د شیعه په فقهې باندې د عمل په جایزوالي د شلتوت فتوا
د شیعه په فقهې باندې د عمل کولو د جواز په اړه د شلتوت فتوا هغه فتوا ده چې د مصر د الازهر پوهنتون د هغه وخت رییس محمود شلتوت له خوا د امامیه فقهې د تقلید د جواز په اړه صادره شوې وه. د دې فتوا انګیزه په سني فقهې باندې د شیعه فقهې د ځینو احکامو د استدلال برتري او قوت بیان شوی دی.
د دې فتوې یوه پایله د الازهر په پوهنتون کې د تقابلي فقهې (فقه مقارن) او شیعه فقهې د تدریس لپاره د درس د یوې څوکۍ جوړول وو. همدارنګه، دې فتوا د سلفیانو په چلند باندې ژوره اغیزه درلوده چې د شیعه په کفر باوري وو. د شلتوت فتوا د ځینو سني عالمانو لکه د اخوان المسلمین مشر محمد الغزالي او د الازهر پخواني مشر محمد الفحام لخوا تصویب او تایید شوه. ځينو، لکه عبداللطيف السبکي او ابوالوفاء کرستاني په دې باندې نيوکې وکړې. یو سني عالم او د شلتوت د ځینو کتابونو راټولوونکی یوسف القرضاوي د دې فتوا د صادریدو منکر و.
د فتوا صادرول او اهمیت
د شلتوت فتوا د هغه پوښتنې په ځواب کې وه چې د ټولو مسلمانانو د امامیه او زیدیه شیعه فقهې د تقلید د جواز په اړه شوې وه.[۱] دا فتوا د محمود شلتوت، چې د هغه وخت د مصر د الازهر پوهنتون مشر او د دارالتّقریب بینَ المذاهبِ الاسلامیه موسس و چې حنفي مذهب و.[۲] صادره شوه.[۳] دغه فتوا د ۱۳۷۸ هجري قمري کال د ربیع الاول په ۱۷ نیټه د امام صادق(ع) له پیدایښت سره سمه وه چې د امامي شیعو، زیدي شیعو او د څلورو سني فرقو د استازو په شتون کې صادره شوه.[۴] د ځینو په اند د شلتوت فتوا صادرول د محمد تقي قمي او سید حسین بروجردي د هڅو او د دارالتقریب اسلامي د تاسیس نتیجه وه.[۵]
د دې فتوا له صادرولو مخکې سنيانو د شيعه په فقهې باندې د عمل کولو اجازه نه ورکوله.[۶] د شلتوت په وینا د دې فتوا غرض د اهل سنتو د فقهې په نسبت په ځینې احکامو کې د شیعه د فقهې د استدلال برتری وه لکه د میراث او طلاق په شان مسايلو کې.[۷]
د دې فتوا یوه پایله د مصر په الازهر پوهنتون کې د تقابلي فقهې (فقه مقارن) او شیعه فقهې د تدریسي څوکۍ جوړول وو.[۸] ویل شوي دي چې دې فتوا د سعودي عربستان په سلفیانو باندې ډېر ژور اغیز درلود چې شیعه یې کافر ګڼل.[۹]
د پوښتنې متن
«ځینې خلک فکر کوي چې یو مسلمان د دې لپاره چې په خپلو عباداتو او راکړو ورکړو کې سم وي باید د څلورو مشهورو مکتبونو څخه یو پیروي وکړي، په دوی کې د شیعه امامیه او زیدیه مکتبونه نیشته. ايا په کلي توګه له دې رايې سره موافق ياست او د اماميه شيعه مذهب تقليد روا نه ګڼئ؟[۱۰]»
له محمود شلتوت څخه په پوښتنه کې راغلي دي چې د ځينو خلکو په اند د شرعي دندو د سم ترسره کولو لپاره بايد د څلورو سني مذهبونو تقليد وشي او اماميه او زيديه شيعه مکتبونه له دغو مکتبونو څخه نه دي. پوښتنه کوونکی د شیعه امامیه او زیدیه مذهبونو د تقلید په اړه د شیخ محمود شلتوت د نظر پوښتنه کوي. په ځواب کې ورته شلتوت وايي چې اسلام د کوم ځانګړي مذهب پیروي فرض نه ګڼي او هر مسلمان کولای شي د هر هغه مذهب تقلید وکړي چې صحیح وي. هغه ټینګار کوي چې د نورو سني مذهبونو په څیر د دولسو امامي شیعه مذهب تقلید هم روا دی او مسلمانان باید د ځینو مذهبونو په وړاندې له بې ځایه تعصب څخه ډډه وکړي.[۱۱]
شلتوت د استفتاء او فتوا متن ولیکه او د دارالتّقریب بینَ المذاهبِ الاسلامیه مدیر محمد تقي قمي ته یې د ارشیف لپاره واستاوه.[۱۲] د دې شلتوت په لاس لیک سره د دغه متن لوحه محمد تقی قمی، سید محمد هادي میلاني ته ورکړ چې دم ګړۍ په آستان قدس رضوي کې ساتل کیږي.[۱۳]
- د اسلام سپېڅلی دين له خپلو پيروانو څخه د کوم ځانګړي دين پيروي لازمه نه ګڼي. بلکې موږ وایو چې دا د هر مؤمن حق دی چې د موضوع په پیل کې د هر هغه مذهب پیروي وکړي چې په سمه توګه روایت شوی او احکام یې په خصوصي کتابونو کې لیکل شوي دي. او همدارنګ هغه څوک چې له دې مذهبونو څخه د یو پیروي کوي، هغه کولی شي بل مذهب ته واړوي، که هغه هر یو مذهب وي، او په هغه باندې هیڅ ګناه نشته.
