امام جواد علیه السلام

د کاظمین حرم

په امام جواد او امام محمد تقي(۱۹۵-۲۲۰ق) مشهور محمد بن علي بن موسی د دولس امامي شیعیانو نهم امام دی. کنیت یې ابو جعفر او لقبونه یې جواد او ابن الرضا دي. په جواد د هغه مشهورېدل د ډېرې ښندنې او احسان له امله ګڼل شوې دي.

امام جواد اولس کاله امامت وکړ چې د مأمون عباسي او معتصم عباسي حکومتونو سره هم مهاله و. د اکثره سرچینو په قول، امام جواد د ۲۲۰ قمري کال د ذی القعدې په اخره کې په پينځه ویشت کلنۍ کې شهید شو. په شیعه امامانو کې هغه د شهادت په وخت تر ټولو ځوان امام و. هغه د خپل نیکه موسی بن جعفر(ع) په څنګ کې په کاظمین کې د قریشو په مقبره کې خاورو ته وسپارل شو.

د امامت په وخت د امام جواد کم عمر (اته کلنی) سبب شو چې د امام رضا(ع) یو شمېر اصحاب د هغه په امامت کې شک وکړي: ځینو عبدالله بن موسی او ځینو احمد بن موسی شاهچراغ امام وباله او ځینې له واقفیه سره یو ځای شو؛ خو اکثرو یې د محمد بن علي(ع) امامت ومانه.

له شیعیانو سره د امام جواد اړیکي زیاتره د خپلو وکیلانو له لارې او د لیکونو لیکلو په وسیله ترسره کېدل. د هغه د امامت په پړاو کې، اهل‌حدیث، زیدیه، واقفیه او غُلات فرقو فعالیت درلود. امام جواد(ع) شیعیان د هغوي له عقیدو خبر او په هغوي پسې یې د لمونځ له کولو منعې کول او په غالیانو یې لعنت وایه.

په کلامي مسایلو کې د مختلفو اسلامي فرقو له عالمانو سره د امام جواد مناظرې لکه د شیخینو (عمر او ابوبکر) مقام او فقهي مسایلو لکه د غل د لاس پرې کول او د حج په احکامو کې مناظره د شیعه امامانو له مشهورو مناظرو ګڼل کیږی.

له امام جواده یوازې ۲۵۰ حدیثونه نقل شوې دي چې علت یې د هغوي کم عمر او تر څارنې لاندې پاتې کېدل ګڼلی دی. د هغوي راویان او اصحاب هم له ۱۱۵ تر ۱۹۳ کسانو ګڼل شوې دي. احمد بن ابی‌نصر بزنطی، صفوان بن یحیی و عبد العظیم حسني د امام له اصحابو وو.

په شیعي سرچینو کې، د زوکړې په وخت د خبرو کول، طی الارض، ناروغانو ته شفا ورکول او د دعا استجابت د امام جواد(ع) ځینې کرامتونه ګڼل او نقل شوې دي. اهل سنتو عالمانو هم د امام جواد(ع) علمي او معنوي شخصیت ستایلی او ورته د درناوي قایل دي.

په مختلفو ژبو کې د نهم امام په اړه تر ۶۰۰ زیات آثار خپاره شوې دي. وفاة الامام الجواد، مُسند الامام الجواد، موسوعة الامام الجواد علیه‌السلام، الحیاة السیاسیة للامامِ الجواد او حیاة‌ الامام محمد الجواد له دغو اثارو دي.

نسب،کنیت او لقبونه

اصلي مقاله: د امام جواد(ع) د کنیتونه او لقبونه لړلیک

محمد بن علی بن موسی بن جعفر، د دولس امامي شیعیانو نهم امام دی چې په جواد الائمه مشهور دی. د هغه نسب په شپږو واسطو سره امام علي(ع) ته رسیږي پلار یې د شیعیانو اتم امام، امام رضا(ع) دی مور یې وینځه وه او سَبیکه نوبیه نومېده.

د هغه کنیت ابوجعفر او ابو علي دی. په روایي سرچینو کې هغه ته ابوجعفر ثاني ویل کیږی. چې له اول ابوجعفر (امام باقر(ع)) سره یې فرق وشي.

د هغه په مشهورو القابو کې جواد او ابن‌الرضا دي. تَقی، زَکی، قانع، رضی، مختار، متوکل، مرتضی او مُنتَجَب هم دهغه لقبونه ګڼل شوې دي.

ژوند لیک

امام جواد(ع) په ۱۹۵ قمري کال کې په مدینه کې وزېږېد. د هغه د زوکړې د ورځې او میاشتې په اړه اختلاف دی. زیاتره سرچینو د هغه زوکړه په روژې میاشتې کې ګڼلې ده. ځینو د روژې ۱۵ او ځینو ۱۹ بللې ده. شیخ طوسي په مِصْباحُ الْمُتَهَجِّد، کې د رجب ۱۰ ذکر کړې ده.

د یو روایت له مخې چې په کافي کې ذکر شوی، د جواد الائمه له زوکړې مخکې، ځینو واقفیانو د امام رضا(ع) د زوي نه لرلو په وجه د هغه په امامت کې شک وکړ. له دې امله کله چې جواد الائمه پېدا شو، امام رضا(ع) هغه د شیعیانو لپاره یو بابرکته مولود وباله. سره له دې د حضرت جواد له زوکړې وروسته هم یو شمېر واقفیانو امام رضا(ع) ته د هغه د انتساب انکار وکړ. هغوي ویل چې جواد الائمه د څېرې له نظره خپل پلار ورته نه دی؛ تر دې چې څېره پېژندونکي یې راوستل او هغوي امام جواد(ع) د امام رضا(ع) زوی وباله.

د امام جواد(ع) د ژوند په باره کې په تاریخي سرچینو کې زیات معلومات نه دي راغلې. د دې سبب د عباسي حکومت سیاسي پابندۍ، تقیه او د هغه حضرت لنډ عمر بلل شوی دی. هغه په مدینه کې ژوند کاوه، د ابن بیهق په راپور یو ځل د پلار د لیدلو لپاره خراسان ته لاړ. له امامته وروسته څو ځله د عباسي خلفاوو له خوا بغداد ته وروبلل شو.

واده

مامون عباسي په ۲۰۲ یا ۲۱۵ق کال کي خپله لور اُم‌ُّالفَضل امام جواد ته واده کړه. ځینو ویلي چې احتمالا په هغه کتنه کې چې جواد الائمه له خپل پلار سره په طوس کې لرله، مامون ام الفضل هغه ته نکاح کړې ده. د اهل سنت تاریخ لیکونکي ابن کثیر(۷۰۱-۷۷۴ق) په وینا، د مامون له لور سره د امام د نکاح خطبه د امام رضا(ع) په ژوند کې ویل شوې ده؛ خو د واده مراسم یې په ۲۱۵ ق کال کې د عراق په تکریت ښار کې شوې دي.

