مسلمان

د wikishia لخوا

مُسلمان یا مسلم هغه څوک دی چې د اسلام په لارښوونو ایمان ولري او عمل پرې وکړي. د شيعه فقهاوو له نظره يوازې د شهادتینو په ويلو سره مسلماني ثابتيږي او د مسلمانۍ حکمونه لکه د بدن پاکوالي، د ژوند، مال او عزت احترام او د عباداتو د صحيح والی او نور. په توحيد، نبوت او معاد ايمان د ټولو مسلمانانو مشترکه عقيده ده، او لمونځ، روژه او حج د مسلمانانو له ګډو مذهبي دودونو څخه دي. د تاریخ پوهانو په وینا، حضرت علي(ع) او حضرت خدیجه(س) لومړني مسلمانان وو.

د پیو(Pew) څیړنیز مرکز په وینا، په 2015 کې د نړۍ د مسلمانانو نفوس شاوخوا 1 ملیارد 752 ملیون 620 زره و، او اسلام په نړۍ کې له عیسویته وروسته دوهم ډیر نفوس لرونکی دین دی. د دغه څېړنیز مرکز د تحلیل له مخې، د نړۍ نږدې دوه پر درېیمه (۶۲ سلنه) مسلمانان د په ایشیا او اقیانوسیه کې ژوند کوي.

مسلمان د خدای امر ته د تسلیمۍ په معنی هم کارول شوی، په قرآن کریم کې د مسلمان کلمه او مشتقات یې اکثره په همدې معنی کارول شوي دي.

مقام او تاریخچه

د اسلام دین په مکه معظمه کې چې په عربي ټاپووزمه کې موقعیت لري په 610 میلادي کال کې د پیغمبر(ص) په راتلو سره راڅرګند شو او پیروان یې مسلمانان وبللی شول.[۱] ویل کیږي امام علی(ع) چې د شیعو لومړۍ امام دی او حضرت خدیجې(س) (د پيغمبر میرمنه) دا لومړي کسان وو چې مسلمانان شوو.[۲] د ابن‌هشام په وینا چې په السیرة النبویة کې وايي، له امام علی(ع) او حضرت خدیجې (ص) نه وروسته د زید بن حارثه، ابوبکر بن ابی قحافه، عثمان بن عفان، سعد بن ابی وقاص، زبیر بن عوام، عبدالرحمن بن عوف او طلحه بن عبیدالله په څیر خلک لومړي مسلمانان وو.[۳]

د مسلمان یا اسلام لقب په ځینو فقهي روایاتو کې ذکر شوی دی[۴] او په ډیرو فقهي بابونو کې لکه طهارت، لمونځ، زکات، روژه، حج، جهاد، تجارت، وکالت، وصیت، نکاح، ښکار او ذبحه، احیاء موات، حدود او قصاص کې ذکر شوی دی.[۵]

د رسول الله(ص) د حدیث څخه یوه د خطاطۍ ټوټه: «المسلم من سلم المسلمون من لسانه و یده»، د حسن کنعان لخوا په ثلث کې لیکل شوی.

د ټکی پیژندنه

«قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا ۖ قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَٰكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ؛ بدويانو وويل: موږ ايمان راوړ. ووایه: تاسو ایمان نه دی راوړی، خو ووایئ: موږ اسلام قبول کړی. خو لا تر اوسه ایمان ستاسو په زړونو کې نه دی داخل شوی.»[۶]

مسلمان هغه شخص یا اشخاص دي چې د اسلام په لارښوونو ایمان لري او پر هغه عمل کوي.[۷] ځینو بیا مسلمان هغه شخص ګڼلی چې د اسلام دین ته داخل شي او د اسلام پیغمبر(ص) ته تسلیم شي.[۸]

