حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

د تفاحة الفردوس د خطاطۍ یوه ټوټه

د نورو استعمالونو لپاره، فاطمه(ابهام لری کول) وګورئ.

فاطِمه(س) چې په فاطمه زهرا(۵ بعثت ۱۱۰ هجري قمري) مشهوره ده، د اسلام د ګران پیغمبر(ص) او خدیجه کبری(س) لور او د امام علی(ع) میرمن ده. هغه یو له هغو پنجتن پاکو (اصحاب کساء) څخه ده چې د دولسو امامانو منونکي شیعه یې معصوم ګڼي. د شیعو دوهم امام او دریم امام، زینب(س) او ام کلثوم د هغې له اولادونو څخه دي. زهرا، بتول، سیدة نساء العالمین (د دوو جهانونو تر ټولو غوره ښځه) د هغې لقبونه دي او ام ابیها (د پلار مور) د هغې مشهور کنیت دی. فاطمه هغه یوازینۍ ښځه ده چې د نجران له عیسویانو سره د مباهلې په ورځ له رسول الله(ص) سره وه.

کوثر سوره، د تطهیر آيت، د مودت آيت، او د اطعام آيت او ځینې حدیثونه لکه د بضعه حدیث د فاطمې په فضيلت او شان کې نقل شوي دي. په احادیثو کې راغلي چې رسول الله(ص) فاطمه(س) د دواړو جهانونو تر ټولو غوره ښځه معرفي کړی او د هغې غوسه او خوښي یې د خدای غضب او رضا ګڼلې ده.

د فاطمې د ماشومتوب او ځوانۍ په اړه لږ راپورونه شتون لري. له دې دورې څخه یوازې د مشرکانو د ظلمونو په وړاندې له پیغمبر اکرم(ص) سره د هغې مرسته، په شعب ابی طالب کې هغه د شتون او له امام علی(ع) سره یوځای مدینې ته د هغې د هجرت نقل شوی دی.

فاطمې(س) د هجرت په دویم کال له امام علی(ع) سره واده وکړ. د ټولنیزو فعالیتونو ترسره کول د مکې د فتحې په شمول په ځینو جنګونو کې د اسلام له پیغمبر(ص) سره د هغې مرسته دا هغه ځینې کارونه وو چې له هجرته وروسته یې ترسره کړي وو.

د سقیفې په پیښه کې د سقیفې د شورا له کړنو سره د مخالفت په ترڅ کې فاطمې(س) د ابوبکر خلافت غصبی وباله او له هغه سره یې بیعت ونه کړ. د فدک د ضبطولو په کیسه کې او د امام علی(ع) د خلافت د دفاع په وخت کښې هغې یوه خطبه ورکړه چې د فدکیه خطبه په نامه مشهوره ده. د رسول الله(ص) له وفات څخه لږ وروسته او د ابو بکر د پیروانو د هغې په ​​کور باندې د برید په ترڅ کې ټپي شوه، د ناروغۍ په بستره پریوته او له لږې مودې وروسته د 11 هجري کال د جمادی­الثاني د میاشتې په دریمه نیټه په مدینه منوره کې په شهادت ورسیده. د پېغمبراکرم(ص) د لور جسد د هغې د وصیت مطابق، د شپې په پټه جنازي او تدفین کړاى شو او قبر يې هيڅکله هم ونه پېژندی شو.

د حضرت زهرا(س) تسبیحات، د فاطمه مصحف ، د فدکیه خطبه د فاطمې د معنوي میراث برخه ده. مصحف فاطمه(س) یو کتاب دی چې د الهي فرښتې لخوا هغې ته الهام شوی او د امام علی(ع) هغه لیکلی دی. د رواياتو له مخې دا كتاب د امامانو په لاس كې و او اوس د امام زمان(ع) په لاس كې دى.

شیعو فاطمه(س) د خپل رول ماډل ګڼي او د هغې د شهادت د کلیزې په مناسبت ماتم کوي چې د د فاطمیې ورځې په نوم یادیږي. په ایران کې د فاطمې(س) د زوکړې کلیزه (۲۰ جمادي الثاني) د ښځو او میندو د ورځې په نوم نومول شوې ده او د نجونو په نامو کې له ټولو ډېر د فاطمې او زهرا نومونه دي.

د فاطمه زهرا(س) په اړه لیکل شوي یا راټول شوي کتابونه په دریو برخو ویشل کیدی شي: مُسنَدنگاری، مَنقَبَت‌نگاری او ژوند لیک یا بیوګرافي.

نوم او نسب

فاطمه د اسلام د پیغمبر محمد بن عبدالله او خَدیجَه بنت خُوَیلد لور ده. د فاطمې(س) لپاره ډیر لقبونه (شاوخوا 30 لقبونه) ​​یاد شوي دي. زهرا، صادقه، محدثه، بتول، سیدة نساء العالمین، منصوره، طاهره، مُطهّره، زَکیّه، مبارکه، راضیه، مرضیه د فاطمې له مشهورو نومونو څخه دي.

د فاطمې(ص) لپاره کنیتونه ذکر شوي دي: اُمّ‌اَبیها، اُم‌الائمه، ام‌الحسن، ام‌الحسین و ام‌المحسن.

هم وګورئ: د حضرت فاطمې(س) د کنیتونو او لقبونو لړلیک

کينډۍ:تبارنامه حضرت فاطمه زهرا

ژوندلیک

فاطمه(س) د پېغمبراکرم(ص) او د خديجې(س) اخرنۍ اولاد دی. د مورخينو په وينا، فاطمه په مکه مکرمه او د خديجې په کور کې د زُقاق (کوڅه، د تېرېدو ځای) العطّارین او زُقاق الحجر په سیمه کې مَسعی سره نږدی دنیا ته راغله.

زوګړه او ماشومتوب

د شیعو د عام نظر له مخې حضرت فاطمه(س) د بعثت په پنځم کال کې چې د سَنَه اَحقافیه په نامه مشهوره ته (د احقاف سوره د نازلیدو کال) کې دنیا ته راغله. شیخ مفید او کفعمي د بعثت دویم کال د فاطمې(س) زوکړې کال ګڼلی دی. د اهل سنتو د عام نظر له مخې د فاطمې(س) زوکړه له بعثته پنځه کاله مخکې وه.

په شيعه سرچینو کې د فاطمې(س) د زوکړې ورځ د جمادي الثاني په شلمه ياده شوې ده. له امام باقر(ع) څخه د يو روايت له مخې دغه نوم د خدای پاک له خوا ورکړی شوی دی. د دې روايت په دوام كې د دې نوم په ایښودو په اړه راغلي دي، چې خداى(ج) هغه په میثاق ​​(د الست د عهد په ورځ په عالم زر) كې په علم سره جلا كړه او له ناپاکو يې لرې کړه. همدارنګه د هغه روایت له مخې چې په ذخائرالعقبی کتاب (په اومې هجرۍ کې لیکلی شوی) له رسول الله(ص) څخه نقل شوي دي چې فاطمه ته ځکه فاطمه نامه ورکړې شوه چې خدای هغه او د هغې اولاد د جهنم له اوره ساتلی است.