د تاریخي سرچینو په راپور له ام الفضل سره د جواد الائمه واده د مامون په غوښتنه شوی دی. ویل شوي چې مامون له دې غوښتنې دا هدف درلود چې د پېغمبر(ص) او امام علي(ع) له نسله د یو بچي نیکه شي. په کتاب الارشاد کې د شیخ مفید په راپور، مامون د محمد بن علي(ع) د شخصیت او هغه فضل، علم، حکمت، ادب او بې ساري عقلي کمال په وجه چې له کم عمرۍ سره سره یې په امام کې ولیده، خپله لور هغه حضرت ته واده کړه؛ خو تاریخ لیکونکی رسول جعفریان (زوکړه ۱۳۴۳ لمریز) په دې باور دی چې دغه واده په سیاسي محرک سره شوی دی؛ منجمله دا چې مامون غوښتل له دې لارې، امام جواد او له شیعیانو سره یې اړیکي کنټرول کړي. یا ځان علویانو ته ګروهمن وښیي او هغوي د ځان په خلاف له پاڅونه منع کړي. د شیخ مفید په وینا دغه واده د مامون د ځینو خواوشا کسانو د اعتراض سبب شو؛ ځکه چې وېرېدل خلافت له عباسیانو څخه علویانو ته منتقل شي. امام جواد د ام الفضل مهر د حضرت فاطمه(س) له مهر سره برابر (۵۰۰ درهمه) وټاکه. امام له ام الفضل څخه هیڅ اولاد نه لري.

د جواد الائمه بله مېرمنه سمانه مغربیه ده چې وینځه وه او په خپل امر یې اخستل شوې وه. د امام جواد ټول بچیان له سمانه وو.

اولادونه

د شیخ مفید په وینا، امام جواد(ع) د علي، موسی، فاطمه او امامه په نوم څلور بچیان لرل. ځینو د امام لوڼه درې تنه حکیمه، خدیجه او ام کلثوم ګڼلې دي. په څلوارلسمې پېړۍ پورې اړوند په ځینو سرچینو کې، ام احمد، زینب او میمونه هم د هغه حضرت لوڼه ګڼل شوې دي په منتهی الامال کتاب کې د ضامن بن شدقم په قول راغلي چې امام جواد(ع) د ابوالحسن امام علی نقی(ع)، ابواحمد موسی مُبَرقَع، حسین، او عمران، او د‌ فاطمه، حکیمه، خدیجه و ام‌کلثوم په نامه څلور لوڼه لرلې. ځینو نورو بیا د امام جواد(ع) د بچیانو شمېر درې زامن امام علی نقی(ع)، موسی مُبَرقع، یحیی او د فاطمه، حکیمه، خدیجه، بهجت و بُرَیهه په نوم پینځه لوڼه ګڼلې دي.

شهادت

د کاظمین حرم (زوړ انځور)

امام محمد تقي(ع) د عباسي حکومت په زمانه کې دوه ځله بغداد ته وروبلل شو: لومړی ځل د مامون په زمانه کې چې ډېره موده یې تېره نه کړه. په دوهم ځل د ۲۲۰ ق کال د محرم په ۲۸ د معتصم عباسي په امر بغداد ته لاړ او د هماغه کال په ذی‌القعده یا ذی‌الحجه کې په بغداد کې شهید شو. د هغه د شهادت ورځ په زیاتره سرچینو کې د ذي القعدې آخري ورځ راغلې ده. خو په ځینو سرچینو کې یې د شهادت تاریخ ۵ ذی‌الحجه یا ۶ ذی‌الحجه ذکر شوی دی. د هغه حضرت جنازه د خپل نیکه موسی بن جعفر(ع) په څنګ کې په کاظمین کې د قریشو په مقبره کې خاورو ته وسپارل شوه. هغه د شهادت په وخت د شیعیانو تر ټولو زلمی امام و او د شهادت په وخت یې عمر ۲۵ کاله بلل شوی دی.

ځینو د هغه د شهادت علت د معتصم په نزد د بغداد د وخت د قاضي ابن ابي دؤاد چغلي او شکایت ګڼلی دی. سبب یې د غل د لاس پرې کولو د فقهي حکم په باره کې د امام د نظر منل کېدل وو چې د ابن ابي دؤاد او د یو شمېر فقیهانو او درباریانو د شرمنده کېدو سبب شوې وو.

د شیعیانو د نهم امام د شهادت د څرنګوالي په اړه مختلف نظرونه موجود دي. په ځینو سرچینو کې راغلي چې معتصم د خپل یو وزیر د منشي په لاس هغه حضرت ته زهر ورکړل او شهید یې کړ. ځینې باوري دي چې معتصم د ام الفضل په وسیله هغه حضرت مسموم کړ. د دریمې قمري پېړۍ د تاریخ لیکونکي مسعودي په قول، معتصم او جعفر بن مامون د محمد بن علي(ع) د وژلو په فکر کې وو. له دې امله چې جواد الائمه له ام الفضله اولاد نه درلود، نو د مامون له مرګه وروسته جعفر خپله خور (ام الفضل) ولمسوله چې محمد بن علي ته زهر ورکړي. هغه دوو (د معتصم په ملګرتیا) انګور په زهرو ککړ کړل او په امام یې وخورول. ام الفضل وروسته له دې چې امام ته یې زهر ورکړل پښېمانه شوه. امام ورته خبر ورکړ چې په داسې بلا به اخته شي چې درملنه به نه لري. د ام الفضل په لاس د امام جواد د شهادت په اړه نور راپورونه هم شته دي.

د یو بل روایت له مخې، کله چې خلکو له معتصم سره بېعت وکړ، هغه په یو لیک کې د مدینې له والي عبدالملک زیات وغوښتل چې محمد بن علي(ع) له ام الفضل سره یو ځای بغداد ته ولیږي. کله چې امام جواد(ع) بغداد ته ورسید معتصم په ظاهره د هغه درناوی وکړ او هغه او ام الفضل ته یې ډالۍ ولېږلې. د دغه روایت له مخې، معتصم د مالټو یو شربت د خپل مریي اشناس په لاس امام ته ولېږه. اَشناس امام ته وویل، خلیفه تر تاسو مخکې یو شمېر مخورو ته هم دا شربت ورکړی او امر یې کړی چې تاسو یې هم وڅښئ. امام وفرمایل: « دا به د شپې وڅښم» خو اشناس ټینګار وکړ چې باید سوړ وڅښلی شي. بیا امام هغه وڅښه او د هغه په وجه شهید شو.

شیخ مفید (وفات ۴۱۳ق) د زهرو په وسیله د جواد الائمه د شهادت په اړه شک څرګند کړی او ویلي یې دي چې په دې باب ماته کوم خبر نه دی ثابت شوی چې پرې ګواهي ورکړم. مفید په تصحیح اعتقادات الامامیه کتاب کې هم ویلي چې د ځینو امامانو لکه امام جواد(ع) په شهادت د یقین حاصلولو لپاره کومه لاره نیشته. خو سید محمد صدر (شهادت ۱۳۷۷ل)په تاریخ الغیبه کې د «ما مِنّا إلّا مقتولٌ شهیدٌ» (په موږ کې له وژل شویو او شهیدانو پرته بل څوک نشته) روایت په استناد د هغه حضرت په شهادت قایل شوی دی. تاریخ لیکونکی رسول جعفریان هم د یو لړ شواهدو په ذکرولو سره د امام شهادت منلی دی. تاریخ لیکونکي سید جعفر مرتضی عامِلی (وفات: ۱۴۱۴ق) هم د شیخ مفید خبره په تقیې حمل کړې ده. د هغه له نظره شیخ مفید په بغداد کې اوسېده او د شیعیانو په خلاف واکمنې فضا ته په پام سره یې د عباسیانو په لاس د امامانو(ع) د شهادت په اړه د شیعه عقیده په ډاګه نه شو بیانولی. عاملي دا احتمال هم ذکر کړی چې د کافي سرچینو د نیشتوالي او اصلي سرچینو ته د لاسرسۍ د سختوالي په وجه دا مطلب د هغه لاس ته نه دی رسېدلی.

