روژه ماتی

د wikishia لخوا

دا مقاله د روژې د ماتولو په وخت کې د عباداتو او دودونو او همدارنګه د خوړو په اړه ده. د افطار یا روژه ماتول د آداب او احکام په اړه د زده کړې لپاره، د روژه ماتول مدخل وګورئ.

د امام رضا(ع) په حرم کښې د افطاري دسترخوان

روژه ماتی یا افطاري هغه خوړو ته وایي چې روژتي ورسره روژه افطاروي (ماتوي) د اهل بیتو(ع) د روایت مطابق، نورو ته د روژه ماتي ورکول د روژه نیولو هومره ثواب لري او سپارښتنه یې شوې ده. روژه ماتی ورکول، په رمضان کې د مسلمانانو یو دود دی. هغوي په مختلفو هیوادونو کې د روژه ماتي ورکولو لپاره خاص دودونه او رسمونه لري.

فضیلت

د روژه ماتي ورکولو په اړه د پیغمبر(ص) شعبانیه خطبې یوه ټوټه:«هر څوک چې له تاسو، یو روژتي مسلمان ته په رمضان میاشته کې روژه ماتی ورکړي، د خدای په نزد دهغه لپاره د یو بنده د ازادولو ثواب لري او د تېرو ګناهانو بخښنه به یې وي. یو کس پوښتنه وکړه: یا رسول الله! مونږ ټول د دې وس نه لرو؛ وې فرمایل: په افطاري ورکولو سره ان که د خرما د نیمې دانې یا د اوبو د یو ګوټ په اندازه وي، له اوره ځان وژغورئ»[۱]

افطاري هغه خواړه دي چې روژتي ورسره روژه ماتوي. د روایتونو له مخې روژتي ته افطاری ورکول، زیات فضیلت لري.[۲]منجمله په یو روایت کې له امام صادق(ص) نقل شوي چې د هغه چا بدله چې افطاری ورکوي، د روژه نیونکي هومره ده.[۳] همداراز د اسلام پېغمبر(ص) په یو روایت کې چې په شعبانیه خطبه مشهور دی، مومن ته د افطاري ورکولو ثواب د یو مریي د ازادولو او د ګناهانو د بخښل کېدو برابر ګڼلی دی.[۴]

د روژه ماتي دسترخوانونه

د ناصر الدین شاه قاجار د روژه ماتی دسترخوان

افطاری ورکول د مسلمانانو له دودونو څخه دی چې په مختلفو هیوادونو کې په بېلابېلو ادابو او رسومو سره ترسره کیږي. په اسلامي هیوادونو کې واکمنانو او خلکو د افطاري دسترخوانونه خپرول.[۵] په فاطمي دور کې (۲۹۷-۵۶۷ق) په مصر کې دارالفطره هغه ځای و چې پکې د افطار په وخت په خلکو کې ډوډۍ او خواږه وېشل کېدل.[۶]

د آل بویه په پړاو کې(۳۲۲-۴۴۸ق)د رمضان په شپو کې په بغداد کې د (افطاري) روژه ماتی مېلمستیاوې ورکول کېدې چې تر زرو زیات کسان به پکې راغونډېدل.[۷] د اومې پېړۍ نړۍ ګرځند ابن بطوطه دمشق ته په سفر کې، د هغو امراوو، بزرګانو او قاضیانو خبره کوي چې ډېر خلک به یې د روژه ماتي لپاره بلل، داسې چې هیڅ یو کس به د روژې په میاشته کې یوازې روژه ماته نه کاوه.[۸] همداراز په صفویه[۹] او قاجاریانو په زمانه کې هم په ایران داسې یو سنت و. د عبدالله مستوفي په وینا د قاجار په دور کې اکثرو شتمنو کسانو افطاري ورکوله او چا به چې د مېلمستیا ورکولو توان نه درلود په جومات کې به یې په روژتیانو کې خرماوې وېشلې.[۱۰]

ساده افطاری

په ایران کې د اسلامي جمهوریت په دور کې، په سپېڅلو ځایونو لکه د امام رضا (ع) په حرم، د بي بي معصومې(ع) په حرم او ځینو جوماتونو کې د ساده روژه ماتي دسترخوان هم غوړول کیږي.[۱۱] همداراز د نورو هیوادونو په مذهبي ځایونو لکه په عراق کې د امام حسین(ع) په حرم او د امام علي(ع) په حرم کې[۱۲] او په عربستان کې په مسجد النبي او مسجد الحرام کې[۱۳] هم د ساده افطارۍ دسترخوانونه غوړول کیږي. د ایران د اسلامي جمهوریت مشر آیت الله خامنه ای د ساده افطاریو د دسترخوانونو سپارښتنه کړې ده.[۱۴]

دود خوراکونه

په کراچۍ کې د مسافرو لپاره په سړک کې د چمتو شوي روژه ماتی یو انځور

د روایتونو له مخې روژه ماتی په خرما یا تړمو اوبو سره مستحب دی[۱۵] او عقیده دا ده چې په خرما یعنې کجورو سره روژه ماتی زیات ثواب لري.[۱۶]