د فاطمې بي­بي د ماشومتوب او ځوانۍ د ژوند په اړه لږ تاریخي راپورونه راغلي دي. د تاریخي راپورونو له مخې، د پیغمبر د دعوت له څرګیندیدو وروسته، فاطمه په ځینو مواردو کې په خپل پلار باندې د مشرکانو د تاوتریخوالي شاهده وه. پر دې سربېره د فاطمې د ماشومتوب درې کاله شِعب ابی‌ طالب کې تېر شوي چې دا کلونه په بني هاشمو او د پېغمبر اکرم په پيروانو باندې د مشرکانو له خوا تر اقتصادي او ټولنيز فشار لاندې تېر شول. فاطمې هم په ماشومتوب کې خپله مور خديجه له لاسه ورکړه. له د پيغمبر(ص) د وژلو په اړه د قريشو فيصله، مکې څخه د پيغمبر د شپې وتل او مدينې ته هجرت او د حضرت فاطمې(س) د امام علي(ص) او ځينو ښځو سره مدينې ته هجرت، د زهرا بي­بي(س) د ماشومتوب تر ټولو مهمې پيښې وې.

جوړ راتلل او واده

اصلی مقاله: د علی(ع) او فاطمه(س) واده

فاطمې(س) ډېر غوښتونکي درلودل. خو بالاخره یې له امام علي(ع) سره واده وکړ. د ځينو څېړونکو په اند، مدينې ته د پېغمبراکرم(ص) له هجرته او د اسلامي ټولنې له رهبرۍ وروسته، د فاطمې(س) له پېغمبراکرم(ص) سره د خپلولۍ له امله په مسلمانانو کې د درناوي وړ وګرځیده او ډېر لوړ مقام یې وموند. پر دې مسئلې سربېره له فاطمې(س) سره د پېغمبراکرم(ص) د مينې څرګندونه او د هغې زمانې د ښځو په پرتله د فاطمې ځانګړتياوې د دې لامل شوې، چې ځينې مسلمانان د پېغمبراکرم(ص) له لور سره د واده غوښتنه وکړي. د قريشو يو شمېر مشران چې تر نورو مخکې يې اسلام قبول کړى و او يا یې کافي مالي ځواک درلود هغوي د فاطمې غوښتې ته راغلل. ابوبکر، عمر او عبدالرحمن بن عوف په دغو کسانو کې وو. ټولو غوښتونکیو له پیغمبره انکار واورېد. رسول الله(ص) به د هغوی د غوښتنې په ځواب کې فرمایل: د فاطمې واده یو آسماني کار دی او د خدای حکم ته اړتیا لري. او په ځینو مواردو کې یې د فاطمې د هغه ناخوښۍ یادونه هم کړې ده چې له غوښتونکو سره یې لرله.

علي(ع) له پېغمبر اکرم سره د کورنۍ اړيکو او د فاطمې د اخلاقي او ديني ځانګړتياوو له امله، له فاطمې سره د واده کولو ته ډېره لېوالتيا درلوده; خو د تاریخ پوهانو په وینا هغه ځان ته دا اجازه نه ورکوله چې د پېغمبر د لور غوښتنه وکړي. سعد بن معاذ دغه مسله پېغمبر اکرم ته وړاندې کړه او پېغمبر اکرم د علي غوښتنې سره موافقه وکړه. پېغمبراکرم(ص) بي­بي فاطمې ته د امام علی(ع) غوښتنه او د هغه اخلاقی فضیلت او ځانګړتیاوې بیان کړې چې د فاطمې رضایت ورسره شو. پېغمبراکرم(ص) هم د خداى په حکم له فاطمې(س) سره له علي(ع) واده وکړ. علي(ع) هم د نورو مهاجرينو په څېر له هجرته وروسته په لومړيو مياشتو کې له سخت اقتصادي حالت سره مخ و. نو د پيغمبر  د مشورې له هغه خپله زغره خرڅه کړه (یا یې ګروي کیښوده) او د هغې قیمت یې د فاطمې بي­بي مهر کېښود. د علي(ع) او فاطمې(س) د عقد مراسم په جومات کې د مسلمانانو په شتون کې ترسره شول. د واده د نېټې په اړه اختلاف شته. په ډېرو سرچینو کې د هجري دويم کال ذکر شوی دی. د واده مراسم د بدر له جګړې وروسته د دویم هجري قمري کال د شوال یا ذوالحجې په میاشت کې ترسره شول.

علي(ع) سره ګډ ژوند

هم وګورئ: د حضرت فاطمه(س) کور

په تاریخي او روایتي راپورونو کې راغلي دي چې فاطمې(س) به له علي(ع) سره په مختلفو طریقو او حتی د پیغمبر په حضور کې مینه کوله او هغه یې غوره خاوند بللی دی. نقل شوي دي چې فاطمې علی(ع) ته په کور کښې هغه ته د مینې په ټکو سره او په عام خلقو کښې د اباالحسن په لقب سره خطاب کاوه په ځینې راپورونو کې راغلي دي چې فاطمې(س)به په کور کې ځان په عطرو او د سینګار نورو څیزونو سره سینګاروه.

د فاطمې(س) او علي(ع) د ژوند لومړۍ دوره له سختو اقتصادي شرایطو سره مخ وه او کله کله به یې د حسنینو(ع) د مړولو لپاره خواړه نه موندل؛ خو فاطمې(س) په دغه حالت باندې نیوکه نه کوله. او کله کله به یې خپل خاوند سره د ژوند د سامان په برابرولو کې د مرستې لپاره له وړيو څخه رسۍ جوړولې.

د پېغمبراکرم(ص) د سپارښتنې پر بنسټ، فاطمې(س) غوښتل چې د کور دننه چارې په خپله وکړي او له کور بهر چارې علي(ع) ته پرېږدي. کله چې يې فضه د هغوي کور ته د نوکرې په توګه ولېږله، نو د کور نيمايي کار به يې پخپله کاوه او نيم به يې فضې ته پرېښوده. د ځینو راپورونو له مخې، د فاطمې(س) د سپارښتنې مطابق به یوه ورځ د کور کار فاطمه بي­بي کاوه او بله ورځ به فضې کول.

امام علی(ع) به له بلی خوا د فاطمې بي­بي احترام کاوه. له امام علی(ع) څخه روایت شوی دی چې ما هیڅکله فاطمه نه ده غوسه کړې او نه هم فاطمې چیرته زه غوسه کړې یم. د ابوبکر او عمر په کیسه کې چې له فاطمې سره د ملاقات لپاره یې له امام علی(ع) غوښتلي وو هغې علي(ع) ته وفرمايل: کور ستا دی او دا ښځه چې له تا سره خبرې کوي ستا ښځه ده، هر څه چې غواړې هغه وکړه.

اولادونه

شیعه او سني سرچینې په دې موافق دي چې حسن، حسین، زینب او ام کلثوم د فاطمې او علي څلور اولادونه دي. د شیعو او ځینې اهل سنتو په سرچینو کې ذکر شوي چې یو هغوي یو بل اولاد هم و چې د رسول الله(ص) څخه وروسته په پیښو کې فاطمې ته د هغه زیانونو په پایله کې سقط شوی و چې هغې ته رسیدلي وو، د هغه نوم مُحسِن یا مُحَسَّن ذکر شوی دی.

