د امام علي(ع) د کنیتونو او لقبونو لړلیک
- دا مقاله د امام علي(ع) د کنیتونو او لقبونو لړلیک په اړه ده. د امام علي(ع) په اړه د پوهیدو لپاره، امام علي علیه السلام وګورئ.
د امام علي(ع) د کنیتونو او لقبونو لړلیک د امام علي د لقبونو او کنیتونو ټولګه ده چې په ډېرو شیعه سني سرچینو کې راغلي دي. علي اصغر شکوهي د امیر المومنین په نومونو او لقبونو کې تر ۳۰۰[۲] او علامه هادي بن ابراهیم په البروج فی اسماء امیرالمومنین تر۲۹۰[۳] او ثابتی په القاب و صفات مولای متقیان، کتاب کې تر ۵۹۰ زیات نومونه، لقبونه او صفتونه[۴] د امام علي(ع) لپاره بیان کړې دي. قاضي نورالله شوشتري په احقاق الحق و ازهاق الباطل، کې له پېغمبر(ص) څخه د امام علي(ع) لپاره ۲۴۷ لقبونه بیان کړې دي.[۵]
اسدالله، امیرالمؤمنین، زوج البتول، ساقی کوثر، صاحب اللواء، حیدر کرار، یعسوب الدین او ابوتراب د امام علي(ع) له مشهورو لقبونو دي.
د هغه څه مطابق چې په متقدمو او متاخرو سرچینو کې د امام علي(ع) د کنیتونو او القابو په اړه راغلي، د هغو لړ لیک د الفبا تورو په ترتیب سره په دې ډول دي:
کنیتونه
| اَبوالْاَئمّه | اَبوتُراب | ابوالحسن | ابوالحُسین | ابوالحَسَنین |
| اَبو الرّیْحانَتَیْن | ابوالسِبطَین | اَبوشُبَّر | اَبوالشُّهَداء | اَبوالْعِترَه |
| ابوالقاسم | اَبوالْقَصَم (قصم هغه چاته ویل کیږي چې له څه سره ټکره ووهي هغه ځپي)[۶] | اَبومُحمد | اَبوالْمُؤمِنین | اَبوالنّورَیْن |
لقبونه
شیعه ا و اهل سنتو عالمانو په خپلو کتابونو کې د امام علي(ع) لپآره ډېر لقبونه ذکر کړې دي..[۷] [۸] [۹] [۱۰] [۱۱] [۱۲] [۱۳] [۱۴] [۱۵] [۱۶] [۱۷] [۱۸] [۱۹] [۲۰] [۲۱] [۲۲][۲۳] [۲۴] [۲۵]
| لقب | معنا |
|---|---|
| ابوالیَتامی والمساکین | د یتیمانو او مسکینانو پلار |
| اسدالله | د خدای زمری |
| اسدالله الغالب الکرار | د خدای زمری (د میړانې او باتورۍ بېلګه) |
| اَخُ الرّسول | د پېغمبر ورور |
| اَذان | له مشرکانو د خدای او پېغمبر د بېزارۍ اعلان کوونکی |
| اُذُن الله الواعیه | د خدای اورېدونکی غوږ |
| ازْهَدُ الزّاهِدین | دنیا ته تر ټولو زیات بې رغبته زاهد |
| اسـمُ اللهِ الرَضیّ | د خدای خوښ کړی نوم |
| اصَلُ القَدیُم | پخوانی ګوهر |
| امیرالبَرَرة | د نیکانو امیر |
| امیر الجُیُوش | د لښکرونو کوماندان |
| امیرالمؤمنین | د مسلمانانو کوماندان او امیر |
| امیرالنَّحْلِ | د مومنانو او شیعیانو امیر ( د نحل معنا ده د شاتو مچۍ او شعیانو ته د مچۍ سره تشبیه ورکړل شوې ده) |
| امام | لارښود او رهبر |
| امامُ الاَبرار | د نیکانو امام |
| امام الاتقیاء | د متقیانو امام |
| امام الاولیاء | د خدای د دوستانو امام |
| امام الاُمّة | د پېغمبر د امت امام |
| امام البَریّه | د خدای د مخلوقاتو امام |
| امام الحق | د حق او راستۍ امام |
| امام خلق الله | د خدای د مخلوق امام |
| امام الصّالِحین | د صالحانو امام |
| امام القَوم | د خلکو امام |
| امام المتّقین | د متقیانو امام |
| امام المـُخلِصین | د مخلصینو امام |
