قاصعه خطبه

قاصِعَه خطبه د نهج البلاغې له ټولو اوږده خطبه ده په دې کې تعصب او خود پسندي غندل شوې ده. دا خطبه په کوفه کښې د امام علي علیه السلام د واکمنۍ په پای کښې ورکړل شوې وه او اخلاقي او اجتماعي مینځپانګه لري چې خلک له بې ځایه تعصبه او قبیلوی اختلافاتو څخه وژغوري.

علي بن ابي طالب په دې خطبه کې د منفي تعصب په منع کولو بحث کړی او ابليس يې د لومړي کس په توګه معرفي کړی چې قومي او نژادي تعصب يې بیان کړی. په قاصعه خطبې کې د خلکو تر منځ د یووالي ستاینه شوی او د عزت د لاسته راوړلو او دښمن د ماتی ورکولو لازمه له تفرقې او بې اتفاقۍ څخه ځان ساتل ښودل شوي دي.

د دې خطبې ژباړه او تشریح په خپلواکه توګه خپره شوې ده. د نهج البلاغې په نسخو کې د دې خطبې شمېر توپیر لري.

کلی معلومات

د نهج البلاغې په نسخو کې د دې خطبې شمېره

د نسخې نوم	د خطبې شمېره
المعجم المفهرس او صبحي صالح فیض الاسلام او ابن میثم بحراني شرح خوئي او ملا صالح مازندراني شیخ محمد عبده ملا فتح الله کاشاني شرح ابن ابي الحدید فی ظلال نهج البلاغه (محمد جواد مغنیه)	۱۹۲ ۲۳۴ ۱۹۱ ۱۸۵ ۲۷۳ ۲۳۸ ۱۹۰

د شارحانو د وینا په دلیل سره قاصعه خطبه د امام علي(ع) تر ټولو اوږده خطبه ده. په دې خطبه کې وعظونه او ممانعتونه راغلي دي؛ له هغو ځنې د کبر او تعصب منع کول هم دي چې په هغه وخت کې د کوفې په ځوانانو کې موجود وو. ویل شوي دي چې امام علي(ع) دا خطبه په داسې حال کې وویله چې په اوښ سپور و.

د نهج البلاغې په بیلا بیلو نسخو کې د قاصعې خطبې ترتیب په خپلو کې توپیر لري.؛د شیخ محمد عبده په نهج البلاغه دا خطبه ۱۸۵، د محمد جواد مغنیه په شرحه کې ۱۹۰، د سید ابوالقاسم خویي او ملا صالح مازندراني په شرحې کې ۱۹۱، اَلمُعجَمُ الْمُفَهرَس لِاَلفاظ نهج البلاغه او صبحي صالح په نسخه کې 192، د فيض الاسلام نهج البلاغه او ابن ميثم بحراني کې 234، شرح ابن ابي الحديد کې 238، او ملا فتح الله کاشاني کې 273 شمېرې کې راغلې ده.

د دې خطبې د نامې کیښودلو دلیل

د نهج البلاغې شارحان د دې خطبې د نومولو څو لاملونه بیان کړي دي. له هغو ځینې ابن میثم بحراني او قطب الدین راوندي په لاندې ډول ویلي دي:

1. قصع د اوښ شوند وهو په اړه کارول کیږي. کله چې اوښ شوند وهي، له دننه څخه خواړه خولې ته راوړي او بیا یې ژوي او دننه کوي یې، په دې ته هم له دې سببه قاصعه وایي، چې نصیحتونه او ممانعتونه یې له پیله تر پایه تکرارېږي.
2. قصع د وژلو او ټوټه کولو په معنی هم کارول کیږي او قاصعه خطبه داسې ده لکه د ابلیس قاتل او ټوټه ټوټه کوونکی.
3. د قصع يوه معنا ذلت او خواري ده او دا خطبه متکبران سپکوي.

د خطبې د ورکولو سبب

د هغه څه له مخې چې د ابن ابي الحدید او ابن میثم بحراني د نهج البلاغې په شرحه کې راغلي او همدارنګه ناصر مکارم شیرازي په خپل کتاب پیام امام امیرالمومنین کې ذکر کړي دي، قاصعه خطبه د امام علي علیه السلام د خلافت په پای کې صادره شوه. او لامل يې دا و، چې بېلابېل قومونه د ناسمو دلايلو له امله په خپلو منځو کې اختلافونه او جنجالونه لرل او د يو بل وینې یې بهولې. امام علي(ع) په داسې حال کې چې په اوښې سپور و او د کوفې خلکو ته ورغی او هغوی ته یې خطبه ورکړه.

مضمون

د قاصعه خطبه په ټولنیزو، کلامي او اخلاقي مسایلو کې مختلف موضوعات لري. له هغو ځینې د منفي تعصب منع کول، د عاجزۍ نصیحت او همدارنګه د مثبت تعصب ځینې موردونه، د یووالي ستاینه او له اختلاف او تفرقې څخه منع کول او همدارنګه په عبادت سره د بندګانو ازمایښت، تر څو له غرور او ځانته غاوره کیدو څخه لیرې شي.

مثبت او منفي تعصب

• د تعصب نفي: د ابن میثم بحراني په وینا، امام علي(ع) په دغه خطبه کې اوریدونکو ته امر کړی چې د ابلیس له برخلیک څخه عبرت واخلي، چې د تکبر او تعصب له امله یې د هغه نیک عملونه باطل کړل چې د یوې لویې مودې یې ترسره کړی وو. د حسین علي منتظري لیکلي دي چې په دې خطبه کې ابلیس هغه لومړي کس معرفي شوی دی چې له قبیلوي او نژادي تعصب څخه ډک دی او په دې توګه په دې خطبه کې د شیطان له لارې د خلکو ویرول شامل دي.
• د عاجزي یا تواضع ستاینه: امام علي(ع) په دغه خطبه کښې فرمایي چې خدای پاک انسانان په سختیو سره آزمايي چې په زړونو کښې عاجزي رامینځته شي او په نتیجه کښې یې د بخښنې دروازې پرانستی شي او د معافۍ وسیله ورته برابر شي. د دې کار سبب، د حسین علي منتظري په وینا دا دی چې خدای پاک په خپلو بندګانو کې د غرور او کبر عادت لیدل نه غواړي.
• د تعصب مثبت اړخ: د سيد علي نقي فيض الاسلام له قوله، امام علي(ع) د ظلم له غندلو او قبیله پالنې بد بیانولو وروسته، په ښو چارو کې تعصب کول بیانوي؛ په دې کې زغم، د ګاونډي حق ساتل، وعده ساتل، د نېکو خلکو اطاعت، د ظالمانو نافرماني، د احسان زده کړه(نیک کار) او له ظلم څخه لاس اخستل، له وينې تويولو ډډه کول، له خلکو سره عدل او انصاف کول، د غصې زغمل او په ځمکه کې له هلاکت څخه ډډه کول.

وحدت او تفرقه

• د يووالي ستاينه: په قاصعه خطبه کې، د عزت حاصلول، دښمن ته ماتې ورکول، سلامتيا، نعمت او کرامت په دې څيزونو کې بیان شوی دی: له تفرقې او بیلتون څخه ډډه کول، په اتحاد او مینه باندې ټينګار او د نورو دې کار ته هڅول. ابن میثم بحراني په وینا، امام علي(ع) په دین کې اتحاد، اتفاق او یووالی، په دنیا او آخرت کې د سعادت لاس ته راوړلو سبب ګڼلی دی.
• د اختلاف او تفرقې عوامل: د قاصعه خطبې له مخې بايد له تېرو قومونو څخه عبرت واخلو، چې تفرقه څنګه د دوي د زوال لامل شوه. په دې اړه د تفرقې لاملونه په لاندې ډول بیان شوي دي: په زړونو کې د یو بل کینې ساتل، په سینه کې د نفاق تخم کرل، یو له بل څخه پرې کیدل او د یو بل سره له مرستې لاس اخستل.

عبادت سره د بندګانو ازمیښت

د قاصعه خطبې ځينې کلامي ټکي په لاندې ډول دي: خداى د خپلو بندګانو د غرور او کبر له امله هغوى په داسې شيانو ازمويي، چې هغوي پرې نه پوهېږي. له دې پرته که چېری د خداى پېغمبران شتمن او پياوړي خلک واى او ټول ورته د مجبورۍ له سببه تسلیم وې، نو بیا خو ازمېښت معنی نه لره او اجر به باطل شوی و او د اخلاص د نشتوالي شک به په کې و؛ همدارنګ که چیرې کعبه د بې واښو بیابان پر ځای د باغونو او میوو په مینځ کې پرته وې، نو د هغې د زیارت ثواب به لږ وې او ازمیښت په ډېر کم وې.

د هغه څه پر بنسټ چې په دې خطبه کې د عبادت د حکمت په اړه ويل شوي، له دې سببه چې غرور د هر چا په زړونو کې ننوتلی شي، نو ځینې عبادتونه لکه لمونځ، زکات او روژه د خشوع او خضوع لپاره او د کبر له منځه وړو لپاره تشریع شوي دي.

د پيغمبر(ص) او امام علي(ع) تربیت

په دغه خطبه کښې امام علي د د اسلام پیغمبر صلی الله علیه و آله د تربیت شونې طریقه بیانوی او فرمایی چې کله چې پیغمبر(ص) له شودو منعه کړې شو، نو خدای پاک شپه او ورځ له خپلو فرښتو څخه له ټولو لویه فرښته پیغمبر(ص) سره کړه چې له هغې یې ښه اخلاق زده کړل. امام علي(ع) همدارنګ وضاحت کړی دی چې هغه څنګه د پيغمبر(ص) تر لارښوونې لاندې ؤ او له پيغمبر(ص) او د هغه له ميرمنې وروسته دريم کس ؤ چې په اسلام يې ايمان راوړ.

د ابن ميثم بحراني په وينا، د امام علي له دې وينا څخه څو څيزونه ترلاسه کېږي، لکه له پېغمبر اکرم سره د هغه نږدېوالى، او د پيغمبر(ص) په نزد د هغه ځانګړي مقام؛ همدارنګ د امام علي(ع) له پيغمبر اکرم څخه پیروي هم ترې اخستی شو.

د ونې د روانیدو معجزه

په قاصعه خطبه کې د قريشو د مشرانو په غوښتنه د پیغمبر(ص) يوه معجزه بیان شوې ده. په دې کې راغلي دي، چې رسول الله(ص) د بدر او خندق د جګړې په اړه له وړاندوینې وروسته ونې ته وویل چې له خپلو ریښو سره راوځه او ما ته راشه. داسې وشول؛ خو بیا هم قريشو ايمان نه راوړ.

د خطبې نورې سرچینې

د مصادر نهج البلاغه کتاب لیکوال وايي، له سید رضي څخه مخکې د یوې ډلې دغه خطبه په خپلو کتابونو کې راوړې ده. په دوی کې، سید ابن طاووس په کتاب الیقین کې، کلیني په کافي کې(د خطبې ځینې برخې) او صدوق په کتاب مَن لایَحْضُرُهُ الفَقیهُ کې (د خطبې ځینې برخې). له سنیانو څخه زَمَخشری په لومړۍ ټو کې «رَبیعُ‌الاَبرار» او ماوَردی په «اَعلامُ‌النُّبُوّة» د دې خطبې ځینې برخې راوړې دي.

ترجمې او شرحې

قاصعه خطبه سربېره په دې چې د ټولې نهج البلاغې په ژباړو کې راغلې ده خپلواکې ژباړې هم لري؛ لکه « روایتی از سرگذشت انسان در هماوردی با ابلیس» (یعنی ابلیس سره د انسان د تاریخ یو نقل)؛ د قاصعه خطبې ژباړه ده، ژباړن: د نهج البلاغه بنسټ د ژباړې ډله.

د دې خطبې ځینې خپلواکې شرحې دا دي:

1. درس‌هایی از نهج البلاغه؛ قاصعه خطبې شرحه، حسینعلي منتظري.
2. شرح خطبه قاصعه، د یوولسمې او دولسمې پیړۍ له عالمانو، ملا عبدالکریم بن محمد یحیی قزویني.
3. استکبار در نگاه امام علي(ع)؛ د امام علي(ع) د خطبه قاصعه ژباړه او شرحه، راغونډوونکی یدالله احساني.
4. شرحی بر خطبه قاصعه حضرت علي(ع)؛ د اسلامي ټولنې د اتحاد او یووالي او دښمن باندې له دننه او بهر بري لپاره یوه لاره. لیکوال غلام حسین کمیلي.

