۳. د قرآن او نورو علومو تر مینځ تطبیقي تفسیر.

تعریف او حیثیت

تطبیقي یا مقارَن تفسیر، د قرآن د تفسیر یوه روده ده[۱] چې پکې د ایتونو ظاهري معنا له یو بل سره د ځینو نظرونو په پرتله کولو او د شباهتونو او توپیرونو په جاجولو سره روښانه کیږي.[۲] په تطبیقي تفسير کې کله دوه مفسرين، کله دوه تفسيري مذهبونه او کله هم دوه تفسيري کتابونه پرتله کېږي.[۳] ځینو مولفانو تطبیقي تفسیر د موضوعي تفسیر له ډولونو ګڼلی دی؛[۴] خو د ځینو نورو له نظره، تطبیقي تفسیر، موضوعي تفسیر او تربیتي تفسیر په عرض کې دي.ارد.[۵] د دغه تفسیري رودې سرچینه د انعام د پنځوسم ایت په شان ایتونه ګڼل شوې دي.[۶]

د تطبیقي تفسیر موخه، د بنسټونو او استدلالونو له نظره د لیدتوګو روڼول او د هغوي د کمزورو او پیاوړو ټکیو څرګندول دي چې انسان وکړی شي لا پیاوړی تفسیري نظر غوره کړي.[۷] د ځینو څېړاندو په نظر تطبیقي تفسیر په حقیقت کې د قرآن تطبیقي تفسیرول نه دي؛ بلکې د یوې موضوع په باره کې د قرآن د تفسیرونو یا د دوو مفسرانو د مکتب او رودې په باره کې تطبیقي مطالعه ده.[۸] په عربۍ ژبه کې، دغه ډول تفسیر ته د «التفسیر المُقارَن» یا «التفسیر الموازَن» نوم ورکړل شوی دی.[۹]

تطبیقي تفسیر د تفسیر په تاریخ کې همېشه موجود و؛ خو په څوارلسمه قمري پېړۍ کې، منظم او قاعده مند شو.[۱۰] د فتح الله نجارزادگان[۱۱] «تفسیر تطبیقی»او د فداحسین عابدی[۱۲] «تفسیر تطبیقی آیه مودت» له هغو کتابونو دي چې د تطبیقي مطالعې په اړه تدوین شوې دي.

ډولونه

قرآن څېړاندي محمدعلی رضایی اصفهانی، تطبیقي تفسیر په درې ډولونو ۱. د قرآن او عهدین تر مینځ تطبیقي تفسیر،۲.د اسلامي مذهبونو تر مینځ تطبیقي تفسیر،۳. د قرآن او نورو علومو تر مینځ تطبیقي تفسیر وېشلی دی.[۱۳] سره له دې د تفسیر تطبیقي کتاب مولف فتح الله نجارزادګان باوري دی چې تطبیقي تفسیر د قرآن د مفاهیمو په اړه د شیعه سني د لیدتوګو له پرتلې سره مخصوص دی او نورې رودې او فکري مکتبونه پکې نه شاملیږی.[۱۴]

د اسلامي مذهبونو تر مینځ تطبیقي تفسیر

د اسلامي مذهبونو تر مینځ تطبیقي تفسیر ته له پخوا راهسې شیعه سني مفسرانو پام کړی دی.[۱۵] په شیعه مفسرانو کې شیخ طوسي (وفات: ۴۶۰ق) په تفسیر تبیان کې او طبرسي (وفات: ۵۴۸ق) په مجمع البیان کتاب کې په ولایت، جَبْر او تَفویض پورې اړوندو ایتونو کې د معتزله و او اشاعره و نظرونه جاجولي او له شیعه لیدتوګې سره یې پرتله کړې دي؛ لکه څنګه چې اهل سنت مفسر فخر رازي(وفات: ۶۰۶ق)په مفاتیح الغیب تفسیر کې د شیعه سني کلامي او تفسیري نظرونه پرتله کړې دي.[۱۶] ویل شوي چې تر ټول څرګند تفسیري کتاب چې په دغه روده لیکل شوی د محمد هادي معرفت کتاب التفسیر الأثری الجامع دی.[۱۷]

