د آیات لمونځ
 | دا مقاله د یو فقهي مفهوم په اړه توضیحي مقاله ده او د دیني کړنو لپاره معیار نشي کیدی. د مذهبي کړنو لپاره نورو سرچینو ته مراجعه وکړئ. |
د آیات لمونځ دا لمونځ له هغه واجب لمونځونو څخه دی چې کله ځینې طبیعي پیښې لکه زلزلې او یاد د لمر او سپوږمۍ د تندر نیولو له سببه واجبیږي. بل هغه څیز چې د هغې له سببه دا لمونځ واجبیږي هغه سره او زیړ بادونه دي، په داسې حال کې چې د خلکو د ویرې سبب شي.
د آیات لمونځ دوه رکعته دی او هر یو رکعت کې یې پينځه رکوع دي او په دوه طریقې ترسره کیدی شي اوله طریقه دا ده: له هرې رکوع وړاندې باید حمد سوره او یوه سورت پوره ولوستل شي. او دویمه طریقه دا ده چې یو سورت په پينځه برخو وویشل شي او له هرې رکوع وړاندې د هغې یوه برخه ولوستل شي. په دې حالت کې په هر یو رکعت کې یواځې له لومړۍ رکوع نه وړاندې باید حمد وویل شي او له نورو رکوعګانو نه مخکې فقط د سورت له پينځو برخو یوه برخه ولوستل شي.
که د آیات لمونځ، له سپوږمۍ او لمر پریوتو پرته د بل څه په سبب واجب شي، نو کله هم چې ترسره شي د ادا په نیت دی؛ خو د لمر او سپوږمۍ د تندر لمونځ باید هغه وخت ترسره شي کله چې لمر سپوږمۍ تندر نیولی وي او که هغه وخت ادا نه کړی شي نو باید قضا یې په ځای راوړی شي.
تعریف و نوم ایښودل
د ايت لمونځ هغه لمونځ دی چې د طبيعي پېښو لکه لمر، سپوږمۍ تندر نیولو، زلزلې[۱] او هر هغه طبيعي پیښه چې د خلکو د زياتې وېرې سبب شي[۲] لکه ژېړ او سره بادونه الوتل، نو د آیت لمونځ واجب کېږي.[۳] آیات د «آیة» یا «آیت» جمع ده چې د علامت او نښې په معنی ده[۴] او په یوه روایت کې د لمر او سپوږمۍ تندر نیول د خدای له نښو ګڼل شوي دي.[۵]
په احادیثو کې په دې عنوان سره یعنی د صلاة الآیات ذکر نه دی راغلی، یعنی د آیت لمونځ. بلکي د «صلاة الکوسف» په نوم ياد شوی دی؛[۶] خو د فقهې په کتابونو کې په دواړه نومونو سره کارول شوي دي.[۷] د دې د نوم کیښودو وجه دا بیان شوې ده چې آیات نښانو ته وايي او انسانان دا د الله تعالی په هر څیز باندې د قدرت او مالکیت نښې ګڼي.[۸] پیغمبر(ص) هم کله چې د هغه زوی ابراهیم مړ شو او لمر تندر ونیوه، نو دا سپوږمۍ او لمر یې د الله تعالی دوه نښې وګڼلې چې د هغه له امره نه وځي، او ویې فرمایل چې د آیات لمونځ وکړئ.[۹]
مخینه
د ایت لمونځ په لسم قمري کال کې پر مسلمانانو واجب شو. د تاریخي منابعو له مخې په دغه کال کې کله چې د رسول الله(ص) زوی ابراهیم وفات شو، نو د لمر تندر ونیوه. د خلکو یوې ډلې د لمر خسوف د ابراهیم له مړینې سره وتړه؛ خو پېغمبراکرم (ص) دا دوه الهی نښې وګڼلې چې د خداى په امر واقع کېږي، نه د چا په مرګ او ژوند سره.[۱۰] بیا یې حکم وکړ کله چې خسوف او کسوف شي (لمر او سپوږمۍ تندر ونیسي) نو مسلمان باید د آیات لمونځ ترسره کړي.[۱۱]