- جعفري مذهب چې د دولس امامي مذهب په نامه يادېږي، يو داسې مذهب دی چې په شرعي لحاظ د سني مذهبونو د پيروۍ په شان يې پېروي کول جائز دي او مسلمانانو سره ښايي چې په دې پوه شي او د يو خاص مذهب لپاره په تعصب سره او بې ځایه ملاتړ څخه ډډه وکړي. د خدای دین او د هغه شریعت د مذهب تابع نه دی او نه په یو مذهب کې منحصر دی. هر هغه څوک چې د اجتهاد مقام ته ورسيږي هغه ته مجتهد ویلی شو او د هغه عمل به د الله تعالی په نزد د قبول وړ وي او څوک چې د اجتهاد او د نظر ورکولو توان نه لري هغوي باید د هغه تقليد وکړي او کوم څه چې د دوی په فقه کې راغلي دي او په دې مسله کې د عبادت او کاروبار ترمنځ هیڅ توپیر نشته.[۱۴]»
غبرګونونه
د شلتوت د فتوا په صادریدو پسې ځینې غبرګونونه وښودل شول چې په رد یا تایید کې وو:
د فتوا په تایید کې غبرګونونه
- محمد اَلْبَهی د یوې مقالې په لیکلو سره د شلتوت د فتوا ملاتړ وکړ چې د مجمع تقریب مذاهب له مشرانو څخه و، هغه د شیعه فقهې د دلیلونه په اړه یوه مقاله ولیکله او د شلتوت د فتوا تایید یې وکړ.[۱۵]
- محمد اَلشَّرقاوی د «اَلاَزهر و مذاهب الفقه الاسلامی» تر سرلیک لاندې یو یادښت لیکلی. هغه د شالتوت رایه په زړورتیا او په بې غرضۍ او صداقت معرفي کړه.[۱۶]
- د جمعیت تقریب بین المذاهب مدیر محمد تقي قمي د فتوی له صادریدو وروسته د رسالت الاسلام مجلې په یوه ګڼه کښې د «قصةُ التَّقریب» په نامه یوه مقاله لیکلې ده[۱۷] او په هغې کې یې د تعامل په ضرورت د هغې لارښوونې او همدارنګه د شیعه او سني تر منځ په یووالي ټینګار کړی دی.[۱۸]
- د رسالت الاسلام مجلې مدیر او د الازهر پوهنتون د شرعیاتو د پوهنځي رئیس محمد محمد المدني د «رَجَّة الْبَعث فی کُلّیَةِ الشَّریعة» په نوم یوه مقاله ولیکله او په هغه کې د اماميه او زيديه شيعه ګانو د غلو په ردولو سره يې له نورو شيعه فرقو څخه بېل وګڼل او د هغو پوښتنو، چې په الازهر کې د شيعه فقهې په درس باندې شوي وو، ځوابونه ورکړل او د شلتوت فتوا يې تاييد کړه.[۱۹]
- محمد الغزالي په الازهر مجله کې د «علی أوائل الطریق» په نوم یوه لیکنه لیکلې او د شلتوت فتوا یې یو ستر اقدام ګڼلی دی. په دې ليکنه کې يې نادرشاه د يو داسې کس په توګه معرفي کړ چې د تقریب غوښتونکی و او د اسلام د پنځم رسمي مذهب په توګه د شيعه په معرفي کولو کې بريالي شو او ځينې عالمان يې په طنزيه ډول وغندل.[۲۰]
د فتوا د رد په اړه غبرګون
- په الازهر کې د فتوا د بورډ مشر شیخ عبداللطیف السبکي او حنبلي شیخ په یوه سخته مقاله کې د شیعه او سنیانو ترمنځ د ورورګلوۍ په تقریب باندې برید کړی او غندلی یې ده او دا یې له حقیقته بې برخې فکر بللی چې په یو اړخیزه توګه او یوازې د سنیانو لخوا ترسره کیږي.[۲۱]
- یوسف القرضاوي په عمومي ډول له شالتوت څخه د دې فتوا صادرول رد کړل. دليل يې دا دی چې دا فتوا د شلتوت په کتابونو کې نشته. له بلې خوا محمد حسون په ځینې دلايلو سره، لکه د شلتوت د فتوا د کتابونو له خپرېدو وروسته د دې فتوا راتلل او همدارنګه په اخباري چینل کې د مصر د مفتي «علي جمعه» وينا د قرضاوي دا ادعا باطله ګڼلې ده.[۲۲]
- عمر عبدالله احمد په یوه مقاله کې د شیعو د نظریاتو په ردولو کې د ځینو سني عالمانو څرګندونې راخیستي او د شلتوت فتوا یې ننګولې ده.[۲۳]
- ابوالوفاء کریستاني شالتوت ته د یو لیک په لیکلو او پوښتنې کولو سره یې نیوکه وکړه. د دې ليک په ځواب کې محمود شلتوت خپله فتوا په وضاحت سره بيان کړه.[۲۴]
فوټ نوټ
- ↑ ابوالحسینی، «شیخ محمود شلتوت: آیت شجاعت»، ص۱۳۵.
