توقیع

د wikishia لخوا
دا مقاله د توقیع مفهوم په اړه ده. د دولسم امام د توقیعات په اړه د پوهیدو لپاره د امام مهدي(عج) توقیعات مدخل وګورئ.

تَوقِیع د شیعه امامانو لیکونو او لیکنو ته اشاره لري. توقیع د امامانو خط یا املا وه او معمولا د شیعیانو د پوښتنو او درخواستونو په ځواب کې ورکول کیده او د وکالت سازمان له لارې د شیعیانو لاس ته رسیده.

توقیعات په فقهي، اعتقادي، د وکیلانو په عزل او نصب، د شرعي وجوهاتو (پېسو وغیره) د وصول د خبر ورکولو، د نیابت د دروغو مدعیانو د تکذیب او داسې نورو موضوګانو په اړه وو. په سرچینو کې کابو ۱۰۰ توقیعه د امام مهدي(عج) بلل شوې چې د غیبت صغری د وخت دي.

شیعه فقیهانو د شرعي حکم د استنباط لپاره په ځینو ځایونو کې په توقیعونو استناد کړی دی. د هغوی له نظره هغه توقیعونه چې له امامانو یې صادرېدل قطعي دي، معتبر دي.

مفهوم پیژندنه

توقیع په شیعه کلتور کې د شیعه امامانو لیکنو، خطونو، او په ځینو مواردو کې ژبنیو پېغامونو ته اشاره لري.[۱] توقیع په اصل کې د خلیفه یا پاچا یا ځینو واکمنانو په خط د شکایتونو په شا یا څنډه کې لیکنې ته ویل کېدل چې په شکایت په غور کولو به یې ټنیګار کاوه.[۲]

د توقیعو پراختیا بهېر

لکه چې په امام مهدي(عج) دایرة المعارف کې راغلي له شیعه امامانو لومړۍ لیکنه چې توقیع ونومول شوه، د حسن بن علي وشاء ماما په ځواب کې د امام کاظم(ع) د لاس خط و چې پکې یې له هغه حضرته غوښتې وو چې د زوي پېدا کېدو دعا ورته وکړي.[۳] د دغه توقیع متن په قرب الاسناد کتاب کې راغلی دی.[۴] له هغه وروسته د توقیع تعبیر د امام رضا(ع) د ځینو لیکنو لپاره کارول شوی دی.[۵] د امامین عسکریین په زمانه کې د شیعه ټولنې په پراختیا او د امام هادي(ع) او امام عسکري(ع) په نظربندۍ پسې د تېرو امامانو په پرتله له دغو دوو امامانو د توقیع صادرېدل زیات شول.[۶]

توقیع د امامانو په ژوند کې یوازې هغو لیکلو ځوابونو ته چې امامانو د شیعیانو په ځواب کې لیکل، ویل کېدل. خو د حضرت مهدي په اړه د هغوي ټولو لیکنو ته وایي، که څه هم د یوې غوښتنې یا پوښتنې په ځواب کې نه وي. همداراز توقیع د حضرت مهدي د غیر مکتوبو حدیثونو لپاره هم کارول شوی دی.[۷]

د توقیعاتو خط

څلورم نایب ته د امام مهدي (عج) آخري توقیع: «ته به شپږ ورځې پس وفات شې. نو ځان تیار کړه او چا ته له ځانه وروسته د جانشینۍ لپاره وصیت مه کوه؛ ځکه چې دوهم (کامل) غیبت پېل شوی دی او زه به راڅرګند نه شم مګر د خدای په امر. دغه ظهور به له ډېرې اوږدې مودې او د زړونو له سختېدو او له ظلم اوستمه د ځمکې له ډکېدو وروسته وي. ډېر زر زما له شیعیانو ځینې کسان راشي او زما د لیدلو ادعا به کوي، خبر اوسئ چې هر څوک د سفیاني له خروج او صیحه مخکې زما د لیدلو ادعا وکړي، دروغجن او تومت زن دی»[۸]


توقیعات یا په خپله د امامانو په خط وو او یا به هغوي املا کول اونورو به لیکل.[۹] هغوي په ځینو مواردو کې تر توقیع لاندې په خپل خط د هغوي په لیکلو تصریح کړې ده.[۱۰] احتمال ورکړل شوی چې د امام مهدي (عج) په خط د توقیع په لیکلو تصریح[۱۱] د دروغو توقیعاتو د پېژندلو لپاره وه چې هغه ته یې نسبت ورکول کېده. او یا د توقیع د لیکلو په اړه د ځینو بې لارې کسانو د ادعا د پېژندلو لپاره.[۱۲] د دې خبرې شاهد دا دی چې احمد بن اسحاق قمي له امام عسکري(ع) سره په کتنه کې له هغه وغوښتل چې یوه لیکنه ورته وکړي چې په هغې سره د امام لیکنې وپېژني او امام د هغوي غوښتنه ومنله.[۱۳] د امامانو اصحاب د امام له لیک سره بلد وو او هغه یې له نورو لیکونو پېژنده.[۱۴]