د امامت پړاو

امام جواد(ع) د امام رضا(ع) له شهادته وروسته په ۲۰۳ ق کال کې امامت ته ورسید. د هغه د امامت موده اولس کاله وه چې له دوو عباسي خلیفه ګانو مامون او معتصم سره هم مهاله وه. کابو پینځلس کاله یې د مأمون په خلافت (۱۹۸-۲۱۸ق) او دوه کاله یې د معتصم په خلافت (۲۱۸-۲۲۷ق) کي تير شول. په ۲۲۰ ق کال کې یې په شهادت سره امامت د هغه زوي امام هادي(ع) ته منتقل شو.

د امامت نصوص

امام رضا(ع) په ډېرو موارد کې د محمد بن علي امامت خپلو اصحابو ته اعلان کړی و. په کافی، ارشاد،اعلام‌الوری او بحارالانوار، هر یو کتاب کي د محمد بن علي(ع) د امامت د نصوصو په اړه یو باب موجود دی چې په ترتیب سره۱۴، ۱۱، ۹ او ۲۶ روایتونه په دې اړه نقل شوې دي؛ منجمله د امام رضا(ع) یو صحابي له هغه د خپل جانشین په اړه پوښتنه وکړه. حضرت رضا(ع) په خپل لاس خپل بچي جواد ته اشاره وکړه. همداراز په یو روایت کې یې وفرمایل:« دا ابوجعفر دی چې زه یې خپل ځای ناستی ټاکم او خپل مقام مې ده ته پرېښی دی» د شیعه له نظره، امام یوازې د تېر امام په نص سره ټاکل کیږي؛ یعنې هر امام باید په صریح عبارت او جملې سره له ځانه وروسته امام وټاکي.

په وړوکوالي کې امامت او د شیعیانو لالهاندي

امام جواد(ع) په کابو اته کلنۍ کې امام شو. د حسن بن نوبختي په راپور، د هغه د عمر د کموالي په وجه، په شیعیانو کې له حضرت رضا(ع) وروسته د امام په باره کې اختلاف پېدا شو: ځینې د امام رضا په ورور عبدالله بن موسی پسې لاړل؛ خو ډېر وخت نه و تېر چې هغه یې د امامت وړ ونه باله او ترې یې مخ واړوه. ځینې د امام رضا(ع) په بل ورور احمد بن موسی پسې لاړل او یو شمېر نور له واقفیه سره یو ځای شول. سره له دې د امام علی بن موسی الرضا(ع) زیاتره اصحاب د هغه د زوي جواد په امامت قایل شول.

د نوبختي په وینا د دغه اختلاف د پېدا کېدو سبب دا و چې هغوي بلوغ د امامت له شرایطو ګاڼه. البته دا مساله د امام رضا(ع) په ژوند کې هم مطرح وه. حضرت رضا د هغو کسانو په ځواب کې چې د امام جواد الائمه وړوکوالی یې مطرحاوه، په وړوکوالي کې د حضرت عیسی(ع) په نبوت استناد کاوه او فرمایل یې: « د عیسی عمر هغه وخت چې پېغمبر ورته ورکړی شوه زما تر زوي کم و.

همداراز د هغو کسانو په ځواب کې چې د امام جواد(ع) د وړوکوالي شبهه یې مطرحوله، په وړوکوالي کې د حضرت یحیی(ع) د نبوت په اړه د قرآن په ځینو ایتونو او په زانګو کې د حضرت عیسی(ع) په خبرو کولو استناد کېده. په خپله امام جواد هم د هغو کسانو په ځواب کې چې د هغوي عمر یې پلمه کاوه، په وړوکوالي کې د حضرت داوود په ځای د حضرت سلیمان جانشینۍ ته اشاره کوله او ویل یې کله چې سلیمان یوازې یو ماشوم و او ګډې یې څرولې، داوود هغه خپل ځای ناستی کړ؛ خو د بني اسراییلو عالمانو د هغه انکار وکړ.

د شیعیانو پوښتنې او د امام ځوابونه

د جواد الائمه په امامت د امام رضا(ع) له ډېرو تصریحونو سره سره ځینې شیعیانو د لا ډېرې ډاډمنتیا لپاره هغه حضرت په پوښتنو ازمایه. دغه ازمېښت د نورو امامانو په اړه هم کېده؛ خو د جواد الائمه کم عمر ته په پام سره د هغه په اړه یې زیات ضرورت احساسېده. د تاریخ څیړاندي رسول جعفریان (زوکړه ۱۳۴۳ل) په وینا شیعیانو په دې سبب دا کار کاوه چې کله کله به د تقیې او د امام د سر د حفاظت په شان د ځینو اسبابو په وجه د څو کسانو لپاره وصیت کېده.

په روایي سرچینو کې د شیعیانو د پوښتنو او د امام جواد(ع) د ځوابونو په اړه مختلف راپورونه په روایي سرچینو کې راغلي دي. د هغه حضرت ځوابونه د هغوي د مقام د لوړاوي او د شیعیانو په نزد یې د امامت د قبلېدو سبب شو. په روایتونو کې راغلي دي چې یو شمېر شیعیان چې له بغداد او نورو ښارونو حج ته راغلي وو د جواد الائمه د ملاقات لپاره مدینې ته لاړل. هغوي په مدینه کې د امام جواد له تره عبدالله بن موسی سره کتنه وکړه او ترې یې ځینې پوښتنې وکړې. هغه غلط ځوابونه ورکړل. هغوي حیرانه پاتې شول او په همدې مجلس او ناسته کې وه چې امام جواد(ع) راننوت او هغوي دوباره خپلې پوښتنې وکړې او د امام جواد(ع) په ځوابونو سره قانع شول.

