پېشمنی
- دا مقاله د پېشمني خوړلو په هکله ده. په پیشمني او سحر کې د بېدارۍ لپاره، د سحر خیزي برخه وګورئ
پېشمنی یا سَحَري هغه خواړه دي چې روژتیان یې د سهار له اذانه مخکې خوري او په حدیثونو کې یې په خوړو ټینګار شوی دی. له فقهي نظره د پېشمني خوراک مستحب دی او که نه خوړل یې د سختې کمزورۍ او د روژې د ماتولو سبب شي، پېشمنی خوړل واجب ګڼل شوې دي. سحر خواني او چاووش خواني(د پېشمني د وخت خاص غږونه او غاړې) له مختلفو رسوماتو دي چې د پیشمني خوړلو لپاره د خلکو د ویښولو لپاره ترې استفاده کیږي.
اهمیت او مقام
پېشمني د خوړو یو پړاو او وخت دی چې روژتیان یې د سهار له بانګه مخکې خوري.[۱] د یو روایت له مخې د پېشمني خوړل د روژه ماتي تر خوړلو لوړ او غوره دي[۲] د پېغمبر اکرم(ص) په یو حدیث کې د پېشمني خوړل برکت ګڼل شوی چې دهغه امت یې نه پرېږدي.[۳] همداراز له پېغمبره په یو بل روایت کې، د خدای او ملائکو درود او سلام هغه استغفار کوونکو او مومنانو ته شاملیږي چې پېشمنی خوري.[۴]
د څورالسو معصومانو په حدیثونو کې د پېشمني په خوړلو که څه هم د اوبو د یو ګوټ تر حده وي، ټینګار شوی دی.[۵] چې د روژه نیولو سختي کمه شي[۶] په ځینو نورو روایتونو کې، قاووت او خرما د پېشمني لپاره ډېر ښه خواړه معرفي شوې دي[۷] په یو روایت کې له امام باقره(ع) راغلي چې پېغمبر(ص) به په پیشمني کې خرما (کجورې) او کشمش (اوسکې) خوړې.[۸]
له امام صادقه(ع) د یو روایت له مخې هر روژتي چې د پیشمني او روژه ماتي د خوړلو په وخت قدر سوره ولولي، د دغه دوو وختونو په مینځ کې به دخدای په لاره کې د شهید په شان وي.[۹]
احکام
لاندیني احکام له هغو مسایلو دي چې فقیهانو د پیشمني خوړلو په اړه بیان کړې دي:
- د پیشمني خوړل مستحب دي[۱۰] او په روایتونو کې په روژې میاشتې کې د پیشمني په خوړلو ډېر تاکید شوی دی.[۱۱]
- په داسې بڼه کې چې انسان پوهیږي چې که پیشمنی ونه خوري د روژې ماتولو ته مجبوروي نو د پیشمني خوړل پرې واجب دي.[۱۲]
- انسان نه شي کولی د پیشمني د نه خوړلو په وجه روژه ونه نیسي، خو که د پیشمني نه خوړلو په وجه په ډېرې کمزورۍ اخته کیږي چې زغم به یې ډېر سخت وي، کولی شي روژه ماته کړي او قضا یې وروسته ترسره کړي.[۱۳]
- که یو کس د اذان د وخت په هکله له تحقیقه پرته پیشمنی وخوري بیا معلومه شي چې د سهار له اذانه وروسته یې پیشمنی کړی، باید د روژې قضا وکړي.[۱۴]
- که د پیشمني د خوړلو په وخته د سهار د بانګ وخت راروسیږي، باید هغه څه چې په خوله کې یې دي وباسي، او که عمدا یې تېر کړي، روژه یې باطلیږي او باید کفاره ورکړی.[۱۵]
دستورې
د ځینو روایتونو له مخې د اسلامي په لومړیو وختونو کې به ابن ام مکتوم د پیشمني په وخت اذان په ویلو سره مسلمانان د پیشمني خوړلو ته وېښول او خلک به د پیشمني له کولو وروسته د بلال حبشي د اذان په اورېدو سره متوجې شول چې د سهار د لمانځه وخت شوی او له خوړلو به یې ډډه کوله.[۱۶] د سحري د وخت اعلان او په مختلفو طریقو د خلکو وېښول لکه په کوڅو کې د موذنانو او جارچیانو ګرځېدلو[۱۷] په ګلدستو کې د فانوس بلولو[۱۸] او د کورونو د ور په ټکولو [۱۹] او د توپې په ډز سره کېدل.[۲۰]
سحر خواني یا د پیشمني په وخت د خاصو ذکرونو او شعرونو ویل په ایران کې د روژې د پیشمني په وخت د خلکو د بېدارولو مختلفې دستورې او طریقې وې.[۲۱] ویل شوې چې دغه سحر خواني د هند او پاکستان په خلکو کې هم دودو ده[۲۲] په سوریې کې طبلې وهلو دستورې او په ترکیې کې چاووش خواني د پیشمني د وختي نورې دستورې دي[۲۳] په لبنان کې د پیشمني لپاره د خلکو د ویښولو دنده د مُسَحِّراتو په نوم کسانو په غاړه ده.[۲۴]
په هند کې د پیشمني لپاره د غنجي په نامه خواړه[۲۵] او په لبنان کې د منقوش په نامه خواړه جوړیږي[۲۶] په سوریې کې هم د پیشمني خوړلو لپاره خلک سره راغونډیږي او په جمع پیشمنی کوي[۲۷] په پاکستان کې هم د روژې په وروستۍ لسیزه کې، سړي پیشمنی په جوماتونو کې کوي.[۲۸] په ترکیې کې پر روژه ماتي سربېره، د پیشمني دسترخوانونه هم په جوماتونو کې غوړول کیږی.[۲۹]
اړونده لیکنې
فوټ نوټ
- ↑ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل «سحری».
