د اسلام پیغمبر(ص) د کنیتونو او لقبونو لړلیک

دا مقاله د اسلام پیغمبر(ص) د کنیتونو او لقبونو لړلیک په باره کې ده. د اسلام له پېغمبر سره د لا بلدتیا لپاره د اسلام پیغمبر صلی الله علیه و آله مدخل وګورئ.

حِلیه نویسي چې د پېغمبر اکرم(ص) ځینې نومونه او لقبونه پکې شامل دي: محمود، احمد، حمید، ماحٍ او حامد. لیک د سیروان برزنجی. حلیه لیکنه یو ډول قطعه لیکنه ده چې پکې د پېغبمر(ص) او کله د امام علي(ع) اوصاف خطاطي کیږي.

د اسلام پېغمبر(ص) د کنیتونو او لقبونو لړلیک د هغو لقبونو او کنیتونو ټولګه ده چې په قرآن، او د شیعه او اهل سنتو په سرچینو او روایتونو کې د اسلام پېغمبر ته د اشارې لپاره کارول شوې دي. احمد، محمد، محمود او مصطفی د پېغمبر اکرم(ص) نومونه) او ابوالقاسم یې مشهور کنیت دی.

علامه مجلسي په بحارالانوار کتاب کې د مناقب ابن شهر آشوب په حواله د پېغمبر(ص) څلور سوه نومونه او لقبونه چې په قرآن کې ذکر شوې راوړې دي.

کنیتونه

د هغه څه په اساس چې په شیعه او سني کتابونو کې راغلي د پېغمبر(ص) کنیتونه په دې ډول دي:

کنیه	معنا
ابوالقاسم	د قاسم پلار. پېغمبر د خپل لومړي زوي قاسم له پېدا کېدو وروسته په دغه کنیت مشهور شو. همداراز ویل شوي چې اَبُوالقاسم له دې امله دی چې پېغمبر (ص) د جنت وېشونکی دی . او همداراز پېغمبر د ټولو پلار دی نو د امام علي (ع) پلار هم ګڼل کیږي (چې هغه په خپله د جنت دوزخ وېشونکی دی. (قسیم الجنة والنار))،نو د قاسم پلار (ابوالقاسم) دی.
اَبُو اِبراهیم	د ابراهیم پلار
اَبُو الْاَرامِل	د کونډو پلار. پېغمبر په تورات کې په دغه کنیت یاد شوی دی. دا لقب د یو مهربان پلار په شان له کونډو د پېغمبر ملاتړ ته اشاره لري.
اَبُو الْاُمَّة	د امت پلار
اَبُو الدُّرَّتَیْن	د دوو ملغلرو پلار. له دوو ملغلرو مطلب حسن او حسین(ع) ګڼل شوې دي.
اَبُو الرَّیْحانَتَیْن	د دوو ریحانو (خوشبویانو) پلار. له دوو ریحانو مطلب حسنین(ع) دی رېحانه هر خوشبویه بوټي ته وایي.
اَبُو السِّبْطَیْن	د دوو سبطېنو پلار. د حدیث په اساس له سبطېنو مطلب حسنین (ع) دی. سبط د طائفې او امت په معنا ګڼل شوی دی. احتمال ورکړل شوی چې له دې مطلب دا دی چې د پېغمبر نسل به له حسنینو خپریږي.
اَبُو الطّاهر	د طاهر پلار، له طاهره مطلب د پېغمبر زوی عبدالله اخستل شوی چې ویل شوي په طیب او طاهر ملقب و.
اَبُو الْمَساکین	د مسکینانو پلار
اَبُو النّورِ وَ الْاِشْراق	د رڼا او ځلا پلار، له نور او اشراقه مطلب د هغه حضرت لور فاطمه(س)، علم یا ایمان اخستل شوی دی.