د قاصعه خطبه متن او ژباړه:

د قاصعه خطبه متن او ژباړه

متن

ژباړه

اَلْحَمْدُ ل‍لّهِ الَّذِی لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْكِبْرِیاءَ; وَ اخْتَارَهُمَا لِنَفْسِهِ دُونَ خَلْقِهِ، وَ جَعَلَهُمَا حِمی وَ حَرَماً عَلَی غَیرِهِ، وَ اصْطَفَاهُمَا لِجَلاَلِهِ. وَ جَعَلَ ال‍لّعْنَةَ عَلَی مَنْ نَازَعَهُ فِیهِمَا مِنْ عِبَادِهِ. ثُمَّ اخْتَبَرَ بِذلِكَ مَلاَئِكَتَهُ الْمُقَرَّبِینَ، لِیمِیزَ الْمُتَوَاضِعِینَ مِنْهُمْ مِنَ الْمُسْتَکْبِرِینَ، فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ هُوَ الْعَالِمُ بِمُضْمَرَاتِ الْقُلُوبِ، وَ مَحْجُوبَاتِ الْغُیوبِ: (إِنِّی خَالِقٌ بَشَراً مِّنْ طِین * فَإِذَا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُّوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ * فَسَجَدَ الْمَلاَئِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ * إِلاَّ إِبْلِیسَ) اعْتَرَضَتْهُ الْحَمِیةُ فَافْتَخَرَ عَلَی آدَمَ بِخَلْقِهِ، وَ تَعَصَّبَ عَلَیهِ لِاَصْلِهِ. فَعَدُوُّ ال‍لّهِ إِمَامُ الْمُتَعَصِّبِینَ، وَ سَلَفُ الْمُسْتَکْبِرِینَ، الَّذِی وَضَعَ أَسَاسَ الْعَصَبِیةِ، وَ نَازَعَ ال‍لّهَ رِدَاءَ الْجَبْرِیةِ، وَ ادَّرَعَ لِبَاسَ التَّعَزُّزِ، وَ خَلَعَ قِنَاعَ التَّذَلُّلِ. ألاَ تَرَوْنَ كَیفَ صَغَّرَهُ ال‍لّهُ بِتَكَبُّرِهِ، وَ وَضَعَهُ بِتَرَفُّعِهِ، فَجَعَلَهُ فِی الدُّنْیا مَدْحُوراً، وَ اَعَدَّ لَهُ فِی الْاخِرَةِ سَعِیراً؟! لَوْ أَرَادَ ال‍لّهُ أَنْ یخْلُقَ آدَمَ مِنْ نُور یخْطَفُ الْاَبْصارَ ضِیاؤُهُ، وَ یبْهَرُ الْعُقُولَ رُوَاؤُهُ، وَ طِیب یأْخُذُ الْاَنْفَاسَ عَرْفُهُ، لَفَعَلَ. وَ لَوْ فَعَلَ لَظَلَّتْ لَهُ الْاَعْنَاقُ خَاضِعَةً، وَ لَخَفَّتِ الْبَلْوَی فِیهِ عَلَی الْمَلاَئِكَةِ. وَ لكِنَّ ال‍لّهَ سُبْحَانَهُ یبْتَلِی خَلْقَهُ بِبَعْضِ مَا یجْهَلُونَ أَصْلَهُ، تَمْییزاً بِالاِخْتِبَارِ لَهُمْ، وَ نَفْیاً لِلاِسْتِکْبارِ عَنْهُمْ، وَ إِبْعَاداً لِلْخُیلاَءِ مِنْهُمْ. اِحْذَرُوا عِبَادَ ال‍لّهِ عَدُوَّ ال‍لّهِ أَنْ یعْدِیكُمْ بِدَائِهِ، وَ أَنْ یسْتَفِزَّكُمْ بِنِدَائِهِ، وَ أَنْ یجْلِبَ عَلَیكُمْ بِخَیلِهِ وَ رَجِلِهِ. فَلَعَمْرِی لَقَدْ فَوَّقَ لَكُمْ سَهْمَ الْوَعِیدِ، وَ أَغْرَقَ إِلَیكُمْ بِالنَّزْعِ الشَّدِیدِ، وَ رَمَاكُمْ مِنْ مَكَان قَرِیب، فَقَالَ: (رَبِّ بِمآ أَغْوَیتَنِی لاَزَینَنَّ لَهُمْ فِی الْاَرْضِ وَ لاَغْوِینَّهُمْ أَجْمَعِینَ)، فَاعْتَبِرُوا بِمَا كَانَ مِنْ فِعْلِ ال‍لّهِ بِإبْلِیسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِیلَ، وَجَهْدَهُ الْجَهِیدَ، وَ كَانَ قَدْ عَبَدَال‍لّهَ سِتَّةَ آلاَفِ سَنَة، لایدْرَی أَمِنْ سِنِی الدُّنْیا أَمْ مِنْ سِنِی الْاخِرَةِ، عَنْ كِبْرِ سَاعَة وَاحِدَة. فَمَنْ ذَا بَعْدَ إِبْلِیسَ یسْلَمُ عَلَی ال‍لّهِ بِمِثْلِ مَعْصِیتِهِ؟ كَلاَّ، مَا كَانَ ال‍لّهُ سُبْحَانَهُ لِیدْخِلَ الْجَنَّةَ بَشَراً بأَمْر أَخْرَجَ بِهِ مِنْهَا مَلَکاً. إِنَّ حُکْمَهُ فِی أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلِ الْاَرْضِ لَوَاحِدٌ. وَ مَا بَینَ ال‍لّهِ وَ بَینَ أَحَد مِنْ خَلْقِهِ هَوَادَةٌ فِی إِبَاحَةِ حِمی حَرَّمَهُ عَلَی الْعَالَمِینَ. قَذْفاً بِغَیب بَعِید، وَ رَجْماً بِظَنٍّ غَیرِ مُصِیب، صَدَّقَهُ بِهِ أَبْنَاءُ الْحَمِیةِ، وَ إِخْوَانُ الْعَصَبِیةِ، وَ فُرْسَانُ الْكِبْرِ وَ الْجَاهِلِیةِ. حَتَّی إِذَا انْقَادَتْ لَهُ الْجَامِحَةُ مِنْكُمْ، وَ اسْتَحْكَمَتِ الطَّمَاعِیةُ مِنْهُ فِیكُمْ، فَنَجَمَتِ الْحَالُ مِنَ السِّرِّ الْخَفِی إِلَی الْاَمْرِ الْجَلِی، اسْتَفْحَلَ سُلْطَانُهُ عَلَیكُمْ، وَ دَلَفَ بِجُنُودِهِ نَحْوَكُمْ، فَأَقْحَمُوكُمْ وَ لَجَاتِ الذُّلِّ، وَ أَحَلُّوكُمْ وَرَطَاتِ الْقَتْلِ، وَ أَوْطَؤُوكُمْ إِثْخَانَ الْجِرَاحَةِ، طَعْناً فِی عُیونِكُمْ، وَ حَزًّا فِی حُلُوقِكُمْ، وَ دَقًّا لِمَنَاخِرِكُمْ، وَ قَصْداً لِمَقَاتِلِكُمْ، وَ سَوْقاً بِخَزَائِمِ الْقَهْرِ إِلَی النَّارِ الْمُعَدَّةِ لَكُمْ. فَأَصْبَحَ أَعْظَمَ فِی دِینِكُمْ حَرْجاً، وَ أَوْرَی فِی دُنْیاكُمْ قَدْحاً مِنَ الَّذِینَ أَصْبَحْتُمْ لَهُمْ مُنَاصِبِینَ، وَ عَلَیهِمْ مُتَأَلِّبِینَ. فَاجْعَلُوا عَلَیهِ حَدَّكُمْ، وَ لَهُ جَدَّكُمْ. لَعَمْرُ ال‍لّهِ لَقَدْ فَخَرَ عَلَی أَصْلِكُمْ، وَ وَقَعَ فِی حَسَبِكُمْ، وَ دَفَعَ فِی نَسَبِكُمْ، وَ أَجْلَبَ بِخَیلِهِ عَلَیكُمْ، وَ قَصَدَ بِرَجِلِهِ سَبِیلَكُمْ، یقْتَنِصُونَكُمْ بِكُلِّ مَكَان، وَ یضْرِبُونَ مِنْكُمْ كُلَّ بَنَان. لاَتَمْتَنِعُونَ بِحِیلَة، وَ لاتَدْفَعُونَ بِعَزِیمَة، فِی حَوْمَةِ ذُلٍّ، وَ حَلْقَةِ ضِیق، وَ عَرْصَةِ مَوْت، وَ جَوْلَةِ بَلاَء. فَأَطْفِئُوا مَا كَمَنَ فِی قُلُوبِكُمْ مِنْ نِیرَانِ الْعَصَبِیةِ وَ اَحْقَادِ الْجَاهِلِیةِ، فَإِنَّمَا تِلْكَ الْحَمِیةُ تَكُونُ فِی الْمُسْلِمِ مِنْ خَطَرَاتِ الشَّیطَانِ وَ نَخَوَاتِهِ، وَ نَزَغَاتِهِ وَ نَفَثَاتِهِ. وَ اعْتَمِدُوا وَضْعَ التَّذَلُّلِ عَلَی رُؤُوسِكُمْ، وَ إِلْقَاءَ التَعَزُّزِ تَحْتَ أَقْدَامِكُمْ، وَ خَلْعَ التَّكَبُّرِ مِنْ أَعْنَاقِكُمْ، وَاتَّخِذُوا التَّوَاضُعَ مَسْلَحَةً بَینَكُمْ وَ بَینَ عَدُوِّكُمْ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ; فَإِنَّ لَهُ مِنْ كُلِّ أُمَّة جُنُوداً وَ أَعْوَاناً، وَ رَجِلاً وَ فُرْسَاناً، وَ لاتَكُونُوا كَالْمُتَكَبِّرِ عَلَی ابْنِ أُمِّهِ مِنْ غَیرِ مَا فَضْل جَعَلَهُ ال‍لّهُ فِیهِ سِوَی مَا أَلْحَقَتِ الْعَظَمَةُ بِنَفْسِهِ مِنْ عَدَاوَةِ الْحَسَدِ، وَ قَدَحَتِ الْحَمِیةُ فِی قَلْبِهِ مِنْ نَارِ الْغَضَبِ، وَ نَفَخَ الشَّیطَانُ فِی أَنْفِهِ مِنْ رِیحِ الْكِبْرِ الَّذِی أَعْقَبَهُ ال‍لّهُ بِهِ النَّدَامَةَ، وَ أَلْزَمَهُ آثَامَ الْقَاتِلِینَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ. لاَ وَ قَدْ أَمْعَنْتُمْ فِی الْبَغْی، وَ أَفْسَدْتُمْ فِی الْاَرْضِ مُصَارَحَةً ل‍لّهِ بِالْمُنَاصَبَةِ، وَ مُبَارَزَةً لِلْمُؤْمِنینَ بِالْمُحَارَبَةِ. فَال‍لّهَ ال‍لّهَ فِی كِبْرِ الْحَمِیةِ وَ فَخْرِ الْجَاهِلِیةِ! فَإِنَّهُ مَلاَقِحُ الشَّنَآنِ، وَ مَنَافِخُ الشَّیطَانِ، الَّتِی خَدَعَ بِهَا الْاُمَمَ الْمَاضِیةَ، وَ الْقُرُونَ الْخَالِیةَ. حَتَّی أَعْنَقُوا فِی حَنَادِسِ جَهَالَتِهِ، وَ مَهَاوِی ضَلاَلَتِهِ، ذُلُلاً عَنْ سِیاقِهِ، سُلُساً فِی قِیادِهِ. أَمْراً تَشَابَهَتِ الْقُلُوبُ فِیهِ، وَ تَتَابَعَتِ الْقُرُونُ عَلَیهِ، وَ كِبْراً تَضَایقَتِ الصُّدُورُ بِهِ. أَلاَ فَالْحَذَرَ الْحَذَرَ مِنْ طَاعَةِ سَادَاتِكُمْ وَ كُبَرَائِكُمْ! الَّذِینَ تَكَبَّرُوا عَنْ حَسَبِهِمْ، وَ تَرَفَّعُوا فَوْقَ نَسَبِهِمْ، وَ أَلْقَوُا الْهَجِینَةَ عَلَی رَبِّهِمْ، وَ جَاحَدُوا ال‍لّهَ عَلَی مَا صَنَعَ بِهِمْ، مُكَابَرَةً لِقَضَائِهِ، وَ مُغَالَبَةً لاِلاَئِهِ. فَإِنَّهُمْ قَوَاعِدُ أَسَاسِ الْعَصَبِیةِ، وَ دَعَائِمُ أَرْكَانِ الْفِتْنَةِ، وَ سُیوفُ اعْتِزَاءِ الْجَاهِلِیةِ. فَاتَّقُوا ال‍لّهَ وَ لاتَكُونُوا لِنِعَمِهِ عَلَیكُمْ أَضْدَاداً، وَ لالِفَضْلِهِ عِنْدَكُمْ حُسَّاداً. وَ لاتُطِیعُوا الْاَدْعِیاءَ الَّذِینَ شَرِبْتُمْ بِصَفْوِكُمْ كَدَرَهُمْ، وَ خَلَطْتُمْ بِصِحَّتِكُمْ مَرَضَهُمْ، وَ أَدْخَلْتُمْ فِی حَقِّكُمْ بَاطِلَهُمْ، وَ هُمْ أَسَاسُ الْفُسُوقِ، وَ أَحْلاَسُ الْعُقُوقِ. اتَّخَذَهُمْ إِبْلِیسُ مَطَایا ضَلاَل. وَ جُنْداً بِهِمْ یصُولُ عَلَی النَّاسِ، وَ تَرَاجِمَةً ینْطِقُ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ، اسْتِرَاقاً لِعُقُولِكُمْ وَ دُخُولاً فِی عُیونِكُمْ، وَ نَفْثاً فِی أَسْمَاعِكُمْ. فَجَعَلَكُمْ مَرْمَی نَبْلِهِ، وَ مَوْطِئَ قَدَمِهِ، وَ مَأْخَذَ یدِهِ. اِعْتَبِرُوا بِمَا أَصَابَ الْاُمَمَ الْمُسْتَکْبِرِینَ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنْ بَأْسِ ال‍لّهِ وَصَوْلاَتِهِ، وَ وَقَائِعِهِ وَ مَثُلاَتِهِ، وَ اتَّعِظُوا بِمَثَاوِی خُدُودِهِمْ، وَ مَصَارِعِ جُنُوبِهِمْ، وَ اسْتَعِیذُوا بِال‍لّهِ مِنْ لَوَاقِحِ الْكِبْرِ، كَمَا تَسْتَعِیذُونَهُ مِنْ طَوَارِقِ الدَّهْرِ. فَلَوْ رَخَّصَ ال‍لّهُ فِی الْكِبْرِ لِاَحَد مِنْ عِبَادِهِ لَرَخَّصَ فِیهِ لِخَاصَّةِ أَنْبِیائِهِ وَ أَوْلِیائِهِ; وَ لكِنَّهُ سُبْحَانَهُ كَرَّهَ إِلَیهِمُ التَّكَابُرَ، وَ رَضِی لَهُمُ التَّوَاضُعَ، فَأَلْصَقُوا بِالْاَرْضِ خُدُودَهُمْ، وَ عَفَّرُوا فِی التُّرَابِ وُجُوهَهُمْ. وَ خَفَضُوا أَجْنِحَتَهُمْ لِلْمُؤْمِنِینَ، وَ کانُوا قَوْماً مُسْتَضْعَفِینَ. قَدِ اخْتَبَرَهُمُ ال‍لّهُ بِالْمَخْمَصَةِ، وَ ابْتَلاَهُمْ بِالْمَجْهَدَةِ، وَ امْتَحَنَهُمْ بِالْمَخَاوِفِ، وَ مَخَضَهُمْ بِالْمَكَارِهِ. فَلاَ تَعْتَبِرُوا الرِّضَی وَ السُّخْطَ بِالْمَالِ وَ الْوَلَدِ جَهْلاً بِمَواقِعِ الْفِتْنَةِ، وَ الْاِخْتِبَارِ فِی مَوْضِعِ الْغِنَی وَ الْاِقْتِدَارِ، فَقَدْ قَالَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی: (أَیحْسَبُونَ أنَّمَا نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مَّال وَ بَنِینَ * نُسَارِعُ لَهُمْ فِی الْخَیرَاتِ بَلْ لایشْعُرُونَ). فَإِنَّ ال‍لّهَ سُبْحَانَهُ یخْتَبِرُ عِبَادَهُ الْمُسْتَکْبِرِینَ فِی أَنْفُسِهِمْ بِأَوْلِیائِهِ الْمُسْتَضْعَفِینَ فِی أَعْینِهِمْ. لَقَدْ دَخَلَ مُوسَی بْنُ عِمْرَانَ وَ مَعَهُ أَخُوهُ هَارُونَ(علیهما السلام)عَلَی فِرْعَوْنَ، وَ عَلَیهِمَا مَدَارِعُ الصُّوفِ، وَ بِأَیدِیهِمَا الْعِصِی، فَشَرَطَا لَهُ إِنْ أَسْلَمَ بَقَاءَ مُلْكِهِ، وَ دَوَامَ عِزِّهِ; فَقَالَ: «أَلاَ تَعْجَبُونَ مِنْ هذَینِ یشْرِطَانِ لِی دَوَامَ الْعِزِّ، وَ بَقَاءَالْمُلْكِ; وَ هُمَا بِمَا تَرَوْنَ مِنْ حَالِ الْفَقْرِ وَ الذُّلِّ، فَهَلاَّ أُلْقِی عَلَیهِمَا أَسَاوِرَةٌ مِنْ ذَهَب»؟ إِعْظَاماً لِلذَّهَبِ وَ جَمْعِهِ، وَ احْتِقَاراً لِلصُّوفِ وَ لُبْسِهِ! وَ لَوْ أَرَادَ ال‍لّهُ سُبْحَانَهُ لِاَنْبِیائِهِ حَیثُ بَعَثَهُمْ أَنْ یفْتَحَ لَهُمْ كُنُوزَ الذِّهْبَانِ، وَ مَعَادِنَ الْعِقْیانِ، وَ مَغَارِسَ الْجِنَانِ، وَ أَنْ یحْشُرَ مَعَهُمْ طُیورَ السَّماءِ وَ وُحُوشَ الْاَرَضِینَ لَفَعَلَ، وَ لَوْ فَعَلَ لَسَقَطَ الْبَلاَءُ، وَ بَطَلَ الْجَزَاءُ، وَ اضْمَحَلَّتِ الْاَنْبَاءُ، وَ لَمَا وَجَبَ لِلْقَابِلِینَ أُجُورُ الْمُبْتَلِینَ، وَ لااسْتَحَقَّ الْمُؤْمِنُونَ ثَوَابَ الُْمحْسِنِینَ، وَ لالَزِمَتِ الْاَسْمَاءُ مَعَانِیهَا. وَ لكِنَّ ال‍لّهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ رُسُلَهُ أُولِی قُوَّة فِی عَزَائِمِهِمْ، وَضَعَفَةً فِیمَا تَرَی الْاَعْینُ مِنْ حَالاَتِهِمْ، مَعَ قَنَاعَة تَمْلاَُ الْقُلُوبَ وَ الْعُیونَ غِنی، وَ خَصَاصَة تَمْلاَُ الْاَبْصَارَ وَ الْاَسْمَاعَ أَذی. لَوْ كَانَتِ الْاَنْبِیاءُ أَهْلَ قُوَّة لاتُرَامُ، وَ عِزَّة لاَتُضَامُ، وَ مُلْک تُمَدُّ نَحْوَهُ أَعْنَاقُ الرِّجَالِ، وَ تُشَدُّ إِلَیهِ عُقَدُ الرِّحَالِ، لَكَانَ ذلِكَ أَهْوَنَ عَلَی الْخَلْقِ فِی الإِعْتِبَارِ، وَ أَبْعَدَ لَهُمْ فِی الإِسْتِکْبَارِ، وَ لاَمَنُوا عَنْ رَهْبَة قَاهِرَة لَهُمْ، أَوْ رَغْبَة مَائِلَة بِهِمْ، فَكَانَتِ النِّیاتُ مُشْتَرَكَةً، وَالْحَسَنَاتُ مُقْتَسَمَةً. وَ لكِنَّ ال‍لّهَ سُبْحَانَهُ أَرَادَ أَنْ یكُونَ الاِتِّبَاعُ لِرُسُلِهِ، وَ التَّصْدِیقُ بِكُتُبِهِ، وَ الْخُشُوعُ لِوَجْهِهِ، وَ الاِسْتِكَانَةُ لِاَمْرِهِ، وَ الاِسْتِسْلاَمُ لِطَاعَتِهِ، أُمُوراً لَهُ خَاصَّةً لاتَشُوبُهَا مِنْ غَیرِهَا شَائِبَةٌ.وَ كُلَّمَا کانَتِ الْبَلْوَی وَ الاِخْتِبَارُ أَعْظَمَ کانَتِ الْمَثُوبَةُ وَ الْجَزَاءُ أَجْزَلَ. ألاَتَرَوْنَ أَنَّ ال‍لّهَ، سُبْحَانَهُ، اخْتَبَرَ الْاَوَّلِینَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ صَلَوَاتُ ال‍لّهِ عَلَیهِ، إِلَی الْاخِرِینَ مِنْ هذَا الْعَالَمِ; بِأَحْجَار لاتَضُرُّ وَ لاتَنْفَعُ، وَ لاتُبْصِرُ وَ لاتَسْمَعُ. فَجَعَلَهَا بَیتَهُ الْحَرَامَ «الَّذِی جَعَلَهُ لِلنَّاسِ قِیاماً». ثُمَّ وَضَعَهُ بِأَوْعَرِ بِقَاعِ الْاَرْضِ حَجَراً، وَ أَقَلِّ نَتَائِقِ الدُّنْیا مَدَراً، وَ أَضْیقِ بُطُونِ الْاَوْدِیةِ قُطْراً. بَینَ جِبَال خَشِنَة، وَ رِمَال دَمِثَة، وَ عُیون وَشِلَة، وَ قُرًی مُنْقَطِعَة; لایزْكُوبِهَا خُفٌّ، وَ لاحَافِرٌ وَ لاظِلْفٌ. ثُمَّ أَمَرَ آدَمَ علیه‌السلام وَ وَلَدَهُ أَنْ یثْنُوا أَعْطَافَهُمْ نَحْوَهُ، فَصَارَ مَثَابَةً لِمُنْتَجَعِ أَسْفَارِهِمْ، وَ غَایةً لِمُلْقَی رِحَالِهِمْ. تَهْوِی إِلَیهِ ثِمَارُ الْاَفْئِدَةِ مِنْ مَفَاوِزِ قِفَار سَحِیقَة وَ مَهَاوِی فِجَاج عَمِیقَة، وَ جَزَائِرِ بِحَار مُنْقَطِعَة، حَتَّی یهُزُّوا مَنَاكِبَهُمْ ذُلُلاً یهَلِّلُونَ ل‍لّهِ حَوْلَهُ، وَ یرْمُلُونَ عَلَی أَقْدَامِهِمْ شُعْثاً غُبْراً لَهُ. قَدْ نَبَذُوا السَّرَابِیلَ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ، وَ شَوَّهُوا بِإِعْفَاءِ الشُّعُورِ مَحَاسِنَ خَلْقِهِمْ، ابْتِلاَءً عَظِیماً، وَ امْتِحَاناً شَدِیداً، وَ اخْتِبَاراً مُبِیناً، وَ تَمْحِیصاً بَلِیغاً، جَعَلَهُ ال‍لّهُ سَبَباً لِرَحْمَتِهِ، وَ وُصْلَةً إِلَی جَنَّتِهِ. لَوْ أَرَادَ سُبْحَانَهُ أَنْ یضَعَ بَیتَهُ الْحَرَامَ، وَ مَشَاعِرَهُ الْعِظَامَ، بَینَ جَنَّات وَ أَنْهَار، وَ سَهْل وَ قَرَار، جَمَّ الْاَشْجَارِ، دَانِی الثِّمَارِ، مُلْتَفَّ الْبُنَی، مُتَّصِلَ الْقُرَی، بَینَ بُرَّة سَمْرَاءَ، وَ رَوْضَة خَضْرَاءَ، وَ أَرْیاف مُحْدِقَة، وَ عِرَاص مُغْدِقَة، وَ رِیاض نَاضِرَة، وَ طُرُق عَامِرَة، لَكَانَ قَدْ صَغُرَ قَدْرُ الْجَزَاءِ عَلَی حَسَبِ ضَعْفِ الْبَلاَءِ. وَ لَوْ كَانَ الْاِسَاسُ الْمَحْمُولُ عَلَیهَا، وَ الْاَحْجَارُ الْمَرْفُوعُ بِهَا، بَینَ زُمُرُّدَة خَضْرَاءَ، وَ یاقُوتَة حَمْرَاءَ، وَ نُور وَ ضِیاء، لَخَفَّفَ ذلِكَ مُصَارَعَةَ الشَّكِّ فِی الصُّدُورِ، وَ لَوَضَعَ مُجَاهَدَةَ إِبْلِیسَ عَنِ الْقُلُوبِ، وَ لَنَفَی مُعْتَلَجَ الرَّیبِ مِنَ النَّاسِ، وَ لكِنَّ ال‍لّهَ یخْتَبِرُ عِبَادَهُ بِأَنْوَاعِ الشَّدَائِدِ، وَ یتَعَبَّدُهُمْ بِأَنْوَاعِ الْمَجَاهِدِ، وَ یبْتَلِیهِمْ بِضُرُوبِ الْمَكَارِهِ، إِخْرَاجاً لِلتَّكَبُّرِ مِنْ قُلُوبِهِمْ، وَ إِسْكَاناً لِلتَّذَلُّلِ فِی نُفُوسِهِمْ، وَ لِیجْعَلَ ذلِكَ أَبْوَاباً فُتُحاً إِلَی فَضْلِهِ، وَ أَسْبَاباً ذُلُلاً لِعَفْوِهِ. اَل‍لّهَ ال‍لّهَ فِی عَاجِلِ الْبَغْی، وَ آجِلِ وَخَامَةِ الظُّلْمِ، وَ سُوءِ عَاقِبَةِ الْكِبْرِ، فَإِنَّهَا مَصْیدَةُ إِبْلِیسَ الْعُظْمَی، وَ مَكِیدَتَهُ الْكُبْرَی، الَّتی تُسَاوِرُ قُلُوبَ الرِّجَالِ مُسَاوَرَةَ السُّمُومِ الْقَاتِلَةِ، فَما تُکْدِی أَبَداً، وَ لاتُشْوِی أَحَداً، لاعَالِماً لِعِلْمِهِ، وَ لامُقِلاًّ فِی طِمْرِهِ. وَ عَنْ ذلِكَ مَا حَرَسَ ال‍لّهُ عِبَادَهُ الْمُؤْمِنِینَ بِالصَّلَوَاتِ وَ الزَّكَوَاتِ، وَ مُجَاهَدَةِ الصِّیامِ فِی الْاَیامِ الْمَفْرُوضَاتِ، تَسْكِیناً