له شیعیانو سره اړیکي

امام جواد(ع) د وکالت د سازمان له لارې له شیعیانو سره اړیکي لرل. هغه په اسلامي ټاټوبو منجمله بغداد، کوفه،اهواز، بصرې، همدان، قم، ری، سیتسان او بُست کې استازي لرل د هغوي د وکیلانو شمېر ۱۳ تنه ګڼل شوی دی. هغوي به شرعي وجوهات (پېسې وغیره) امام جواد(ع) ته رسول. براهیم بن محمد همداني په همدان او ابوعَمرو حذّاء د بصرې په خواوشا د هغه حضرت وکالت په غاړه درلود. صالح بن محمد بن سهل په قم کې د هغه حضرت د موقوفاتو کار پر مخ بیایه زکریا بن آدم قمی، عبدالعزیز بن مهتدی اشعری قمی، صفوان بن یحیی، علی بن مهزیار او یحیی بن ابی‌عمران د امام جواد له نورو وکیلانو وو. د وکالت د سازمان کتاب لیکوال د ځینو شواهدو په استناد محمد بن فرج رُخَجی او ابوهاشم جعفري هم د امام له وکیلانو ګڼلې دي. احمد بن محمد سیاري هم د وکالت ادعا لرله خو امام د هغه د ادعا د ردولو په ترڅ کې له شیعیانو وغوښتل چې خپل شرعي وجوهات هغه ته ورنه کړي. ایت الله خامنه ای په یو تحلیل کې د امام مهدي(عج) د غیبت لپاره د یو منسجم او سریزه برابروونکي تشکیلاتو جوړول د امام جواد(ع) له پروګرامونو ګڼي او وایي دا هغه کار و چې د هغه وخت خلیفه ګان ترې سخت وېرېدل.

ویل شوی چې امام جواد(ع) په دوو دلیلونو د وکالت له سازمانه له شیعیانو سره د اړیکو لپاره استفاده کوله:

1. د واکمن سسټم (حکومت) تر څارنې لاندې و
2. د غیبت د پړاو لپاره یې زمینه برابروله.

د شیعیانو نهم امام د حج په ورځو کې هم له شیعیانو سره کتنه او خبرې اترې کولې، ځینې څيړاندي په دې باور دي چې خراسان ته د امام رضا(ع) سفر سبب شوی و چې له خپلو امامانو سره د خلکو اړیکي پراخ شی. له دې امله له خراسان، ری، بُست او سجستان څخه شیعیان د حج په ورځو کې د امام کتنې ته ورتلل.

شیعیان د لیکونو له لارې هم له جواد الائمه سره په تماس کې وو. هغوي په خپلو لیکونو کې ځینې پوښتنې چې زیاتره په فقهي مسایلو کې وې مطرحولې او امام به ورته ځوابونه ویل. په موسوعة الامام الجواد کې د امام له زوي او پلاره پرته، د ۶۳ کسانو نومونه راغونډ کړی شوې دي چې هغه حضرت ورسره مکاتبه لرله. ځینې لیکونه د یو شمېر شیعیانو په ځواب کې لیکل شوې دي.

له نورو فرقو سره سلوک

د شیعیانو له پوښتنو او د امام جواد(ع) له ځوابونو چې په شیعي سرچینو کې نقل شوي داسې پوهیږو چې د هغه د امامت په پړاو کې د اهل‌حدیث، واقفیه، زیدیه او غُلات فرقو فعالیت کاوه. د روایتونو له مخې، د امام جواد(ع) په زمانه کې هغو بحثونو ته په پام سره چې په محدثانو کې کېدل، ځینې شیعیان د خدای تعالی د جسم والي په اړه په شک کې ولوېدل. هغه حضرت د خدای د جسم ګڼلو په ردولو سره، شیعیان په هغه کسانو پسې له لمانځه کولو منع کړل چې خدای یې جسم ګاڼه او هغوی ته یې له زکات ورکولو هم منعې کول. هغه د ابوهاشم جعفري د پوښتنې په ځواب کې چې د «لا تُدْرِکهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یدْرِک الْأَبْصار» ایت په تفسیر کې یې کړې وه په سترګو سره د خدای د لیدلو امکان (د مجسّمه عقیده) نفي کړه او وې ویل: د زړه اوهام ( د زړه تصورات او زړه ته راتلونکي څيزونه) د سترګو تر لیدلو زیات ځیر او کره دي. انسان کولی شی هغه څيزونه چې نه یې دي لیدلې تصور کړي؛ خو هغه لیدلی نه شي. کله چې د زړه اوهام خدای نه شي درک کولی نو سترګې به یې څنګه وویني او درک به یې کړي.؟

د واقفیانو په غندنه کې له امام جواد(ع) ځینې روایتونه نقل شوي دي. هغه زیدیه او واقفیان یې د نواصبو په لیکه کې راوستل. او ویل به یې «وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ؛ په هغه ورځ به ځينې څېرې خوارې وي چې[چټي] هڅه یې کړې او زیار یې ایستلی دی» ایت د هغوي په اړه نازل شوی دی. هغه همداراز خپل اصحاب، په واقفیانو پسې له لمانځه کولو منعې کول.

امام جواد په دغه دوره کې د غالیانو له عقیدو سره مبارزه هم وکړه او هڅه یې وکړه چې شیعیان د غالیانو له عقیدو لرې وساتي. هغه د ابوالخَطّاب په شان غالیانو او د هغه په پیروانو لعنت کاوه. همداراز په هغو کسانو یې هم لعنت کاوه چې د ابوالخطاب په لعنت کولو کې یې شک کاوه. هغه د ابوالغمر، جعفر بن واقد او هاشم بن ابی‌هاشم په شان کسان د ابوالخطاب پیروان معرفي کړل او ویل به یې هغوي زمونږ (اهل بیتو) په نوم له خلکو استفاده کوي. د یو روایت له مخې چې په رجال کشي کې راغلی دی امام د ابوالسَّمهری او ابن‌ابی‌زَرقاء په نوم د دوو غلاتو قتل جایز وګاڼه او د دې دلیل یې شیعیانو په بې لارې کولو کې د هغوی رول ذکر کړ.

هغه محمد بن سنان ته په خطاب کې پېغمبر(ص) او امامانو ته د نړۍ د تدبیر او مخلوق د پرېښودلو په اساس د مُفَوِّضه ادعا رد کړه. البته د احکامو تفویض یې هم په الهي مشیت پورې منتسب کړ او وې ویل چې دا هغه عقیده ده چې هر څوک ترې مخکې لاړ شي، له اسلامه وتلی دی او څوک یې چې ونه مني (دین یې) تباه کیږي او څوک یې چې ومني له حق سره یو ځای شوی دی.

روایتونه او مناظرې

قالَ الامام الجواد(ع): الْمُؤْمِنُ يَحْتَاجُ إِلَى تَوْفِيقٍ مِنَ اللهِ وَ وَاعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ وَ قَبُولٍ مِمَّنْ يَنْصَحُهُ.

امام جواد(ع) وفرمایل:« مومن دریو خصلتونو ته اړتیا لري: د خدای له خوا توفیق، له دننه یو واعظ او نصیحت کوونکي او د هغه چا د خبرې منلو ته چې ورته نصیحت کوي.

د عزیر الله عطاردي په وینا، له امام جواد(ع) په فقهي، تفسیري او عقیدتي موضوګانو کې کابو ۲۵۰ حدیثونه نقل شوې دي. د نورو ځینو امامانو په پرتله له هغه حضرته د کمو حدیثونو نقلېدل د هغوي د کنټرول او څارنې او د شهادت په وخت یې د عمر د کموالي په وجه بلل شوې دي.