د قرآن او عهدینو تر مینځ تطبیقي تفسیر

د قرآن او عهدین په تفسیري روده کې، د قرآن او عهدینو متن د یوې مشترکې موضوع (لکه په پېغمبرانو پورې اړوندو کیسو کې) له یو بل سره پرتله کیږي.[۱۸] په دې تفسیري روده کې، د قرآن د سرچینو او نورو اسماني کتابونو د سرچینې یو شان والی (یعنې د هغوي وحیاني والی) بیانیږي او په عهدینو کې د راغلي تحریف او له تحریفه د قرآن د خونديوالي په اړه وضاحت ورکول کیږي.[۱۹] محمد حسین طباطبایي په تفسیر المیزان کې د آدم او حوا په کیسې پورې اړوند بحثونو او محمد جواد بلاغي په تفسیر آلاءُ الرَّحمن کې له دغه رودې استفاده کړې ده.[۲۰]

د قرآن او نورو علومو تر مینځ تطبیقي تفسیر

د قرآن او نورو علومو تر مینځ د تطبیقي تفسیر په روده کې، له مختلفو علومو څخه په مشترکه مساله یا مسایلوباندي چې له قرآن سره هم اړوند وي، بحث کیږي.[۲۱] دغه تفسیري روده د قرآن د علمي ایتونو په شرحه، د علم او دین تر مینځ د ټکر د تفکر د لرې کولو، او د قرآن د علمي نظریې د لاسته راوړلو لپاره ګټه وره ګڼل شوې ده.[۲۲] د علمي تفسیر جواز او حجیت، د علومو په کلیاتو د قرآن شاملوالی، او د قرآن او علم تر مینځ اړیکي د دغه تفسیري رودې له اصولو او آرونو ګڼل شوې دي.[۲۳] همداراز د قران په ایتونو د پوهېدو لپاره د علومو استعمال، د قرآن ژبې او تاریخي فضا ته پام، او د ایتونو په تفسیر کې د جري او تطبیق د استعمال ضرورت، د دغه رودې له قواعدو ګڼل شوې دي.[۲۴] د دغه تفسیري رودې ځینې تاوانونه هم په ګوته شوي منجمله : د قرآن پر ایتونو د علمي لیدتوګو تپل او له قرانه د یو علم د ټولو جزییاتو د راویستلو لپاره هڅه او د ایتونو د نزول له فضا او سیاق و سباق څخه غفلت او په نتیجه کې د قرآن له ایتونو د نیمګړي تفسیر وړاندې کول.[۲۵]

د تطبیقي تفسیر مرحلې

ځینو څېړاندو د تطبیقي تفسیر د رودې د استعمال لپاره، لاندیني اوه پړاونه په ګوته کړې دي:

  1. د اختلافي مسالې انتخاب
  2. د مسالې او د هغې د کلیدي ټکیو توضیح
  3. د جوړښت طراحي کول؛
  4. د تطبیق د لورو په ګوته کول؛
  5. د اختلاف د ډولونو په ګوته کول؛
  6. د قرآن د لیدتوګې استخراج؛
  7. د پام وړ لورو د سموالي یا ناسموالي په اړه قضاوت.[۲۶]

فایدې او تاوانونه

د تطبیقي تفسیر لپاره لاندینۍ فایدې ذکر شوې دي:

  • له حصریتوبه د مفسر ژغورېدل
  • د موضوع د ناواضحو اړخونو څرګندېدل؛
  • د ایتونو د تفسیر له خللونو او نیمګړتیاوو خبرېدل.[۲۷]

د محمدعلی رضایی اصفهانی په وینا تطبیقي تفسیر په ځینو مواردو کې ممکنه ده، له ځینو تاوانونو سره مخامخ شي منجمله:

  • د قرآن له تفسر سره د اسرائیلیاتو ورګډول
  • د مذهبي تعصباتو په وجه د اختلافاتو رامینځته کېدل؛
  • پر قرآن د ناثابتو علمي نظریو تپل.[۲۸]