د مسلمان کلمه په قرآنکریم کې له څلویښتو څخه زیات ځله راغلې ده او دوه عمومي او ځانګړې معناوې لري[۹] د مسلمان معنی په اکثرو آیتونو کې په عمومي او پراخه معنی کارول شوې او هغه چا ته ویل کیږي چې د خدای امر ته یې غاړه ایښي وي او بشپړ توحید ولري او له هر ډول شرک او بت پرستۍ څخه پاک وي[۱۰] او په خاص معنی هغه کس ته ویل کیږي چې د رسول الله(ص) له پیروانو او معتقدانو وي.[۱۱]

د مؤمن او مسلمان فرق

د ځينو آيتونو[۱۲] او رواياتو[۱۳] له مخې فقهاوو د "مسلم" او "مومن" تر منځ توپير کړی دی. په دې معنې چې مؤمن په معنی کې هغه څوک دی چې ټول هغه څه چې د رسول الله(ص) له خوا راغلي دي په زړه سره مني او په ژبه یې اقرار کوي؛[۱۴] په داسې حال کې چې مسلمان کیدل یوازې د شهادتینو په لفظي اقرار سره ثابتیږي.[۱۵] مومن په خاص معنی د شیعه فقیهانو له نظره هغه چا ته ویل کیږي چې د شیعو د امامانو ولایت او امامت باندې عقیده لري.[۱۶]

په روایتونو کې د مسلمانانو ځانګړتیاوې

په ځينو رواياتو کې چې اخلاقي بڼه لري، د رښتيني مسلمان ځانګړتياوې يادې شوې دي،[۱۷] د بېلګې په توګه په يوه روايت کې چې د رسول الله(ص) څخه نقل شوي دي، رښتينی مسلمان هغه دی چې خلک يې د ژبې او لاس له شر څخه خوندي وي.[۱۸] امام علی علیه السلام په یو روایت کې هوښیارتیا، احترام ساتل، ریښتونولي، توجه سره د قرآن تلاوت، د خدای په لاره کې دوستي او دښمني کول، د اهل بیت(ع) ولایت پيژندل، د نورو د حقوقو درناوی او له خلکو سره ښه ژوند کول د یو رښتیني مسلمان له ځانګړنو څخه ګڼلي دي.[۱۹]

اعتقادي اصول

د قرآن انځور، د مسلمانانو مقدس کتاب

اصلي مقاله: اصول دین

د مسلمانانو ځینې مشترک اعتقادي اصول دا دي:

  • توحید: د مسلمانانو له ټولو اصلي اعتقادي اصل توحید دی، [۲۰] د ټولو مسلمانانو د عقیدې له مخې، خدای یوازینی خالق دی او هیڅ شریک نلري [۲۱]
  • معاد: په معاد کې بدن ته د روح په راستنېدو او د هغه د بیا راژوندی کیدو او د هغه د عمل حساب کتاب باندې عقیده؛ چې صالحان به جنت او ابدي نعمتونو ته رسېږي او بدکاران به د خپلې ګناه عذاب ته رسېږي.[۲۲]
  • نبوت: په نبوت باندې د مسلمانانو عقیده له دې حقیقت څخه عبارت ده چې لومړی: محمد(ص) د خدای له لوري د پیغمبر په توګه غوره شوی دی[۲۳] دوهم: قرآن کریم د هغه کتاب د خدای له لوري نازل شوی دی[۲۴] او دریم: هغه وروستی پیغمبر دی چې له هغه وروسته بل پیغمبر نه راځي.[۲۵]

عبادي عملونه

اصلي مقاله: فروع دین

د مسلمانانو له عبادي عملونو څخه چې د ټولو مسلمانانو تر منیځ مشترک دي لاندېنیو ته اشاره کولی شو:

  • لمونځ: په هر مسلمان واجب دی چې هره ورځ ۱۷ رکعته لمونځ وکړي[۲۶] دغه ۱۷ رکعتونه د ورځني لمونځ په نوم یادیږي[۲۷] او هغه دا دي : دوه رکعته د سهار لمونځ، څلور رکعته د ماسپښین ، څلور رکعته د مازدیګر ، درې رکعته د ماښام او څلور رکعته د ماڅښوتن لمونځ[۲۸]
  • روژه: په هر مسلمان دا فرض دي چې د رمضان په مياشت کې د سهار له اذان څخه د ماښام تر اذان پورې له هغه څیزونو له خوړو څخه ډډه وکړي چې روژه ورسره ماتیږي.[۲۹]
  • حج: پر هر مسلمان واجب دي چې په خپل ژوند کې يو ځل حج ته ولاړ شي (که شرطونه يې پوره شي)[۳۰] د حج مناسک په کال کې يو ځل د ذوالحجې په مياشت کې په مکه مکرمه کې ترسره کېږي او د نړۍ له بېلا بېلو هېوادونو څخه ډېر مسلمانان راغونډېږي او د حج فريضه ادا کوي.[۳۱]
په مسجد الحرام کې د حج د فریضې د ادا کولو په وخت د مسلمانانو انځور

فقهي حکمونه

د شيعه فقهاوو له نظره يوازې د شهادتين په ويلو او يا ترجمه کولو سره یو کس مسلمانېږي.[۳۲] په اسلامي شريعت کې مسلمان شونی سره ځینې آثار راځي چې ځينې يې په لاندې ډول دي:

امام صادق(ع): «الْإِسْلَامُ يُحْقَنُ بِهِ الدَّمُ وَ تُؤَدَّى بِهِ الْأَمَانَةُ وَ تُسْتَحَلُّ بِهِ الْفُرُوجُ وَ الثَّوَابُ عَلَى الْإِيمَانِ؛
د اسلام په وسيله د هغه ځان محفوظ دی او امانت ورکول کيږي او واده ورسره حلال کيږي خو د آخرت ثواب په ايمان دی.[۳۳]

  • د مسلمان بدن او د بدن اوبه پاکې دي.[۳۴]
  • د مسلمان د ځان، مال او عزت حرمت لري.[۳۵]
  • په مسلمان باندې ختنه کول واجب دي که څه هم زوړ وي.[۳۶]
  • مسلمان کېدل د عباداتو او اعمالو د سموالي لپاره شرط دی، هغه عملونه چې په هغو کې قصد قربت شرط دی.[۳۷]
  • د مسلمان لپاره روا نه ده چې غیر کتابي کافر سره واده وکړي.[۳۸] د یوې مسلمانې ښځې لپاره دا روا نه ده چې حتی کتابي کافر سره واده وکړي.[۳۹]
  • کافر په مسلمان باندې تسلط او ولایت نه لري؛ يعنې د نفي سبیل د قاعدې له مخې خداى هيڅ داسې حكم نه دى وضع كړى چې په مسلمان باندې د كافر د تسلط او ولایت لاره وي.[۴۰]
  • د شيعه فقهاوو له نظره، هغه څوک چې مسلمان وي او په ښکاره توګه د اسلام له دين څخه لاس واخلي او ووايي: "زه له اوس څخه مسلمان نه يم" يا د اسلام د دين له يو شرط څخه منکر شي او يا د مسلمانانو او شيعو له توافق شوي یو څیز څخه منکر شي، مرتد دی او د ارتداد احکام ورباندې نافذ دي.[۴۱]

د مسلمانانو مقدس ځایونه

ځینې هغه ځایونه چې د مسلمانانو لخوا سپیڅلي ګڼل کیږي په لاندې ډول دي:

  • کعبه په اسلامي نړۍ کې تر ټولو سپېڅلی مذهبي ځای دی چې د مکې په ښار کې ده او د نړۍ د مسلمانانو قبله ده.[۴۲] همدارنګه، مسجد الحرام د مسلمانانو یو له مهمو جوماتونو څخه دی چې د کعبې او شاوخوا برخو کې واقع دی.[۴۳]
  • مسجد نبوي د مسلمانانو یو بل سپېڅلی او مذهبي ځای دی چې په مدینې ښار کې دی.[۴۴] ویل کیږي چې دا جومات د اسلام پیغمبر (ص) مدینې ښار ته د راتګ سره سم د هغه حضرت په لاس جوړ شوی دی.[۴۵]
  • مسجد الاقصی، د مسلمانانو لومړی قبله، د مسلمانانو یو بل له مذهبي او سپیڅلو ځایونو دی.[۴۶] دا جومات د بیت المقدس په جنوب ختیځ کې واقع دی.[۴۷]
  • د حرا غار، چې د اسلام پر پېغمبر(ص) د وحي د نازلیدو لومړۍ ځای دی، دا هم د مسلمانانو له سپېڅلو ځایونو څخه ګڼل کېږي.[۴۸]