لقبونه

د هغه څه مطابق چې په شیعه سني کتابونو کې راغلي، د پېغمبر(ص) ځنې لقبونه او صفتونه د قرآن او سنت په اساس په دې ډول دي:

لقب	معنا
آخِرٌ فِی الْبِعْثَة	اخري پېغمبر چې مبعوث شو.
الآمِر	څوک چې د الهي اوامرو په اساس حکم کوي
أَفْصَحُ الْعَرَب	د عرب ژبو تر ټولو فصیح
اِبْنُ بَطْحَا وَ مَکَّة	د بطحا او مکې بچی
ابْنُ الذَّبِیحَیْن	د خدای لپاره د دوو قرباني شویو بچی (د خدای په لاره کې قربانۍ ته تیار) (اسماعیل او عبدالله)
ابْنُ الْعَوَاتِک	د عاتکو بچی (د پېغمبر په نیاګانو کې درې ښځې عاتکه نومېدې چې له سُلَیم قبیلې وې. د یو روایت مطابق پېغمبر په یو جنګ کې د تورې وهلو په وخت ځان په دغه نوم وباله. د دې سبب یې د سلیم قبیلې مېړانه بللې ده.)
ابْنُ الْفَوَاطِم	د فاطمو بچی. د یعقوبي تاریخ مطابق، له څلورو فاطمو مطلب د پېغمبر نیاګانې دي.
اُذُنُ خَیْر	تر ټولو ښه اورېدونکی. اُذُن آیت ته اشاره.
اَلرَّؤوف	رئوف او مهربان
اَلرَّسُول	د خدای استازی
اَلرَّسُولُ الْمُسَدَّد	د خدای تایید شوی استازی
اَلْمُدَّثِّر	له ځانه د خوب جامه تاو کړی او په بسترې کې ارام کوونکی. د مدثر سورې لومړي آیت ته اشاره.
اَلْمُزَّمِّل	له ځانه جامې تاو کړی. د مزمل سوره لومړي آیت ته اشاره
اَلإِمَام	د خلکو امام او لارښود
اِمَامُ الْمُتَّقِین	د متقیانو امام
اُمِّیّ	نالوستی
اَمین	امین او امانتدار
اَلْأَمِینُ الْمُنْتَخَب	غوره امانتدار
اَلْاَوُلیٰ	پر مومنانو تر ځانه زیات حق لرونکی.
اَلْبَشَر	د بشر معنا ده انسان. د دې لقب سبب دا دی چې پېغمبر(ص) تر ټولو ښه بشر دی.
بُشْرَی عِیسَی	هغه چې عیسی(ع) یې د راتلو زېری ورکړی
اَلْبَشِیر	زېری ورکوونکی
اَلتَّقِیّ	متقي او ځان ساتونکی
ثَانِی اثْنَیْن	دا لقب له لا تَحْزَنْ ایته اخستل شوی او له دوو کسانو چې د هجرت په واقعه کې په غار ثور کې پټ شوې وو، د دوهم په معنا دی.(له دوو کسانو دوهم).
اَلْحاشِر	هغه څوک چې خلک په هغه پسې راغونډېږي
اَلْحامِد	هغه څوک چې خدای یې ستایي.
حَامِلُ الْهِراوَة	د امسا (عصا) وړونکی، له پېغمبر(ص) د یو روایت په اساس له امسا استفاده د پېغمبرانو سنت دی.
حَبِیبُ اللَّه	د خدای دوست او حبیب
اَلْحَبِیبُ الْمُنْتَجَب	غوره دوست
اَلْحَکِیم	حکیم
حَقٌّ مُبین	ښکاره کوونکی حقّ
حِرْزُ الاُمِّیَّین	د نالوستو پناه. ویل شوي چې په تورات کې دهغه دغه نوم راغلی دی.
اَلْحَنیف	له باطله مخ اړولی او په اسلام کې ثابت قدمه
اَلْخاتَم	ختم کوونکی؛ اخري پېغمبر
خَاتَمُ الْأَنْبِیَاء	آخري پېغمبر
خَاتَمُ النُّبُوَّة	د نبوت ختموونکی
خَاتَمُ النَّبِیِّین	د پېغمبرانو اخري
خَلْقُ اللَّه	د خدای لخوا جوړ شوی
خَلِیفَةُ اللَّهِ فِی الْأَرْض	په ځمکه کې د خدای خلیفه او ځای ناستی
خَلیلُ الله	د خدای دوست
خَیْرُ الْبَرِیَّة	د خدای تر ټولو لوړ مخلوق
خَیْرُ الْبَشَر	برترین انسان
خِیَرَةُ اللَّه	د خدای غوریز
الدَّاعِی	د خدای لور ته د خلکو بلونکی
دافِعُ جَیْشاتِ الاَباطیل	د باطل د شور ماشور او خروش دفع کوونکی.
دَعْوَةٌ إِبْرَاهِیمَ	د ابراهیم قبوله شوې دعا. د ابتلای ابراهیم په ایت کې د ابراهیم علیه السلام دعا ته اشاره.
اَلذِّکْر	د خدای یاد؛ هغه کس چې انسان ته خدای وریادوي.
اَلرَّافِع	لوړتیا ورکوونکی؛ پرمختګ پنځوونکی
رَاکِبُ الْجَمَل	هغه کس چې په اوښ سپریږي.(په تورات کې له موسی وروسته دوه پېغمبران په «هغه کس چې په خر سپریږي» او « هغه کس چې په اوښ سپریږي» معرفي شوی دي، چې له لومړي مطلب عیسی او له دوهم حضرت محمد دی. ویل شوي چې په دې صفت سره د اخري پېغمبر د راتلو سیمه (حجاز) یهودیانو ته معرفي شوې؛ ځکه چې د هغه ځای خلکو به معمولا د تګ راتګ لپاره له اوښه استفاده کوله.
الرَّحْمَة	رحمت او مهرباني.
رَحْمَةُ الْعالَمِین	د نړیوالو لپاره رحمت او مهرباني
رَحْمَةٌ لِلْعالَمین	د نړیوالو لپاره مهرباني
اَلرَّحِیم	مهربان
رَسولُ رَبِّ الْعالَمین	د نړیوالو د پالونکي استازی
رَسولُ الرَّحْمَة	د مهربانۍ استازی. ویل وي چې په دغه لقب د هغه حضرت(ص) د ملقب کېدو سبب دا دی چې د پېغمبر پېغام او رسالت په حقیقت کې رحمت او مهرباني ده.
رَسُولُ الْحَمَّادِین	د خدای استازی چې امت یې ډېر حمد کوونکی دی او همېشه د خدای ثنا صفت بیانوي.
رَسولُ الله	د خدای استازی
روحُ الْحَق	ویل شوي چې په انجیل کې د پېغمبر د نوم «الغار قلیطا» عربي معنا ده . د حق او باطل له یوه بله جدا کوونکي معنا هم ورپاره ذکر شوې ده.
زَیْنُ الْقِیَامَةِ وَ نُورُهَا وَ تَاجُهَا	د قیامت زینت، نور او تاج یې.
اَلسّائِح	روژه لرونکی
اَلسّابِق	د هغه چا په معنا دی چې له ټولو مخکې ځي او نور په هغه پسې او تابع یې وي. همداراز د قیامت سورې په لسم ایت کې «اَلسّابِقون» ته اشاره هم ګڼل شوې ده.
اَلسِّرَاج	څراغ، د هدایت څراغ
سِراجٌ مُنیر	رڼا خپروونکی څراغ
سَیِّدُ الْمُرْسَلِین	د خدای د ټولو رسولانو سردار او آقا
اَلسَّیِّد	بادار او سرور
سَیِّدُ وُلْدِ آدَم	د آدم د ټولو بچیانو اقا او مشر
اَلشّافِع	شفاعت‌ کوونکی
اَلشّاهِد	گواه، د قیامت د ورځې ګواهي ورکوونکی
اَلشَّفیع	شفاعت‌ کوونکی
شَفیعُ المُذْنِبین	د ګناهکارو شفاعت کوونکی
شَفِیعُ مَنْ فِی الدَّارَیْن	د دنیا او اخرت د ټولو مخلوقاتو شفاعت کوونکی
اَلشَّمْس	لمر
شَمْسٌ بَیْنَ الْقَمَرَیْن	د دوو سپوږمیو تر مینځ لمر
اَلشَّهِید	ګواه او شاهد
اَلصَّاحِب	ملګر او همنشین
صاحِبُ الْجَبِینِ الْأَزْهَر	تر ټولو د ځلانده تندي لرونکی
صاحِبُ التَّاجِ وَ الْمِغْفَر	د تاج او کلاه خود لرونکی، مېړنی او باتور، له دښمنانو سره د جګره په ډګر کې سډی
صاحِبُ الْحَسَبِ الْأَطْهَر	د ډېر پاک اصل ، ګوهر او حَسَب او نَسَب لرونکی
صاحِبُ الْخَدِّ الْأَقْمَر	ځلانده اننګي لرونکی
صاحِبُ الْخُطْبَةِ وَ الْمِنْبَر	د خطبې او منبر خاوند. وینا وال
صاحِبُ الدِّینِ الْأَظْهَر	د اوچت او ښکاره دین لرونکی ، هغه څوک چې له خدایه یې ډېر ښکاره او لوړ دین خلکو ته راوړی دی.
صاحِبُ اللِّوَاءِ یَوْمَ الْقِیَامَة	د قیامت د ورځې بېرغوال
صاحِبُ الْمَلْحَمَة	حماسه‌ پنځو ونکې