لِاَطْرَافِهِمْ، وَ تَخْشِیعاً لِاَبْصَارِهِمْ، وَ تَذْلِیلاً لِنُفُوسِهِمْ، وَ تَخْفِیضاً لِقُلُوبِهِمْ، وَ إِذْهَاباً لِلْخُیلاَءِ عَنْهُمْ، وَ لِمَا فِی ذلِكَ مِنْ تَعْفِیرِ عِتَاقِ الْوُجُوهِ بِالتُّرَابِ تَوَاضُعاً، وَ الْتِصَاقِ كَرَائِمِ الْجَوَارِحِ بِالْاَرْضِ تَصَاغُراً، وَ لُحُوقِ الْبُطُونِ بِالْمُتُونِ مِنَ الصِّیامِ تَذَلُّلاً; مَعَ مَا فِی الزَّكَاةِ مِنْ صَرْفِ ثَمَرَاتِ الْاَرْضِ وَ غَیرِ ذلِكَ إِلَی أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْفَقْرِ. اُنْظُرُوا إِلَی مَا فِی هذِهِ الْاَفْعَالِ مِنْ قَمْعِ نَوَاجِمِ الْفَخْرِ، وَ قَدْعِ طَوَالِعِ الْكِبْرِ. لَقَدْ نَظَرْتُ فَمَا وَجَدْتُ أَحَداً مِنَ الْعَالَمِینَ یتَعَصَّبُ لِشَیء مِنَ الأَشْیاءِ إِلاَّ عَنْ عِلَّةِ تَحْتَمِلُ تَمْوِیهَ الْجُهَلاَءِ، أوْ حُجَّة تَلِیطُ بِعُقُولِ السُّفَهَاءِ غَیرَكُمْ. فَإِنَّكُمْ تَتَعَصَّبُونَ لِاَمْر مَا یعْرَفُ لَهُ سَبَبٌ وَ لاعِلَّةٌ. أَمَّا إِبْلِیسُ فَتَعَصَّبَ عَلَی آدَمَ لِاَصْلِهِ، وَ طَعَنَ عَلَیهِ فِی خِلْقَتِهِ، فَقَالَ: أَنَا نَارِی وَ أَنْتَ طِینِی. وَ أَمَّا الْاَغْنِیاءُ مِنْ مُتْرَفَةِ الْاُمَمِ، فَتَعَصَّبُوا لاِثَارِ مَوَاقِعِ النِّعَمِ، فَقَالُوا: (نَحْنُ أَکْثَرُ أَمْوَالاً وَ أَوْلاَداً وَ مَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِینَ). إِنْ كَانَ لاَبُدَّ مِنَ الْعَصَبِیةِ فَلْیكُنْ تَعَصُّبُكُمْ لِمَكَارِمِ الْخِصَالِ، وَ مَحَامِدِ الْاَفْعَالِ، وَ مَحَاسِنِ الْاُمُورِ، الَّتی تَفَاضَلَتْ فِیهَا الْمُجَدَاءُ وَ النُّجَدَاءُ مِنْ بُیوتَاتِ الْعَرَبِ وَ یعَاسِیبِ الْقَبَائِلِ; بِالْاَخْلاَقِ الرَّغِیبَةِ، وَالْاَحْلاَمِ الْعَظِیمَةِ، وَ الْاَخْطَارِ الْجَلِیلَةِ، وَ الْاثَارِ الْمَحْمُودَةِ. فَتَعَصَّبُوا لِخِلاَلِ الْحَمْدِ مِنَ الْحِفْظِ لِلْجِوَارِ، وَ الْوَفَاءِ بِالذِّمَامِ، وَالطَّاعَةِ لِلْبِرِّ، وَ الْمَعْصِیةِ لِلْكِبْرِ، وَ الْاَخْذِ بِالْفَضْلِ، وَ الْكَفِّ عَنِ الْبَغْی، وَ الْاِعْظَامِ لِلْقَتْلِ، وَ الْاِنْصَافِ لِلْخَلْقِ، وَ الْكَظْمِ لِلْغَیظِ، وَ اجْتِنَابِ الْفَسَادِ فِی الْاَرْضِ. اِحْذَرُوا مَا نَزَلَ بِالْاُمَمِ قَبْلَكُمْ مِنَ الْمَثُلاَتِ بِسُوءِ الْاَفْعَالِ، وَ ذَمِیمِ الْاَعْمَالِ. فَتَذَكَّرُوا فِی الْخَیرِ وَ الشَّرِّ أَحْوَالَهُمْ، وَ احْذَرُوا أَنْ تَكُونُوا أَمْثَالَهُمْ. فَإِذَا تَفَكَّرْتُمْ فِی تَفَاوُتِ حَالَیهِمْ، فَالْزَمُوا كُلَّ أَمْر لَزِمَتِ الْعِزَّةُ بِهِ شَأْنَهُمْ، وَ زَاحَتِ الْاَعْدَاءُ لَهُ عَنْهُمْ، وَ مُدَّتِ الْعَافِیةُ بِهِ عَلَیهِمْ، وَ انْقَادَتِ النِّعْمَةُ لَهُ مَعَهُمْ، وَ وَصَلَتِ الْكَرَامَةُ عَلَیهِ حَبْلَهُمْ مِنَ الْاِجْتِنَابِ لِلْفُرْقَةِ، وَ ال‍لّزُومِ لِلْاُلْفَةِ، وَ التَّحَاضِّ عَلَیهَا، وَ التَّوَاصِی بِهَا، وَ اجْتَنِبُوا كُلَّ أَمْر كَسَرَ فِقْرَتَهُمْ، وَ أَوْهَنَ مُنَّتَهُمْ; مِنْ تَضَاغُنِ الْقُلُوبِ، وَ تَشَاحُنِ الصُّدُورِ، وَ تَدَابُرِ النُّفُوسِ، وَ تَخَاذُلِ الْاَیدِی. تَدَبَّرُوا أَحْوَالَ الْمَاضِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ قَبْلَكُمْ، كَیفَ كَانُوا فِی حَالِ التَّمْحِیصِ وَ الْبَلاَءِ. أَلَمْ یكُونُوا أَثْقَلَ الْخَلاَئِقِ أَعْبَاءً، وَ أَجْهَدَ العِبَادِ بَلاَءً، وَ أَضْیقَ أَهْلِ الدُّنْیا حَالاً. اتَّخَذَتْهُمُ الْفَرَاعِنَةُ عَبِیداً فَسَامُوهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ، وَجَرَّ عُوهُمُ الْمُرَارَ، فَلَمْ تَبْرَحِ الْحَالُ بِهِمْ فِی ذُلِّ الْهَلَكَةِ وَ قَهْرِ الْغَلَبَةِ، لایجِدُونَ حِیلَةً فِی امْتِنَاع، وَ لاسَبِیلاً إِلَی دِفَاع. حَتَّی إِذَا رَأَی ال‍لّهُ سُبْحَانَهُ جِدَّ الصَّبْرِ مِنْهُمْ عَلَی الْاَذَی فِی مَحَبَّتِهِ، وَ الْاِحْتِمَالَ لِلْمَکْرُوهِ مِنْ خَوْفِهِ، جَعَلَ لَهُمْ مِنْ مَضَایقِ الْبَلاَءِ فَرَجاً، فَأَبْدَلَهُمُ الْعِزَّ مَكَانَ الذُّلِّ، وَ الْاَمْنَ مَکانَ الْخَوْفِ، فَصَارُوا مُلُوکاً حُكَّاماً، وَ أئِمَّةً أَعْلاَماً، وَ قَدْ بَلَغَتِ الْكَرَامَةُ مِنَ ال‍لّهِ لَهُمْ مَا لَمْ تَذْهَبِ الْامَالُ إِلَیهِ بِهِمْ. اُنْظُرُوا كَیفَ كَانُوا حَیثُ كَانَتِ الْاَمْلاَءُ مُجْتَمِعَةً، وَ الْاَهْوَاءُ مُؤْتَلِفَةً، وَ الْقُلُوبُ مُعْتَدِلَةً، وَ الْاَیدِی مُتَرَادِفَةً، وَ السُّیوفُ مُتَنَاصِرَةً، وَ الْبَصَائِرُ نَافِذَةً، وَ الْعَزَائِمُ وَاحِدَةً. أَلَمْ یكُونُوا أَرْبَاباً فِی أَقْطَارِ الْاَرَضِینَ، وَ مُلُوکاً عَلَی رِقَابِ الْعَالَمِینَ! فَانْظُرُوا إِلَی مَا صَارُوا إِلَیهِ فِی آخِرِ أُمُورِهِمْ، حِینَ وَقَعَتِ الْفُرْقَةُ، وَ تَشَتَّتَتِ الْاُلْفَةُ، وَ اخْتَلَفَتِ الْكَلِمَةُ وَالْاَفْئِدَةُ، وَ تَشَعَّبُوا مُخْتَلِفِینَ، وَ تَفَرَّقُوا مُتَحَارِبِینَ، قَدْ خَلَعَ ال‍لّهُ عَنْهُمْ لِبَاسَ كَرَامَتِهِ، وَ سَلَبَهُمْ غَضَارَةَ نِعْمَتِهِ، وَ بَقِی قَصَصُ أَخْبَارِهِمْ فِیكُمْ عِبَراً لِلْمُعْتَبِرِینَ. اِعْتَبِرُوا بِحَالِ وَلَدِ إِسْمَاعِیلَ وَ بَنی إِسْحَاقَ وَ بَنِی إِسْرَائِیلَ(علیهم السلام). فَمَا أَشَدَّ اعْتِدَالَ الْاَحْوَالِ، وَ أَقْرَبَ اشْتِبَاهَ الْاَمْثَالِ! تَأَمَّلُوا أَمْرَهُمْ فِی حَالِ تَشَتُّتِهِمْ وَ تَفَرُّقِهِمْ، لَیالِی كَانَتِ الْاَكَاسِرَةُ وَ الْقَیاصِرَةُ أَرْبَاباً لَهُمْ، یحْتَازُونَهُمْ عَنْ رِیفِ الْافَاقِ، وَ بَحْرِ الْعِرَاقِ، وَ خُضْرَةِ الدُّنْیا، إِلَی مَنابِتِ الشِّیحِ، وَ مَهَافِی الرِّیحِ، وَ نَكَدِ الْمَعَاشِ، فَتَرَكُوهُمْ عَالَةً مَسَاكِینَ إِخْوَانَ دَبَر وَ وَبَر، أَذَلَّ الْاُمَمِ دَاراً، وَ أَجْدَبَهُمْ قَرَاراً، لایأْوُونَ إِلَی جَنَاحِ دَعْوَة یعْتَصِمُونَ بِها، وَ لاإِلَی ظِلِّ أُلْفَة یعْتَمِدُونَ عَلَی عِزِّهَا. فَالْاَحْوَالُ مُضْطَرِبَةٌ، وَ الْاَیدِی مُخْتَلِفَةٌ، وَ الْكَثْرَةُ مُتَفَرِّقَةٌ; فِی بِلاَءِ أَزْل، وَ أَطْبَاقِ جَهْل! مِنْ بَنَات مَوْؤُودَة، وَ أَصْنَام مَعْبُودَة، وَ أَرْحَام مَقْطُوعَة، وَ غَارَات مَشْنُونَة. اُنْظُرُوا إِلَی مَوَاقِعِ نِعَمِ ال‍لّهِ عَلَیهِمْ حِینَ بَعَثَ إِلَیهِمْ رَسُولاً، فَعَقَدَ بِمِلَّتِهِ طَاعَتَهُمْ، وَ جَمَعَ عَلَی دَعْوَتِهِ أُلْفَتَهُمْ: كَیفَ نَشَرَتِ النِّعْمَةُ عَلَیهِمْ جَنَاحَ كَرَامَتِهَا، وَ أَسَالَتْ لَهُمْ جَدَاوِلَ نَعِیمِهَا، وَ الْتَفَّتِ الْمِلَّةُ بِهِمْ فِی عَوَائِدِ بَرَكَتِهَا، فَأَصْبَحُوا فِی نِعْمَتِهَا غَرِقِینَ، وَ فِی خُضْرَةِ عَیشِهَا فَكِهِینَ. قَدْ تَرَبَّعَتِ الْاُمُورُ بِهِمْ، فِی ظِلِّ سُلْطَان قَاهِر، وَ آوَتْهُمُ الْحَالُ إِلَی كَنَفِ عِزٍّ غَالِب، وَ تَعَطَّفَتِ الْاُمُورُ عَلَیهِمْ فِی ذُرَی مُلْک ثَابت. فَهُمْ حُكَّامٌ عَلَی الْعَالَمِینَ، وَ مُلُوکٌ فِی أَطْرَافِ الْاَرَضِینَ. یمْلِكُونَ الْاُمُورَ عَلَی مَنْ كَانَ یمْلِكُهَا عَلَیهِمْ، وَ یمْضُونَ الْاَحْکامَ فِیمَنْ كَانَ یمْضِیهَا فِیهِمْ! لاتُغْمَزُ لَهُمْ قَنَاةٌ، وَ لاتُقْرَعُ لَهُمْ صَفَاةٌ. الاَ وَ إِنَّكُمْ قَدْ نَفَضْتُمْ أَیدِیكُمْ مِنْ حَبْلِ الطَّاعَةِ، وَ ثَلَمْتُمْ حِصْنَ ال‍لّهِ الْمَضْرُوبَ عَلَیكُمْ، بِأَحْکامِ الْجَاهِلِیةِ. فَإِنَّ ال‍لّهَ سُبْحَانَهُ قَدِ امْتَنَّ عَلَی جَمَاعَةِ هذِهِ الْاُمَّةِ فِیمَا عَقَدَ بَینَهُمْ مِنْ حَبْلِ هذِهِ الْاُلْفَةِ الَّتِی ینْتَقِلُونَ فِی ظِلِّهَا، وَ یأْوُونَ إِلَی كَنَفِهَا، بِنِعْمَة لایعْرِفُ أَحَدٌ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ لَهَا قِیمَةً، لِاَنَّها أَرْجَحُ مِنْ كُلِّ ثَمَن، وَ أَجَلُّ مِنْ كُلِّ خَطَر. وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ صِرْتُمْ بَعْدَ الْهِجْرَةِ أَعْرَاباً، وَ بَعْدَ الْمُوَالاَةِ أَحْزَاباً. مَا تَتَعَلَّقُونَ مِنَ الْاِسْلاَمِ إِلاَّ بِاسْمِهِ، وَ لاتَعْرِفُونَ مِنَ الْاِیمَانِ إلاَّ رَسْمَهُ. تَقُولُونَ: النَّارَ وَ لاالْعَارَ! كَأَنَّكُمْ تُرِیدُونَ أَنْ تُکْفِئُوا الْاِسلاَمَ عَلَی وَجْهِهِ انْتِهَاکاً لِحَرِیمِهِ، وَ نَقْضاً لِمِیثَاقِهِ الَّذِی وَضَعَهُ ال‍لّهُ لَكُمْ حَرَماً فِی أَرْضِهِ، وَ أَمْناً بَینَ خَلْقِهِ. وَ إِنَّكُمْ إِنْ لَجَأْتُمْ إِلَی غَیرِهِ حَارَبَكُمْ أَهْلُ الْكُفْرِ، ثُمَّ لاجَبْرَائِیلُ وَلاَ مِیکائِیلُ وَ لامُهَاجِرُونَ وَ لاأَنْصَارٌ ینْصُرُونَكُمْ إِلاَّ الْمُقَارَعَةَ بِالسَّیفِ حَتَّی یحْكُمَ ال‍لّهُ بَینَكُمْ. وَ إِنَّ عِنْدَكُمُ الْاَمْثَالَ مِنْ بَأْسِ ال‍لّهِ وَ قَوَارِعِهِ، وَ أَیامِهِ وَ وَقَائِعِهِ، فَلاَ تَسْتَبْطِئُوا وَعِیدَهُ جَهْلاً بِأَخْذِهِ، وَ تَهَاوُناً بِبَطْشِهِ، وَ یأْساً مِنْ بَأْسِهِ. فَإِنَّ ال‍لّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ یلْعَنِ الْقَرْنَ الْمَاضِی بَینَ أَیدِیكُمْ إِلاَّ لِتَرْكِهِمُ الْاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْی عَنِ الْمُنْكَرِ. فَلَعَنَ ال‍لّهُ السُّفَهَاءَ لِرُكُوبِ الْمَعَاصِی، وَ الْحُلَمَاءَ لِتَرْكِ التَّنَاهِی. أَلاَ وَ قَدْ قَطَعْتُمْ قَیدَ الْاِسْلاَمِ، وَ عَطَّلْتُمْ حُدُودَهُ، وَ أَمَتُّمْ أَحْكَامَهُ. الاَ وَ قَدْ أَمَرَنِی ال‍لّهُ بِقِتَالِ أَهْلِ الْبَغْی وَ النَّکْثِ وَالْفَسَادِ فِی الْاَرْضِ، فَأَمَّا النَّاكِثُونَ فَقَدْ قَاتَلْتُ، وَ أَمَّا الْقَاسِطُونَ فَقَدْ جَاهَدْتُ، وَ أَمَّا الْمَارِقَةُ فَقَدْ دَوَّخْتُ، وَ أَمَّا شَیطَانُ الرَّدْهَةِ فَقَدْ كُفِیتُهُ بِصَعْقَة سُمِعَتْ لَهَا وَجْبَةُ قَلْبِهِ وَ رَجَّةُ صَدْرِهِ، وَ بَقِیتْ بَقِیةٌ مِنْ أَهْلِ الْبَغْی. وَ لَئِنْ أَذِنَ ال‍لّهُ فِی الْكَرَّةِ عَلَیهِمْ لاَُدِیلَنَّ مِنْهُمْ إِلاَّ مَا یتَشَذَّرُ فِی أَطْرَافِ الْبِلاَدِ تَشَذُّراً. أنَا وَضَعْتُ فِی الصِّغَرِ بِكَلاَكِلِ الْعَرَبِ، وَ كَسَرْتُ نَوَاجِمَ قُرُونِ رَبِیعَةَ وَ مُضَرَ. وَ قَدْ عَلِمْتُمْ مَوْضِعِی مِنْ رَسُولِ ال‍لّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ بِالْقَرَابَةِ الْقَرِیبَةِ، وَ الْمَنْزِلَةِ الْخَصیصَةِ. وَضَعَنِی فِی حِجْرِهِ وَ أَنَا وَلَدٌ یضُمُّنِی إِلَی صَدْرِهِ، وَ یکْنُفُنِی فِی فِرَاشِهِ، وَ یمِسُّنِی جَسَدَهُ، وَ یشِمُّنِی عَرْفَهُ. وَ كَانَ یمْضَغُ الشَّیءَ ثُمَّ یلْقِمُنِیهِ، وَ مَا وَجَدَ لِی كَذْبَةً فِی قَوْل، وَ لاخَطْلَةً فِی فِعْل. وَ لَقَدْ قَرَنَ ال‍لّهُ بِهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ مِنْ لَدُنْ أَنْ كَانَ فَطِیماً أَعْظَمَ مَلَک مِنْ مَلاَئِكَتِهِ یسْلُكُ بِهِ طَرِیقَ الْمَكَارِمِ، وَ مَحَاسِنَ أَخْلاَقِ الْعَالَمِ، لَیلَهُ وَ نَهَارَهُ. وَ لَقَدْ كُنْتُ أَتَّبِعُهُ اتِّبَاعَ الْفَصِیلِ أَثَرَ أُمِّهِ، یرْفَعُ لِی فِی كُلِّ یوْم مِنْ أَخْلاَقِهِ عَلَماً، وَ یأْمُرُنِی بِالْاِقْتِدَاءِ بِهِ. وَ لَقَدْ كَانَ یجَاوِرُ فِی كُلِّ سَنَة بِحِرَاءَ فَأَرَاهُ، وَ لایرَاهُ غَیرِی. وَ لَمْ یجْمَعْ بَیتٌ وَاحِدٌ یوْمَئِذ فِی الْاِسْلاَمِ غَیرَ رَسُولِ ال‍لّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ خَدِیجَةَ وَ أَنَا ثَالِثُهُمَا. أَرَی نُورَ الْوَحْی وَ الرِّسَالَةِ، وَ أَشُمُّ رِیحَ النُّبُوَّةِ. وَ لَقَدْ سَمِعْتُ رَنَّةَ الشَّیطَانِ حِینَ نَزَلَ الْوَحْی عَلَیهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ فَقُلْتُ: یا رَسُولَ ال‍لّهِ مَا هذِهِ الرَّنَّةُ؟ فَقَالَ: «هذَا الشَّیطَانُ قَدْ أَیسَ مِنْ عِبَادَتِهِ. إِنَّكَ تَسْمَعُ مَا أَسْمَعُ، وَ تَرَی مَا أَرَی، إِلاَّ أَنَّكَ لَسْتَ بِنَبِی، وَ لكِنَّكَ لَوَزِیرٌ وَ إِنَّكَ لَعَلَی خَیر». لَقَدْ كُنْتُ مَعَهُ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ لَمَّا أَتَاهُ الْمَلاَُ مِنْ قُرَیش، فَقَالُوا لَهُ: یا مُحَمَّدُ، إِنَّكَ قَدِ ادَّعَیتَ عَظِیماً لَمْ یدَّعِهِ آبَاؤُكَ وَ لاأَحَدٌ مِنْ بَیتِكَ، وَ نَحْنُ نَسْأَلُكَ أَمْراً إِنْ أَنْتَ أَجَبْتَنَا إِلَیهِ وَ أَرَیتَنَاهُ، عَلِمْنَا أَنَّكَ نَبِی وَ رَسُولٌ، وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ عَلِمْنَا أَنَّكَ سَاحِرٌ كَذَّابٌ. فَقَالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ: «وَ مَا تَسْأَلُونَ؟» قَالُوا: تَدْعُو لَنَا هذِهِ الشَّجَرَةَ حَتَّی تَنْقَلِعَ بِعُرُوقِهَا وَ تَقِفَ بَینَ یدَیكَ، فَقَالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ: «إِنَّ ال‍لّهَ عَلَی كُلِّ شَیء قَدِیرٌ، فَإِنْ فَعَلَ ال‍لّهُ لَكُمْ ذلِكَ، أَتُؤْمِنُونَ وَ تَشْهَدُونَ بِالْحَقِّ؟» قَالُوا: نَعَمْ، قَالَ: «فَإنِّی سَأُرِیكُمْ مَا تَطْلُبُونَ، وَ إِنِّی لاََعْلَمُ أَنَّكُمْ لاتَفِیئُونَ إِلَی خَیر، وَ إِنَّ فِیكُمْ مَنْ یطْرَحُ فِی الْقَلِیبِ، وَ مَنْ یحَزِّبُ الْاَحْزَابَ». ثُمَّ قَالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ: «یاأیتُهَا الشَّجَرَةُ إِنْ كُنْتِ تُؤْمِنِینَ بِال‍لّهِ وَ الْیوْمِ الْاخِرِ، وَ تَعْلَمِینَ أَنِّی رَسُولُ ال‍لّهِ، فَانْقَلِعِی بِعُرُوقِكِ حَتَّی تَقِفِی بَینَ یدَی بِإِذْنِ ال‍لّهِ». فَوَالَّذِی بَعَثَهُ بِالْحَقِّ لاَنْقَلَعَتْ بِعُرُوقِهَا، وَ جَاءَتْ وَ لَهَا دَوِی شَدِیدٌ، وَ قَصْفٌ كَقَصْفِ أَجْنِحَةِ الطَّیرِ; حَتَّی وَقَفَتْ بَینَ یدَی رَسُولِ ال‍لّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ مُرَفْرِفَةً، وَ أَلْقَتْ بِغُصْنِهَا الْاَعْلَی عَلَی رَسُولِ ال‍لّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ، وَ بِبَعْضِ أَغْصَانِهَا عَلَی مَنْكِبِی، وَ كُنْتُ عَنْ یمِینِهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ، فَلَمَّا نَظَرَ الْقَوْمُ إِلَی ذلِكَ قَالُوا عُلُوًّا وَاسْتِکْبَاراً: فَمُرْهَا فَلْیأْتِكَ نِصْفُهَا وَ یبْقَی نِصْفُهَا، فَأَمَرَهَا بِذلِكَ، فَأَقْبَلَ إِلَیهِ نِصْفُهَا كَأَعْجَبِ إِقْبَال وَ أَشَدِّهِ دَوِیاً، فَكَادَتْ تَلْتَفُّ بِرَسُولِ ال‍لّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ، فَقَالُوا كُفْراً وَ عُتُوّاً: فَمُرْ هذَا النِّصْفَ فَلْیرْجِعْ إِلَی نِصْفِهِ كَمَا كَانَ، فَأَمَرَهُ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ فَرَجَعَ; فقُلْتُ أَنَا: لاإِلهَ إِلاَّ ال‍لّهُ ; إِنِّی أَوَّلُ مُؤْمِن بِكَ یا رَسُولَ ال‍لّهِ، وَ أَوَّلُ مَنْ أَقَرَّ بِأَنَّ الشَّجَرَةَ فَعَلَتْ مَا فَعَلَتْ بِأَمْرِ ال‍لّهِ تَعَالَی تَصْدِیقاً بِنُبُوَّتِكَ، وَ إِجْلاَلاً لِكَلِمَتِكَ. فَقَالَ الْقَوْمُ كُلُّهُمْ: بَلْ سَاحِرٌ كَذَّابٌ، عَجِیبُ السِّحْرِ خفِیفٌ فِیهِ، وَ هَلْ یصَدِّقُكَ فِی أَمْرِكَ إِلاَّ مِثْلُ هذَا! (یعْنُونَنِی). إِنِّی لَمِنْ قَوْم لاتَأْخُذُهُمْ فِی ال‍لّهِ لَوْمَةُ لاَئِم، سِیمَاهُمْ سِیمَا الصِّدِّیقِینَ، وَ كَلاَمُهُمْ كَلاَمُ الْاَبْرَارِ، عُمَّارُ ال‍لّیلِ وَ مَنَارُ النَّهَارِ. مُتَمَسِّكُونَ بِحَبْلِ الْقُرْآنِ، یحْیونَ سُنَنَ ال‍لّهِ وَ سُنَنَ رَسُولِهِ; لایسْتَکْبِرُونَ وَ لایعْلُونَ، وَ لایغُلُّونَ وَ لایفْسِدُونَ. قُلُوبُهُمْ فِی الْجِنَانِ، وَ أَجْسَادُهُمْ فِی الْعَمَلِ.

