سحر خیزي
سَحَر خیزي یا سهار وختي پاڅېدل په اسلامي ادبیاتو کې د سهار له اذانه مخکې ویښ پاتې کېدو ته وایي چې د ګناهانو بخښل کېدل او د دعا قبلېدل یې ځینې فایدې دي. د روایتونو له مخې معصومان(ع) سحرخېزه وو. د شپې لمونځ کول (تهجدو) او په روژې میاشته کې د سحر د دعا لوستل هغه عملونه دي چې د سحر په وخت یې سپارښتنه شوې ده.
د ځینو مسلمانو هیوادونو په نزد، د روژې په میاشته کې د سحر خوانۍ او طبل وهلو دستورې دود دي.
مفهوم پېژندنه
سحرخیزي د سحر (پېشمنی) په وخت له خوبه وېښېدو ته وایي.[۱] او د ځینو روایتونو په اساس سحر د فجر صادق له راختلو ( د سهار اذان) نه مخکې په معنا دی.[۲] د سحر ټکی [یاداشت۱] په لغتنامو کې « د شپې اخر»[۳] «د فجر له راختلو مخکې»[۴] «له سهاره له مخکې»[۵] او « هغه وخت چې د شپې تیاره د ورځې له رڼا سره ګډه شي»[۶] معنا شوی دی.
د سحر ټکی، په وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحَارِ (ترجمه: [متقیان]... او په سحرونو کې استغفار کوونکي دي) سوره آل عمران–۱۷] آیت کې کارول شوی چې شیعه لغت پېژندونکي فخرالدین طریحی (وفات ۱۰۸۷ق)، هغه «له سهاره لږ مخکې» معنا کړی دی.[۷]
مقام
د حدیثونو په کتابونو کې د روژې په بحث پورې اړوندو بابونو کې د سحر په اړه بحث شوی[۸] او شیعه محدث شیخ کلیني (وفات ۳۲۹ق) په کافي کتاب کې د « هغه وختونه او حالات چې هیله ده دعا پکې قبوله شي» په باب کې د سحر په اړه یو روایت راوړی دی.[۹] په فقهي کتابونو کې هم، د روژې په باب[۱۰] او د نافله لمونځونو د وخت[۱۱] په باب کې د سحر بحث شوی دی.
عارفانو په خپلو اثارو کې د سحر خیزۍ یادونه کړې ده.[۱۲] او په فارسي شعر کې، لکه د حافظ[۱۳] ملکالشعرای بهار[۱۴] شاعرانو او د مهدی الهی قمشهای[۱۵] په شان عالمانو په کلام کې سحر خیزۍ ته اشاره شوې ده.
| خود را بُکُش ای بلبل ازین رشک که گل را | با باد صبا وقت سحر جلوهگری بود | |
| هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ | از یمن دعای شب و ورد سحری بود[۱۶] |
د معصومانو(ع) سحر خیزي
د حدیثونو له مخې، اهل بیت(ع) سحر خیزه وو او په سحر کې یې لمنځونه او دعاګانې کولې.[۱۷] همداراز د شیعه روایتونو له مخې یو وخت چې پېغمبرانو د لمونځ او دعا لپاره انتخاباوه، سحر و.[۱۸]
ګټې
ای خدایه، څوک چې سحر نه لري، له ځانه خبر نه لري
حسنزاده آملی، الهینامه، ۱۳۸۱لمریز، مخ ۱۸.
په روایتونو کې د ګناهونو بخښل کېدل[۱۹] او د دعا منل کېدل د سحر خیزۍ له فایدو ذکر شوې دي.[۲۰] د یو روایت له مخې کله چې د حضرت یعقوب بچو له هغه وغوښتل چې د هغه خطا په وجه چې د یوسف په کیسه کې یې کړې وه د هغوي لپاره له خدایه بخښنه وغواړي، یعقوب د بخښنې غوښتل تر سحره وځنډول، ځکه چې دعا او د بخښنې غوښتل په دغه وخت کې قبلیږي.[۲۱]
له امام صادق(ع) په یو روایت کې، په سحر کې د ځینو کسانو استغفار، د الهي عذاب د نازلېدو مخنیوونکی ګڼل شوی دی.[۲۲] او د یو بل روایت له مخې، روزۍ په سحر کې وېشل کیږي.[۲۳]
عملونه
په روایتونو کې سپارښتنه شوې چې د سحر په وخت له خدایه بخښنه وغوښتل شي.[۲۴] مسواک کول[۲۵] او د شپې لمونځ (تهجدو) کول د سحر د وخت له نورو سپارښتنو دي.[۲۶]
د روایتونو له مخې، د روژې په میاشته کې د سحر د دعا لوستل[۲۷] او د سحر په وخت د روژتیانو لپاره پیشمنی کول مستحب دي.[۲۸]
دستورې
سحر خواني، په ایران کې د روژې میاشتې په سحرونو (پېشمني وختونو) کې د خلکو د ویښولو لپاره یوه دستوره وه.[۲۹] ویل شوي چې دغه دستورې د هند په خلکو کې هم شته دي.[۳۰] په سوریه کې د طبل وهلو او په ترکیه کې د چاووش خوانۍ دستورې د سحر د وخت نورې دستورې دي.[۳۱]
فوټ نوټ
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ۱۳۸۹ش، ذیل واژه سحرخیز.
