لیلة المبیت
- دا مقاله د لیلة المبیت د کیسې په اړه ده. د همدې نوم د یوه آیت د زده کولو لپاره د لیلة المبیت آیت مدخل وګورئ.
لَیلَةُالمَبیت، هغه شپه ده چې امام علي(ع) د پېغمبر(ص) د سر ساتنې لپاره د هغوي په بسترې کې څملاست. په دې شپه د مکې مشرکانو غوښتل په ګډه د پېغمبر په کور برید وکړي او وې وژني. د خدای په امر او د پېغمبر(ص) په غوښتنه امام علي(ع) د پېغمبر په بسترې کې څملاسته او په نتیجه کې یې مشرکان پوه نه شول چې پېغمبر(ص) نیشته او د خدای رسول وکړی شول په دغه شپه د مدینې په لور هجرت وکړي. ډېر مفسران د شِراء آیت یا د لیلة المبیت آیت شان نزول په لیلة المبیت کې د امام علي دغه سرښندنه ګڼي تاریخ دغه پېښه د لومړي قمري کال د ربیع الاول میاشتې لومړۍ شپه ګڼلې ده.
مقام او اهمیت
لَیلةُ المَبیت هغه پېښې ته ویل کیږي چې پکې امام علي(ع) د پېغمبر د سر د حفاظت لپاره د هغوي په ځای د هغوي په بستره کې څملاسته. دغه پېښه د امام علي(ع) له فضایلو ګڼل شوې او امام په شپږ کسیزه شورا کې د خپل حقانیت د ثابتولو لپاره په هغه احتجاج کړی دی.[۱] مفسران د شراء یا لیلة المبیت ایت نزول په همدغه پېښې پورې اړوند او د امام علي(ع) په شان کې ګڼي.[۲]
د سید بن طاووس په راپور پېغمبر(ص) په غدیر خطبه کې دغه پېښې ته اشاره کړې او هغه یې امام علي(ع) ته د خدای له لوري یو ماموریت ګڼلی دی.[۳] همداراز د روایتونو له مخې کله چې علي(ع) د پېغمبر په بسترې کې څملاست و، جبرائیل یې د بسترې سر او میکاییل لنګې ته راغی. جبراییل وویل: «څومره بختور دي ستا په شان کسان ای د ابو طالب زویه چې خدای د پرښتو په وړاندې په تا ویاړي.»[۴]
د اسماعیل پر تسلیم د علي(ع) د سرښندنې لوړاوی
سید بن طاووس د پېغمبر(ص) په بسترې کې د امام علي څملاستل د ذبحې په کیسه کې د حضرت ابراهیم(ع) د زوي اسماعیل له تسلیم سره پرتله کړي دي. د هغه له نظره د امام علي ایثار د اسماعیل تر تسلیمه زیات لوړ دی؛ ځکه چې اسماعیل تیار و چې د خپل پلار په لاس حلال شي؛ خو امام علي ځان د خپلو دښمنانو په لاس وژل کېدو ته تیار کړی و.[۵]
د پېغمبر(ص) د وژلو پلان
د تاریخي سرچینو په راپور یو شمېر کفار په دارالندوه کې راغونډ شول چې له پېغمبر سره د چلند په باره کې فیصله وکړي. په دې غونډه کې فیصله دا وشوه چې له هرې قبیلې یو کس غوره کړی شي او د شپې په پېغمبر(ص) حمله وکړي او په ګډه یې په کور کې ووژني؛ ځکه چې په دې بڼه کې به د هغه وینه د ټولو قبیلو په غاړه وي او بني هاشم چې د پېغمبر کورنۍ او د وینې د غچ غوښتونکی و، له ټولو قریشو قبیلو سره نه شي جنګېدلی او مجبورا به یې دیت ته غاړه اېښې وه.[۶]
له دغه فیصلې وروسته، جبراییل په پېغمبر(ص) نازل شو او هغه یې د مشرکانو له دغه پلانه خبر کړ.[۷] له دې امله پېغمبر(ص) اراده وکړه چې د مشرکانو له راتګه مخکې له خپل کوره ووځي او مدینې ته لاړ شي.[۸]
د پېغمبر(ص) په بستره کې د علي(ع) اوده کېدل
د مجلسي د روایت له مخې پېغمبر(ص) علي ته وفرمایل: «مشرکان غواړي نن شپه ما ووژني، ایا ته زما په بسترې کې څملې؟» امام علي(ع) وویل: «که داسې وکړم تاسو به بچ پاتې شئ؟» پېغمبر(ص) وفرمایل: «هو» امام علي(ع) مسکی شو، د شکر سجده یې وکړه او کله یې چې سر له سجدې پورته کړه وې ویل:« هغه څه چې مامور شوی یې پرې ترسره یې کړه زما سترګې غوږونه او زړه له تا زار شه.»[۹] پېغمبراکرم(ص) علي(ع) په غېږ کې ونيوه او دواړه وژړل او جلا شول.[۱۰]
