اجل معلق
اَجَل مُعَلّقْ، د انسان د مرګ نه ټاکل شوی او د بدلېدو وړ وخت چې د اجل مُسَمّیٰ (د انسان د مرګ حتمي وخت) په مقابل کې راځي. د علامه طباطبایی په وینا، اجل معلق د هر انسان د بدني شرایطو په اساس د هغه د مرګ وخت دی چې ممکنه ده د بهرنيو اسبابو په وجه زر یا په ځنډ سره راشي.
مفسرانو د قرآن د ځینو ایتونو په ذېل منجمله د انعام سورې د دوهم ایت د دغه برخې «ثُمَّ قَضىَ أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ» په ذیل کې د اجل معلق او اجل مسمي جاجونه کړې ده.
د اسلامي تعلیماتو په اساس، ځینې چارې لکه صدقه، صله رحم، له ګاونډیانو سره ښه سلوک، د ګناه پرېښودل او د امام حسین(ع) زیارت د انسان مرګ ځنډوي. د دې په مقابل کې د ځینو کارونو کول لکه زنا، د مور او پلار ځورول، دروغ قسم او خپلوانو سره د اړیکو غوڅول د عمر د لنډېدو سبب کیږی.
مفهوم پېژندنه
اصلي مقاله: اجل
په عربۍ ژبه کې د هر یو شي زماني پړاو یا یې د پړاو اخر ته «اجل»وایي.[۱] اجل چې کله د انسان په اړه کارول کیږي، د ژوند د ختمېدو د وخت یا هماغه د مرګ د وخت په معنا دی.[۲] په قرآن کې د انسان لپاره د دوو ډوله اجلونو خبره شوې ده: یو د «مسمی» په قید سره او بل بې له قیده چې مفسران هغه ته اجل غیر مسمی، یعنې غیر حتمي قضا[۳] او اجل معلق وایي.[۴]
د علامه طباطبایي په وینا، اجل مسمی، د انسان د مرګ نه بدلیدونکی او حتمي وخت دی چې یوازې خدای له دغه وخته خبر دی. د دې په مقابل کې ا جل معلق، د انسان د مرګ د طبیعي وخت په معنا دی چې پکې د بدلون امکان شته دی.[۵] د هغه په باور، معلق اجل د انسان د بدني شرایطو په اساس د هغه د مرګ وخت دی؛ یعنی یو کس چې د بدني شرایطو او حالاتو په اساس مثلا سل کاله عمر کولی شي د هغه معلق اجل (یعنې د مرګ وخت یې) په سل کلنۍ کې دی؛ خو ممکنه ده د ځینو عواملو په وجه د همدغه کس مرګ زر یا ناوخته وشي او دا د هغه اجل مسمی دی.[۶]
همداراز وګورئ: اجل مسمی
د معلق اجل د مسالې د جوړېدو سرچینه
د اجل معلق او اجل مسمي په اړه بحثونه د قرآن د ایتونو منجمله د انعام سورې د دوهم ایت په ذیل کې رامینځته شوي دي[۷] چې پکې د انسان لپاره د دوو اجلونو خبره شوې ده:«هُوَ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضىَ أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ» ( هغه هغه ذات دی چې تاسو یې له خټې وپنځولئ؛ بیا یې یو اجل مقرر کړ او ټاکل شوی اجل د هغه په نزد دی.)
د دغه ایت له مخې ځینو مفسرانو ویلي چې: د انسان لپاره دوه اجله دي یو حتمي او امرو مرو او بل غیر حتمي:[۸] لومړی هماغه مسمی اجل دی چې په همدې نوم په ایت کې راغلی دی او دوهم ته د اجل معلق نوم ورکړی دی.[۹]
البته په ایت کې د دغه دوه ډوله ذکر شویو اجلونو په اړه نور تفسیرونه هم شته دي.[۱۰] د مثال په توګه ویل شوي چې: په ایت کې د اجل مسمی مطلب، له مرګه د قیامت تر پېله پورې د انسان د ژوند دوره ده او له غیر مسمی مطلب، په دنیا کې د انسان د ژوند زماني پړاو دی.[۱۱] همداراز ویل شوي چې: له اجل مسمی مطلب د هغو انسانانو د عمر پای دی چې لا ژوندي دي؛ د یو بل اجل په مقابل کې چې د هغو کسانو د عمر پای دی چې مړه شوې دي.[۱۲]
پر اجل معلق اغېزمن عوامل
د قرآن د ایتونو او حدیثونو له مخې د ځینو کارونو کول، د معلق اجل د ځنډېدو یا رامخکې کېدو سبب کیږي.[۱۳] سید محمد حسین طباطبایي د نوح سورې د دریم او څلورم ایت په استناد، لیکلی دي: د خدای عبادت، تقوا او د پېغمبر اطاعت، مرګ ځنډوي.[۱۴]
شیخ طوسي له امام صادق(ع) نقل کړې چې« هغه کسان چې د خپلو ګناهانو په وجه مړه کیږي، تر هغو کسانو زیات دي چې په طبیعي مرګ مري او کوم کسان چې د نیکیو په وجه یې عمرونه اوږدیږي، تر هغو کسانو زیات دي چې په طبیعي توګه یې عمر زیات دی»[۱۵]
په اسلامي روایتونو کې څو څیزونه لکه صدقه، صله رحم، له ګاونډیانو سره ښه سلوک، د ګناه پرېښودل، د امام حسین(ع) زیارت، زیات شکر اېستل او له هر لمانځه وروسته د توحید سورې قرائت له معلق اجل ځنډوي.[۱۶] همداراز د ځینو ګناهونو کول لکه زنا، د مور او پلار ځورول، دروغ قسم او له خپلوانو سره د اړیکو غوڅول اجل معلق رامخکې کوي.[۱۷]
اړونده لیکنې
فوټ نوټ
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ذیل واژه «اجل».
- ↑ ابوطالبی، «اجل»، ص۱۶۱.
- ↑ بیات، «اجل معلق و اجل مسمی از منظر آیات و تجلی آن در روایات»، ص۸.
- ↑ وګوزئ: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۹ و ج۱۲، ص۳۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۰.
- ↑ د بېلګه په توګه وګورئ: طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۳و۴۲۴؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۸تا۱۰.
- ↑ وګورئ: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۹؛
- ↑ نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۹؛
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۳و۴۲۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۳.
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۴.
- ↑ ابوطالبی، «اجل»، ص۱۶۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۲۸.
- ↑ شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۰۵.
- ↑ ابوطالبی، «اجل»، ص۱۶۳.
- ↑ ابوطالبی، «اجل»، ص۱۶۳و۱۶۴.
سرچينې
- ابوطالبی، «اجل»، دایرةالمعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- بیات، محمدحسین، «اجل معلق و اجل مسمی از منظر آیات و تجلی آن در روایات»، سراج منیر، ش۲۲، ۱۳۹۵ش.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، تصحیح: مؤسسه البعثه، الامالی، قم، دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.
- قرشی، علیاکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب اسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.