اړونده لیکنې

فوټ نوټ

  1. عسگری، و شاکر، «تفسیر تطبیقی، معنایابی و گونه‌شناسی»، ص۱۱.
  2. تمیمی، اصول و قواعد التفسیر الموضوعی للقرآن، ۱۴۳۶ق، ص۱۱۶.
  3. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۰.
  4. رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۵.
  5. عسگری، و شاکر، «تفسیر تطبیقی، معنایابی و گونه‌شناسی»، ص۱۹.
  6. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۲.
  7. عسگری، و شاکر، «آسیب‌شناسی مبانی و پیش‌فرض‌های کلامی و مذهبی تفاسیر تطبیقی»، ص۸۱.
  8. طیب‌حسینی، «تفسیر تطبیقی»، ص۲۲۳.
  9. طیب‌حسینی، «تفسیر تطبیقی»، ص۲۲۲.
  10. طیب‌حسینی، «تفسیر تطبیقی»، ص۲۲۴.
  11. نجارزادگان، تفسیر تطبیقی، ۱۳۸۳ش، کل کتاب.
  12. عابدی، تفسیر تطبیقی آیه مودت، ۱۳۸۴ش، کل کتاب.
  13. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۲-۷۶.
  14. نجارزادگان، تفسیر تطبیقی، ۱۳۸۳ش، ص۱۳.
  15. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۳.
  16. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۳.
  17. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۳.
  18. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۲.
  19. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۲.
  20. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۲.
  21. تمیمی، اصول و قواعد التفسیر الموضوعی للقرآن، ۱۴۳۶ق، ص۱۲۲-۱۲۳.
  22. تمیمی، اصول و قواعد التفسیر الموضوعی للقرآن، ۱۴۳۶ق، ص۱۲۳.
  23. تمیمی، اصول و قواعد التفسیر الموضوعی للقرآن، ۱۴۳۶ق، ص۱۲۴-۱۲۷.
  24. تمیمی، اصول و قواعد التفسیر الموضوعی للقرآن، ۱۴۳۶ق، ص۱۲۸-۱۳۰.
  25. تمیمی، اصول و قواعد التفسیر الموضوعی للقرآن، ۱۴۳۶ق، ص۱۳۰.
  26. کریمی، «فرایند عملی تفسیر موضوعی تطبیقی»، ص۱۳۶.
  27. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۰.
  28. رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن (۳)، ۱۳۹۲ش، ص۷۷.

سرچينې

  • تمیمی، مازن شاکر، اصول و قواعد التفسیر الموضوعی للقرآن، کربلا، العتبة الحسینیة المقدسه، ۱۴۳۶ق.
  • رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، ۱۳۸۷ش.
  • رضایی اصفهانی، محمدعلی، منطق تفسیر قرآن (۳)، قم، پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی، ۱۳۹۲ش.
  • طیب‌حسینی، «تفسیر تطبیقی»، در جلد ۸ دایرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۲ش.
  • عابدی، فداحسین، تفسیر تطبیقی آیه مودت، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۴ش.
  • عسگری، انسیه، و محمدکاظم شاکر، «آسیب‌شناسی مبانی و پیش‌فرض‌های کلامی و مذهبی تفاسیر تطبیقی»، در مجله پژوهش‌نامه مذاهب اسلامی، شماره ۱۵، بهار و تابستان ۱۴۰۰ش.
  • عسگری، انسیه، و محمدکاظم شاکر، «تفسیر تطبیقی، معنایابی و گونه‌شناسی»، در مجله پژوهش‌های تفسیر تطبیقی، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
  • کریمی، مصطفی، «فرایند عملی تفسیر موضوعی تطبیقی»، در مجله حکمت بالغه، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش.
  • نجارزادگان، فتح‌الله، تفسیر تطبیقی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۳ش.

بهرنۍ لینک

(د قرآن په تفسیر کې د تطبیقي مطالعاتو میتودولوژي)روش‌شناسی مطالعات تطبیقی در تفسیر قرآن