د ژوند اخرنۍ پیښې

د فاطمې د ژوند په وروستیو څو میاشتو کې له هغې سره بدمرغه پیښې وشوې؛ لکه څنګه چې ویل شوي، په دې موده کې هیچا زهرا(س) په خندا نه وه لیدلې. د پېغمبراکرم(ص) وفات، د سقیفې کیسه، د خلافت غصب، د ابوبکر په لاس د فدک نیول او د صحابه په حضور کې د فدکیه خطبه لوستل د هغې د ژوند تر ټولو مهمې وروستی پیښې وې. فاطمه له علي(ع) سره يو ځاى د ثقيفې د شورا او د ابوبکر د خلافت له اصلي مخالفانو څخه وه؛ له همدې امله ورته د خلافت له خوا ګواښونه وشول، چې یوه بېلګه یې د فاطمې د کور د سوځولو ګواښ دی. د علي(ع) او د ابوبکر د مخالفانو له هغه سره بیعت نه کول او د فاطمې په کور کښې د هغوي د ناستې اعتصاب د دې سبب شوو چې د خليفه ملګري د هغې په ​​کور باندې حمله وکړي او په دې برید کې فاطمه د ابوبکر سره د اجباري بیعت کولو لپاره د علي د مخنیوي له امله ټپي شوه او ماشوم یې سقط شو. له دې پېښې وروسته فاطمه ناروغه شوه او لږه موده وروسته شهید شوه. په الاحتجاج کتاب کې دا هم راغلي دي چې هغه د مدینې له هغو ښځو سره خبرې وکړې چې د هغه کور ته د تپوس (عیادت) لپاره راغلې وې، چې په دې کې د رسول الله(ص) له وفات وروسته د خلکو له دریځونو د هغې بي­بي خپګان ځینې نورې خبرې څرګند کړي دي.

فاطمې بي­بي علي(ع) ته وصيت وکړ چې مخالفين دې د هغې په جنازې لمونځ او د دفن په مراسمو کې ګډون ونه کړي او له علي(ع) څخه يې وغوښتل چې په شپه کې يې ښخه کړي. د مشهورو نظريو له مخې فاطمه(س) د جمادي الثاني په دریمه د هجرت په ۱۱کال په مدينه منوره کې شهيده شوه. عمر یې اتلس کاله ښودل شوی دی؛ خو د امام باقر(ع) په یوه روایت کې د هغې عمر ۲۳ کاله ښودل شوی دی.

ګډونونه او سیاسي دریځونه

فاطمه(س) ډېر ټولنیز فعالیتونه او سیاسي دریځونه درلودل. مدینې ته هجرت، د احد په جګړه کې د رسول الله(ص) درملنه، په احد کې د حمزه له خور صفیه او د رسول الله(ص) ترور سره د حمزه سید الشهداء د جسد څنګ ته کیدل. د خندق په جګړه کې پیغمبر(ص) ته خواړه رسول او د مکې په فتحه کې له هغه سره ملتیا د پيغمبر(ص) له وفاته وړاندې د هغې له فعالیتونو څخه دي. خو د فاطمې(س) زیاتره سیاسي فعالیتونه د پیغمبر(ص) له وفات وروسته، د هغې په لنډ ژوند کې دي. له هغو ځینې مهم سیاسي دریځونه دا دي: د سقیفې له پېښې سره مخالفت او له رسول الله)ص( وروسته د ابوبکر د خليفه ټاکنه، د مهاجرو او انصارو د مشرانو کورونو ته تلل او له هغوی څخه د امام علي(ع) د فضيلت او د خلافت لپاره د برترۍ اقرار اخستل. د فدک د ملکيت د بیرته ترلاسه کولو لپاره هڅه کول، د مهاجرينو او انصارو په ډله کې د خطبه فدکيه لوستل، د هغې په کور باندې د بريد په پيښه کې د علي(ع) دفاع او د (انصارو او مهاجرو) د ښځو په هغه ډله کې وینا کول چې د هغه تپوس ته راغلې وې او له مړینې وروسته یې په پټ پناه د دفن کولو او د مراسمو د ترسره کولو وصیت. د ځينو څېړونکو په اند د پېغمبراکرم(ص) له وفات وروسته د فاطمې ډېرې خبرې او چلندونه د ابوبکر او د هغه د پلويانو له خوا د خلافت د غصبولو پر وړاندې يو ډول سياسي غبرګون او لاريون وو.

د سقیفه شورا له پرېکړې سره مخالفت

اصلي مقاله: د سقیفه بني ساعده پیښه

د سقیفه د شورا له جوړیدو او د خلیفه په توګه له ابوبکر سره د ځینو کسانو له بیعت وروسته فاطمې له علي(ع) سره او یو شمیر صحابه کرامو لکه طلحه او زبیر له دې کار سره مخالفت وکړ؛ ځکه چې د غدیر په پیښه کې پېغمبراکرم(ص) امام علي د خپل ځای ناستي په توګه ښودلی و. د تاريخي روايتونو له مخې، فاطمه(س) به له علي(ع) سره يو ځاى اصحابو ته ورتله او له هغوى يې مرسته وغوښته. د فاطمې د غوښتنې په ځواب کې به اصحابو وویل چې که هغې د ابوبکر سره له بیعت کولو مخکې دا غوښتنه کړې وای نو د علي(ع) د خلافت حمایت به یې کړی و.

د فدک کیسه او د خطبه فدکیه

اصلی مفاله: د فدک کیسه او فدکیې خطبه

وروسته له دې چې ابوبکر له فاطمې(س) څخه فدک واخست او د خپل خلافت د ګټو لپاره يې ضبط کړ، فاطمې(س) د هغه له دغه عمل سره مخالفت وکړ. هغې له ابوبکر سره د فدک د بېرته ورکولو لپاره خبرې وکړې او د دليل او شاهد له وړاندې کولو وروسته يې ابوبکر په یوه لیکنه کې فدک د فاطمې ملکیت وګڼه. خو عمر بن خطاب په بې احترامۍ سره له فاطمې(س) څخه هغه ليکنه واخستله او ویې شلوله. ځينو سرچينو ويلي دي چې عمر په دې پیښه کې فاطمه(س) ووهله او په دې پيښه کې هغه ټپي شوه او ماشوم یې سقط شو. د فاطمې بي­بي د فدک د بېرته راګرځولو هلې ځلې چې کومې پایلې ته ونه رسیدلې هغه بي­بي مسجد نبوي ته لاړه او د اصحابو په حضور کې يې يوه خطبه ولوستله چې وروسته د فدکيه خطبه په نامه مشهوره شوه، په هغه کې يې د فدک په غصبولو او د خلافت په غصبولو کې د ابوبکر رضي الله عنه کړنه وغندله. په دې خطبه کې فاطمې(س) د ابوبکر او د هغه د پیروانو د اعمالو پایله د دوزخ اور وګڼله.

دا خطبه په سیاسي غونډو کې د مسلمانو ښځو د ګډون د جواز د ثابتولو لپاره کارول کیږي.

د ابوبکر پر ضد له لاریونونو سره یو ځای کیدل

وروسته له دې چې صحابه کرامو ابوبکر خليفه ونوماوه او له هغه سره يې بيعت وکړ او د حضرت علي(ع) د جانشينۍ په اړه يې د پېغمبراکرم(ص) وينا ته پام ونه کړ، فاطمې(س) او علي(ع)، بني هاشمو او يو شمېر اصحابو. له دې بیعت سره مخالفت وکړ او د فاطمې په کور کې په اعتصاب کښیناستل. عباس بن عبدالمطلب، سلمان فارسي، ابوذر غفاري، عمار بن ياسر، مقداد، اُبیّ بن کَعب او د بني هاشمو يوه ډله په ناستو کسانو کې وو.