نفوس

د Pew څېړنیز مرکز (PEW) د راپور له مخې، تر ۲۰۱۵ کال پورې د نړۍ د مسلمانانو نفوس ۱ میلیارده ۷۵۲ میلیونه ۶۲۰ زره تنه وو[۴۹] او اسلام له مسیحیت وروسته په نړۍ کې دویم ډېر نفوس لرونکی دین بلل کېږي.[۵۰] د دې مرکز د تحقیق مطابق تقریبا دریمه برخه (۶۲سلمه) مسلمانان په ایشیا او اقیانوسیه کې ژوند کوي[۵۱] د پیو د تحقیقاتي مرکز د ګزارش پر اساس په راپور کې د ۲۰۱۵ کال د احصایې له مخې د نړۍ هغه ۱۰ هیوادونه چې تر ټولو زیات مسلمان نفوس لري په لاندې جدول کې ښودل شوي دي:[۵۲]

شمېره هیواد نفوس له ټول هیواد د مسلمانانو فیصد
۱ انډونیشیا ۲۱۹/۹۶۰/۰۰۰ نفوس ۸۷/۱ په سلو کې
۲ هندوستان ۱۹۴/۸۱۰/۰۰۰ نفوس ۱۴/۹ په سلو کې
۳ پاکستان ۱۸۴/۰۰۰/۰۰۰ نفوس ۹۶/۴ په سلو کې
۴ بنګلادیش ۱۴۴/۰۲۰/۰۰۰ نفوس ۹۰/۶ په سلو کې
۵ نیجریه ۹۰/۰۲۰/۰۰۰ نفوس ۵۰ په سلو کې
۶ مصر ۸۳/۸۷۰/۰۰۰ نفوس ۹۵/۱ په سلو کې
۷ ایران ۷۷/۶۵۰/۰۰۰ نفوس ۹۹/۵ په سلو کې
۸ ترکیه ۷۵/۴۶۰/۰۰۰ نفوس ۹۸ په سلو کې
۹ الجزایر ۳۷/۲۱۰/۰۰۰ نفوس ۹۷/۹ په سلو کې
۱۰ عراق ۳۶/۲۰۰/۰۰۰ نفوس ۹۹ په سلو کې

همدارنګه د دغه څېړنیز مرکز د راپور له مخې، په ۲۰۱۷ کال کې د امریکا د مسلمانانو شمېر ۳ میلیونه ۴۵۰ زره تنه وو او د دغه هېواد د ټول نفوس ۱/۱ سلنه برخه وه[۵۳] او په اروپایی وچه کې د مسلمانانو شمېر له ۲۰۱۰ څخه تر ۲۰۱۶ کال پورې له ۱۹ میلیونو ۵۰۰ زره کسانو څخه ۲۵ میلیونو ته ۸۰۰ زره کسانو ته (له ۸/۳ سلنې تر ۹/۴سلنې) لوړ شوی دی.[۵۴]

فرقې

شیعه او سني فرقې د مسلمانانو تر ټولو زیات نفوس لرونکي فرقې دي. د Pew «انجمن دین و زندگی عمومی پیو» د راپور له مخې، د نړۍ له ۱۰ تر ۱۳ سلنه مسلمانان شیعه او له ۸۷ تر ۹۰ سلنه یې سنيان دي.[۵۵] د یو بل ګزارش له مخې د شیعو شمېر (په ګډون د اسماعیله، امامیه، او زیدیه) نن سببا له ۳۰۰ ملیونو زیات دي چې ۱۹/۱ سلنه یا د نړۍ د مسلمانانو پینځمه برخه کیږي او ۴/۱ سلنه یا یو ۲۵/۱ د د نړۍ د نفوسو برخه کیږي.[۵۶]