د وکالت د چینل له لارې د توقیعاتو استول

د امامانو د وکیلانو چې ورته د وکیلانو چینل هم ویل کېدل له لارې د توقیعاتو رد و بدل کېده. شیعیانو به له مختلفو سیمو شرعي وجوهات او پېسې، غوښتنې او پوښتنې د ائمه و د وکیلانو په لاس امامانو ته رسولې او له دې لارې به یې ځوابونه او توقیعات لاسته راوړل.[۱۵] د وړوکي غیبت په موده کې هم دغه دنده د څلورو نایبانو یا نواب اربعه په غاړه وه.[۱۶] او هغوي به د خپلو وکیلانو له لارې په مختلفو سیمو کې له شیعیانو سره اړیکي درلودل.[۱۷] البته روایي راپورونه هم شته دي چې پر اساس یې شیعیانو له نورو لارو او د وکیلانو له واسطې پرته هم خپلې غوښتنې امامانو ته رسولې او یا یې له هغوي توقیعات لاسته راوړل. د مثال په توګه د قطب راوندي په قول، محمد بن یوسف شاشي د یوې ښځې په واسطه چې د امام مهدي(ع) کورته به یې تګ راتګ کاوه، خپل لیک هغه ته رسولی او توقیع یې لاسته راوړی دی.[۱۸]

توقیعات له صادرېدو وروسته د یو مخصوص استازي په لاس د یوې نښې په ښودلو سره استول کېدل.[۱۹] د استازو شناخت په راپورونو کې نه دی ذکر شوی او د «امرأة» (ښځې) غلام اسود (تور ځوان) الرسول من عند الحسین بن روح (د حسین بن روح استازی ) او رسول الخلف ( جانشین استازي) په توګه له هغوي یادونه شوې ده.[۲۰] د دغه کار سبب تقیه ګڼل شوې ده.[۲۱]

موضوع

توقیعات کومې خاصې موضوع ته بیل نه وو؛ ځکه چې اکثره یې د شیعیانو د فقهي او اعتقادي پوښتنو او د هغوي د درخواستونو په ځواب کې وو. له دې امله په هغو کې مختلف موضوعات راغلې دي. د وکیلانو لرې کول او ټاکل، د وکیلانود دندې بیانول، د شرعي وجوهاتو او پېسو د وصول اعلان، د نیابت د دروغجنو مدعیاتو تکذیب او د شیعیانو شخصي پوښتنو ته ځواب د توقیعاتو له موضوګانو وو.[۲۲]

د توقیعاتواعتبار

د فقیهانو له نظره هر توقیع چې ډاډ حاصل شي له امامه راغلی، معتبر دی.[۲۳] له دې امله ځینې شیعه فقیهانو په یو لړ مواردو کې د شرعي حکم د استنباط لپاره په توقیعاتو استناد کړی دی.[۲۴] سره له دې، ځینو فقیهانو د مکاتباتو( توقیعات معمولا د مکاتبو او لیک په شکل کې وو) په اعتبار کې شخړه کړې ده.[۲۵] او هغه یې له شفاهي حدیث سره برابر او په څنګ کې نه دي ګڼلې؛[۲۶] خو په فقهي کتابونو کې د مکاتبې د بې اعتبارۍ یا یې له شفاهي حدیث سره د اعتبار د نه برابرۍ په اړه څه نه دي ذکر شوې.[۲۷]

همداراز د دې خبرې په مقابل کې ویل شوي چې کتابت د شیعه امامانو سیرت او د مختلفو قامونو یوه دوده طریقه وه.[۲۸] او مکاتبات د عمل کولو لپاره صادرېدل.[۲۹]

د امام مهدي(عج) توقیعات

اصلي مقاله:د امام مهدي(عج) توقیعات

د شیعیانو د دولسم امام لیکونو او لیکنو ته اشاره لري چې د وړوکي غیبت په موده کې د شیعیانو د پوښتنو په ځواب کې ورکول کېدل، د شیعه په حدیثي سرچینو کې له امام مهدي(ع) په فقهي اعتقادي او... موضوعاتو کې کابو سل توقیعات نقل شوې دي.[۳۰]

سرچینه پېژندل

توقیعات په شیعه روایتونو کې په خواره واره ډول ذکر شوې دي. په رجال کَشّی کتاب کې له شیعه امامانو ډېر توقیعات نقل شوې دي.[۳۱] د شیخ صدوق په کمال الدین او د شیخ طوسي په الغیبه کې د امام مهدي توقیعات په مختلفو برخو کې راغونډ شوې دي.[۳۲]