په کور باندې د یرغل په پیښه کې د علي(ع) دفاع

اصلی مقاله: د حضرت فاطمه(س) په کور د یرغل پېښه

د علي(ع) پر کور د ابوبکر د خلافت د پلويانو له بريد وروسته فاطمه(س) د بريدګرو په مقابل کې ودرېده او د علي(ع) ابوبکر سره بیعت ته په زور د بوتلو مخه يې ونيوله. د سني عالم ابن عبد ربه چې په دریمې او څلورمې پيړۍ کې تېر دی، روایت دی چې کله ابوبکر د فاطمې(س) په کور کښې د خپلو مخالفانو له ناستي خبر شو نو امر یې وکړ چې هلته حمله وکړي او منتشر یې کړي. او د مقاومت په صورت کې هغوی سره جنګ وکړي. عمر له څو کسانو سره د فاطمې کور ته ورغی او له ناستو کسانو یې وغوښتل چې له کوره ووځي. بیا یې ګواښ وکړ چې که د ده له حکم څخه سرغړونه وکړي کور به یې وسوځوي. عمر او نور برید کوونکي په زوره کور ته ننوتل. په همدې حال کې حضرت فاطمې(س) بریدګرو ته ګواښ وکړ چې که له کوره ونه وځي نو خدای ته به شکایت وکړي. له همدې امله بریدګر له کوره ووتل او له علي او بني هاشمو پرته نور ټول یې د ابوبکر د بیعت لپاره جومات ته بوتلل.

بریدګرو له اعتصاب کوونکیو کسانو څخه له بیعت اخیستو وروسته، د دې لپاره چې له امام علی(ع) او بنی هاشمو هم بیعت واخلي، یو ځل بیا د فاطمې(س) په کور حمله وکړه او د کور دروازې ته یې اور ورته کړ. فاطمه چې د دروازې شاته وه، د عمر، قنفذ او نورو اصحابو د زور، او ګزار له سببه، ټپي شوه او جنین (محسن(ع)) یې سقط شو. په ځینې راپورونو کې راغلي دي چط قنفذ فاطمه بي­بي د دروازې او دېوال تر منځ يې راوسته او دروازه يې پر فاطمې(س) ورووهله او د هغې پختۍ يې ماته کړه. له دې پېښې وروسته فاطمه(س) د ناروغۍ په کټ پریوته.

له ابوبکر او عمره د فاطمې(س) خپګان

د فدک په پيښه کې له فاطمې او علي سره د ابوبکر او عمر تاوتریخوالی او له خلیفه سره د جبري بیعت اړوند پیښې، د ابوبکر او عمر په وړاندې د فاطمې غوسه د خپل ژوند تر پایه پورې وه. د راپورونو له مخې د عمر او نورو یرغلګرو د فاطمې پر کور له برید کولو وروسته، ابوبکر او عمر پریکړه وکړه چې د بخښنې لپاره د فاطمې کور ته لاړ شي. خو فاطمې هغوی ته د ننوتو اجازه ورنکړه. دوی بالاخره د علي په منځګړیتوب د فاطمې کور ته ننوتل. کله چې فاطمې له دغو دوو سره وکتل خپل مخ یې دېوال ته وګرځاوه او د هغوی سلامونه یې بې ځوابه پرېښودل. فاطمې(س) د بضعه د حديث له يادولو وروسته چې پېغمبر اکرم د خپلې خوښۍ او غصې ته د فاطمې په خوښۍ او غوسه کې ځاى کړى و، فاطمې ابوبکر او عمر ته اعلان وکړ چې تاسو د هغې د غصې لامل شوي یئ. په ځینې راپورونو کې راغلي دي چې فاطمې(س) قسم وخوړ چې له هر لمانځه وروسته به په هغوي لعنت کوي.

د مهاجرو او انصارو ښځو سره په لیدلو کې خطبه

اصلي مقاله: د مدینې د ښځو په غونډه کې د حضرت فاطمې(س) وینا

د پېغمبراکرم(ص) له وفاته وروسته او د فاطمې له ناروغیدو او په بسترې له پریوتلو وروسته، د فاطمې بي­بي کور ته د مهاجرو او انصارو ښځې د هغې تپوس ته راغلې او د فاطمې(س) د هغوي د پوښتنو په ځواب کې ځینې خبرې وکړې. حضرت فاطمه(س) په دغه غونډه کښې د خدای پاک له حمد او ثنا او په خپل پلار باندې له درود او سلام استولو وروسته د (مهاجرينو او انصارو) سخته غندنه وکړه له دې سببه چې هغوي د پيغمبر(ص) جانشين یې له خپل ځایه لری کړاو د رسالت له مرکز یې لری ک؛ او ځانونه یې په ښکاره تاوان کې واچول. حضرت زهرا(س) د خپلو خبرو په دوام کښې وفرمایل چې له امام علی(ع) څخه خلقو ځکه مخ اړولی دی چې له هغه انتقام واخلئ له دې سببه چې هغه عدالت اجرا کوي او ساتنه یې کوي. او څرګنده یې کړه چې که هغوی د هغه د حکومت ملاتړ کړی وای او هغه یې منلې وې. هغوي به يې د داسې ګوارا اوبو ډنډ ته رسولي وو، چې له دواړه خواوې يې اوبو راوړیدلی وې، او د ځمکې او اسمانونو د برکتونو دروازې به هغوي ته پرانېستې شوې وې او اوس چې یې د هغه واکمني او حکومت نه دی منلی، نو الله به دوي ته د دوي د کړنو سزا ورکوي د ځینو راپورونو له مخې، له دې لیدلو وروسته، کله چې مهاجرین او انصار خبر شول، دوی فاطمې ته راغلل، چې (په ظاهره) بخښنه وغواړي او (په قصدي توګه) د هغه څه توجیه وکړي، چې د ابوبکر سره یې بیعت کړی و. حضرت زهرا(س) هغوي ته وفرمایل: له ما څخه لیرې شه، ځکه چې د غیر صادقانه بخښنې وروسته هیڅ عذر نه پاتې کیږي او ستاسو دغه خطا او غلطی د راګرځیدو وړ نه ده.

شهادت، جنازه، دفن

اصلي مقالې: د حضرت فاطمې(س) شهادت او د حضرت فاطمې(س) جنازه او تدفین

فاطمه له لږې ناروغۍ وروسته په يوولسم هجري قمري کال کښې د هغه پیښو له سببه چې د پيغمبر(ص) له وفاته وروسته وروسته یې وزغملی وفات شوه. د شهادت د تاریخ په هکله بیلا بیل نظرونه شته او د پېغمبراکرم(ص) له وفات څخه له څلویښتو شپو تر اته مياشتو، يادونه شوې ده. د شیعو تر ټولو مشهور قول د جمادي الثاني درېيمه ده؛ يعنې د پيغمبر اکرم(ص) له وفات څخه ۹۵ ورځې وروسته. د دې قول سند د امام صادق(ع) روایت دی. د نورو نظرونو له مخې د پیغمبر(ص) له وفات څخه ۷۵ ورځې وروسته، (۱۳ جمادي الاول)[یادونه ۱] د ربیع الثاني اتمه، د ربیع الثاني د میاشتې دیارلسمه او د رمضان د میاشتې دریمه د فاطمې د شهادت ورځ ده.

امام کاظم(ع) په یوه روایت کې د فاطمې(س) شهادت روښانه کړی دی د امام صادق(ع) په يو روايت کښې د فاطمې(س) د شهادت علت د قنفذ د تورې کاش سره ګوزار دی چې د محسن د سقط او هغې بي­بي د بيمارۍ سبب شوی دی او بیا د هغې د شهادت سبب شوی دی.

د ځینو څیړونکو په وینا، د فاطمې دا وصیت چې په پټه توګه د هغې جسد ښخ کړی شي، د خلافت په وړاندې د هغې وروستی سیاسي عمل و.