ګالری

فوټ نوټ

  1. ↑ بهرامیان، «اسلام»، ص۳۹۵.
  2. ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی،‌ دار صادر، ج۲، ص۲۳.
  3. ↑ مثال په توګه وګورئ: ابن هشام، السیرة النبویة، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۶۲-۲۷۳.
  4. ↑ مثال په توګه وګورئ: کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۶۸-۷۶.
  5. ↑ مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۱۱.
  6. ↑ سوره حجرات، آیه ۱۴.
  7. ↑ ویکس، دانشنامه اقوام مسلمان، ۱۳۸۳ش، مقدمه، ص۲.
  8. ↑ سید شرف الدین، آیین همزیستی مسلمانان، ۱۳۹۳ش، ص۳۴.
  9. ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۸، ص۳۲۸-۳۲۹.
  10. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۷۰۳؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۹۴-۲۹۵.
  11. ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۸، ص۳۲۸-۳۲۹.
  12. ↑ سوره حجرات، آیه ۱۴.
  13. ↑ مثال په توګه وګورئ: کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۶۸-۷۶.
  14. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۲۳ق، ج۵، ص۳۳۷.
  15. ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۵، ص۳۱۵.
  16. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۲۳ق، ج۵، ص۳۳۸.
  17. ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۱، ص۱۵۸-۱۵۹؛ ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۶-۱۹۷.
  18. ↑ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۱؛ کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۵۹۲.
  19. ↑ ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۶-۱۹۷.
  20. ↑ یحیی، «سیر مسأله توحید در عالم اسلام تا قرن هفتم هجری»، ص۱۹۶؛ صافی، تجلی توحید در نظام امامت، ۱۳۹۲ش، ص۲۱.
  21. ↑ کریمی، توحید از دیدگاه آیات و روایات، ۱۳۷۹ش، ص۱۹-۲۰.
  22. ↑ علامه مجلسی، حق الیقین، انتشارات اسلامیه، ج۲، ص۳۶۹.
  23. ↑ مثال په توګه وګورئ: حلی، کشف المراد، ۱۴۳۰ق، ص۴۸۰-۴۸۵؛ ایجی، شرح المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۲۴۳-۲۴۴.
  24. ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۸ش، ج۲۶، ص۱۲۷.
  25. ↑ اسکویی، نبوت، ۱۳۹۰ش، ص۲۰۲-۲۰۳.
  26. ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۷، ص۱۲.
  27. ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۶.
  28. ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۶.
  29. ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۹.
  30. ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۶۳؛ شیخ انصاری، کتاب الحج، نشر تراث الشیخ الاعظم انصاری، ص۶.
  31. ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۴.
  32. ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۶۵، ص۳۱۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۳۰.
  33. ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۶۹.
  34. ↑ دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۱۳
  35. ↑ محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۱۳-۲۱۴.
  36. ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۶۳.
  37. ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۷، ص۱۶۱.
  38. ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۴۱۲.
  39. ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۰، ص۹۲.
  40. ↑ حسینی، العناوین الفقهیة، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۵۰.
  41. ↑ هاشمی، در باب تکفیر و ارتداد، ۱۴۰۰ش، ص۸۵.
  42. ↑ کردی مکی ، کعبه و مسجدالحرام در گذر تاریخ، ۱۳۷۸ش، ص۱۱، مقدمه کتاب.
  43. ↑ تونه‌ای، فرهنگنامه حج، ۱۳۹۰ش، ص۸۸۵-۸۸۶.
  44. ↑ مؤسسه فرهنگی هنری مشعر، مسجد النبی(ص)، نشر مشعر، ص۳.
  45. ↑ مؤسسه فرهنگی هنری مشعر، مسجد النبی(ص)، نشر مشعر، ص۳.
  46. ↑ موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجد الاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۷.
  47. ↑ حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.
  48. ↑ تونه‌ای، فرهنگنامه حج، ۱۳۹۰ش، ص۷۱۰-۷۱۱.
  49. ↑ Diamant, «The countries with the 10 largest Christian populations and the 10 largest Muslim populations»، Pew Research Center
  50. ↑ Desilver, «World’s Muslim population more widespread than you might think»، Pew Research Center
  51. ↑ Desilver, «World’s Muslim population more widespread than you might think»، Pew Research Center
  52. ↑ Desilver, «World’s Muslim population more widespread than you might think»، Pew Research Center
  53. ↑ Mohamed, New estimates show U.S. Muslim population continues to grow، Pew Research Center
  54. ↑ Hachett, «5facts about the Muslim population in Europe»، Pew Research Center
  55. ↑ انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۱.
  56. ↑ انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۱.