د توقیعاتو په اړه ځینې آثار په مستقل ډول په دریمې قمري پېړۍ کې او ترې وروسته لیکل شوې دي. په رجال نجاشي کې د «مسائل ابی‌محمد و توقیعات»، «قرب الاسناد الی صاحب الامر علیه‌السلام» او «مسائل الرجال و مکاتباتهم اباالحسن الثالث علیه‌السلام» چې په دریمه قمري پېړۍ کې د شیعه محدث عبدالله بن جعفر حمیري کتاب دی[۳۳] او د امام جواد له اصحابو د محمد بن عیسی بن عبید د لیکلي التوقیعات یادونه شوې ده.[۳۴]

د امام رضا(ع) د صحابي عبدالله بن صلت لیکلی التواقیع په دې اړه یو بل اثر دی.[۳۵]

فوټ نوټ

  1. محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ج۴، ص۱۱۵.
  2. زَبیدی، تاج‌العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۱، ص۵۲۵، ذیل «وقع».
  3. محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۵-۱۱۶.
  4. حمیری، قرب‌الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۳۳۲.
  5. وګورئ: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۵.
  6. محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ج۴، ص۱۱۶.
  7. شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.
  8. صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ټوک۲، مخ ۵۱۶.
  9. وګورئ: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۶، ۱۰۲ـ۱۰۳، ۱۰۷، ۵۱۰.
  10. وګورئ: کشی، رجال‌الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۱۳، ۵۵۱.
  11. مثال په توګه وګورئ: طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۰.
  12. شبیری، «توقیع»، ص۵۷۹-۵۸۰.
  13. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۳.
  14. شبیری زنجانی، کتاب نکاح، ج۹، درس ۳۲۹، ص۳ به نقل از شبیری، «توقیع»، ص۵۸۴.
  15. وګورئ: طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۴.
  16. وګورئ: طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶.
  17. جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۸۸.
  18. وګورئ: قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۹۵.
  19. شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.
  20. صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۷ و ۴۹۱ و ۴۹۵ و ۴۹۷ و ۵۰۵.
  21. شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.
  22. شبیری، «توقیع»، ص۵۸۲.
  23. محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۲۱.
  24. مثال په توګه وګورئ: به عاملی، مفتاح الکرامه، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۲۱۲-۲۱۴؛ امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص ۶۳۵؛ د نورو توکو لیدنه لپاره وګورئ: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۲۵۵-۳۲۰.
  25. مثال په توګه وګورئ: علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۴۸؛ طوسی، الاستبصار، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۷۱.
  26. وګورئ: محقق حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۵۹.
  27. شبیری، «توقیع»، ص۵۸۴.
  28. محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۲۱.
  29. کنی، توضیح‌المقال، ۱۴۲۱ق، ص۲۶۰.
  30. محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۷.
  31. محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۳.
  32. وګورئ: صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۲-۵۳۲؛ طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۸۱ به بعد.
  33. نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۲۰.
  34. نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۳۴.
  35. محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۷.

سرچينې

  • امام خمینی، سید روح‌الله، کتاب‌البیع، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۳۶۳ش.
  • جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم، انصاریان، ۱۳۸۱ش.
  • حارثی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخبار الی اصول الاخبار، عبداللطیف حسینی کوهکمری، مجمع الذخائر الاسلامیه، ۱۰۴۱ق.
  • حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم، موسسه آل البیت(ع)، ۱۴۱۳ق.
  • خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر الثاقة الاسلامیة فی العالم، ۱۳۷۲.
  • زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، تصحیح علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
  • شبیری، محمدجواد، «توقیع»، دانشنامه جهان اسلام(ج۸)، تهران، ۱۳۸۳ش.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق.
  • طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، تصحیح محمدباقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، ۱۴۰۳ق.
  • طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تصحیح حسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۹۰ق.
  • طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبه، قم، تصحیح عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، قم، دار المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق.
  • عاملی، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح القواعد العلامه، تصحیح محمدباقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
  • قطب راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسة الامام المهدی علیه السلام، ۱۴۰۹ق.
  • کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی-اختیار معرفة الرجال، تصحیح محمد بن حسن طوسی، تصحیح: حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
  • کنی تهرانی، علی، توضیح المقال فی علم الرجال، تحقیق محمدحسین مولوی، قم، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، ۱۴۲۱ق.
  • محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، تصحیح محمدعلی حیدری، سید مهدی شمس الدین، سید ابومحمد مرتضوی و سید علی موسوی،قم، مؤسسه سیدالشهداء، ۱۴۰۷ق.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی(عج)، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۳ش.
  • نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم، مؤسسه نشراسلامی، ۱۳۶۵ش.