د ښخولو ځای

اصلي مقاله: د حضرت فاطمه(س) د ښخولو ځای

حضرت فاطمې له شهادته مخکې وصيت کړی و چې نه غواړي هغه خلک چې پر هغې یې ظلم کړی او د هغې د غضب لامل شوي دي د هغې پر جنازې کې ګډون وکړي. له همدې امله يې غوښتلي وو چې د هغې جنازه او دفن دې په پټه وکړی شي او د هغې د ښخولو ځاى دې پټ وساتلی شي. د مورخينو په وينا، علي(ع) خپلې مېرمنې ته د اسماء بنت عميس په مرسته غسل ور​کړ او د هغې پر جسد يې په خپله لمونځ وکړ. له امام علی(ع) نه علاوه څو نورو خلقو هم په دغه لمانځه کښې ګډون وکړ چې د خلقو د شمېر او نومونو په باره کښې اختلاف دی. تاریخي سرچینو له مخې امام حسن، امام حسین، عباس بن عبدالمطلب، مقداد، سلمان، ابوذر، عمار، عقیل، زبیر، عبدالله بن مسعود او فضل بن عباس په دې لمانځه کې ګډون کړی و.

امام علي(ع) له ښخولو وروسته د قبر نښې له منځه يوړې تر څو قبر يې و نه پيژندل شي. سربېره پر دې چې د قبر دقيق ځای معلوم نه دی، په اړه هم بېلابېل روايتونه دي چې قبر په کومه سیمه کې دی.

• ځينو په روضة النبي د حضرت فاطمې(س) د ښخولو ځاى ګڼلى دى.
• د حضرت فاطمې او امام علی(ع) کور د ښخولو بل ځای ښودل شوی دی. د بني اميه په زمانه کې د مسجد نبوي په پراخوالي سره دا ځای د مسجد يوه برخه شوه.
• ځینو سرچینو په مطلق ډول د بقی قبرستان د حضرت فاطمې د ښخولو ځای بللی دی.
• د عقیل بن ابی طالب کور بل ځای دی چې سرچینې یې د فاطمې د ښخولو ځای ګڼي د عقیل کور یو لوی کور دی چې د بقیع هدیرې ته څېرمه و. او په هغې کې د فاطمه بنت اسد، عباس بن عبدالمطلب او یو شمیر شیعه امامانو(ع) خاورو ته له سپارلو وروسته، دا کور د استوګنې له حالت څخه په عام زیارت ځای بدل شو.

فضیلتونه

اصلي مقاله: د حضرت فاطمې(س) فضیلتونه

د شيعو او سنيانو په روايي، تفسيري او تاريخي سرچینو کې د حضرت زهرا(س) لپاره ډېر فضيلتونه راغلي دي. له دې فضیلتونو څخه ځینې یې قرآني اصل لري لکه د تطهیر آیت او د مباهلې آیت. په دې ډول فضیلتونو کې د آیتونو د نازلیدو شان د پیغمبر د اهل بیتو په اړه دی او فاطمه هم له اهلبیتو(ع) څخه ده. په احادیثو کې هم یو شمیر فضیلتونه ذکر شوي دي لکه د بَضعه او مُحَدَّثه حدیثونه.

عصمت

اصلي مقاله: د حضرت زهرا(س) عصمت

د علامه مجلسي په وينا، شيعه ګان د فاطمې(ص) په عصمت باندې قطعي اجماع لري. د تطهیر آيت، د بضعه حديث او هغه احاديث چې د اهل بيتو(ع) د عصمت څرګندونه کوي د فاطمې(س) د عصمت لپاره دلیلونه ګڼل کیږي. د تزکیې د آیت له مخې، خدای تعالی اراده کړې ده چې اهل بیت(ع) له هر ډول ناپاکۍ او پلیتۍ څخه پاک کړي او د ډیرو شیعه او سني روایتونو له مخې فاطمه د اهل بیتو مصداق ده. د حضرت زهرا(س) د عصمت لازمه دا ده چې هغه د پیغمبرانو او امامانو ځینې ځانګړتیاوې لکه د وینا او چلن حجیت، د تفسیر او د دین د تشریح کولو وړتیا درلوده. او د هغې عملي چلند او دریځونه د حق او باطل د توپیر لپاره معیار دي او همدارنګ د ژوند په ډګرونو کې هم یوه بشپړه بیلګه ګڼل کیږي.

د اهل سنتو په روایي او تاریخي سرچینو هم ځینې روایتونه راغلي دي چې رسول الله(ص) د تطهیر آیت په شهادت سره خپل اهلبیت فاطمه(س)، علي(ع)، حسن(ع) او حسین(ع) له ټولو ګناهونو څخه پاک ګڼلي دي.

عبادت

اصلي مقاله: د حضرت فاطمه(س) لمونځ

فاطمه زهرا(س) هم د رسول الله(ص) په څیر له عبادت سره ډیره مینه درلوده او د خپل ځینې وختونه به یې په لمونځ او مناجات سره تیرول. په ځینې سرچینو کې راغلي دي چې فاطمې(س) غیبي امداد شوی؛ د بېلګې په توګه سلمان فارسي په دې خبره حيران شو چې زهرا(ع) د ژرندې تر څنګ قرآن تلاوتوي او د ژرندې ډبره په خپله راګرځي او په دې اړه يې له رسول الله(ص) سره خبرې وکړې. رسول الله(ص) ځواب ورکړ: «... خدای ج جبرائیل رالیږلی دی چې ژرنده د هغې لپاره وګرځوي». اوږده لمونځونه، شپې روڼول، د ګاونډیانو په شمول د نورو لپاره دعا کول، روژې نیول، د شهیدانو د قبرونو زیارت کول د فاطمه(س) له اخلاقی ځانګړتياوو څخه دي چې د اهل بيتو، ځينو صحابهاو تابعینو په خبرو کې پرې ټينګار شوى دى. په همدې اساس د دعاګانو، او مناجاتو په ځينې کتابونو کې ځینې لمونځونه، دعاګانې او تسبیحات فاطمې(س) ته منسوب شوي دي.

خدای او پیغمبر سره د فاطمې مقام

شیعه او سني عالمانو د شوری سوره د ۲۳ آیت پر بنسټ چې د مودت د آیت په نوم یادیږي، له فاطمې سره مینه او محبت د مسلمانانو لپاره د خدای حکم ګڼلی دی. د مودت په آيت كې د پيغمبر(ص) د رسالت اجر د هغه له خپلوانو سره دوستي او مينه ده، چې مفسرينو هغوي اهل بيتو(ص) یاد کړي دي. د احادیثو له مخې په دې آیت کې د اهل بیت علیهم السلام خپلوان یا (د مفسرینو په قول) فاطمه(س)، علي(ع) او حسنین(ع) دي، له آیه مودت پرته داسې روایتونه له پیغمبر(ص) روایت شوي دي چې هغې پر اساس خدای د فاطمې په غضب غضبناک کیږي او هغې په رضا راضي کیږي.

سید محمد حسن میرجهاني په خپل کتاب «جُنّة العاصمه» کې یو حدیث نقل کړی دی چې د فاطمې د پیدایښت یې د اسمانونو د پیدایښت لامل ګڼلی دی. دا حدیث چې د لولاک حدیث په نامه یادیږي له رسول الله(ص) څخه روایت شوی دی او په دې اساس د اسمانونو پیدا کول د پیغمبر په پیدایښت پورې اړه لري او د پیغمبر(ص) پیدا کیدل د علي(ع) په پیدایښت پورې اړه لري او د پېغمبراکرم(ص) او علي(ع) پيدايښت د فاطمې په پيدايښت پورې اړه لري. ځينې د دې حديث په سند باندې اشکال کوي او محتويات یې د توجيه وړ ګڼي.