سرچينې

  • ابن شعبه حرانی، ابومحمد حسن بن علی، تحف العقول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
  • ابن هشام، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت جهان، ترجمه محمود تقی زاده داوری، قم، شیعه‌شناسی، ۱۳۹۳ش.
  • ایجی، عضد الدین، شرح المواقف، قم، چاپ اول، ۱۳۲۵ق.
  • بیابانی اسکویی، محمد، نبوت، تهران، انتشارات نبأ، ۱۳۹۰ش.
  • تونه‌ای، مجتبی، فرهنگنامه حج، قم، انتشارات مشهور، ۱۳۹۰ش.
  • بهرامیان، علی، «اسلام»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد ۸، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۱ش.
  • حسینی، سید میر عبد الفتاح، العناوین الفقهیة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
  • سید شرف الدین، عبدالحسین، آیین همزیستی مسلمانان، قم، نشر حبیب، ۱۳۹۳ش.
  • شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، دار التفسیر، چاپ هفتم، ۱۴۲۷ق.
  • شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۲۳ق.
  • شیخ انصاری، مرتضی، کتاب الحج، قم، تراث الشیخ الاعظم انصاری، بی‌تا.
  • صافی، لطف الله، تجلی توحید در نظام امامت، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، ۱۳۹۲ش.
  • طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۳۹۳ق.
  • علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء تراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • علامه مجلسی، محمدباقر، حق الیقین، قم، انتشارات اسلامیه، بی‌تا.
  • علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۳۰ق.
  • کردی مکی، محمدطاهر، کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ، تهران، نشر مشعر، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
  • کریمی، جعفر، توحید از دیدگاه آیات و روایات (۲)، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۷۹ش.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
  • محقق داماد، سیدمصطفی، قواعد فقه، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم، ۱۴۰۶ق.
  • محقق حلی، جعفر بن الحسن، شرایع الاسلام، تهران، انتشارات استقلال، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
  • مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
  • مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۸۸ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.
  • مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۵ش.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء تراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
  • ویکس، ریچارد، دانشنامه اقوام مسلمان، ترجمه معصومه ابراهیمی و پیمان متین، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۳ش.
  • هاشمی، سید صدرا، در باب تکفیر و ارتداد، تهران، نشر نگاه معاصر، چاپ اول، ۱۴۰۰ش.
  • یحیی، عثمان بن اسماعیل، «سیر مسآله توحید در عالم اسلام تا قرن هفتم هجری»، ترجمه علی‌رضا ذکاوتی قراگزلو، در مجله معارف، شماره ۱۶ و ۱۷، فروردین و آبان ۱۳۶۸ش.
  • یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ اول، بی‌تا.

کينډۍ:چپ‌چین

Center: 3 January 2018, seen at: 5 February 2022.

"https://ps.wikishia.net/w/index.php?title=مسلمان&oldid=10571" نه اخيستل شوی