مشرکانو د شپې له سره د پېغمبر(ص) کور کلابند کړی و. ټاکل شوې وه نیمه شپه حمله وکړي؛ خو ابو لهب وویل په دې وخت ښځې او ماشومان په کور کې دي او بیا به عرب زمونږ په اړه وايي چې د خپل تره د بچیانو حرمت یې ماته کړ.[۱۱] هغوي په علي چې په بسترې کې ملاست و د کاڼي ګوزار وکړ چې ډاډه شي یو څوک په بسترې کې اوده دی او شک یې نه درلود چې دا رسول اکرم(ص) دی.[۱۲] سهار یې چې په کور برید وکړ، کله یې چې حضرت علي(ع) د پېغمبر په بسترې ولیده، وې ویل محمد(ص) چرته دی؟ علي(ع) ځواب ورکړ: «ولې هغه مو په ما سپارلی و چې له مایې غواړئ؟! تاسو داسې څه وکړل چې هغه مجبوره شو له کوره ووځي» په دې وخت هغوي په علي برید وکړ او هغه یې وځوراوه او بیا یې له کوره بهر وکشاوه او وې واهه. یو څو ساعته یې په مسجد الحرام کې بندي کړ او بیا یې پرېښود.[۱۳]
په یو بل نقل کې راغلي چې علي(ع) چې کله هغوي ولیدل چې تورې یې راوېستلې دي او د هغه لور ته راځي په یو چل یې د خالد بن ولید چې تر ټولو مخکې و توره واخسته او هغوي یې له ځانه لرې کړل. هغوي وویل مونږ له تا سره کار نه لرو؛ خو دا راته ووایه چې محمد(ص)چرته دی؛ علي ځواب ورکړ زه ترې نه یم خبر، بیا قریشو د پېغمبر(ص) لټون پېل کړ.[۱۴]
«وَ مِنَ النَّاسِ مَن یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّـهِ وَ اللَّـهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ؛ او په خلکو کې هغه کس دی چې خپل ځان د خدای د رضا د اخستلو لپاره خرڅوي، اوخدای په (دغو) بندګانو مهربانه دی.»
شیخ طوسي په مصباح المُتَهَجِّد کې، د دغه پېښې وخت د پېغمبر د هجرت د لومړي کال د ربیع الاول لومړۍ شپه ګڼلې ده.[۱۵]
د علي(ع) په شان کې د شراء ایت نزول
اصلي مقاله: د لیلة المبیت آیت
شیعه عالمان[۱۶] او یو شمېر اهل سنت عالمان[۱۷] باوري دي چې لیلة المبیت ایت یا شِراء ایت (د بقرې سورې ۲۰۷ ایت) د علي(ع) په شان کې او د لیلة المبیت په ماجرا کې نازل شوی دی.
ابن ابي الحدید د نهج البلاغې په شرحه کې له خپل استاد ابوجعفر نقلوي چې په تواتر سره ثابته شوې چې دا ایت د امام علي(ع) په باره کې نازل شوی او هر څوک یې چې انکار وکړي یا لیونی دی یا له مسلمانانو سره هیڅ اړه نه لري.[۱۸]
په شراء ایت کې خدای تعالی هغه کسان ستایلي چې تیار دي خپل سر د خدای د رضا په بدل کې قربان کړي.[۱۹]
هنری اثار
شعر
د لیلة المبیت په باره کې، ډېر شعرونه ویل شوي دي. د یمن په امیرالشعراء مشهور حسن بن علي هَبَل په ۱۰۷۶ ق کال کې د «نَفْسی فِداءُ الغری» په نامه یو شعر ویلی چې د الهبل په دیوان کې لیکل شوی دی.
ځینې بیتونه یې دا دي:
| مَنْ نامَ فی مَرقدِ النبی دُجی | وَ اَعیُنُ المشرکینَ لمْ تَنَمِ | |
| فداه بالنفسَ لمْ یَخَفْ اَبدا | ما دَبَّروا من عظیم کیدهم[۲۰] |
ترجمه: [علی] هغه څوک دی چې د پېغمبر په بسترې کې (ارام) څملاسته؛ په داسې حال کې چې مشرکانو له سختې وېرې یوه سترګه خوب نه و کړی.هغه [علي] خپل ځان په هغه [پېغمبر] قربان کړ او هیڅکله ونه وېرېد له هغه لوی سازشه چې (دښمنانو) جوړ کړی و.