- ↑ خبرگزاری رسا، «آشنایی با زندگینامه شیخ تقریب، شیخ شلتوت و صدور فتوای تاریخی».
- ↑ کریمی، «شخصیت علمی شیخ شلتوت و روش تفسیری وی»، ص۳۸؛ عبدالله احمد، «الشيخ محمود شلتوت شيخ الأزهر حياته الدعوية وموقفه من مسألة التقريب بين السنة والشيعة»، ص۱۵۹۶.
- ↑ رستمنژاد، «فقه شیعه و جایگاه آن نزد مذاهب اسلامی»، ص۲۰۰.
- ↑ آیت الله بروجردی و شیخ شلتوت منادیان وحدت اسلامی، «خبرگزاری ایرنا».
- ↑ ابوالحسینی، «پیشگامان تقریب: آیت الله بروجردی: آیت اخلاص».
- ↑ ابوالحسینی، «شیخ محمود شلتوت: آیت شجاعت»، ص۱۳۶؛ ساور، «آشنایی با پیش گامان بیداری اسلامی(۱) علامه شیخ محمود شلتوت»، ص۱۷۳.
- ↑ ابوالحسینی، «شیخ محمود شلتوت: آیت شجاعت»، ص۱۳۶؛ابوالحسینی، «پیشگامان تقریب: آیت الله بروجردی: آیت اخلاص».
- ↑ خبرگزاری ایرنا، «آیت الله بروجردی و شیخ شلتوت منادیان وحدت اسلامی».
- ↑ بیآزار شیرازی، «ترجمه مقالات دارالتقریب: همبستگی مذاهب اسلامی»، ص۳۴۴-۳۴۵.
- ↑ بیآزار شیرازی، «ترجمه مقالات دارالتقریب:همبستگی مذاهب اسلامی»، ص۳۴۵و۳۴۴.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی حوزه، «سخنی در باب انکار صدور فتوای شیخ محمود شلتوت از سوی قرضاوی».
- ↑ «فتوای تاریخی شیخ شلتوت»، سایت راسخون.
- ↑ بیآزار شیرازی، «ترجمه مقالات دارالتقریب: همبستگی مذاهب اسلامی»، ص۳۴۴-۳۴۵.
- ↑ حسون، «إنكار الشيخ القرضاوي لفتوى شيخ الأزهر محمود شلتوت»، سایت دکتر محمد حسون؛ البهی، مع المذاهب الاسلامیة، ص۱۳۹-۱۴۱.
- ↑ حسون، «إنكار الشيخ القرضاوي لفتوى شيخ الأزهر محمود شلتوت»، سایت دکتر محمد حسون؛ الشرقاوی، «الأزهر و مذاهب الفقه الإسلامی»، ص۱۴۳.
- ↑ حسون، «إنكار الشيخ القرضاوي لفتوى شيخ الأزهر محمود شلتوت»، ساید دکترمحمد حسون.
- ↑ وګورئ: القمی، «قصة التقریب»، ص۳۴۸.
- ↑ حسون، «إنكار الشيخ القرضاوي لفتوى شيخ الأزهر محمود شلتوت»، سایت دکتر محمد حسون؛ محمد المدنی، «رجة البعث فی کلیة الشریعة»، ص۳۷۳.
- ↑ حسون، «إنكار الشيخ القرضاوي لفتوى شيخ الأزهر محمود شلتوت»، سایت دکتر محمد حسون، الغزالی السقا، «علی أوائل الطریق»، ص۴۱۲.