| امام المرحومین | د رحمت موندونکو او رحمت شوونکو امام |
| امام المسلمین | د مسلمانانو امام |
| امام المؤمنین | د دیندارانو امام |
| امام ذَوِی الألباب | د عقل د خاوندانو امام |
| امام النّاصِحُ | نصیحت کوونکی امام |
| اَمینُ الرّسول | د پېغمبر(ص) رازدار |
| اَنزع البَطین | هغه کس چې له شرکه جدا او له علم او پوهې ډک دی. |
| اَنیسُ المُؤمنین | د مومنانو دوست او ملګری |
| اَورَعُ الْمُبین | د کمالاتو ښکاره کوونکی او تر ټولو زاهد |
| اَوَّلُ العابِدینَ | تر ټولو اول عبادت کوونکی |
| اَوَّلُ القَومِ اسلاما | لومړی کس چې اسلام یې ومانه |
| اَوَّلُ مـَظْلُوم | لومړی کس چې د خدای په لاره کې پرې ظلم وشو |
| اَوَّلُ مـَن آمـَنَ بـِاللهِ | لومړی کس چې په خدای یې ایمان راوړ |
| اَوَّلُ مَن غُصِبَ حَقُّهُ | لومړی کس چې حق یې غصب شو |
| اَعْلَمُ الرّزین | هغه کس چې د علم او پوهې په کمال کې دی |
| آمر بالمعروف | ښو ته بلونکی |
| ابو اللِّواء | د بېرغ څښتن |
| اَشرفُ المَکین | په حسب او نسب کې تر ټولو شریف |
| اَشْجَعُ المَتین | تر ټولو مېړنی او د طاقت او متانت خاوند |
| اَصلَعُ الاَمین | له شرکه لرې او د امت د باور وړ |
| بابُ اللهِ | د خدای د رحمت ور |
| باب الحطّة | د خدای بخښونکی ور |
| بابُ حِکْمَة ربّ العالمین | د پالونکي د علم او حکمت ور |
| بابُ المقام | د مقصود او مقام دروازه |
| باب مدینةُ الْعِلم | د علم د ښار دروازه |
| باب دار الحکمة | د علم او حکمت د ښار دروازه |
| بَحْرُ العِلْمِ المَسجُور | د علم خوټېدونکې او ډکه چینه |
| بَحْرُ العُلُومِ | د علمونو سمندر |
| بَدْرُ المُضیء | ځلانده سپوږمۍ |
| بُرهانُ الْمـُنیر | رڼا ورکوونکی برهان |
| بیضة البَلَد | هغه کس چې په خپل ښار کې یوازې او لوی دی او ساری نه لري او نور په هغه راڅرخي. |
| تالی کتاب الله | د خدای په کتاب پسې تلونکی |
| حَبْلُالله المَتین | د خدای کلکه رسۍ |
| حُجَّةُالله | د خدای حجت |
| حُجَّةُ الأبرار | د نیکانو حجت |
| حُجَّةُ الخِصام | پر دښمني کوونکي غوڅ دلیل |
| حافظ لحدودالله | د الهي حدودو ساتونکی |
| حَیدرة | د زمري په معنا او کنایه ده د میړنتوب |
| حَلیفُ الِمحراب | د محراب ملګری |
| خاتم الوَصیّین | آخري وصی |
| خازِنُ عِلْمِ الله | د خدای د علم خزانه دار |
| خاصَّةُ الله | د خدای غوریز |
| خالِصَةُ الرَّسول | د پېغمبر غورچاڼ |
| خلیفةالله | په ځمکه د خدای خلیفه |
| خلیفة رسولالله | د خدای د رسول خلیفه |
| خیر البریة | د خدای تر ټولو ښه مخلوق |
| خیر الأوصیاء | تر ټولو ښه وصي |
| خاصِفُ النّعل | په پیزار وصله ګنډونکی ( د تواضع کنایه ده) |
| خَلیلَالله | د خدای دوست |
| دابّةُالأرض | له مومنه د کافر جدا کوونکی |
| دَوحَةُ الهاشمیّة | د هاشمي کورنۍ پیاوړې او تانده ونه |
| دَیّانُ الدّین | د قیامت واکمن |
| ذو القَرْنَین هذه الاُمّه | د پېغمبر د امت ذوالقرنین |
| ذو النّورین | د دوو نورونو لرونکی (زینب و امکلثوم) |