د روژه ماتي خواړه ډول ډول دي. ځینې دود خوراکونه یې دا دي: خرما، مالګه، ډوډۍ، پۍ، یشېدلې اوبه، ګرم نبات، ډول ډول حلواوې، ډول ډول شیرینۍ، شله زرد، آش او...[۱۷]

همداراز په ایران او عربي هیوادونو کې روژه ماتی په ځینو شیرینیو لکه زلوبۍ، بامیه، کنافه، او قطیفه سره هم دود دی.[۱۸]

اړونده لیکنې

فوټ نوټ

  1. صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۶.
  2. مثال په توګه وګورئ: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۸ و ۶۹.
  3. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۸، ح۱.
  4. صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۶.
  5. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۲۹۱؛ ابن‌طویر، نزهة المقتلین، ۱۴۱۲ق، ص۲۱۱؛ قلقشندی، صبح الاعشی، ۱۹۱۰-۱۹۲۰م، ج۳، ص۵۲۳.
  6. ابن‌طویر، نزهة المقتلین، ۱۴۱۲ق، ص۱۴۳-۱۴۶؛ قلقشندی، صبح الاعشی، ۱۹۱۰-۱۹۲۰م، ج۳، ص۵۲۴-۵۲۵.
  7. ثعالبی، یتیمة ‌الدهر، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۳۰.
  8. ابن‌بطوطه، رحلة ابن‌بطوطة، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۲۰-۱۲۱.
  9. افوشته‌ای، نقاوة الآثار، ۱۳۷۳ش، ص۵۶۵-۵۶۶.
  10. مستوفی، شرح زندگانی من، ۱۳۴۱ش، ج۱، ص۳۳۰.
  11. «افطاری ساده، فرصتی برای همدلی یک شهر»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  12. «حال و هوای افطار در حرم‌ در امام علی و امام حسین(ع) +عکس»، مشرق‌نیوز.
  13. «پهن کردن سفره‌های افطار در مسجدالحرام و مسجد النبی+ فیلم»، باشگاه خبرنگاران جوان.
  14. «افطاری ساده ۱۳۹۳»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای.
  15. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۵۲و۱۵۳؛ ابوداوود سجستانی، سنن ابی‌داود، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۷۶۴.
  16. شهری‌باف، طهران قدیم، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۲۹۱؛ وکیلیان، رمضان در فرهنگ مردم، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۷۹.
  17. وکیلیان، رمضان در فرهنگ مردم، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۷۹-۸۰.
  18. مؤید محسنی، فرهنگ عامیانه سیرجان، ۱۳۸۱ش، ص۲۹۴؛ جاسم حجیة، تصویر للحیاة الاجتماعیة، ۱۹۷۶م، ص۱۰۲؛ هادی طعمة، کربلاء فی الذاکرة، ۱۹۸۸م، ص۲۵۵؛ عبدالوهاب، رمضان، ۱۹۸۶م، ص۶۵-۷۳.

سرچينې

  • ابوداوود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی‌داود، استانبول، ۱۴۰۱ق.
  • ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله، رحلة ابن بطوطة، تحقیق محمد عبدالمنعم عریان، بیروت، ۱۴۰۷ق.
  • ابن‌طویر، عیضة، نزهة المقتلین فی اخبار الدولتین، تحقیق ایمن فؤاد سید، بیروت، ۱۴۱۲ق.
  • «افطاری ساده، فرصتی برای همدلی یک شهر»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، درج مطلب: ۶ خرداد ۱۳۹۸ش، بازدید: ۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
  • افوشته‌ای، محمود، نقاوة الآثار، به کوشش احسان اشراقی، تهران، ۱۳۷۳ش.
  • «پهن کردن سفره‌های افطار در مسجدالحرام و مسجد النبی+ فیلم»، باشگاه خبرنگاران جوان، درج مطلب: ۱۴ فروردین ۱۴۰۱ش، مشاهده: ۴ فروردین ۱۴۰۲ق.
  • ثعالبی، عبدالملک، یتیمة ‌الدهر، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
  • جاسم حجیة، عزیز، تصویر للحیاة الاجتماعیة و العادات البغدادیة خلال مائة عام، بغداد، ۱۹۷۶م.
  • «حال و هوای افطار در حرم‌ در امام علی و امام حسین(ع) +عکس»، مشرق‌نیوز، درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۴۰۱ش، مشاهده: ۴ فروردین ۱۴۰ش.
  • شهری‌باف، جعفر، طهران قدیم، تهران، ۱۳۸۱ش.
  • صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا(ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
  • عبدالوهاب، حسن، رمضان، قاهره، ۱۹۸۶م.
  • قلقشندی، احمد بن عبدالله، صبح الاعشی فی صناعة الانشا، قاهره، ۱۹۱۰-۱۹۲۰م.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
  • مؤید محسنی، مهری، فرهنگ عامیانه سیرجان، کرمان، ۱۳۸۱ش.
  • مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، تهران، ۱۳۴۱ش.
  • وکیلیان، احمد، رمضان در فرهنگ مردم، تهران، ۱۳۷۰ش.
  • هادی طعمه، سلمان، کربلاء فی الذاکرة، بغداد، ۱۹۸۸م.
  • یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.