تحدي

دا مقاله د تدوین په حال کې ده!

تَحَدّی، د پېغمبرانو له خوا د خپل نبوت مخالفانو ته چیلنج یا بلنه ورکول چې د هغوي د معجزو په شان معجزه راوړي. تحدي د معجزې په ذریعه د پېغمبر د نبوت د اثبات لپاره کیږي. د قرآن په شپږو ایتونو کې تحدي شوې چې د تحدي په ایتونو مشهور دي. د تحدي په ایتونو کې د اسلام د پېغمبر(ص) له منکرانو غوښتل شوي چې د قرآن مثال راوړي یا لږ تر لږه د قرآن د سورو په شان یوه سوره راوړي.

د قرآن د تحدي په اړه مختلف نظرونه موجود دي. ځینې باوري دي چې قرآن هم د خپلو ادبیاتو په وسیله او هم یې د مینځ پانګې په وسیله تحدي یا ننګونه کړې خو ځینو بیا ویلي چې قرآن یوازې له ادبي لحاظه تحدي کړې ده.

مفهوم پېژندنه

تحدي د سیال د بې وسۍ د ښکاره کولو لپاره مبارزې ته د هغه بلل دي.[۱] تحدي په قرآني علومو[۲] او اسلامي کلام [۳] کې یوه اصطلاح ده د پېغمبرانو له خوا د خپل نبوت مخالفانو ته د چیلنج یا بلنه ورکولو په معنا چې د هغوي د معجزو په شان معجزه راوړي.[۴]

تحدي د معجزې شرط

د اهل سنتو د شپږمې قمري پېړۍ د متکلم عضدالدین ایجي په وینا، ځینو متکلمانو تحدي د معجزې له شروطو ګڼلې او د نابغه کسانو یا د اولیاوو له کراماتو سره د پېغمبرانو د معجزې فرق یې په دې کې ګڼلی چې معجزه له تحدي او ننګونې سره یو ځای وي خو غیر معجزه بې تحدي هم کیږي.[۵] ویل شوي چې حتی هغوي هم چې د معجزې په تعریف کې یې د تحدي قید نه دی ذکر کړی، د نورو ټکیو په استفادې سره همدې مطلب ته اشاره لرله.[۶]

سره له دې، ځینې متکلمان په دې باور دي چې د معجزې په تعریف کې د تحدي قید، اول دا چې له قرآن، سنت اجماع او عقله کوم دلیل نه لري او دوهمه دا چې سبب کیږي د پېغمبر (ص) ډېرې معجزې چې تحدي ورسره نه وه معجزه ونه ګڼل شي.[۷]

د قرآن تحدي

اصلی مقاله: د تحدي ایتونه

د قرآن په شپږو ایتونو کې د قرآن د معجزه والي او د پېغمبر (ص) د نبوت د رښتیاوالي د اثبات لپاره تحدي شوې ده. دغه ایتونه تحدي ایتونه نومول شوې دي.[۸] د تحدي له ایتونو په دریو کې، هغه کسانو ته چې قرآن د خدای له خوا نه ګڼي بلنه ورکړل شوې چې د قرآن مثال دې راوړی،[۹] په یو ایت کې، له منکرانو غوښتل شوي چې د قرآن په شان لس سورې راوړي.[۱۰] او په دوو نورو ایتونو کې، د قرآن په شان د یوې سورې د راوړلو ننګونه شوې ده.[۱۱] د تحدي د ایتونو د نزول د بهېر په اړه د څېړاندو په مینځ کې د نظر اختلاف دی.[۱۲]

د قرآن د تحدي په اړه نظرونه

مسلمان عالمان د قرآن د تحدي د څرنګوالي په اړه مختلف نظرونه لري. ځینې په دې باور دي چې د قرآن تحدي یوازې ادبي اړه لري؛ یعنې مخالفان چیلنج شوي چې د قرآن د فصاحت او بلاغت په سویه یو متن راوړي؛[۱۳] خو د قرآن د مفسر علامه طباطبایي (وفات ۱۳۶۰ل) په شان کسانو په باور، د قرآن په تحدي کې هر هغه څه شاملیږي چې قرآن یې لري؛ لکه: علم او معرفت، د پېِغمبر (ص) امي والی، غیبي خبرونه، په قرآن کې د اختلاف نیشتوالی او د قرآن بلاغت.[۱۴]