| ذِکر | یاد؛ هغه کس چې یادول یې عبادت دی |
| رایةُ الْهُدی | د هدایت بېرغ |
| رُکْنُ الأولیاء | د خدای د دوستانو ستن |
| رَفیق | دوست او ملګری |
| زوج البتول | د فاطمه زهرا (س) مېړه |
| زَینُ الصِّدّیقینَ | د صدیقیانو ښکلا |
| زَیْنُ المُوَحِّدینَ النُّجَباء | د نجیبو موحدینو زینت |
| ساقی کوثر | د کوثر ساقي |
| سامِعُ السِّرِ و النَّجوی | د راز و نیاز اورېدونکی |
| سِدْرَةُ المُنْتَهی | په اسمان کې یوه ونه یا مقام چې په قران او حدیث معراج کې ورته اشاره شوې ده. |
| سراجُ المُنیر | ځلانده څراغ ( د هدایت مشال) |
| سِرُّ الله | د خدای راز |
| سیفالله | د خدای توره |
| سَیْفُ رَسولالله | د خدای د رسول توره |
| سَفینةُ النَّجَاة | د نجات کشتۍ |
| سید العرب | د عربو د قوم مشر |
| سید البَرَرَة | د نیکانو مشر |
| سید المسلمین | د مسلمانانو مشر |
| سید الأوصیاء | د اوصیاوو مشر |
| سید الوصیین | د اوصیاوو مشر او سردار |
| سید النجباء | د نجیبانو مشر او ښاغلی |
| سعید | مبارک ، نېکمرغه |
| شاهدٌ لِرَسولِالله | د پېغمبر(ص) لپاره ګواه او دلیل |
| شبیه هارون | د هارون په شان ؛ لکه څنګه چې هارون د موسی ورور و ، علي(ع) هم د پېغمبر(ص) ورور و. |
| شَجَرَةُ التَّقوی | د تقوا پیاوړې ونه |
| شِهابُ الثاقب | څیرونکی شهاب |
| صدیق اکبر | لوی صدیق ( صدیق هغه چاته ویل کیږي چې په کردار او وینا کې رښتینيی او د حق تصدیقوونکی وي. |
| صدّیق اَعظم | ډېر رښتینی |
| صراطُ المستقیم | نېغه لاره |
| صاحب اللواء | د بېرغ خاوند |
| صاحبُ العصاء | د خلکو مولا |
| صاحب القَضایا | د قضاوتونو څښتن |
| صالح المؤمنین | په مومنانوکې تر ټولو ښه .(د تحریم سورې په ۴ ایت کې د ځینو شیعه[۲۶] [۲۷] او سنی[۲۸] مفسرانو په قول ، له صالح المومنین نه مطلب امام علي دی) |
| صَفْوَة اللّه | د خدای وفادار دوست |
| طَریقُ المُستقیم | نېغه لاره |
| عَلَمُ التُّقی | د پرهیزګارۍ جنډا |
| عَلَم الهادی | د هدایت بېرغ |
| عَمُودُ الدِّین | د دین ستنه |
| عُروَةُ الله الوُثقی | د خدای پیاوړې رسۍ |
| عِصمَةُ الأولیاء | د خدای د ولیانو زمام |
| عـَیبَةُ عـِلْمِ الله | د خدای د علم راز لرونکی |
| غُرّةُ المهاجرین | د مهاجرانو مخکښ |
| فاروق | له باطله د حق جدا او ښکاره کوونکی |
| فاصل القَضَاء | هغه کس چې په قضاوتونو کې قطعي حکم کوي. |
| فارِسُ العَرَب | عرب جنګیالی |
| قرآن ناطق | غږېدونکی قرآن |
| قائد | رهبر او لارښود |
| قائدُ الغُرِّ المُحَجَّلین | د سپین مخو او ښایستوکو قاید |
| قائدُ الاُمّة الی الجنة | د جنت په لور د امت امام |
| قائدُ المُتّقین | د متقیانو قاید |
| قائدُ البَرَرَة | د نیکانو قاید |
| قاصِمُ الکَفرَةِ | د کافرانو ماتوونکی |
| قَسیمُ الجَنَّة و النَّار | د جنت او دوزخ ویشونکی |
| قَصْدُ السَّبِیل | نېغې او سمې لارې ته هدایتوونکی |
| قاتِلُ الفَجَرَة | د فاجرانو او جنایتکارانو ختموونکی |