سید بن‌ طاووس په مُهَجُ الدّعَوات کتاب کې د مامون عباسي د خوندي پاتې کېدو لپاره یو حرز نقل کړی دی. همداراز «يَا نُورُ يَا بُرْهَانُ يَا مُبِينُ يَا مُنِيرُ يَا رَبِّ اكْفِنِي الشُّرُورَ وَ آفَاتِ الدُّهُورِ وَ أَسْأَلُكَ النَّجَاةَ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ» حرز، هغه ته منسوب دی. له ځان سره د امام جواد(ع) حزر ساتل د شیعیانو په نزد دود دي او داسې ګڼل شوې لکه چې «همېشه درسره یو کس ملګری وي.

امام محمد تقي(ع) د خپل امامت په پړاو کې څو ځله په عباسي دربار کې له ځینو فقیهانو سره مناظره وکړه. تاریخي راپورونه د دې ښودنه کوي چې ځينې مناظرې د مامون او معتصم د درباریانو په غوښتنه او د شیعیانو د نهم امام د ازمویلو په هدف سره ترسره کېدې او نتیجه یې د حاضرو کسانو د حیرانۍ او ستاینې وړ ګرځېده. سرچینو له امام جواده نهه مناظرې او خبرې اترې نقل کړې دي چې څلور یې له یحیی بن اکثَم او یوه یې د بغداد له قاضي القضات احمد بن ابي داوود سره ده. همداراز له عبدالله بن موسی، ابوهاشم جعفري، عبدالعظیم حسني او معتصم سره د هغوي د ځینو خبرو اترو راپور هم راغلی دی. د دغه خبرو اترو موضوع په حج، طلاق، د غلا حد او ځینو نورو بحثونو لکه د دولسم امام د ملګرو د ځانګړتیاوو، د هغو فضایلو چې د ابوبکر او عمر لپاره نقل شوي او د خدای د نومونو او صفاتو په اړه فقهي بحثونه وو.

د فقهي مسالې په باره کې مباحثه

د امام محمد تقي(ع) له مهمو مناظرو څخه چې په بغداد کې د مأمون عباسي په زمانه کې وشوه، د عباسي دربار له فقیه یحیی بن اکثم سره مناظره وه. د شیعه سرچینو په وینا، د دغه مناظرې علت د مامون له خوا له ام الفضل سره د واده په وړاندیز د عباسي مشرانو اعتراض و. مامون د خپلې فیصلې د صحیحوالي د ثابتولو لپاره هغوي ته وړاندیز وکړ چې امام جواد(ع) وازمایي. هغوي ومنله او د هغه حضرت د ازمویلولپاره یې د مناظرې غونډه جوړه کړه. یحیی په مناظرې کې په اوله کې د یوې فقهي مسالې د هغه کس په باره کې چې مُحرِم دی او یو حیوان یې ښکار کړی دی،پوښتنه وکړه. امام جواد د مسالې لپاره د مختلفو شکلونو په مطرحولو سره له یحیی بن اکثمه وپوښتل چې ستاسو د پوښتنې مطلب کوم یو شکل دی. یحیی په ځواب کې پاتې راغی. بیا امام جواد په خپله د دغه مسالې مختلف شکلونه او د هغو ځوابونه بیان کړل. درباریانو او عباسي عالمانو د دغوځوابونو له اورېدو وروسته په فقه کې د هغه په برلاسۍ او تکړه والي اعتراف وکړ. ویل شوي چې مامون له مناظرې وروسته وویل د خدای په دې نعمت شکر کوم چې د څه فکر مې کړی و هماغه شان وشول. د ځینو راپورونو له مخې مامون له یحیی بن اکثم سره په مناظره کې د امام جواد(ع) له ځوابونو وروسته، په محفل کې حاضر کسان او خواوشا کسان ملامته کړل او وې ویل چې د دغه کورنۍ فضیلت په نورو ښکاره او څرګند دی او د عمر کموالی د هغوي د فضایلو او کمالاتو خنډ نه شي کېدی. هغه زیاته کړه چې پېغمبر(ص) خپله بلنه د امام علي په بللو سره (په داسې حال کې چې عمر یې تر لسو کلونو زیات نه و) پېل کړه او د هغه اسلام یې ومانه د یو روایت له مخې چې په بحار الانوار کې ذکر شوی، مامون له دې مناظرې مخکې خپلو درباریانو ته ویلي وو چې دغه کورنۍ د نورو کورنیو په شان نه ده او کله چې هغوي دا خبره نه وه منلې نو ورته یې ویلې وو چې ښه وې ازمایئ.

د خلفاوو په باره کې مناظره

د شیعه روایتونو له مخې، امام محمد تقي(ع) په یو محفل کې چې مامون او یو شمېر فقیهان او درباریان موجود وو له یحیی بن اکثم سره د ابوبکر او عمر د فضائلو په اړه مناظره وکړه. یحیی هغه ته وویل جبراییل د خدای له لوري د هغه رسول ته وویل له ابوبکره پوښتنه وکړه چې ایا هغه له ما راضي دی؟ زه خو له هغه راضي یم، امام په ځواب کې وویل: زه د ابوبکر د فضایلو منکر نه یم خو چا چې دا روایت نقل کړی باید د پېغمبر(ص) نورو روایتونو ته هم پام وکړي او هغه دا چې پېغمبر وفرمایل: کله چې زما له لوري تاسو ته څه ورسیږي هغه له قرآن او سنتو سره وګورئ، که ورسره موافق وو، وې منئ که نه وو، مه یې منئ؛ ځکه چې د حدیثو جعل کوونکي او دروغجن به ډېر زیات شی. بیا امام وویل: دا حدیث له قرآن سره موافقت نه لري؛ ځکه چې خدای تعالی په قرآن کې فرمایي: «وَنَحْنُ أَقْرَ‌بُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِ‌يدِ؛ مونږ د مرۍ تر رګه هم زیات تاسو ته نزدې یوو» آیا خدای د ابوبکر له راضي والي یا نه راضي والي خبر نه و چې له هغه یې وپوښتل له دې وروسته یحیی د دغه روایت په باره کې «د ابوبکر او عمر مثال په ځمکه کې، داسې دی لکه په اسمان کې جبراییل او میکائیل» وپوښتل. جواد الائمه ځواب ورکړ د دغه روایت محتوا صحیح نه ده ځکه چې جبراییل او میکائیل همېشه د خدای بندګي کړې او یوه شېبه یې ګناه نه ده کړې؛ په داسې حال کې چې ابو بکر او عمر مخکې له دې چې اسلام راوړي ډېر کلونه مشرکان وو.

د غل د لاس پرې کول

په بغداد کې د جواد الائمه د استوګنې په وخت په دې اړه چې د غل لاس له کوم ځایه پرې شي، د اهل سنتو په فقیهانو کې اختلاف پېدا شو. ځینو ویل باید له مړونده پرې شي او ځينو ویل چې له څنګلې. معتصم له امام جواد(ع) وغوښتل چې خپل نظر بیان کړي. جواد الائمه له معتصمه وغوښتل چې له ځوابه یې معاف کړی؛ خو خلیفه ټینګار وکړ او امام وویل د غل یوازې ګوتې پرې کیږي. او نور لاس باقي پاتې کیږي. هغه د خپلې خبرې دلیل دا آیت «وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِله فَلا تَدْعُوا مَعَ اللهِ أَحَداً؛ او مساجد (د سجدې ځایونه) د خدای لپاره ځانګړي دي، نو له خدای سره یو ځای (شریک) هیڅوک مه بلئ» وباله. معتصم د امام ځواب خوښ کړ او امر یې وکړ چې د غل یوازې ګوتې پرې کړی شی. ویل شوي چې دغه پېښه په خلکو کې د امامت د مقام د مشهورېدو سبب شوه.