- ↑ شیخ طوسی، الاستبصار، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۲۲۰.
- ↑ فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۰۹ق، ذیل واژه سحر، ج۳، ص۱۳۶.
- ↑ ابنسیده، المحکم و المحیط الاعظم، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۱۸۴.
- ↑ جوهری، الصحاح، ۱۳۷۶ق، ذیل واژه سحر، ج۲، ص۶۷۸.
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ذیل واژه سحر، ج۱، ص۴۰۱.
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ذیل واژه سحر، ج۳، ص۳۲۵.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۷، ص۴۶۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۳۲۰.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: حائری طباطبایی، ریاض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۵، ص۴۸۳.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: حائری طباطبایی، ریاض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۳۱.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: شاهآبادی، رشحات البحار، ۱۳۸۶ش، ص۴۵.
- ↑ دیوان حافظ، غزل شماره ۲۱۶، ص۲۱۶.
- ↑ دیوان ملکالشعرای بهار، ۱۳۸۲ش، ص۳.
- ↑ الهی قمشهای، مجموعه دیوان الهی، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۵۲۳.
- ↑ دیوان حافظ، غزل شماره ۲۱۶، ص۲۱۶.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۳۹۹.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: کوفی اهوازی، الزهد، ۱۴۰۲ق، ص۷۵؛ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۵۰.
- ↑ امام صادق(ع)، مصباح الشریعه، ۱۴۰۰ق، ص۱۲۳.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۶۱.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۵۶.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۷۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۳۲۲.
- ↑ منسوب به امام صادق(ع)، مصباح الشریعه، ۱۴۰۰ق، ص۴۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۷۶.
- ↑ شیخ طوسی، الإستبصار، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۲۲۰.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۸۲.
- ↑ شیخ صدوق، فضائل الاشهر الثلاثه، ۱۳۹۶ش، ص۹۲.
- ↑ «موسیقی رمضان در ایران به کوشش هوشنگ جاوید»، ص۱۷.
- ↑ «رمضان و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، حوزه نمایندگی ولیفقیه در امور حج و زیارت، بایگانی شده از اصلی.
- ↑ «رمضان و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، حوزه نمایندگی ولیفقیه در امور حج و زیارت، بایگانی شده از اصلی.
سرچينې
- ابنسیده، علی بن اسماعیل، المحکم و المحیط الاعظم، عبدالحمید هنداوی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
- ابنفارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، تصحیح عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
- الهی قمشهای، محیالدین مهدی، مجموعه دیوان الهی، تهران، کتابفروشی برادران علمی، ۱۳۶۶ش.
- منسوب به امام صادق(ع)، مصباح الشریعه، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۰ق.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، تصحیح احمد بن الغفور عطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۳۷۶ق.
- حائری طباطبایی، سید علی بن محمد، ریاض المسائل، تحقیق محمد بهرهمند و دیگران، قم، مؤسسة آلالبیت(ع)، ۱۴۱۸ق.
- حسنزاده آملی، حسن، الهینامه، بیجا، الف لام میم، ۱۳۸۱ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت،دار القلم، ۱۴۱۲ق.
- «رمضان و زیبایی تفاوت آیینها در کشورهای جهان»، سایت حوزه نمایندگی ولیفقیه در امور حج و زیارت، تاریخ درج مطلب: ۲ ربیعالاول ۱۴۴۲ق، تاریخ بازدید: ۲۸ مهر ۱۳۹۹ش.
- شاهآبادی، محمدعلی، رشحات البحار، تهران، پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، فضائل الاشهر الثلاثه، تحقیق و تصحیح غلامرضا عرفانیان، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۹۶ش.
- طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تحقیق و تصحیح احمد حسینی اشکوری، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۵ش.
- طوسی، محمد بن الحسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق.
- طوسی، محمد بن الحسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تصحیح حسن الموسوی خرسان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۹۰ش.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، ۱۴۰۹ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم،دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیحدار الحدیث، قم، دار الحدیث، ۱۴۲۹ق.
- کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، تصحیح غلامرضا عرفانیان یزدی، قم، المطبعة العلمیه، ۱۴۰۲ق.
- ملکالشعرای بهار، محمدتقی، دیوان اشعار ملکالشعرای بهار، تهران، آزادمهر، ۱۳۸۲ش.
- منصوری لاریجانی، اسماعیلی، سیمای سحرخیزان در نهجالبلاغه، تهران، آیه، ۱۳۸۷ش.
- «موسیقی رمضان در ایران به کوشش هوشنگ جاوید»، در مجله کتاب ماه هنر، تهران، خانه کتاب، شماره ۷۷ و ۷۸، بهمن و اسفند
بهرنۍ لینک
- د سحر مقاله په ستر اسلامي پوهنغونډ کې (مقاله سحر در دایرة المعارف بزرگ اسلامی)
- د سحري لوستلو په اړه مقاله په ستر اسلامي پوهنغونډ کې (مقاله سحریخوانی در دایرة المعارف بزرگ اسلامی)
- په ژوند کې د سحر خیزي ځای او اهمیت د آیتونو او روایتونو له نظره څیړل (بررسی جایگاه و اهمیت سحرخیزی در زندگی از منظر آیات و روایات).