قرآن څېړاندي محمدهادی معرفت (وفات ۱۳۸۵ش) د لومړي نظر په ردولو سره لیکلي دي: که تحدي د قرآن په الفاظو پورې رالنډه وه خدای به یوازې په عربو پورې منحصره کړې وه او په مطلق ډول به یې نه راوړه؛ د قرآن تحدي او چیلنج باید په داسې شي وي چې عمومیت ولري او په یو خاص وخت او ځای پورې محدود نه وي.[۱۵]

صرفه نظریه

ځینو متکلمانو د قرآن د تحدي لپاره بله معنا ذکر کړې ده. د هغوي په نظر د قرآن تحدي په دې معنا ده چې که یو کس له قرآن سره د ټکر اراده لرله او فیصله یې وکړه چې دې ته ورته متن جوړ کړي، خدای تعالی د انګېزې او محرک او ارادې په سلب کولو او یا د دغه کار لپاره د لازم علم په سلبولو او یا د طاقت په سلبولو سره د دغه کار مخه ونیسي.[۱۶] دغه نظریې ته «صرفه» وایي.[۱۷]

د دغه نظریې مخالفانو په دغه نظر د تنقید لپاره په مختلفو دلیلونو استناد کړی دی منجمله دا چې دا نظر د قرآن په معجزه والي سترګې پټوي او د قرآن د نازلیدلو د وخت د درک په خلاف دی چې قرآن یې معجزه ګڼله.[۱۸]

د قرآن له تحدي سره مقابله

د تفسیري کتابونو او د قرآني علومو د سرچینو په راپور ځینو کسانو هڅه کړې د قرآن له تحدي سره د مقابلې لپاره د هغې په شان ځینې مطالب راوړي. په دغه کسانو کې مُسَیلَمه کذّاب[۱۹] او نضر بن حارث شامل دي[۲۰] د اتمې قمري پېړۍ مفسر ابن کثیر لیکلي دي چې نضر بن حارث د رستم او اسفندیار د کیسو په نقلولو سره د قران د سیال راوړلو ادعا وکړه.[۲۱]

ویل شوي چې عبدالله بن مُقَفَّع د قرآن د مثال راوړلو هڅه کوله خو څه موده پس له دې کاره تېر شو.[۲۲]

همدرازا د یو امریکایي لیکوال چې مستعار نوم یې نصیر الدین ظافر و د «حسن الایجاز فی ابطال الاعجاز»،په نامه په یوې کتابچې کې د حمد او کوثر سورو په تقلید دوه سورې ولیکلې چې ایت الله خویي [۲۳] او د قرآن مفسر رشید رضا [۲۴] هغه رد کړې د رشید رضا په وینا، د دغه سورې لیکوال له عربۍ ژبې نه و خبر.[۲۵] په فارسي مجلو کې هم د «بررسی انتقادی کتاب حسن الایجاز فی ابطال الاعجاز» په نامه یوه مقاله د دغه اثر په نقد کې لیکل شوې ده.[۲۶]

په امریکا کې د «الفرقان الحق» په نامه یو کتاب چې د «الصفی»‌ و «المهدی»په مستعار نوم سره احتمالا د یو یهودي یا مسیحي لیکوال له خوا خپور شو چې لیکوال یې د پېغمبرۍ ادعا نه لري خو د حضرت محمد (ص) په پېغمبرۍ کې د شک پېدا کولو په لټه کې دی[۲۷] او د قرآن په تقلید یا له یهودي او مسیحي تعلیماتو سره د قرآن په ګډولو سره یې ځینې سورې جوړې کړې دي.[۲۸] په دې کتاب ځینې کره کتنې شوې دي؛ منجمله د صالح الخالدي لیکلی «الانتصار للقرآن» کتاب [سرچینې ته اړتیا] په «پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی» کتاب کې په لنډه توګه په دغه کتاب کره کتنه شوې ده.[۲۹]

ځانګړنۍ لیکنې

الإعجاز و التحدی فی القرآن الکریم، کتاب هغه مطالب چې علامه طباطبایي د المیزان په مختلفو ځایونو کې د قرآن د اعجاز او تحدي په اړه بیان کړي، راغونډ کړې دي. دا کتاب قاسم هاشمي تدوین کړی او مؤسسه الأعلمی للمطبوعات چاپ کړی دی.

پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی کتاب هم د سید محمد حسن جواهري په قلم د پژوهشګاه فرهنګ و اندیشه اسلامی خپرنځي کې په ۱۳۹۷ ل کال کې چاپ شوی دی.