صاحِبُ النَّسَبِ الْأَشْهَر	د ډېر مشهور نسب لرونکی؛ اصیل؛ هغه څوک چې تر هغه زیات د هیچا نسب سوچه او اصیل نه دی.
صاحِبُ الْوَجْهِ الْأَنْوَر	د لا نوراني څېرې لرونکی
صاحِبُ الوَقارِ وَ السَّکینه	آرام او باوقار
صاحِبُ المَقامِ الْمَحمود	د غوره مقام خاوند؛ هغه کس چې د خدای په نزد مقام محمود لري.
اَلصّادق	صادق او رښتینی
اَلصِّدْق	رښتینی، د رښتیا ویلو مجسمه
اَلصِّراطُ الْمُسْتَقیم	نېغه لاره، سمه لاره
صَفِیُّ اللَّه	د خدای غوریز
الصَّفِیُّ الْمُقََرَّب	داسې غوریز چې د خدای د در مقرب دی.
اَلضَّحوک	دېر خندان
اَلطّاهر	پاک
طٰهٰ	د قرآن یو مقطعه حرف، چې د روایت په اساس د پېِغمبر(ص) یو نوم او د «یا طالِبُ الْحَقِّ الْهادی اِلَیْه؛ ترجمه: ای د حق طلب کوونکي او پر لور یې هدایتوونکیه» په معنا دی.
اَلطَّیِّب	پاک او پاکیزه
اَلظّاهر	ښکاره
اَلْعابد	عبادت‌ کوونکی
اَلْعاقب	هغه کس چې ورپسې کوم پېغمبر نیشته
اَلْعَامِل	د عمل خاوند، زیارکښ او فعال
اَلْعَبْد	بنده
عَبْدُ اللَّه	د خدای بنده
اَلْعَبْدُ الْمُؤَیَّد	تایید شوی بنده، هغه بنده چې خدای تایید کړی او منلی دی.
اَلْعُرْوَةْ الْوُثْقیٰ	ډېر مضبوط لاسوند او ډیره پیاوړی رسی
اَلْعَطوف	مهربان و ښندونکی
اَلْعَلِیّ	لوړ، د لوړې مرتبې خاوند
اَلْغَوْث	فریاداوریدونکی
اَلْغَیْث	باران؛ باران لقب یې ځکه دی چې سخي او ښندونکی دی.
فاروق	د حق او باطل جدا کوونکی
اَلْفَتّاح	ډېر فتح کوونکی او بریالی
اَلْفاتح	پرانستونکی؛ کامیابي پېدا کوونکی.
قائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِین	د بی ساری انسانان لارښود
قابِلُ الْهَدِیَّة	ډالی منونکی
قاسِم	تقسیموونکی
اَلْقتّال	هغه کس چې تیري ګر دښمنان تباه کوي.
اَلْقُثَم	ورپاره دوه معنې «جامع او کامل» او «ډېر ښندونکی» ذکر شوې دي.
قَدَمُ صِدْق	خوشنام؛ د نېکې مخینې لرونکی، خوشنامه انسان
اَلْقَمَر	میاشته، سپوږمې
اَلْقَسْم	هغه کس چې په خلکو کې ډالۍ او داسې نور شیان ویشي.
اَلْکافی	داسې کس چې د وګړي لپاره کافي دی او هغه له نورو بې نیازه کوي.
اَلْکَرِیم	شریف او کریم
اَلْماحی	هغه کس چې خدای یې په وسیله کفر ختم کړ
مَأْمُون	صالح او نېک چاری او د باور وړ؛ هغه کس چې خلک ځان د هغه له ځور او ازاره خوندي ګڼي.
اَلْمُؤْمِن	مؤمن؛ هغه کس چې په رښتیا په خدای ایمان لري.
اَلْمُبَارَک	مبارک؛ بابرکته؛ له خیر او برکته ډک
مُبارَکُ الْاَمر	هغه څوک چې د ښو او مبارکو کارونو امر کوي.
اَلْمُبَشِّر	زېری ویرکوونکی
اَلْمُبَیِّن	روښانوونکی او بیانوونکی
اَلْمُتَبَسّم	هغه کس چې مسکا کوي او مخ یې خندان دی او تندی یې تریو نه دی.
اَلْمُتَوَکِّل	په خدای توکل کوونکی
اَلْمُجْتَبیٰ	غوره او انتخاب شوی
اَلْمُجِیر	پناه‌ويرکوونکی
اَلْمُحَرِّم	د هغه څه حراموونکی چې خدای حرام کړې دي.
مُحَرِّمُ الْمَیْتَة	د مردارو او پلیتیو حراموونکی
مُحَرِّمُ الْخَبَائِث	د خبیثو څیزونو او ناپاکیو حراموونکی
اَلْمُحَلِّل	حلالوونکی