حمد او ثنا هغه پالونکي لره ده چې د عزت او سترتوب جامه يې واغوسته او دا دوه د کمال صفتونه يې ځانته غوره او له مخلوقاتو وغړول، دا دوه يې د ځان او نورو په مينځ کې پوله وټاکله او د خپل سترتوب او عظمت لپاره يې غوره کړل، او لعنت يې وکړ په هغه چا باندې چې د عزت او لوے والي په ارمان د خداے پاک جنګ ته مټې راونغاړي. له دې امله يې خپله مقربې فرښتې وازماېلې، چې خاکسارې او عاجزې له سرکښو او متکبرو بيلې کړي، سره له دې چې څه په زړونو کې دي او له پټو رازونو خبر دي، فرښتو ته يې وفرمايل:«زۀ غواړم له خاورو يو انسان جوړ کړم نو چې کله يې برابر کړم او روح پکې وپوکم، نو سجده ورته وکړئ ټولو فرښتو سجده وکړه بې له ابليسه» ځکه چې حسد يې وکړ او خپل خلقت يې تر آدمه غوره وګاڼۀ. شېطان له خاورې د آدم د پيدا کېدو په وجه په هغۀ باندې کبر څرګند کړ، او د خپل اصل په وجه چې له اوره دے غاوره شو، نو شيېطان د خداے دښمن، د متعصبانو مشر او د کبرجنو سرخېل دے، چې د تعصب بنسټ يې کېښود، او د خداے پاک د کبريايۍ او سترتوب له جامې سره يې مقابله وکړه، د کبر او لوئۍ جامه يې په تن کړه او د تواضع او تذلل جامه يې وغورځوله، نو نه وينئ چې خداے پاک هغه د ځان د لوے ګڼلو په وجه سپک او وړوکے کړ. او د بلند پروازۍ له امله يې پرېوتے او خوار کړ، نو هغه يې په دنيا کې رټل شوے وګرځوۀ او په آخرت کې يې ورته د دوزخ اور تيار کړ. خداے پاک که اراده کړې وې آدم به يې له داسې نور او رڼا پېدا کړے ؤ چې سترګې وبرېښوي او ښکلا يې عقل اريان دريان کړي، او خوشبوي او پاکي يې له سپېږمو سا اخېستل هېر کړي، او که داسې يې کړې وې نو ټول څټونه به هغه ته ټيټ شوي وو او حضرت آدم ته د فرښتو د سجدې ازمائل به آسان وو، خو خداے تعالی خپل بندګان په داسې چاروازمائي چې هغوي تر ې نه دي خبر چې بد او ښه په ډاګه شي، او له هغوي کبر او ځان مننه لرې کړي، او لوئي ترې وباسي، نو له ابليس سره د خداے پاک له سلوکه عبرت واخلئ او دا ځکه چې پرېمانه عملونه او پرله پسې کوششونه يې په يو کبر سره لاهو کړل، هغه شپږ زره کاله عبادت کړے ؤ چې معلومه نۀ ده د دنيا کلونه وو او که د آخرت  خو د يوې شيبې په تکبر سره يې هر څه لولپه کړل. نو اوس له ابليسه وروسته څوک دي چې همدغه غلطي وکړي او د خداے پاک له غضبه بچ پاتے شي. نه هيڅکله نۀ شي پاتے کېدې. خدا ے تعالی هيڅکله يو انسان د داسې عمل په وجه جنت ته نۀ بيائي د کوم په وجه يې چې يوه فرښته محرومه کړه، په ځمکه او آسمان کې د خداے امر يو شان دے، د خداے او مخلوق په مينځ کې څه خاصه دوستي نيشته چې د هغې په خاطر هغه حرام چې د دنيا په خلکو يې حرام کړي دي حلال کړي. د خداے بندګانو! د خداے پاک له دښمنه خبردار اوسئ، چې په خپلې بيمارۍ مو اخته نۀ کړي،او په خپل غږ مو روان نه کړي، او په خپلو پلو او سپرو ځواکونو سره درباندې بريد ونه کړي، په ځان مې قسم! شيطان ستاسو د ښکار لپاره خطرناک غشي په ليندې کې ايښي او سخت يې راکاږلي او له نزدې يې په نخښه کړې يئ، او خداے پاک ته يې ويلې دي چې: «اے پالونکيه! په دې وجه چې زۀ دې وشړلم، د نيا به يې سترګو ته ښه وبرېښوم او ټول به وغولوم» نو په تياره کې يې غشے ګذار کړ او بې نخښې نيولو يې کاڼے ووېشت خو د ځان مننې بچيانو، د تعصب وروڼو او د جهالت او خود پرستۍ سپرو يې تصديق وکړ او ستاسو سرغړوونکي شيطان ته تسليم شول او د هغۀ طمعو په تاسوکې خپل کار وکړ، او دا حقيقت ټولو ته ښکاره شو،د شيطان ولکه پر ټولو ټينګه شوه او په لښکر سره يې په تاسو يرغل وکړ، او تاسو يې د ذلت ګړنګ ته وغورځولئ، او د وژلې پولو ته يې ورسولئ، او ستاسو په سترګو کې د نېزو په منډلو ستاسو د مريو په پرې کولو او د مازغو په ټکولو سره يې چخڼې کړئ، چې هغه اور ته مو بوځي چې له مخکې تيار شوي دي. نو شيطان ستاسو د ديندارۍ ترټولو خطرناک خنډ، او ستاسو د دنيا لپاره ترټولو تاوانجن او اوربلوونکے کس دے، شېطان ستاسو له هغو غټو دښمنانو څخه دے چې تاسو ورته د ماتې ورکولو لپاره خپلې ملاګانې تړلې دي، اے خلکو! خپله غصه مو په شېطان وباسئ او تعلق ورسره وشلوئ، په خداے قسم! شېطان ستاسو د اصل په وړاندې کبر وکړ او ستاسو حسب نسب ته يې پېغور وکړ، او په خپلو سپرو سره يې په تاسو باندې بريد وکړ، په پليو عسکرو سره يې لارې دروتړلې او هر ځاے چې مو ومومي ښکار کوي مو، او لاسونه پښې درغوڅوي، نه يې په چل او نقشې سره تيت پرک کولې شئ او نه يې په قسمونو سره له خپلې لارې غړولې شئ،ځکه چې د شېطان څار ځاے، سپکوونکے، تنګ او تيارۀ، مرګونے، او د سختيو زانګو ده، نو په زړونو کې مو د تعصب بڅرکي او د جاهليت تربګنۍ ګل کړئ ځکه چې د مسلمان په زړۀ کې کبر او ځان مننې د شېطان آفتونه، غرورونه ، کششونه او وسوسې دي. د خاکسارۍ شمله په سرکړئ او د کبر خولۍ وغورځوئ او د لوئۍ ځنځيرونه له غاړې لرې کړئ، تواضع او عاجزي د ځان او شېطان او د هغۀ د لښکريانو په مينځ کې مورچه وګرځوئ، ځکه چې شېطان په هرې پرګنې کې لښکرې او پلې سپارۀ ملګري لري. او د قابيل په شان مه کېږ ئ چې په ورور باندې يې کبر وکړ، خداے هغه ته لوئي نۀ وه ورکړې بلکې هغۀ ځان لوےګڼۀ او حسد هغه دښمنۍ ته اړ کړ، تعصب يې په زړۀ کې د کينې اور غرغنډه کړ او شېطان يې په مازغوکې د کبر هوا ډکه کړه، او آخر پښېمانه شو، او خداے پاک د قاتلانو ګناه تر قيامته د هغۀ په غاړه واچوله. خبر اوسئ! تاسو په سرکشۍ کې زياتے وکړک، په ځمکه کې مو فساد جوړ کړ او په ښکاره د خداے پاک له بندګانو سره ونښتئ. د خداے لپاره ، دخداے لپاره! له کبر او ځان خوښونې او د جاهليت له کبرونو ځان وساتئ چې د بغض او کينې او د شيطاني وسوسو ځاله ده. چې تېر اولسونه او پخواني قامونه يې وغولول تر دې چې د جهالت په تيارو کې ډوب شول او د هلاکت په ګړنګونو کې وغورزېدل، او ډېر په آسانه هغه ځاے ته چې شېطان غوښتل راکښلې شول، کبر او لوئي هغه څيز دے چې د کبرجنو زړونه يې يو شان کړ ل تر دې چې پيړۍ پيړۍ يې په ټکرونو او وينه بهيولو کې تېرې کړې او سينې له کينو تنګې شوې. خبر اوسئ! خبردار ، خبردار! چې د خپلو هغو لويانو او مشرانو پېروي ونۀ کړئ چې په خپل اصل او نسب نازېږي، او ځان تر هغه څه چې دي لوړ ګڼي، او غلط کارونه د خداے پاک له لورې ګڼي، د خداے د پرېمانه لورينو انکار کوي چې د پروردګار له مشيت سره ټکره ووهي، او په نعمتونو يې سترګې پټې کړي، دوي د جاهليت د تعصب تومنه، د فتنې ستنې او د جاهليت د کبر تورې دي. نو له خدايه وويرېږئ (تقوا اختيار کړئ) او له الهي لورينو او نعمتونو سره ‌‌ډغره مه وهئ، او د هغۀ له فضل او ښندنې سره ځيل مه کوئ، د پرېوتوکسانو پېروي مۀ کوئ، هغه کسان چې تاسو يې خړې اوبۀ له خپلو صفا اوبو سره ګډوئ او څښئ يې او ناروغي يې له خپلې سلامتيا سره يو ځاے کوئ، او باطل يې له خپل حق سره مخلوطوئ، حال دا چې هغوي د هر ډول فسق او بې لارۍ جرړې او د هرې ګناه ملګري دي. شېطان هغوي د خلکو د تېراېستلو لپاره خپلې سورلۍ ګرځولې او په خلکو باندې د يرغل لښکر يې ترې جوړ کړے دے، او د عقلونو د تروړلو او ستاسو په سترګو او غوږونو کې د ننوتلو لپاره يې ويندويان ګرځولي دي، چې تاسو د خپلو غشو نخښه، د خپلو ګامونو لاندې او د خپلو وسوسو لاسوند وګرځوي. اے خلکو! په تېروکبرجنواولسونو له تېرېدونکو، سزاګانو،عذابونو، سختيو، ذلتونو ، سپکاويو او خواريو عبرت واخلئ، او سبق واخلئ له قبرونو او له هغو خاورو يې چې ورلاندې شول،او له ځمکو يې چې ورباندې وغورځېدل، او پناه يوسئ خداے پاک ته له هغو زښتو او بدو نښو چې کبر او غرور يې په زړونو کې ورپيدا کړے هماغه شان چې له سختو پېښو هغه ته پناه وړئ. که خداے پاک د کبر اجازه ورکولې نو خپلو ځانګړو بندګانو، پيغمبرانو اوامامانو ته به يې ورکړې وه، خو خداے پاک هغوي لره کبر ناخوښ او تواضع او خاکساري يې ورلره خوښه کړه، چې تندي په ځمکه لګوي او مخ په خاوره لګوي او د مومنانو په مخکې عاجز کوي،په خپله هم د ټولنې له مستضعفو طبقو څخه دي، چې خداے پاک په لوږه وزماېل، او په بلاګانو يې اخته کړل،او په وېره يې امتحان کړل، او په پرېمانه ستونځو سره يې سوچه کړل، نو مال او اولاد د خداے پاک د خوښې او خواښىنۍ سبب مه ګڼئ چې په بې نيازۍ او وسمنۍ کې د ازمېښتونو له مواردو د ناخبرۍ نخښه ده، ځکه چې لوے خداے وفرمايل:«آيا دوي ګمان کوي چې کوم مال او اولاد مو ورکړ ي دي ډېر زر به هغوي ته نيکۍ برابرې کړي . نه، هغوي نه دي پوه» نو سپېڅلي خداے کبرجن بندګان په خپلو دوستانو سره چې د هغوي په نظر کې بې وسه دي ازمائي، کله چې موسی بن عمران او ورور يې هارون عليهم السلام فرعون ته ورغلل چې وړينې جامې يې په تن او امساګانې يې په لاس کې وې، او له فرعون سره يې شرط وکړ چې که خپل پالونکي ته تسليم شي واکمني او باچاهي به يې تل پاتې شي او عزت به يې خوندي وي، فرعون وويل: «تاسو دغو دووکسانو ته حېرانه نۀ يئ چې زما د عزت دوام او د حکومت پاېښت،په خپلو غوښتنو پورې تړي حال دا چې د فقر او بېوزلۍ جامه يې په تن ده. که داسې وي نو د سرو زروکړې مو ولې نه دي په لاس؟» دا خبره فرعون د سرو زرو د لوړاوي او د وړينې جامې د سپکاوي لپاره وکړه، حال دا چې که خداے پاک غوښتلي د پېغمبرانو د ګمارلو په وخت به يې هغوي ته د خزانو ورونه، د ملغلرو معدنونه او شنۀ باغونه پرانېستي وې، او د اسمانونو مارغان، او د ځمکې وحشي ځناور به يې