| قاتِلُ النّاکِثین و المارِقین و القاسِطین | د ناکثیونو، مارقینو او قاسطینو ختموونکی |
| قَاضِی دَیْنِ رسولالله | د خدای د پېغمبر د پورونو پرې کوونکی |
| قَرْمُ الْحَدِیدُ | لوی سړی |
| کاشِفُ الْکرُوب | د غمونو لرې کوونکی |
| کرّار غیر الفرّار | داسې حمله کوونکی چې نه تښتي |
| کَنَفُ الفُقَراء | د بېوزلو ملاتړی |
| لِسانُ الصّدق | رښتیا ویونکې ژبه |
| مرتضی | خوښ شوی (خدای خوښ کړی او ترې راضي دی) |
| مُختار | غوره شوی (ځکه چې خدای تعالی هغه ډېر ښه کس غوره کړی دی) |
| مَنهَجُ الواضِح | ښکاره لاره |
| محَجَّة البیضاء | څرګنده لاره |
| محَجَّة الکبرَی | لویه لاره |
| محَجَّة الواضِحَةُ | واضحه لاره |
| مَظْهَرُ العَجائب | د حیرانتیاوو بېلګه |
| مُنْفِق | انفاق کوونکی |
| مُشْتَریٰ نَفْسَه | هغه کس چې خپل ځان (د خدای د رضا لپاره ) خرڅوي (د لیلة المبیت آیت ته اشاره) |
| مَعْدِنُ الحِکْمَة | د حکمت معدن |
| مولی | سردار او مولا |
| مُنْجِز الْوَعْدِ | هغه څوک چې په خپله وعده عمل کوي. |
| مَارِدُ الْجَانِّ | |
| مولی کلّ مؤمن و مؤمنة | د هر مومن او مومنې مولا |
| مُفَرّجُ الکَرب | د غم او خپګان لرې کوونکی |
| مِحْنَةُ الْکبْرَی | لوی امتحان |
| مُهْلِک الْجَان | د پېریانو وژونکی |
| مُفْتِی الْقُرُون | په ټولو پېړیو کې فتوا ورکوونکی |
| مُکِرُّ الْکرَّات | بیا بیا حمله کوونکی |
| مُدِیلُ الدَّوْلَات | د حکومتونو ځای په ځای کوونکی |
| مُبیدُ الشرک | د شرک تباه کوونکی |
| مَولَی الْمؤمنین | د مومنانو مولا |
| میزانُ الأعْـمال | د عملونو میزان |
| نَبَأُ العَظیم | لوی خبر |
| نَقْدُ السّبیل | |
| نعمة | الهي نعمت |
| ناهی عَنِ المُنکَر | له بدیو منع کوونکی |
| ناصرُ لِدینِالله | د خدای د دین مرستیال |
| نَفْسُ الرّسول | د پېغمبر(ص) نفس |
| وَصی | ولی او سرپرست |
| وَفیّ | هغه څوک چې خپله وعده پوره کوي. |
| وجه الله | د خدای جلوه او د خدای ښودونکې هنداره |
| وزیر | د پېغمبر(ص) جانشین |
| ولیالله | د خدای له خوا ولي او سرپرست |
| هادی | هدایتوونکی |
| یَعسوبُ الدّین | د مومنانو سرپرست |
یوازینې لیکنه
اَسماءُ و اَلقابُ اَمیرِالْمؤمنین علیِّ بْنِ ابي طالب(ع) کتاب، په عربۍ ژبه او لیک د علي اصغر شکوهي قوچاني، د امام کابو ۲۵۰ لقبونه سره د شرحې پکې راغلي دي. دا کتاب د قدس رضوي آستانې په ۱۳۸۷ لمریز کال کې چاپ کړی دی.[۲۹]
اړونده څېړنې
فوټ نوټ
- ↑ «الضریح المقدس»، شبکة الامام علی(ع) میدیا.
- ↑ شکوهی قوچانی، اسماء و القاب امیرالمومنین، ۱۳۸۵ش.
- ↑ علامه هادی بن ابراهیم، البروج فی اسماء امیرالمؤمنین، ۱۳۸۷ش.
- ↑ ثابتی، القاب و صفات مولای متقیان، ۱۳۷۷ش.
- ↑ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴-۱۰.
- ↑ المعجم الوسیط، واژه قصم
- ↑ رشاد، دانشنامه امام علی،۱۳۷۷ش، ج۱۰، ص۳۳۱ تا ۳۷۵.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۳۳و۳۲۸.
- ↑ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۱ق، ص۹۳.
- ↑ ابن طاووس، الیقین،۱۴۱۳ق، ص ۲۹۱.