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۹۵.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۶.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵ و ۱۳۶؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۹۸.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۹۹.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۶.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۹۸.
- ↑ سید ابنطاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۸۳.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۲۳۱.
- ↑ وګورئ: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۹۴.
- ↑ مکارم شیرازی، «حکم خوردن سحری».
- ↑ مکارم شیرازی، «حکم روزه نگرفتن فردی که سحری نخورده».
- ↑ یزدی، العروة المحشی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۰۴-۶۰۶.
- ↑ موسوی خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۹۲.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ خواجهئیان، «نگاهی به آیینهای نمایشی ماه رمضان»، ص۹۱.
- ↑ یاراحمدی، «آیینها، مناسک و مراسم ماه رمضان در ایران»، ص۷.
- ↑ صبری، «پژوهش مردمشناسی، آیینها و سنتهای فرهنگی ترکمنها در ماه مبارک رمضان»، ص۵۹.
- ↑ ملکزاده، «شلیک توپ ماه رمضان به روایت اسناد آرشیو ملی ایران»، ص۱۸۹.
- ↑ جاوید، «موسیقی رمضان در ایران»، ص۱۷.
- ↑ «رمضان و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، در سایت حوزه نمایندگی ولیفقیه در امور حج و زیارت.
- ↑ «رمضان و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، در سایت حوزه نمایندگی ولیفقیه در امور حج و زیارت.
- ↑ مرادزاده، «ماه خوب خدا»، در سایت جام جم آنلاین.
- ↑ و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، در سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ شریعتی، «سنتهای روزهداران لبنانی در ماه رمضان»، در سایت خبرگزاری حوزه.
- ↑ و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، در سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ مرادزاده، «ماه خوب خدا»، در سایت جام جم آنلاین.
- ↑ «سه رسم جالب ماه رمضان در مصر، ترکیه و لبنان»، در سایت مجله کوروش.
سرچينې
- په مصر، ترکیه او لبنان کې د روژې درې په زړه پورې دودونه «سه رسم جالب ماه رمضان در مصر، ترکیه و لبنان»، در سایت مجله کوروش، تاریخ درج: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ فروردین ۱۴۰۱ش.
- د نړۍ په مختلفو هوادونو کې د روژې میاشت دودونو او ښکلا «رمضان و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، در سایت حوزه نمایندگی ولیفقیه در امور حج و زیارت، تاریخ درج: ۷ خرداد ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۳ فروردین ۱۴۰۱ش.
- د نړۍ په مختلفو هوادونو کې د روژې میاشت دودونو او ښکلا »رمضان و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، در سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج: ۷ خرداد ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۳ فروردین ۱۴۰۱.
- جاوید، هوشنگ، «موسیقی رمضان در ایران»، در مجله کتاب ماه هنر، شماره ۷۷ و ۷۸، اسفند ۱۳۸۳ش.
- خواجهئیان، میترا، «نگاهی به آیینهای نمایشی ماه رمضان»، در مجله نمایش، شماره۱۴۴، شهریور۱۳۹۰ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، روزنه، ۱۳۷۳ش.
- سید ابنطاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۹ق.
- شریعتی، کوثر، «سنتهای روزهداران لبنانی در ماه رمضان»، در سایت خبرگزاری حوزه، تاریخ درج: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۳ فروردین ۱۴۰۱ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- صبری، مریم، «پژوهش مردمشناسی، آیینها و سنتهای فرهنگی ترکمنها در ماه مبارک رمضان»، در مجله پویش در علوم انسانی، شماره۷، تابستان ۱۳۹۶ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی المحشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۴۱۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- مرادزاده، فاطمه، «ماه خوب خدا»، در سایت جام جم آنلاین، تاریخ درج: ۹ شهریور ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۳ فروردین ۱۴۰۱ش.
- ملکزاده، الهام، «شلیک توپ ماه رمضان به روایت اسناد آرشیو ملی ایران»، در مجله مطالعات تاریخ اسلام، شماره۳۵، تابستان۱۳۹۶ش.
- موسوی خمینی، سیدروحالله، توضیح المسائل (محشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۴ق.
- یاراحمدی، جهانشیر، «آیینها، مناسک و مراسم ماه رمضان در ایران»، در مجله نمایش، شماره۱۵۵، مرداد۱۳۹۱ش.