ورسره روان کړي وې، خو که دا کار يې کړے وې نو ازمېښت به نۀ ؤ،او جزا او سزا به بې اثره شوې وه، او الهي زيرے او خبردارے به بې ګټې ؤ، او په ازمايل شويو مومنانو به اجر او انعام نۀ واجبېدۀ، او ايماندارو ته به د نېک چارو ثواب نۀ ورکول کېدۀ، او تورو او اصطلاح ګانو به خپلې معنې له لاسه ورکړې وې،حال دا چې خداے پاک خپل استازي په پياوړي هوډ، که څه هم په ظاهره ساده او بېوزله وګمارل، په داسې قناعت سره چې سترګې او زړونه بډايه کړي، که څه هم په ظاهره يې بېوزلي اوناداري د خلکو غوږونه او سترګې زوروي. که پېغمبرانو ته يې داسې طاقت ورکړے وې چې چا ورسره مخالفت نه شوکولے، او داسې وس او عزت يې لرلے چې پرزيدے نۀ شوې، او داسې پاچاهي يې لرلې چې ټولې سترګې وراوړېدې، نو لرې لرې ځايونو نه به خلک د هغوي په لور ورمات شوي وو خو د خلکو په نزد به يې اعتبار کم ؤ،کبرجنو به ورته سرونه ټيټ کړي وو او ظاهراً به يې ايمان راوړے ؤ خو له وېرې او له مادياتو سره د مينې له مخې، بيا به نو خالص نيتونه نه شو موندل کېدې، او د هغوي موخې او مقصدونه به غير الهي وو، او په نورو نورو نيتونو سره به نېکۍ کېدې، خو سبحان خداے اراده وکړه چې د پېغمبرانو عليهم السلام پېروي يې، د آسماني کتابونو تصديق ، په عبادتونو کې خضوع،د خداے پاک امر ته تسليمي،سوچه فرمانبرداري، چې په سوچه نيت او يواځې د خداے پاک لپاره وي، او بې خدايه موخې او مقصدونه پکې نه وي، ځکه چې هر څومره چې ازمېښت او ربړې لوئې وي اجر او ثواب يې هم ستر وي. ايا نۀ وينئ چې بې له شکه پاک خداے له آدمه تر راتلونکوانسانانو پورې په مکه کې په ځينوکاڼو سره وزماېل چې نۀ تاوان رسوي او نۀ ګټه، نۀ څه ويني او نۀ څه اوري، دا کاڼي يې د خپل کور قدرمن کاڼي وګرځول «او هغه يې د خلکو د پايښت سبب وګرځول» بيا يې کعبه د سختو کاڼو په ټاټوبي، په شاړه ځمکه، په تنګو درو، زيږو غرونو، پرېمانه شږو، کم آبه چينو، او د لرو پرتو آباديو په ټاټوبي کې وګرځوله چې پکې اوښان، اسونه، غواګانې او ګډان وغېره په راحتۍ کښې وي، بيا يې آدم او بنيادم ته امر وکړ چې کعبې ته مخ کړي او هغه يې د خپلو سفرونو منزل او کوزېدو پړاو وګرځوۀ، چې خلک د مينې په خوږو په خړوبو زړونو، له دښتو او صحراګانو، له کليو او ښارونو، له ژورو درو،خورو ورو ټاپوګانو په مکې ورمات شي، اوږې وړکوي او له کعبې تاو شي په داسې حال کې چې لااله الا الله يې په خولو وي او له کعبې وڅرخېږي په د اسې حال کې چې وېښتۀ يې پرېشانه، او بدنونه يې له دوړو ډک وي، خپلې جامې چې د هرکس د شخصيت نښه ده وباسي او د وېښتو په نۀ اصلاح کولو سره ظاهري حسن ختم کړي، دا لوے امتحان، سخت ازمېښت او ښکاره ازماېش دے د انسان د خلوص او پاکۍ لپاره چې خداے پاک د خپل رحمت او جنت ته د ورتګ سبب وګرځوۀ. که خداے تعالی خپل ګران کور او د حج د دستورو ځايونه په باغونو او نېرونو، شنو او ښېرازه او له ونو او ميوو په ډکو وطنونو آباد کړي وې او له ماڼيو نه په ډکو سيمو، پرله پسې ودانيو، پټيو، غنمزارو، شنو بڼونو، ګلونو، ښکلو منظرو ډنډونو، خوښوونکو باغونو، او آبادو سړکونو کې يې جوړ کړي وې نو څومره به چې ازمېښت آسان ؤ هم دومره به يې ثواب او اجر هم کم ؤ، که د کعبې ستنې او د هغې د ودانۍ کاڼي له شنو زمردو، سرو ياقوتو، او ځلېدونکو رڼاګنو جوړې وې نو په زړونو به د شکونو برېدونه کم وې او د شيطان اثرات او هڅې به لږې وې، او په خلکو کې به د هغۀ پټې وسوسې کارنده نه وې، حال دا چې خداے تعالی خپل بندګان په ډول ډول سختيو سره ازمائي او په ډېرو مشکلاتو سره يې عبادت ته بلي،په رنګارنګ مصيبتونو يې اخته کوي چې له زړونو يې کبر او غرورو ووځي، او ځاے يې خضوع او عاجزي ونيسي، او ورته د خپل فضل او رحمت ورونه پرانېزي، او د عفوې او بخشش وسايل ورته په آسانۍ سره وربرابر کړي. نو د خداے لپاره د خداے لپاره! د سرکشۍ عقوبت ته په رسېدو او د ظلم د سزا په خوړلو کښې له بيړې ډډه وکړئ اود ظلم له دردناک راتلونکي او دکبر له بد انجامه چې د شېطان د څارنې ځاے او د هغۀ د چل او دهوکې مقام دے ووېرېږئ، هغه چل او ول چې د انسان له زړه سره د وژونکو زهرو په شان ګډيږي او هيڅکله نۀ بې اثره کېږي. او څوک يې له وژلې ځان نۀ شي ساتلي، نۀ پوه د خپلې پوهې په برکت او نۀ بېوزله د خپلو شلىدلو جامو په وجه. خداے تعالی خپل بندګان په لمانځه، زکات او د روژې نيولو په لاره کې په هڅې سره ساتلي دي چې غړي او اندامونه يې قرار، سترګې يې خاشع، ځانونه او نفسونه يې خاکسار او عاجز او زړونه يې متواضع وي ، کبر او وياړه ترې کډه وکړي ځکه چې په سجدې کې د صورت تر ټولو د ښه ځاے په خاوره کېښودل په انسان کې عاجزي پېدا کوي او په ځمکه د بدن د ارزښتناکو غړيو لګول د عاجزۍ څرګندونه ده.  او د روژې نيولو په وجه په ملا پورې د خېټې لېوېدل د عاجزۍ سبب دے: او د زکات ورکول د بېوزلو او فقيرانو د اړتياوو د پوره کولو لپاره د ځمکې د ميوو وغيره کارول دي. د عبادت پايلو ته وګورئ چې څرنګه د کبر د ونې څانګې ماتوي او او د کبر او ځان مننۍ د ټوکېدو مخه نيسي. زۀ د نړيوالو کړووړو او اعمالو ته ځير شوم نو بې له تاسو مې هيڅوک پېدا نه کړل چې بې له څه علته د کوم شي په هکله تعصب ولري، مګر په داسې دليل سره چې ناپوهان پرې وغولوي او يا داسې برهان راوړي چې د کم عقلو په عقلونو کې ننوځي ځکه چې تاسو په داسې څيز تعصب کوئ چې نۀ يې کوم سبب شته دے او نۀ لامل، شېطان، د خپل خلقت د اصل په وجه له آدم(ع) سره تعصب وکړ او د هغۀ خلقت يې وغانده او پېغور او طعنه يې ورکړه او ورته يې وويل: «زۀ يې له اوره او تۀ يې له خټې پېدا کړ ے يې» او د اولسونو فسادي پانګه والو د پرېمانه نعمتونو په وجه تعصب وکړ او وې ويل : «مونږ د پرېمانه مالونو او اولادونو خاوندان يوو او هيڅکله به عذاب رانه کړي شي» نوکه مجبوره يئ چې تعصب وکړئ نو د ښو اخلاقو، غوره کارونو، او ښېګړو لپاره تعصب وکړئ هماغه کارونه او کردار ادا کړئ چې د عربو درانۀ کسان او د ميړنيو کورنيو او قبائلو مشران به پکې له يوبله مخکې کېدل، يعنې ښه اخلاق او د ډېرې غصې په وخت بردباري او عاجزي،او ښۀ او ښکلے عمل او کردار، او نېک خويونه. نو بس تعصب وکړئ د پناه غواړو او ګاونډيانو په ملاتړ کې، د ژمنې او لوظ په پوره کولو کې، د نېکيو په اطاعت کې، له کبر او ځان مننې څخه په ډډه کولو کې، په ښندنه او سخاوت کې په هڅه کې، له ظلمه په ځان غړولوکې،د وينې بهيولو په لوې ګڼلو کې، له خلکو سره په انصاف کې، د قهر او غصې په څښلو کې او په ځمکه کې له فساده په ځان ساتلو کې چې کامياب شئ. له هغو عذابونو څخه ځان وساتئ چې د بدو او ناخوښو کارونو په وجه په تېرو ااولسونو نازل شول، او تېرو نېک او بد احوال راياد کړئ، او ووېرېږئ چې د هغوي په شان نه شئ! نو کله چې د تېرو خلکو حالات څېړئ او فکر پرې کوئ، هغه کار وکړئ چې هغوي يې عزتمن کړل، او دښمنان يې له لارې لرې کړل، او د هغوي ژوند يې روغ او سلامت کړ، او پرېمانه نعمتونه يې ورولورول، او هغوي ته يې عزت او کرامت ورکړ، چې له تفرقې او تيت پرکوالي او بې اتفاقۍ يې ډډه وکړه، او يووالي او اتفاق ته يې ملا وتړله، يو بل يې وحدت ته وبلل او سپارښتنه يې وکړه، او له هغو کارونو څخه چې د هغوي ملا يې ماته کړه او طاقت يې وروځپۀ ځان وساتئ لکه له يو بل سره کينه، حسد او شومتوب، له نورو نه مخ ګرځول او ترې نه غوڅېدل، د يو بل له مرستې لاس اخېستل. د تېرو مومنانو په حالاتو باندې غور وکړئ چې څرنګه وزمايل شول . آيا تر هر چا زيات پېټي يې په غاړه نۀ وو او تر هر چا زيات په زحمت او کړاو کې نه وو؟ او آيا په نړۍ يې کې يې تر هر چا زياته سختي تېره نه کړه؟ د وخت فرعونانو هغوي مريان کړل او سخت سخت يې وځورول، او د خولې خوند يې ورتريخ کړ او دا د ذلت، هلاکت او پرځېدو دوران يې اوږد شو، نۀ يې د سرغړونې لاره موندله او نۀ يې د دفاع چاره،ان تر دې چې خداے تعالی د خپلې دوستۍ په لار کې او د سختيو په وړاندې د هغوي ټينګتيا، عزت، هڅه او استقامت او له ځانه د وېرې لپاره د هغوي د ناراحتيو د زغملو قدرت وليدۀ، نو هغوي يې له سختيو او مصيبتونو وژغورل او د هغوي ذلت يې په عزت او سترتوب او وېره يې په امن بدله کړه. او هغوي يې د انسانانو واکمنان، چارواکي او لارښوونکي وګرځول او د خداے پاک له خوا دومره عزت او وقار ورپه برخه شو چې په خيال کې يې هم نه راتلۀ، نو ښه فکر وکړئ چې کله هغوي ټولنېز يووالے لرۀ نو څرنګه وو، د هغوي غوښتنې يو رنګ، زړونه يې يو شان، لاسونه يې د يو بل مرستيندويي، تورې يې مدد کوونکې، سترګې يې يو لوري ته ګنډلې، او ارادې يې يو شان او غږمله وې! آيا په د غه وخت کې د ټولې ځمکې مشران او چلوونکي نه وو، او د ټولو دنيا لارښوونکي او مشران نه شول؟ او بيا د هغوي د کار پائېلې او خاتمې ته هم وګورئ چې کله په تفرقې او اختلافاتو اخته شول، او دوستي او مهرباني يې له مينځه لاړه، او خولې او زړونه يې له يو بل جدا شول، په ډلو، ګوندونو او جماعتونو وويشل شول، نو هغه وخت ؤ چې خداے پاک يې د عزت جامه له تنه کوزه کړه او پرېمانه خوږې لورينې او نعمتونه يې ترې نه واپس واخېستل، او د هغوي قيصې ستاسو لپاره عبرت پاتې شوې، د اسماعيل، او اسحاق پيغمبرانو او د هغوي د بچيانو، د اسراييل « يعقوب» (سلام دې وي په ټولو باندې) له بچيانو عبرت واخلئ . په رښتيا چې د اولسونو حالات څومره يو بل ته ورته دي او په کړو وړو او کردار کې څومره د يو بل په شان دي! په هغه و ختونو کې چې هغوي له يو بله جدا او تيت پرک وو د هغوي احوالو ته ځير شئ هغه وخت چې کسری او قېصر پاچايا نو په هغوي باندې پاچاهي کوله، او هغوي يې له آبادو ځمکو د دجلې او فرات له څنډو، او له شنو او ښېرازه وطنونو وشړل، او وچو صحرا ګانو، شاړو دښتو،له سيليو او بادونو ډکو او داسې سيمو ته چې ژوند پکې سخت ؤ ولېږل، هغوي ېې په خرابو فقيرو او بېوزله سيمو کې د اوښانو ملګري کړل، د هغوي کورونه د اولسونو تر ټولو پرېوتي او ناوړه کورونه، او ټاټوبي يې تر ټولو وچې دښتې وې، نۀ د حق کومه بلنه موجوده وه چې دوي ورته مخه کړې وې او نۀ د پناه څه ځاے، او نۀ د مينې څه سيورے ؤ چې د هغه په عزت کې ژوند وکړي.د هغوي حالات ګډ وډ، طاقت يې خور وور، او د شمېر کثرت يې تيت و پرک ؤ، په سخت مصيبت او پراخې ناپوهۍ کې غرق شوي وو لوڼې به يې ژوندۍ ښخولې او بتان به يې پالل، او له خپلوانو سره د خپلوۍ غوڅول، او پرله پسې چور تالان پکې دود ؤ. اوس نو هغو لويو الهي لورينو او نعمتونو ته هم پام وکړئ چې د رسول الله مبارک(ص) د بعثت په وخت په هغوي وورېدل، چې څرنګه يې د هغوي اطاعت له خپل دين سره وګنډۀ او په خپلې بلنې سره يې هغوي يو موټي کړل. د خداے پاک نعمتونو څرنګه په هغوي وزرې وغوړولې او د هوساينې او قرارۍ ويالې يې وبهيولې! او د حق دين ټول برکتونه په هغوي خپارۀ شول. په نعمتونو کې ډوب شول او د ژوند په خوږو پوه شول،د اسلامي حکومت په سيوري کې يې ټولنېزې چارې سرڅڼه شوې او په پايداره عزت کې پاتې شول، او پايدار حکومت ته ورسېدل،هاله د نړۍ واکمنان او د ځمکې پاچايان شول، او په هغو کسانو واکمنان شول چې مخکې حاکمان وو، او په هغو کسانو يې د خداے پاک قوانين پلې کړل چې پخوا د احکامو اجرا کوونکي وو،او چا يې د زور د ماتولو زړۀ نه شو کولي. او چا يې د مقابلې خيال قدرې هم نه شو کولې. خبر اوسئ! تاسو اوس د اطاعت رسۍ پريښوده او د جاهليت د ارزښتونو په ژوندي کولو سره مو د خداے پاک پياوړې قلا ماته کړه، حال دا چې خداے تعالی په دغه اسلامي امت باندې (په ورورۍ او وحدت سره) احسان کړے ؤ چې په سيورے کې يې ژوند وکړي، داسې نعمت ؤ چې هيڅ ارزښت يې ځاے نۀ شو نيولے، نو تر هر ارزښت ارزښتناک او تر هر عزت لوړ ؤ. پوه شئ چې له هجرته وروسته بيا د بانډه چيانو اعرابو په شان شوي يئ او له ورورۍ وروسته په بېلا بېلو ګوندونو او ډلو ويشل شوي يئ، د اسلام يواځې نوم او د ايمان تشه نخښه پېژنئ! وايئ چې اور، هو او شرم، نه! تۀ به وائې غواړئ اسلام نسکور او د حرمت پرده يې وشلوئ،او هغه تړون چې خداے پاک په زمکه د مسلمانانو د حرمت د ساتلو لپاره او د خلکو د امن او قرارۍ سسب ګرځولي مات کړئ. بې له شکه که غېر اسلام ته پناه يوسئ کافران به درسره وجنګېږي. بيا به نو نۀ جبرائيل، نۀ ميکائيل او نۀ مهاجر وي او نۀ انصار چې مرسته مو وکړي، او بې د تور ې له جنګه بغېر بله چاره نۀ لرئ، تر دې چې خداے پاک ستاسو ترمنېځ فېصله او حکم وکړي. تاسو د هغو کسانو په باب چې عذاب شول او سختې ورځې پرې راغلې او تاوانونه يې ولیدل د قرآن شريف له مثالونو خبر يئ، نو د خپل عذاب وعده لرې مه ګڼئ، او په دې عذر باندې چې خبر نه يئ ځانه مه اخته کوئ، او د خدا ے پاک غچ او انتقام سپک او ځانونه د خداے پاک له سزا څخه په امان کښې مۀ ګنئ،ځکه چې پاک خداے د تېرو زمانو خلک له خپل رحمته لرې نه کړل مګر د امر بالمعروف او نهي عن المنکر د پرېښودلو په خاطر نو خداے تعالی پۀ بې عقلو باندې د هغوي د نافرمانۍ، او په هوښيارانو باندې له دې امله چې نور خلک يې له ګناه څخه نۀ منعې کول لعنت وکړ. خبر اوسئ! تاسو له ا سلام سره د پيوند او رشتې جرړه غوڅه، د خداے پاک حدود مو تعطيل او د اسلام احکام مو هېر کړل. خبر اوسئ!خداے تعالی ما ته امر کړے دے له تېري ګرو، تړون ماتوونکو، او په ځمکه کې له فساديانو سره د جنګ، له پيمان شکنو ناکثانو سره وجنګېدم، او له تېري ګرو قاسطينو سره مې جهاد وکړ، او له دينه وتلې مارقين مې وځپل، او د خوراجو د مشر «شېطان ردهه» زړه د تند غږ وبوږنوۀ او سينه يې ورولړزوله، او ختم يې کړ، اوس نو د سرکښانو او ظالمانو ګوته په شمېر کسان پاتې شول چې که خداے مې پاتې کړي په بل بريد سره به يې نابود او هلاک کړم، او د حق حکومت به په درست اسلامي هيواد کې ټينګ کړم بې له ډېرو لرې پرتو سيمو. ما په وړوکوالي کې د عربو د مشرانو پوزې په ځمکه راکښلې، او د «ربيعه» او « مضر» قبيلو د مېړنيو ملاګانې مې ورماتې کړې!تاسو د خداے پاک له رسول(ص) سره زما له خپلوۍ او نزدې مقامه او ځانګړي منزلته خبر يئ، پېغمبراکرم(ص) به زۀ په خپله کوټه کې کښېنولم زۀ به وړوکے وم، او په غېږه کې به يې اخېستلم، او په خپلې بسترې کې به يې څملولم، زما بدن به يې له خپل بدن سره جوختوۀ او ما به يې خوږ بوي بويوۀ، اوکله به يې د ډوډۍ وړې وړې مړۍ جوړولې او ماته به يې په خوله کې راکولې، هيڅکله يې زما په خبرو کې دروغ او زما په عمل کې غلطي ونه مونده، له هماغه شيبې چې پېغمبر يې له تي بيل کړ،خداے تعالی خپله لويه فرښته (جبرائيل) د هغۀ په روزنې وګمارۀ، چې شپه او ورځ يې لويو لارو، نېکيو او غوره اخلاقو ته بوځي، او زۀ همېشه له پېغمبراکرم(ص) سره وم، د اوښ د بچي په شان چې تل په مورپسې روان وي، د خداے ګران رسول به هره ورځ ماته د غوره اخلاقو يوه نخښه ښودله، او ماته به يې امر کوۀ چې اقتدا يې وکړم، پېغمبراکرم(ص) به د کال څو مياشتې په حرا غار کې تېرولې، يواځې ما به ليدۀ او بل هيچا به نۀ ليدۀ. په هغه وخت کې د هيچا کور ته اسلام نۀ ؤ لاړ بې د رسول الله مبارکه(ص) له کوره چې خديجه هم پکې وه، او زۀ دريم کس وم، ما به د وحي او رسالت رڼا لىدله، او د نبوت بوي به مې راکاږۀ، ما هغه وخت چې په پېغمبراکرم(ص) باندې وحي نازله شوه د شېطان ژړا واورېده، ومې ويل: اے د خداے ګران رسوله! دا ژ ړا د چا ده؟ وې فرمايل:شېطان دے چې له خپلې پيروۍ نااميده شوے دے.او وې فرمايل:«اے علي! تۀ هغه څه چې زۀ يې اورم اورې، او څه چې زۀ وينم وينې يې، بې له دې چې تۀ پېغمبر نۀ يې، بلکه زما وزير يې او د خېر او نېکۍ په لاره روان يې» زۀ له پېغمبراکرم (ص) سره وم هغه وخت چې د قرېشو مشران ورته راغلل او وې ويل:«اے محمده! تا ډېره لويه ادعا کړې ده چې هيڅ پلار نيکۀ او په کورنۍ کې دې چا نۀ ده کړې، مونږ له تا معجزه غواړو، که ځواب دې هو ؤ او راودې ښودله پوه به شو چې تۀ پېغمبر او د خداے استازے يې، او که ودې نه کړه پوه به شو چې دورغجن او جادوګر يې» نو پېغمبر وفرمايل:« تاسو څه غواړئ؟ وې ويل: «دې ونې ته غږ کړه چې له بېخه راووځي او ستا خواته ودرېږي» پېغمبر(ص) وفرمايل: خداے پاک د هر څه وس لري. که خداے پاک دا کار وکړي ايمان راوړئ او په حق باندېګواهي ورکوئ؟ وې ويل: هو، پېغمبراکرم (ص) وفرمايل: ډېر زر به هغه څه چې ومو غوښتل دروښيم او تر هر چا ښۀ پوهېږم چې تاسو خېر او نيکۍ ته نۀ ستنيږئ، ځکه چې ستاسو په مينځ کې هغه کسان موجود دي چې وبه وژل شي او د بدر په کوهي کې به ښخ شي،  او په تاسو کې هغه کس دے چې د احزاب جنګ به جوړوي.(ابو سفیان ته اشاره ده) بيا يې ونې ته اشاره وکړه او وې فرمايل:«اے ونې! که په خداے پاک او د قيامت په ورځ باندې ايمان لرې او پوهېږې چې زۀ د خداے پېغمبر يم نو د خداے په حکم له جرړو سره له ځمکې راووځه او زما په خوا کې ودريږه» قسم په هغه پېغمبر چې خداے په حقه ګمارلے دے ونه له جرړو سره له ځمکې راووته او مخکې راغله په سخت غږ سره لکه مارغان چې وزرې پړپوي، يا د ونې څانګې سره جنګېږي،رامخکې شوه او د پېغمبراکرم(ص) مخې ته ودرېده، او خپلې ځينې اوږدې څانګې يې په پېغمبراکرم(ص) او ځينې په ما باندې خورې کړې، او زۀ د پېغمبراکرم(ص) ښي لاسته ولاړ وم کله چې د قرېشو مشرانو دا ننداره وليده په کبر او غرور سره يې وويل:«ونې ته ووايه چې نيمه رامخکې شي او نيمه په ځاي ودرېږي» رسول الله مبارک امر وکړ. نيمه ونه په حيرانوونکي ډول او په سخت غږ سره پېغمبراکرم(ص) ته نږدې شوه ته به وائې له پېغمبره تاوېدل غواړي. خو د قرېشو سرغنو د کفر او سرکښۍ له مخې وويل:«امر وکړه چې دا ځل نيمه ستنه شي او له هغه نيمې سره يو ځاي شي، او د اول په شان شي» پېغمبر اکرم (ص) امر وکړ او همداسې وشول. ما وويل : لا اله الا الله ، اے د خداے رسوله! زۀ وړومبے کس يم چې په تا باندې ايمان راوړم او وړومبے کس يم چې اقرار کوم چې ونې د خداے پاک په امر د نبوت د تصديق او ستا د پېغمبرۍ د بلنې د درنښت لپاره هغه څه چې ودې غوښتل وکړل،خو د قرېشو ټولو مشرانو وويل: هغه داسې دروغجن جادوګر دے چې حيرانوونکے سحر لري او زبردست ماهر دے» او پېغمبر ته يې وويل: «آيا د دۀ (علي) په شان له کسانو نه بغېر بل څوک هم ستا په پېغمبرۍ باندې باور کوي؟» او همدا ده چې زۀ له هغو کسانو څخه يم چې د خداے پاک په لاره کې له هيڅ ملامتيا څخه نۀ وېرېږي هغه کسان چې څيره يې د رښتينو، او وينا يې د نيکانو ده، د شپې (په عبادت) روڼوونکي او د ورځې (د خلکو لپاره د هدايت) رڼا ورکوونکي دي، د قرآن لمنې ته يې پناه وړې او د خداے پاک او د هغۀ د رسول دودونه ژوندي کوي. نۀ کبر او ځان مننه لري او نۀ په چا ځان بر ګڼي، نه خائنان دي او نۀ په ځمکه باندې فساديان، زړونه يې په جنت کې او بدنونه يې په نيکو چارو لګيا دي.