پېغمبراکرم(ص) له فاطمې(س) سره ډېره مينه درلوده او د نورو په پرتله يې ډېره مينه او احترام کاوه. په یوه حدیث کې چې د بضعه په حدیث مشهور دی، پیغمبر(ص) فاطمه د خپل بدن ټوټه معرفي کوي او فرمایي: چا چې هغې ته تکلیف ورکړ زه یې خپه کړې یم. دا روايت د لومړيو محدثانو لکه شيخ مفید له شيعه فقهاوو او احمد بن حنبل له سني فقهاوو څخه په بېلابېلو ډولونو نقل شوى دى. کله به چې رسول الله(ص) په سفر روانیده، اخر به يې فاطمې(س) سره الوداع کوله او کله به چې له سفره راستون شو، نو لومړى به يې له فاطمې سره ليدنه کوله.

• د ښځو سرداره

د شيعه او سنيانو په ګڼو رواياتو کې راغلي دي چې فاطمه د جنت له ښځو څخه غوره، د دواړو جهانونو له ښځو څخه غوره او د امت په ښځو کې له ټولو غوره ده.

د مباهله په کیسه کې یوازینۍ غوره شوې ښځه

د نجران له عیسویانو سره د مباهلې په کیسه کې د مسلمانو ښځو تر مینځ یوازې فاطمه(س) له رسول الله(ص) سره د ګډون لپاره غوره شوې وه. دا پیښه د مباهله په آیت کې ذکر شوې ده. د تفسیري، روایي او تاریخي سرچینو له مخې د مباهلې آیت د اهل بیتو علیهم السلام په فضیلت او غوره والي کې نازل شوی دی. فاطمه، امام علي(ع)، امام حسن(ع) او امام حسين(ع) په دې پيښه کښې پيغمبر(ص) سره وو.

د فاطمې له لارې د پیغمبر د نسل دوام

له فاطمې څخه د پیغمبر د نسب دوام او د فاطمې له اولادې څخه د شیعه امامانو ټاکل د هغې بي­بي له فضیلتونو څخه ذکر شوی دی. ځينو مفسرينو په کوثر سوره کې له فاطمې څخه د پېغمبر اکرم د نسب دوام د کوثر د بېلګې په توګه ګڼلى دى، چې د ډېر خېر په معنا دى.

سخاوت

د فاطمې(س) سخاوت د هغې د سلوک له ځانګړتیاوو څخه شمیرل کیږي. له علي(ع) سره په ګډ ژوند کې، کله چې هغه په ​​مناسب اقتصادي حالت کې و، ساده او تل به یې انفاق کاوه. د واده په شپه مسکين ته د نوي کالي صدقه کول. فقیر ته غالۍ بخښل او خپل ټول خوراک مسکينانو، يتيمانو او بنديانو ته ورکول د انفاق له کارونو دي. د روايي او تفسيري راپورونو له مخې وروسته له دې چې فاطمه(ع)، علي(ع) او حسنين(ع) خپل ټول خواړه پرله پسې درې ورځې روژه ماتی پر مهال اړمنو ته ورکړل، د هغوى په وياړ د اطعام آيت نازل شو.

زهد او ساده ژوند

د حضرت فاطمې په جهیزیه کې شپاړس یا نولس جنسونه وو، چې شپاړس یې د کوچني ژوند وسیله وه، کله چې رسول الله(ص) ولید نو دا دعا یې وکړه: «اللّهُمَّ بارِک لِقَومٍ جُلُّ آنِیَتِهِمُ الخَزَفُ» خدایه د هغو کسانو په لوښو او ژوند کې برکت واچوې چې ډېر لوښي یې د کودړي دي.

مُحَدَّثه شونه

له فاطمې(س) سره د فرښتو خبرې کول د هغې له ځانګړنو څخه دي چې د له سببه هغه مُحَدَّثه ونومول شي. د پېغمبر اکرم په زمانه کې او د هغه له وفات وروسته له فاطمې سره د ملائکو خبرې فاطمې ته تسلي ورکولو او د پېغمبراکرم(ص) د راتلونکي نسل په اړه خبر ورکولو لپاره وې. راتلونکې پیښې چې الهي فرښتې به فاطمې ته وویلې امام علي(ع) به هغه لیکلې چې دا لیکل د مصحف فاطمه په نوم وپیژندل شول. په دغه راپور کښې یوازې د یوې فرښتې خبرې ذکر شوی دی او فاطمه(س) یواځی اوریدونکی وه او هغه څه چې فاطمې(س) اوریدلې هغه امام علی(ع) هم اوریدلې او لیکلی دی . له دغې فرښتې سره د ملاقات په وخت کښې د امام علی(ع) شتون د حضرت فاطمې(س) په غوښتنه ؤ. په وافي کتاب کښې د فيض کاشاني په وينا، د دې غوښتنې لامل هغه وېره وه، چې په يوازېتوب کې له پرښتې سره د خبرو پر مهال يې درلوده. خو د الکافي په فوټ نوټ کې چې د علي اکبر غفاري او محمد اخوندي په تصحیح سره لیکل شوې دی، د حضرت فاطمې د غوښتنې لامل چې علی(ع) دې موجود وي، دا و چې د فرښتې خبرې ټولې هغې ته یاد نه پاتی کیدې. [یادونه 2]

علم او پوهه

د حضرت فاطمه زهرا(س) د عباداتو، تعلیم، اخلاقو، خاوند سره چلند او داسې نورو برخو کې د نمونې په توګه د شونې لازمه دا ده چې له ځانګړي علمي پوهې او کمالاتو څخه برخه منه وي ترڅو د دې په رڼا کې مراجعین د مختلفو علمي اړتیاوو ځواب ووایي. د حضرت فاطمې(س) د زيارت په يوه برخه کې هغې بي­بي ته دا رنګ سلام اچول شوی دی: «السَّلاَمُ عَلَیْکِ أَیَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِیمَةُ» (پر تا سلام دې وي ای هغې چې له ملايكو ورسره خبرې كړي او ډېره زیاته عالمه یې)

د فاطمې(س) د پوهي او د ديني ادب او اخلاقو مراعات او د سوالګر په وړاندي د هغې بې ساري عاجزي يوه پيښه هغه ده چي له امام حسن عسکري(ع) څخه په يوه روايت کي راغلي دي چي يوه ورځ يوې ښځي حضرت فاطمې ته وويل چې زما مور ناتوانه ده د هغه په ​​لمانځه ته په راتلو کې ستونزه لري نو زه یې رالیږلم چې له تاسو څخه ځواب ترلاسه کړم. حضرت زهرا(س) ورته ځواب ورکړ. بیا هغه ښځې بله پوښتنه وکړه او هغې(س) ورته بیا ځواب ورکړ، ښځې نورې پوښتنې وکړې، تر دې چې لس ځله یې پوښتنه وکړه، په دې وخت کې هغه ښځه شرمنده شوه او ویې ویل، چې ما ته ستړی او خپه کړې، له دې نه زیات ستا مزاحمه نه کیږم او نه دې ستړې کوم. فاطمه(س) ځواب ورکړ چې کومه پوښتنه لرې ویې کړه، بیا یې وفرمایل: که یو سړی په کوم ځای کې د دروند بار وړلو لپاره په کار وګمارل شي او سل زره دیناره معاش واخلي، ایا هغه به خفه شي؟ ښځې ځواب ورکړ چې نه. له دې وروسته فاطمې(س) وفرمايل: زه ستا د هرې پوښتنې د ځواب لپاره ستا اجیره يم او د خداى تعالى په نزد د هغې اجر او ثواب له هغه څه څخه زيات دى چې په دنيا کې دي.