- ↑ اسکافی، منتخب الأنوار، ۱۳۸۰ش، ص۵۲ و ۵۳.
- ↑ شاذان بن جبرئیل، الروضة، ۱۴۲۳ق، ص۲۳۲و۲۳۳.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ حموی، أنیس المؤمنین، ۱۳۶۳ش، ص۸۳.
- ↑ سبط بن الجوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ص ۱۶-۵۰.
- ↑ خنجی، وسیلة الخادم، ۱۳۷۵ش، ص۱۱۴.
- ↑ العاصمی، العسل المصفی، ج۲، ص۳۷۱.
- ↑ ابن طاوس، التحصین، ۱۴۱۳ق، ص۵۴۲
- ↑ عاملی، التتمة فی تواریخ الأئمة(ع)، ۱۴۱۲ق، ص۴۷ و ۴۸.
- ↑ ابن شاذان، کتاب الفضائل، ص۱۷۲.
- ↑ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، ح۵۹۲۴، ح ۱۲۵۸.
- ↑ قندوزی، ینابیع المودة، ۱۳۸۴ق، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ طبری، فضائل علی بن ابی طالب و کتاب الولایه، ۱۳۷۹ش، ص۷۵
- ↑ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴-۱۰.
- ↑ شهرابی فراهانی، علی علیه السلام در آیینه نامها، کنیهها و القاب، ۱۳۸۶ش.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۹۳
- ↑ عروسی حویزی، تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۳۷۰، ح۱۰ و ۱۱ و ۱۴.
- ↑ سیوطی، الدّر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۲۴.
- ↑ شکوهی قوچانی، اسماء والقاب امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع)، ۱۳۸۷ش، فهرست و شناسنامه.
سرچينې
- ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
- اسکافی، محمد بن همام، منتخب الأنوار فی تاریخ الأئمة الأطهار علیهم السلام، تحقیق و استداک علی رضا هزار، قم، دلیل ما، ۱۳۸۰ش.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری،دار طوق النجاة، ۱۴۲۲ق.
- برسی، حافظ رجب، مشارق انوار الیقین فی اسرار امیرالمومنین، قم و نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۷۵ش.
- ثابتی، فرزین، القاب و صفات مولای متقیان علی بن ابی طالب(ع)، تهران، نشر سبحان، ۱۳۷۷ش.
- حسینی عاملی، تاج الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، قم، بعثت، ۱۴۱۲ق.
- حموی، محمد بن اسحاق، أنیس المؤمنین، تحقیق میرهاشم محدث، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۶۳ش.
- خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۱۴۱۱ ق.
- خنجی اصفهانی، فضلالله، وسیله الخادم الی المخدوم، قم، انتشارات انصاریان، ۱۳۷۵ش.
- رشاد، علی اکبر، دانشنامه امام علی(ع)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و امدیشه اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة، قم، مجمع جهانی اهل بیت، ۱۴۲۶ق.
- سید بن طاووس، الیقین، قم، موسسه الثقلین لاحیاء التراث الاسلامی، ۱۴۱۳ق.
- شکوهی، علی اصغر، اسماء و القاب امیرالمومنین علی بن ابی طالب، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی استان قدس رضوی، ۱۳۸۵ش.
- شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- شهرابی فراهانی، زهرا، علی علیهالسلام در آیینه نامها، کنیهها و القاب، در مجله سفینه، شماره ۱۴، بهار ۱۳۸۶ش.
- «الضریح المقدس»، شبکة الامام علی(ع) میدیا، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، قم، تحقیق و نشر موسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۷ق.
- طبری، محمد بن جریر، فضائل علی بن ابی طالب و کتاب الولایه، قم انتشارات دلیل، ۱۳۷۹ش.
- عاصمی، احمد بن محمد، العسل المصفی من تهذیب زین الفتی فی شرح سورة هل أتی، قم، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، ۱۴۱۸ق.
- علامه هادی بن ابراهیم، البروج فی اسماء امیرالمومنین، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۷۸ش.
- علی بن طاووس، رضی الدین، التحصین لاسرار مازاد من اخبار کتاب الیقین، قم، موسسه الثقلین لاحیاء التراث الاسلامی، ۱۴۱۳ق.
- قمی، شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین، تحقیق علی شکرچی، قم، مکتبة الامین، ۱۴۲۳ق.
- قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، نجف، چاپخانه حیدریه، ۱۳۸۴ق.