ځینې شعرونه هم حضرت علي ته منسوب دي:
| وَقَيْتُ بِنَفْسِي خَيْرَ مَنْ وَطِئَ اَلْحَصَى | وَ مَنْ طَافَ بِالْبَيْتِ اَلْعَتِيقِ وَ بِالْحَجَرِ | |
| رَسُولَ إِلَهِ اَلْخَلْقِ أَنْ مَكَرُوا بِهِ | فَنَجَّاهُ ذُو اَلطَّوْلِ اَلْكَرِيمُ مِنَ اَلْمَكْرِ | |
| وَ بِتُّ أُرَاعِيهِمْ وَ مَا يُثْبِتُونَنِي | وَ قَدْ صَبَرَتْ نَفْسِي عَلَى اَلْقَتْلِ وَ اَلْأَسْرِ.[۲۱] |
ترجمه: په خپل ځان سره مې حفاظت وکړ تر ټولو د غوره انسان چې په ځمکه یې پښه اېښې او له هغه چا د کعبې او د حجر طواف یې کړی دی. هغه د هغو خلکو لپاره د خدای رسول و چې دوي ورسره چل وکړ، وسیال او کریم خدای هغه د هغوي له مکره وساته. او زه یې په بسترې کې څملاستم او د هغه حضرت خیال مې ساته؛ خو هغوي زه ونه پېژندلم او ما ځان د وژل کېدو او اسیرېدو لپاره تیار کړ.
د لیلة المبیت مستند
هغه مستند دی چې د علي(ع) په مدحه کې او په لیلة المبیت پېښه کې د هغوي د سرښندنې په اړه جوړ شوی دی. دا مستند (ډاکومنټري) چې د امام علي د مدحې او فداکارۍ په اړه د شیخ محمد طوخي د ابتهال یو اثر نندارې ته وړاندې کوي، په ۱۳۹۶ کال کې د سید محمد قاسمیان په پروډیوسرۍ د ایران له ټیلي ویژني چینلونو خپور شو. سید حسن سعادت مصطفوي په دې مستند کې د لیلة المبیت واقعه او پکې د علي رول تشریح کړی دی.[۲۲]
انځورګري
حسن روح الامین (زوکړه ۱۳۶۴، ایراني هنرمن د پېغمبر په بسترې کې د امام علي څملاستل انځور کړې دي.[۲۳]
فوټ نوټ
- ↑ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۰.
- ↑ ابنابیالحدید، شرح نهجالبلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.
- ↑ سید بن طاووس، الیقین، بیتا، ص۳۵۰.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳.
- ↑ سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۹۵-۵۹۶.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵.
- ↑ ابناثیر، الکامل، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۶۹۴.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶-۴۶۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۹۲.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۷.
- ↑ طوسی، المصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۷۹۱.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۲، ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.
- ↑ ابنابیالحدید، شرح نهجالبلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.
- ↑ وګورئ: سوره بقره، آیه۲۰۷.
- ↑ هبل، دیوان الهبل، ۱۴۰۷ق، ص۱۲۲.
- ↑ کراجکی، التعجب من أغلاط العامة فی مسألة الإمامة، ۱۴۲۱ق، ص۱۲۳.
- ↑ «پخش مستند «لیلة المبیت» نخستین بار از تلویزیون»، خبرگزاری صداوسیما.
- ↑ «نفس رسول»، کانون هنر شیعی.
سرچينې
- قرآن کریم.
- ابنابیالحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، تصحیح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
- ابناثیر، علی بن ابیالکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیتا.
- حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، بیروت، دار المعرفة، بیتا.
- زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابراهیم، بیروت، دار احیاءالکتب العربیه، چاپ اول، ۱۹۵۷م.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، الیقین فی اختصاص مولانا علی(ع) بإمرة المؤمنین، بیتا.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۹۷۳م.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدي، قم، مؤسسة آل البیت لإحياء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه للطباعه، ۱۴۱۴ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، چاپ اول، بیتا.
- طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعه، الطبعة الاولی، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه علمیه الاسلامیه، بیتا.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- کراجکی، محمد بن علی، التعجب من أغلاط العامة فی مسألة الإمامة، تصحیح کریم فارس حسون، قم، دارالغدیر، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- هبل، حسن بن علی، دیوان الهبل، تحقیق احمد بن محمد شامی، الدار الیمینه، چاپ دوم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
- «نفس رسول»، کانون هنر شیعی، مشاهده ۲۸ شهریور ۱۴۰۲ش.