زیارت‌نامه

په ځینو شیعه سرچینو کې له امام صادق(ع) څخه د زهرا(س) لپاره یوه زیارتنامه ذکر شوې ده. د زيارتنامې د متن له مخې، فاطمه(س) له پيدايښته مخكې د خداى له خوا ازمايل شوې وه او په دې امتحان كې صابره وه.

په دې زیارتنامه کې د حضرت زهرا(س) د ولایت منل د ټولو پیغمبرانو او د رسول الله(ص) د منل دي او د هغوی د اطاعت په شان ګڼل شوي دي. همدارنګه د دې زيارت له مخې څوک چې د حضرت زهرا(س) اطاعت وکړي او ثابت قدم وي نو له ګناهونو او کثافاتونو څخه به پاکیږي.

معنوي میراث

حضرت زهرا سلام الله علیها:

مَن اَصعَدَ اِلَی اللهِ خالِصَ عِبادَتِه اَهبَطَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَیهِ اَفضَلَ مَصلَحَتِه (ژباړه: څوك چې خپل رښتيني عبادتونه خداى ته واستوي، لوى څښتن به ورته تر ټولو ښه مصحلت او ګټه ورورسوي.)

د حضرت فاطمې(س) خبرې او عبادي، سیاسي او ټولنیز ژوند د مسلمانانو لپاره د یو میراث په توګه پاتی شوی دی او د مسلمانانو د پام وړ دی او د مسلمانانو په کتابونو کې یې یادونه شوې ده. د فاطمې مصحف، د فدکیه خطبه، د حضرت زهرا تسبیحات او دعاګانې د فاطمې د معنوي میراث یوه برخه ده.

• احادیث د فاطمې(س) د میراث یوه مهمه برخه ده. په دې احادیثو کې دیني، فقهي، اخلاقي او ټولنیز مسایل شامل دي. د هغې ځينې احاديث د شيعه او سني احاديثو په کتابونو کې ذکر شوي دي او يو شمير احاديث یې په مستقل کتابونو کې لکه «مسند فاطمه» او «اخبار فاطمه» په عنوانونو سره تالیف شوي دي. له دغو سرچینو څخه ځينې يې د وخت په تېرېدو سره له منځه تللي دي او يوازې د رجال په کتابونو، ژوند لیکونو او کتاب پیژندونو کې د دغو کتابونو د روايتونه او ليکوالانو په هکله خبرې راغلي دي.

• د فاطمې په مصحف کې هغه مطالب شامل دي چې فاطمې له الهي فرښتې څخه اوریدلي او امام علي(ع) لیکلي دي د شیعو له نظره د فاطمې مصحف له شیعه امامانو سره و او هر امام د خپل ژوند په پای کې بل امام ته سپارلی دی او له امامانو پرته بل چا کتاب ته لاس رسی نه ده درلودلی. دا کتاب اوس د امام زمان(ع) په لاس کې دی.

• د فدکیه خطبه د فاطمې له مشهورو ویناوو څخه ده چې د خلافت د غصب او د فدک د غصب په اړه ده. د فدکیه د خطبې په اړه څو تفسیرونه لیکل شوي دي، چې ډیری یې د زهرا(س) د خطبې شرحه یا د خطبه لُمَّه شرحې (د فدکیه د خطبې بل نوم) یاد شوي دي.

• د فاطمې زهرا(س) تسبیحات هغه ذکر دی چې فاطمې له رسول الله(ص) څخه زده کړ ​​او فاطمه د هغې په زده کولو خوشحاله شوه. په شيعه او سني سرچینو كې فاطمې ته د تسبيحاتو د ورزده کولو په اړه ډېر روايتونه شته او ويل كيږي چې د دې ذكر له اورېدلو وروسته امام علي په هيڅ حالت كې دا ذکر پرې نه ښود.

• د حضرت زهرا لمونځ هغه لمونځونه دي چې فاطمې له پېغمبراکرم(ص) یا جبرائیل څخه زده کړي وو. دغو لمونځونو په ځينو رواياتو او د دعاګانو په کتابونو کې اشاره شوې ده.

• فاطمې(س) ته منسوب شعرونه چې په تاریخي او روایي سرچینو کې راغلي دي. په تاریخي لحاظ دغه شعرونه په دوو دورو پورې تړلي دي: د رسول الله(ص) له وفاته مخکې او له وفاته وروسته. د فاطمې د شعرونو په اړه لیکونه هم خپاره شوي دي.

فاطمه په شیعه کلتور او ادب کې

شیعه فاطمه(س) د خپل رول نمونه ګڼي او د فاطمې(س) سیرت په شیعه کلتور او شیعه ژوند کې جریان لري. ځینې ​​​​مثالونه یې دا دي:

• مهر السنة: د یو روایت له مخې امام جواد(ع) د خپلې میرمنې مهر د حضرت فاطمې(س) د مهر سره برابر کړی، یعنې پنځه سوه درهمه دې مقدار رقم ته مهر السنة ویل کیږي. چې د پیغمبر(ص) د مېرمنو او لوڼو مهر دی.

• د فاطمې ورځې: شیعه ګان د فاطمې د شهادت په ورځو کې د ماتم مراسم ترسره کوي. په ایران کې د حضرت زهرا د شهادت ورځ د جمادی الثاني په دریمه رسمي رخصتي ده او لوی مجتهدان او عالمان په پیاده ماتم کې ګډون کوي.

• د ښځو ورځ: په ایران کې د فاطمې(س) د زوکړې کلیزه (۲۰ جمادي الثاني) د ښځو د ورځې په نوم نومول شوې ده. د ایران خلک خپلو میندو او میرمنو ته په دې ورځ ډالۍ ورکوي او جشن ترسره کوي.

• د واده ورځ: د ایران د اسلامی جمهوریت په جنتری کې د ذی الحجې لومړۍ ورځ د حضرت علی(ع) او فاطمې(س) د واده د کلیزې په نوم نومول شوې ده.

• د بني هاشمو د مالت سمبولیک رغونه: د فاطمی دور په څیر د بني هاشمو د مالت، د بقیع هدیرې او د فاطمې(س) کور په سمبولیک ډول په زاړه ډول جوړیږي او ډیر خلک د دې ځایونو لیدنه کوي.

• د تيټر او تابوت ترسره کول: په دې وروستيو کلونو کې د تيټر، او تابوت او د په سړکونو کې هغه دور نندارې ترسره کیږي لکه «بانوی آب و آئینه»، «بانوی غریب‌نشین» په بي­بي د شهادت په ورځو کې له ځانګړو پروګرامونو څخه دي.

• د نجونو نومول: د هغو شمېرو له مخې چې په 1394 لمریز کال کې د ایران د ملکي ثبت (احصاييه) ادارې له خوا اعلان شوي، د فاطمې او زهرا نومونه په ایران کې د نجونو لپاره په لسو غوره نومونو کې دي. او د 13 میلیونو څخه د زیاتو ایرانیانو نوم فاطمه و.