مُحَلِّلُ الطَّیِّبَات	د پاکو او پاکیزه شیانو حلالوونکی
مُحْیِ السُّنَّة	د سنتو ژوندی کوونکی او احیا ګر.
اَلْمُخْتار	غوره شوی؛ هغه کس چې خدای غوره کړی دی.
اَلْمُذَکِّر	په یاد راوړونکی؛ هغه کس چې انسان ته خدای او اخرت وریادوي.
اَلْمُرْسَلُ	استول شوی، د خدای استازی
اَلْمُزَکّی	هغه کس چې امت یې له شرک او بت پرستۍ پاک کړ
اَلْمُشَفَّع	شفاعت منل شوی؛ هغه کس چې خدای یې شفاعت مني.
اَلْمُصَدِّق	تصدیقوونکی؛ هغه پېغمبر چې تېر اسماني پېغمبران یې تصدیق کړل.
اَلْمُصْلِح	اصلاح‌ کوونکی
اَلْمُطاع	اطاعت شوی؛ هغه څوک چې خلک یې امر مني.
اَلْمُعَلِّم	دانسانانو استاذ
اَلْمُعَلَّی	هغه څوک چې تر نورو لوړ دی.
مِفْتَاحُ الْجَنَّة	د جنت کنجې
اَلمُقْتَرِب	خدای ته نزدې شوی(دغه حدیث ته اشاره «ثُمَّ دنا فَتَدَلّی، فکانَ قابَ قَوْسَیْنِ اَو اَدْنی، دنواً وَ اقْتِراباً مِنَ الْعَلیِّ الْاَعْلی؛نو پېِمغمبر(ص) [د معراج په شپه] نزدې او لا نزدې شو، نو د لوړ رتبه خدای مقام ته د دوو لیندو یا تر دې زیات ورنزدې شو)
اَلْمُقَفِّی	اخري پېغمبر؛ هغه پېغمبر چې تر ټولو پېغمبرانو وروسته راغلی دی او ورپسې به کوم پېغمبر نه راځي.
اَلْمَکین	هغه څوک چې د خدای په نزد لوړ مقام لري.
اَلْمُنْذِر	وېروونکی؛ هغه کس چې خبرداری ورکوي او خلک د اخرت له عذابه وېروي.
اَلْمَنْصُور	بریالی، چې مرسته ورسره شوې وي.
اَلْمُنِیر	روښانوونکی
اَلْمُوَجَّه	د منزلت څښتن
اَلْموقِف	د روایت له مخې، د هغه چا په معنا دی چې د قیامت په ورځ به خلک د خدای په نزد تم کړي او وبه یې دروي.
اَلْمُهَاجِر	د خدای په لور هجرت کوونکی
اَلْمُهْداة	هدیه‌ شوی
اَلْمُهَیْمِن	غالب او قدرت لرونکی
اَلنّاشِر	د اسلام خپروونکی
اَلنّاصِح	نیک چاری او سم چاری
اَلنَّاهِی	منع کوونکی، تموونکی
اَلنَّبی	پیغمبر
اَلنَّبِیُّ الْأُمِّیّ	نالوستی پیغمبر
نَبِیُّ التَّوْبَة	د توبې او خدای ته د ستنېدو پېغمبر
نَبِیُّ الرَّحْمَة	د مهربانۍ او رحمت پېغام راوړونکی
نَبِیُّ الْمَلْحَمَة	حماسه پنځوونکی پېغام راوړونکی یا د صلاح او دوستۍ پېغمبر
النَّبِیُّ الْمُهَذَّب	مهذب پیغمبر
اَلنَّجْم	ستوری
اَلنَّجْمُ الثّاقِب	ځلانده ستوری چې تیارې څیري.
نَجِیُّ الله	له خدای سره نجوا کوونکی
اَلنَّذِیر	وېروونکی ، خبرداری ورکوونکی
اَلنِّعْمَة	نعمت
نِعْمَةُ اللَّه	د خدای نعمت
اَلنَّقیب	سرپرست
اَلنُّور	ړنا
نون	د قرآن له مقطعه حروفو چې د ځینو روایتونو له مخې د پېغمبر له نومونو یو نوم دی. ځینې ترې مطلب «ناقل العلم؛ د علم انتقالوونکی»اخستی دی.
اَلْواضِعُ	هغه کس چې بې ځایه تکلفات او جاهلیت له مینځه وړي.
واضِعُ الْاِصْرِ وَ الْاَغْلَال	آزادي بخښونکی؛ هغه کس چې زنځیرونه ماتوي او سختۍ اسانوي.
اَلْوَفیّ	کامل انسان چې په خپلو وعدو عمل کوي.
اَلْهَادی	هدایتوونکی
هَدِیَّةُ الله	د خدای ډالۍ
یٰس	یاسین.د قرآن له مقطعه حروفو چې د روایت په اساس د پېغمبر له نومونو یو نوم او د «یا أَیُّهَا السَّامِعُ لِلْوَحْی‏؛ ترجمه: ای د وحي اورېدونکیه» په معنا دی.