- ↑ «إنكار الشيخ القرضاوي لفتوى شيخ الأزهر محمود شلتوت»، سایت دکتر محمد حسون؛ السبکی، «طوائف بهائیة و بکتاشیة ثم جماعة التقریب»، ص۲۸۳.
- ↑ خبرگزاری رسا، «آشنایی با زندگینامه شیخ تقریب؛ شیخ شلتوت و صدور فتوای تاریخی»؛ حسون، «إنكار الشيخ القرضاوي لفتوى شيخ الأزهر محمود شلتوت»، سایت دکتر محمد حسون.
- ↑ عبدالله احمد، «الشيخ محمود شلتوت شيخ الأزهر حياته الدعوية وموقفه من مسألة التقريب بين السنة والشيعة»، ص ۱۶۲۱.
- ↑ شریعتی، «شلتوت پاسخ میدهد»، ص۲۶.
سرچينې
- «آشنایی با زندگینامه شیخ تقریب، شیخ شلتوت و صدور فتوای تاریخی»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۲۳اسفند۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۸آذر۱۴۰۲ش.
- «آیت الله بروجردی و شیخ شلتوت منادیان وحدت اسلامی»، خبرگزاری ایرنا. تاریخ درج مطلب: ۲۲آذرماه۱۳۹۵، تاریخ بازدید: ۵آذرماه۱۴۰۲.
- ابوالحسینی، رحیم، «شیخ محمود شلتوت: آیت شجاعت»، اندیشه تقریب، شماره ۵، ۱۳۸۴ش.
- ابوالحسینی، رحیم، «پیشگامان تقریب: آیت الله بروجردی: آیت اخلاص»، اندیشه تقریب، شماره ۵، ۱۳۸۴ش.
- البهی، محمد، «مع المذاهب الاسلامیة»، مجلة الازهر، المجلد ۳۱، صفر ۱۳۷۹ق.
- السبکی، عبداللطیف محمد، «طوائف بهائیة و بکتاشیة ثم جماعة التقریب»، مجلة الازهر، المجلد ۲۴، شماره۳، ربیع الأول ۱۳۷۲ق.
- الشرقاوی، محمود، «الأزهر و مذاهب الفقه الإسلامی»، الازهر المجلد ۳۱، صفر ۱۳۷۹ق.
- الغزالی السقا، محمد، «علی أوائل الطریق»، مجلة رسالة الاسلام، سال ۱۱، شماره ۴، ربیع الأول ۱۳۷۹ق.
- القمی، محمدتقی، «قصة التقریب»، مجلة رسالة الاسلام، سال ۱۱، شماره ۴، ۱۳۷۹ق.
- بی آزار شیرازی، عبدالکریم، «ترجمه مقالات دارالتقریب: همبستگی مذاهب اسلامی»، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- حسون، محمد، «إنكار الشيخ القرضاوي لفتوى شيخ الأزهر محمود شلتوت»، سایت دکتر محمد حسون، تاریخ بازدید:۷دیماه۱۴۰۲ش.
- رستمنژاد، مهدی، «فقه شیعه و جایگاه آن نزد مذاهب اسلامی»، فصلنامه شیعه شناسی، سال ۱۰، شماره ۳۹، ۱۳۹۱ش.
- ساور، محمدابراهیم، «آشنایی با پیش گامان بیداری اسلامی(۱) علامه شیخ محمود شلتوت»، حبل المتین، سال اول، پیش شماره اول، بهار ۱۳۹۱ش.
- «سخنی در باب انکار صدور فتوای شیخ محمود شلتوت از سوی قرضاوی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ درج: ۲۳اردیبهشت۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۵آذرماه۱۴۰۲ش.
- «فتوای تاریخی شیخ شلتوت»، سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۸مهرماه۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵آذرماه۱۴۰۲ش.
- کریمی، محمود، «شخصیت علمی شیخ شلتوت و روش تفسیری وی»، در مجله مطالعات قرآن و حدیث، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، سال اول، شماره دوم، ۱۳۸۷ش.
- محمد المدنی، محمد، «رجة البعث فی کلیة الشریعة»، مجلة رسالة الاسلام، سال ۱۱، شماره ۴، ۱۳۷۹ق.
- شریعتی، محمدتقی، «شلتوت پاسخ میدهد»، نامه آستان قدس، شماره ۹، آذر ۱۳۴۰ش.
- عبدالله احمد، عمر، ««الشيخ محمود شلتوت شيخ الأزهر حياته الدعوية وموقفه من مسألة التقريب بين السنة والشيعة»، مجلة الفرائد فی البحوث الاسلامیة و العربیة، المجلد ۳۳، شماره ۲، ۲۰۱۶م.