• د فاطمې(س) اولاد ته منسوبول: د شیعو له فرقو څخه زيديه دا عقيده لري چې امامت او رهبري د هغه چا لپاره ده چې د فاطمې له اولادونو څخه وي. له همدې امله زیدیانو یوازې د هغه یو کس د امام په توګه پيروي کوله او د هغه واکمني یې سمه ګڼله چې کوم د فاطمې(س) له اولاده وي. د زیدیه سربیره، فاطمیانو، چې نوم یې د فاطمې(س) څخه اخیستل شوی، خپل نسب د فاطمې(س) اولاد ته رسوي.

فاطمی ادبیات او شعر

ځینو فارسي شاعرانو او لیکوالانو د فاطمې(س) په اړه ادبي اثار او د هغې په اړه شعرونه لیکلي دي. ځینې ​​په دې باور دي چې د فاطمیون تر ټولو زوړ شعر د هجري پېړۍ په پنځمه پېړۍ پورې اړه لري. په معاصره زمانه کې فاطمي شعر د شاعرانو په منځ کې زيات رواج شوی دى، نو ځکه د فاطمي شعر په عنوان سره مشاعره د هغو شاعرانو په شتون کې ترسره کيږي چې په دې برخه کې يې شعرونه ليکلي دي. د فاطمي شعرونو د ليکلو زياتوالى د ادب په ډګر کې د ځينو څيړونکو د دې سبب شوى دى چې د فاطمي شعر سبک له شعرونو څخه يو ډول سبک وګڼي چې په هغه کې د فاطمې د ژوند او حالت په باب خبرې کیږي.

په معاصرو ادبي اثارو کې «کشتی پهلو گرفته» او «فاطمه فاطمه است» کتابونو ته اشاره کولی شو. د حضرت فاطمه سلام الله علیها د مقام او مرتبې په هکله له مشهورو شعرونو یو د مرحوم آیت الله شیخ محمد حسین غروی اصفهاني چې په کمپاني مشهور دی، شعر دی چې مطلع یې دا ده:

دختر فکر بکر من غنچه لب چو واکند ---- از نمکین کلام خود حق نمک ادا کند

د دې مشهورې قصیدې نور بیتونه دا رنګ دي:

وهم به اوجِ قدسِ ناموس اله کی رسد؟ ---- فهمِ که نعتِ بانوی خلوت کبریا کند؟ ناطقه مرا مگر روح قدس کند مدد ---- تا که ثنای حضرت سیده نسا کند لیله قدر اولیا، نور نهار اصفیا ---- صبح جمال او طلوع از افق عُلا کند بَضعه سید بشر امّ ائمه غُرَر ---- کیست جز او که همسری باشه لافتی کند؟ وحی و نبوّتش نسب، جود و فتوّتش حسب ---- قصّه ای از مروّتش سوره «هل اتی» کند عصمت او حجاب او عفت او نقاب او، ---- سرّ قِدَم حدیث از آن ستر و از آن حیا کند بهر کنیزیش بود زهره کمینه مشتری ---- چشمه خور شود اگر چشم سوی سُها کند «مُفتقرا» متاب رو از در او به هیچ سو ---- زانکه مس وجود را «فضّه» او طلا کند

کتاب پیژندنه

مقالهٔ اصلی: د حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها په اړه د کتابونو لړلیک

د فاطمې(س) په اړه لیکنې د هجرت له لومړیو پیړیو راهیسې د مسلمانانو په ځانګړې توګه د شیعو د پام وړ ګرځیدلې وې. په تقسیم بندۍ کې هغه اثار چې د فاطمې په اړه لیکل شوي یا راټول شوي په دریو برخو ویشل کیدی شي: مستند لیکنې، منقبت لیکنې، او بیوګرافیک یا ژوند لیک.

له هغه مستنداتو او روايي ټولګو څخه چې شیعو لیکلي دي یو د طبری کتاب «دلائل الامامة» له ټولو زوړ مستند دی چې د فاطمه زهرا(س) په هکله لیکل شوی. د شیعو ځینې نور مستندونه دا دي:

• «مسند فاطمة الزهراء» د عزیزالله عطاردي کتاب،

• «مسند فاطمه زهرا» د سید حسین شیخ الاسلامي کتاب،

• «نهج الحیاة» (د فاطمه بي­بي د خبرو ټولګه) د محمد دشتي کتاب،

• «مسند فاطمه» د مهدی جعفري کتاب،

د منقبتونو له کتابونو هم لاندیني څو کتابونو ته اشاره کولی شو:

• «مناقب فاطمة الزهراء و ولدها» د طبري آملي کتاب،

• «فضائل فاطمة الزهراء از نگاه دیگران» د ناصر مکارم شیرازي کتاب،

• «فاطمه زهرا از نظر روایات اهل سنت» د محمد واصف کتاب.

د فاطمه(س) په هکله د اهل سنتو له مستندو د «السقیفه و فدک» د جوهری بصری کتاب ته اشاره کولی شو، او «مَن رُویَ عَن فاطمة مِن اولادِها» د ابن‌عقده جارودي کتاب او «مسند فاطمه» د دارقطني شافعي کتاب او د مناقبو له کتابونو «فضائل فاطمة الزهراء» د حاکم نیشاپوري کتاب، «الثغور الباسمة فی فضائل السیدة فاطمة» د جلال‌الدین سیوطي کتاب او «اتحاف السائل بما لفاطمة من المناقب و الفضائل» د محمدعلي مناوي کتابونو ته اشاره کولی شوو.

د فاطمې(س) پوهنغونډ چې د نظر علی‌اکبر رشاد د نظر لاندې لیکل شوی او په شپږو ټوکونو کې یې د هغه بي­بي ژوندلیک، منزلت، آثار او معارف، او د ښځې او کورنۍ فقهي، حقوقي او ټولنیز بحثونه بیان کړي دي. دا پوهنغونډ په ۱۳۹۴لمریز کال کې کتاب سال حوزه په اوولسم سمینار کې غوره وګرځید.

نمایشي آثار

«بانوی بی‌نشان» د هغه نمایشنامې عنوان دی چې سید حسین فدائي‌حسین هغه د «کشتی پهلو گرفته (کتاب) پر اساس لیکلی ده. دا نمایشنامه څو څو ځلی د ایران په بیلا بیلو ښارونو کې په د فاطمیې ورځې کښې اجرا شوې ده.

«بانوی بهشتی» د هغه انیمیشن نامه ده چې مرکز تولید و نشر دیجیتال انقلاب اسلامی (متنا) له خوا په ١٣٩٧لمیریز کال کې جوړ شوی او خپور شوی دی. په دې انیمیش کې د حضرت فاطمه زهرا(س) شهادت ښودل شوی دی.

سینمایی فلم «بانوی بهشت» چې الی‌کینگ یې ډاریکټر و په ۲۰۲۰ عیسوي کال کې جوړ شوی او ډېر کم نمایش شوی دی.

بهرنۍ اړیکه

• د حضرت زهرا(س) د انټرنټ پوهنغونډ، د حوزه د معلوماتو ډیټابیس(دانشنامه اینترنتی حضرت زهرا(س)، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.)
• د حضرت فاطمې د شخصیت علمي او عملي اړخونه «ابعاد علمی و عملی شخصیت حضرت فاطمه»، عبدالله جوادی آملی.
• د حضرت زهرا(س) شهادت په سني منابعو کې «شهادت حضرت زهرا(س) در منابع اهل سنت»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت الله مکارم شیرازی.
• په سني سرچینو کې د حضرت فاطمه(س) مقام «جایگاه حضرت فاطمه(س) در منابع اهل تسنن».
• انیمیشن "جنتي میرمن" (انیمیشن "بانوی بهشتی")/دانلود.