لیکنې

ځینې کتابونه چې د پېغمبر(ص) د القابو په موضوع لیکل شوي داسې دي:

• القابُ الرَّسول و عِتْرَتِه، په شیعه محدث قطب راوندي پورې منسوب، چې د مجموعة نفیسة فی تاریخ الائمة کتاب په ضمن کې په ۱۴۲۲ق کال کې چاپ شوی دی.
• اسماءُ الرَّسولِ المُصطفی و القابُهُ و کُناهُ و صفاتُه، لیک د عباس تبریزیان، په دریو ټوکونو کې دی چې د پېغمبر(ص) زر نومونه، لقبونه، کنیتونو، او صفتونه پکې لیکل شوې دي.او د الفباء حروفو په ترتیب سره منظم او تشریح شوی دی. دا کتاب په بیروت کې د دار الاثر له خوا په ۱۴۲۳ ق کال کې خپور شوی دی.
• اَسماءُ النَّبی لُغَةً و اِصْطِلاحاً ، لیک د محمدعارف نعیمي، پکې د پېغمبر تر زرو زیات نومونه له شرحې سره راغلي دي. او اَسماءُ النَّبی فِی الْقرآنِ وَ السُّنَّه، لیک د عاطف قاسم امین ملیجي، چې د پېغمبر(ص) ۲۹ مشهور نومونه سره د شرحې په دې موضوع کې له نورو کتابونو دي.

اړونده لیکنې

• د امام علي(ع) د کنیتونو او لقبونو لړلیک
• د حضرت فاطمې(س) د کنیتونو او لقبونو لړلیک
• د امام حسن مجتبي(ع) د کنیتونو او لقبونو لړلیک