فضایل او کرامات

په روایي سرچینو کې د امام جواد(ع) لپاره ځینې فضایل او کرامات نقل شوې دي.

نورو ته ښندنه او سخاوت

د شیعیانو د نهم امام په جواد ملقب کېدل یې خلکو ته د هغوي د زیاتې ښندنې، سخاوت او احسان له امله ګڼلې دي. د هغه لیک په اساس چې امام رضا(ع) له خراسانه خپل زوي ته ولېږه، هغه له هماغه کلونو په سخاوت مشهور و. کله چې یې پلار په خراسان کې و، اصحابو به امام جواد د شا له دروازې وېسته چې له کمو کسانو سره مخامخ شي چې د مرسته اخستلو لپاره به په کور راغونډېدل. د دغه روایت له مخې امام رضا(ع) خپل زوي ته یو لیک ولیکه او ورته یې سپارښتنه وکړه چې د هغو کسانو خبره مه اوره چې وایي له اصلي دروازې تګ راتګ مه کوه. علی بن موسی الرضا(ع) په دې لیک کې زوي ته سپارښتنه کړې چې« هر کله چې غواړې له کوره ووځې، یو څه سره او سپین زر له ځان سره اخله. چې هیڅوک له تا غوښتنه ونه کړي مګر دا چې یو څه ورکړې»

زیات عبادت

عراقي تاریخ څېړاندی باقر شریف قرشي، جواد الائمه د خپلې زمانې تر ټولو عبادت کوونکی او خالص انسان معرفي کړی او د هغه د ډېر نافلو خبره یې کړې ده. د هغه په وینا امام جواد(ع) د خپلې نافلې په هر رکعت کې حمد او توحید سورې اویا ځله تلاوتولې. همداراز د یو روایت له مخې چې له سید بن طاووس یې نقل کړی، کله چې به قمري میاشته راورسېده، محمد بن علی به دوه رکعته لمونځ کاوه چې په لومړي رکعت کې به یې له حمد سورې وروسته ۳۰ ځله توحید او په دوهم کې دېرش ځله قدر سوره تلاوتوله او بیا به یې صدقه ورکوله.

کرامات

په شیعه سرچینو کې امام جواد(ع) ته د ځینو کراماتو نسبت ورکړل شوی دی؛ منجمله د زوکړې په وخت خبرې کول، د خپل پلار د دفن د دستورو لپاره له مدینې تر خراسانه طیُ الارض، ناروغانو ته شفا ورکول، د دعا استجابت، د کسانو د باطن او د هغوی د راتلونکي خبر ورکول.

محدث قمي له قطب راوندي او هغه له محمد بن میمون نقل کړي چې :« کله چې امام رضا(ع) خراسان ته نه و تللی، په یو سفر مکې ته لاړ او زه هم د هغه حضرت په خدمت کې وم. کله چې مې غوښتل ستون شم، هغه حضرت ته مې وویل: غواړم مدینې ته لاړ شم؛ محمد تقي ته یو لیک ولیکئ چې یو یې سم. حضرت یو لیک ولیکه. ما هغه مدینې ته راوړ. هغه وخت مې سترګې ړندې شوې وې. د هغه حضرت خدمتکار موفق، امام جواد(ع) راوسته، په داسې حال کې چې په زانګو کې و. ما لیک هغه حضرت ته ورکړ. حضرت موفق ته وفرمایل له لیکه مهر لرې کړه او خلاص یې کړه. بیا یې وفرمایل: ای محمده، سترګه دې څنګه ده؟ عرض مې وکړ یابن رسول الله، سترګه مې ړنده شوې ده. حضرت خپل لاس زما په سترګو راکیښ او د هغوي د لاس په برکت مې سترګې جوړې شوې او بینا شوم»

همداراز نقل شوي چې مدینې ته له بغداده د جواد الائمه(ع) د ستنېدا په سفر کې، یو شمېر کسانو د ښار تر بهره هغه حضرت بدرګه کړ، ماښام مهال امام جواد(ع) په یو جومات کې د بېرې د یوې ونې تر څنګ چې تر هغه وخته یې میوه نه وه ورکړې، اودس وکړ او لمونځ یې وکاوه. له لمانځه وروسته خلکو ولیدل چې هغه ونې میوه ورکړه. حیرانه شو او ترې یې وخوړه او وې لیدل چې ډېره خوږه او بې دانې ده. له شیخ مفیده یې نقل کړي چې کلونه وروسته یې دغه ونه لیدلې او میوه یې خوړلې ده.

• د امام جواد(ع) ځانګړی صلوات (درود)

متن

ژباړه

اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَىٰ عَلَمِ التُّقىٰ، وَنُورِ الْهُدَىٰ، وَمَعْدِنِ الْوَفاءِ، وَفَرْعِ الْأَزْكِياءِ، وَخَلِيفَةِ الْأَوْصِياءِ، وَأَمِينِكَ عَلَىٰ وَحْيِكَ . اللّٰهُمَّ فَكَما هَدَيْتَ بِهِ مِنَ الضَّلالَةِ، وَاسْتَنْقَذْتَ بِهِ مِنَ الْحَيْرَةِ، وَأَرْشَدْتَ بِهِ مَنِ اهْتَدىٰ، وَزَكَّيْتَ بِهِ مَنْ تَزَكَّىٰ، فَصَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِيائِكَ، وَبَقِيَّةِ أَوْصِيائِكَ، إِنَّكَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ.

ای خدایه، درود ولیږه پر محمد بن علي بن موسی،چې د تقوا نښه او د هدایت نور، د وفا معدن او د پاکانو له نسله او د اوصیاوو ځای ناستی او پر وحي ستا امین دی. ای خدایه لکه څنګه چې دې د هغه په وسیله خلک له ګمراهۍ هدایت ته راوړل او له سرګردانۍ دې وژغورل او د هغه په وجود سره دې راهنمایي وکړه هر هغه چاته چې هدایت یې وموند او ودې روزه هر هغه کس چې تربیت شو، نو په هغه درود ولېږه ، تر ټولو لوړ درود چې په خپل یو ولي او پاتې اوصیاوو دې لیږلی دی. په رښتیا چې ته وسیال او حکیم یې.

اصحاب

اصلي مقاله: د امام جواد(ع) د اصحابو لړلیک

شېخ طوسي کابو د امام جواد(ع) د کابو ۱۱۵ اصحابو نوم راوړی دی. قرشي په کتاب حیاة الامام محمد الجواد(ع) کې ۱۳۲ کسان اوعبدالحسین شبستری په کتاب «سُبُلُ الرَّشاد إلی اَصحاب الاِمام الجَواد»، کې ۱۹۳ کسان د شیعیانو د نهم امام د اصحابو په توګه معرفي کړې دي. عطاردی په مُسند الامام الجواد کې د هغه حضرت د راویانو شمېر ۱۲۱ تنه ګڼلی دی. د جواد الائمه ځینې اصحاب له امام رضا(ع) او امام هادي(ع) سره هم ملګري وو او له هغو دوو یې روایتونه نقل کړې دي. د محمد تقي(ع) په راویانو کې د نورو فرقو منجمله اهل سنتو پېروان هم موجود وو. د هغه د غیر امامي راویانو شمېر ۱۰ تنه ګڼل شوی دی.

احمد بن ابی‌نصر بَزَنطی و صفوان بن یحیی، دواړو له اصحاب اجماع، عبدالعظیم حسنی، حسن بن سعید اهوازی، زکریا بن آدم، احمد بن محمد بن عیسی اشعری، احمد بن محمد برقی او ابوهاشم جعفری د شیعو د نهمه پیشوا له اصحابو څخه وو.

د اهل سنتو په نزد د هغه امام مقام

اهل سنت عالمان د یو دیني عالم په توګه د شیعیانو د نهم امام درناوی کوي. ځینو یې د جواد الائمه علمي مقام ډېر لوړ ګڼلی دیاو له هغه سره د مأمون عباسي مینه یې په وړوکوالي کې د هغه د علمي او معنوي شخصیت له امله ګڼلې ده. هغوي همداراز په نورو ځانګړنو لکه تقوا، زهد او سخاوت کې د محمد بن علي(ع) د لوړاوي خبره کړې ډه. د مثال په توګه په اتمه قمري پېړۍ کې تکړه اهل سنت محدث شمس الدین ذَهَبي او ابن‌تیمیه په جواد د هغه ملقب کېدل په سخاوت او ښندنه کې د هغه د مشهورتیا له امله ګڼلي دي. د دوهمې او دریمې قمري پېړۍ معتزلي متکلم او ادیب جاحظ عثمان هم محمد بن علي(ع) عالم، زاهد، عبادتګذار، ښندونکی او پاک معرفي کړی دی. د اومې قمری پېړۍ شافعي مذهبه عالم محمد بن طلحه شافعي د امام جواد(ع) په اړه لیکي:« که څه هم د هغه عمر کم و، خو د قدر او منزلت له مخې یې لوی مقام درلود او نوم او اوازه یې لوړه وه.

امام جواد(ع) ته توسل

د کاظمین حرم

ځینې شیعیان د ځینو شیعه عالمانو سپارښتنو ته په پام سره د رزق د زیاتېدو او په مادي چارو کې د پراختیا لپاره په امام جواد(ع) پورې توسل کوي او هغه باب الحوائج ګڼي. د دغه سپارښتنې یوه بېلګه له ابوالوفاء شیرازي څخه د دوهم مجلسي نقل دی چې ادعا یې کړې پېغمبر(ص) په خوب کې هغه ته په مادي چارو کې له امام جواد(ع) سره د توسل سپارښتنه کړې ده.

د یو روایت له مخې چې داوود صیرفي له امام هادي(ع) نقل کړی دی، د جواد الائمه د قبر زیارت ډېر زیات ثواب او اجر لری. همداراز ابراهیم بن عقبه په یو لیک کې له امام هادي(ع) د امام حسین(ع)، امام کاظم(ع) او امام جواد(ع) د زیارت په اړه وپوښتل. امام هادي(ع) د امام حسین(ع) زیارت مقدم او لوړ وګاڼه او وې فرمایل د درې واړو زیارت لا کامل دی او لا ډېر اجر لري. په بغداد کې د امام جواد(ع) او امام کاظم(ع) مقبرې د مسلمانانو په تېره بیا شیعیانو زیارتګاه ده. هغوي د کاظمینو په حرم کې د هغه حضرت زیارت کوي او ورپورې توسل کوي او زیارتنامه ولولي. شیعیان هر کال د جواد الائمه د شهادت په کلیزه کې د ویر، روضه خوانۍ او سینه وهلو دستورې جوړوي او په هغه پورې توسل کوی.

د امام جواد(ع) زیارتنامه

متن	ژباړه
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ الْبِرَّ التَّقِيَّ الْإِمَامَ الْوَفِيَّ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللهِ‏ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا نَجِيَّ اللهِ‏ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا سَفِيرَ اللهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا سِرَّ اللهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ضِيَاءَ اللهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا سَنَاءَ اللهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا كَلِمَةَ اللهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رَحْمَةَ اللهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النُّورُ السَّاطِعُ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْبَدْرُ الطَّالِعُ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الطَّيِّبُ ابْنُ الطَّيِّبِينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الطَّاهِرُ ابْنُ الطَّاهِرِينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْآيَةُ الْعُظْمَى السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْحُجَّةُ الْكُبْرَى السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُطَهَّرُ مِنَ الزَّلَّاتِ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُنَزَّهُ عَنِ الْمُعْضِلَاتِ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَلِيُّ عَنْ نَقْصِ الْأَوْصَافِ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الرَّضِيُّ عِنْدَ الْأَشْرَافِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا عَمُودَ الدِّينِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ أَشْهَدُ أَنَّكَ وَلِيُّ اللهِ وَ حُجَّتُهُ فِي أَرْضِهِ وَ أَنَّكَ جَنْبُ اللهِ وَ خِيَرَةُ اللهِ‏ وَ مُسْتَوْدَعُ عِلْمِ اللهِ وَ عِلْمِ الْأَنْبِيَاءِ وَ رُكْنُ الْإِيمَانِ وَ تَرْجُمَانُ الْقُرْآنِ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مَنِ اتَّبَعَكَ عَلَى الْحَقِّ وَ الْهُدَى وَ أَنَّ مَنْ أَنْكَرَكَ وَ نَصَبَ لَكَ الْعَدَاوَةَ عَلَى الضَّلَالَةِ وَ الرَّدَى أَبْرَأُ إِلَى اللهِ وَ إِلَيْكَ مِنْهُمْ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكَاتُهُ.	سلام دې وي پر تا ای ابا جعفر محمد بن علي، ای نیک چاري، پرهیزګار، وفادار امامه، سلام دې وي پر تا ای له خدایه راضي او پاکیزه، سلام دې وي پر تا ای د خدای ولي، سلام دې وي پر تا ای د خدای د راز محرمه، سلام دې وي پرتا ای د خدای استازیه، سلام دې وي پر تا ای د خدای رڼا، سلام دې وي پر تا ای د خدای ځلا، سلام دې وي پر تا ای د خدای کلمې، سلام دې وي پر تا ای د خدای رحمته، سلام دې وي پر تا ای ځلانده رڼا، سلام دې وي پر تا ای راختلې (د څوارلسمې) سپوږمۍ، سلام دې وي پر تا ای له پاکزادو پاکزاده ، سلام دې وي پر تا اي له پاکو پاکه ، سلام دې وي پر تا ای لویې نښې، سلام دې وي پر تا ای لوی حجته، سلام دې وي پر تا ای د شریفو خلکو په نزد خوښ شویه، سلام دې وي پر تا ای د دین ستنې، ګواهي ورکوم چې ته د خدای ولي او پر ځمکه یې حجت یې، او ته د خدای مقرب، د هغه منتخب او د خدای او پېغمبرانو د علم زېرمه، او د ایمان ستنه، او د قرآن ترجمان یې. ګواهي ورکوم چې هر چا له تا پېروي وکړه په حقه او هدایت دی او چا چې ستا انکار وکړ او له تا سره یې دښمني وکړه د ګمراهۍ او هلاکت په لاره دی. په خدای او په تا، په دنیا او اخرت کې له هغوي بېزاري غواړم، سلام دې وي پر تا تر څو چې زه یم او دا شپه او ورځ وي.
ثم قبّل الضریح و قل:	بیا ضریح ښکل کړه او ووایه:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الزَّكِيِّ التَّقِيِّ وَ الْبَرِّ الْوَفِيِّ وَ الْمُهَذَّبِ النَّقِيِّ هَادِي الْأُمَّةِ وَ وَارِثِ الْأَئِمَّةِ وَ خَازِنِ الرَّحْمَةِ وَ يَنْبُوعِ الْحِكْمَةِ وَ قَائِدِ الْبَرَكَةِ وَ صَاحِبِ الِاجْتِهَادِ وَ الطَّاعَةِ وَ وَاحِدِ الْأَوْصِيَاءِ فِي الْإِخْلَاصِ وَ الْعِبَادَةِ وَ حُجَّتِكَ الْعُلْيَا وَ مَثَلِكَ الْأَعْلَى وَ كَلِمَتِكَ الْحُسْنَى الدَّاعِي إِلَيْكَ وَ الدَّالِّ عَلَيْكَ الَّذِي نَصَبْتَهُ عَلَماً لِعِبَادِكَ وَ مُتَرْجِماً لِكِتَابِكَ وَ صَادِعاً بِأَمْرِكَ وَ نَاصِراً لِدِينِكَ وَ حُجَّةً عَلَى خَلْقِكَ وَ نُوراً تُخْرَقُ بِهِ الظُّلَمُ وَ قُدْوَةً تُدْرَكُ بِهِ الْهِدَايَةُ وَ شَفِيعاً تُنَالُ بِهِ الْجَنَّةُ اللَّهُمَّ وَ كَمَا أَخَذَ فِي خُشُوعِهِ لَكَ حَظَّهُ وَ اسْتَوْفَى مِنْ خَشْيَتِكَ نَصِيبَهُ فَصَلِّ عَلَيْهِ أَضْعَافَ مَا صَلَّيْتَ عَلَى وَلِيٍّ ارْتَضَيْتَ طَاعَتَهُ وَ قَبِلْتَ خِدْمَتَهُ وَ بَلِّغْهُ مِنَّا تَحِيَّةً وَ سَلَاماً وَ آتِنَا فِي مُوَالاتِهِ مِنْ لَدُنْكَ فَضْلًا وَ إِحْسَاناً وَ مَغْفِرَةً وَ رِضْوَاناً إِنَّكَ ذُو الْمَنِّ الْقَدِيمِ وَ الصَّفْحِ الْجَمِيلِ الْجَسِيمِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.	ای خدایه درود ولېږه پر محمد او اهل بیتو یې، او درود ولېږه پر محمد بن علي پاک، پرهیزګار، نیکو کار، وفادار، سپېڅلي، بې عیبه، د امت لارښود او د امامانو وراث او د رحمت خزانه دار او د حکمت په چینې او د برکت په مخ کښ،د قرآن په پېروۍ کې د هغه په شان، او په اخلاص او عبادت کې په بې ساري، او په خپل لوړ حجت او اوچتې بېلګې، او ښایسته کلمې، او ستا لور ته په بلونکي، او پر وجود دې په دلالت کوونکی، چې هغه دې د یو بېرغ په شان خپلو بندګانو ته ورَپاوه، او د خپل کتاب مترجم دې وټاکه او د خپلو اوامرو ښکاره اجرا کوونکی او ستا د دین مرسته کوونکی او پر بندګانو دې حجت ، او داسې رڼا چې په وسیله یې تیارې څېرې کیږي. او داسې مقتدا چې هدایت د هغه په وسیله لاسته راځي او داسې شفیع چې په وسیله یې جنت ته رسیدلې ممکنیږي. ای خدایه لکه څنګه چې یې ستا په خشوع کې خپله ونډه واخسته، او له تا په وېره او خشیت کې یې خپله برخه بشپړه کړه نو پر هغه درود ولیږه ، د هغه درود څو چنده چې لېږلی دې دی، پر هغه استازي چې طاعت دې یې خوښ کړ، او خدمت دې یې ومانه، او زمونږ له اړخه په هغه تحیت او سلام ورسوه، او مونږ ته له خپل لوري د هغه په دوستۍ کې فضل او احسان او بخښنه او رضوان راعطا کړه، ته د قدیم احسان څښتن او ښایسته سترګې پټوونکی یې، ستا په مهربانۍ ای تر ټولو مهربانانو زیات مهربانه.

کتابونه

اصلي مقاله: د امام جواد(ع) په اړه د کتابونو لړ لیک

د امام جواد(ع) په هکله په مختلفو ژبو په تېره بیا فارسۍ او عربۍ ډېر اثار لیکل شوي دي. په «کتاب‌شناسی امام جواد(ع)»، مقاله کې ۶۰۵ اثر د کتاب په چوکاټ کې (۳۲۴)، مقالې (۲۴۸) او تیسز (۳۳) معرفي شوې دي. له دې شمېره ۴۷۴ په فارسۍ ژبه، ۱۲۲ په عربۍ ژبه او ۹ په نورو ژبو دي. په «کتاب‌شناسی توصیفی امام جواد(ع)» کې هم ۳۵۰ چاپ شوې کتابونه ګڼل شوې دي.

وفاة الامام الجواد، مُسند الامام الجواد، موسوعة الامام الجواد علیه‌السلام، الحیاة السیاسیة للامامِ الجواد، حیاة‌ الامام محمد الجواد و سُبل‌الرَّشاد له هغو کتابونو دي چې په عربۍ ژبه د امام جواد په اړه خپاره شوې دي.

په ۱۳۹۵ لمریز کال کې د «سیره و زمانه امام جواد(ع)» په نامه یو سیمینار په قم ښار کې د اسلامي علومو او فرهنګ په څېړنځي کې جوړ شو چې پایله یې «مجموعه مقالات همایش سیره و زمانه امام جواد(ع)» په درې ټوکه کې وه.

د لا ډېرې مطالعې لپاره

• پیشوایان هدایت، ج۱۱، ترجمه اعلام الهدایه.
• زندگی امام جواد(ع) لیک د سید عبدالرزاق موسوي مقرم.

بهرنۍ اړیکې

• مقاله امام جواد علیه السلام در دانشنامه جهان اسلام
• مجموعه مقالات همایش سیره و زمانه امام جواد (ع)