د لمانځه طریقه
د آیات لمونځ دوه رکعته دی په هر یو رکعت کې پينځه رکوع دي او په دوو طریقو ترسره کیږي:[۱۲]
- لومړۍ طريقه: په دې طريقه کې د هر رکوع نه مخکې حمد سوره او ورپسې یو بل سورت لوستل کيږي؛[۱۳] په دې ډول چې د تکبیرة الاحرام وروسته حمد او بيا بل سورت ووايو او رکوع ته ځو. د رکوع نه وروسته حمد سوره او بل سورت وایو او بيا رکوع ته ځو. په ورته ډول، موږ تر پنځم رکوع پورې دوام ورکوو. بیا سجدې ته ځو او د لومړي رکعت په څیر دوهم رکعت ادا کوو. د دوهم رکعت له سجدې وروسته تشهد او سلام کوو او لمونځ ختموو.[۱۴]
- دوهمه طريقه: په دې طريقه کې په هر رکعت کې يو حمد سوره او يو سورت ويل کيږي. په دې توپير سره چې په هر رکعت کې يوازې يو ځل حمد سوره لولي او بل سورت په پنځو برخو ويشل کيږي او د هر رکوع نه مخکې د سورت يوازې يوه برخه لوستل کيږي (بغير له حمد سوره).[۱۵]
د فقهاوو د فتوا له مخې، دا هم کولی شو چې لومړۍ طريقه په يو رکعت کې او دويمه طريقه په بل رکعت کې وکاروو.[۱۶]
مستحبات
د آیت د لمانځه ځینې مستحبات دا دي:
- له دویمې، څلورمې، شپږمې، اتمې او لسمې رکوع وړاندې قنوت کول.[۱۷]
- هغه عملونه چې په ورځني لمانځه کې توصيه شوي دي د آیت په لمانځه کې هم مستحب دي. البته په دې لمانځه کې د اذان او اقامت پر ځای درې ځله «الصلاة» ویل مستحب دي.[۱۸]
- په هر رکعت کې له هرې رکوع وروسته تکبير ويل پرته له پنځمې رکوع څخه.[۱۹]
په جماعت سره د لمانځه کول،[۲۰] په لوړ غږ لوستل، [۲۱] د لمر او سپوږمۍ تر تندر ختمیدو پورې د لمانځه اوږدول،[۲۲] او د اوږدو سورتونو لوستل[۲۳] د آيات د لمانځه له نورو مستحباتو څخه دي.[یادونه۲]
د آیات د لمانځه وخت او د هغې قضا کیدل
د سپوږمۍ او سپوږمۍ د تندر د آیات د لمانځه وخت د لمر د تندر له شورو کیدو څخه تر بیا راښکاره کېدو پورې دى.[۲۴] او يا د هغه تر بشپړ راڅرګندېدو پورې دی.[۲۵] د صاحب جواهر په وينا احتياط دا دی چې د لمانځه وخت نباید تر هغه وخته چې سپوږمۍ یا لمر په راښکاره کیدو شي وځنډولی شي.[۲۶] که د آیات لمونځ (کسوف او خسوف) په خپل وخت کې ادا نه شي، نو قضا یې واجب دی.[۲۷]
کوم د آیات لمونځ چې د زلزلې له سببه یا د بل څه له سببه واجب شي (بې له کسوف او خسوف یعنی سپوږمۍ او د لمر تندر) هغه قضا نه لري.[۲۸] او کله هم چې ترسره کیږي د ادا په نیت به ترسره کیږي.[۲۹]
د کُسوف غسل
د علامه حلي په وینا، یو شمېر شیعه فقهاوو لکه سید مرتضی، سلار دیلمي او ابو صلاح حلبي فتوا ورکړې ده چې که څوک د لمر د تندر او یا د سپوږمۍ د تندر د آیات لمونځ پر وخت ادا نه کړي، نو واجبه ده له قضا سربیره غسل هم وکړي. خو هغه پخپله او ځینو نورو لکه شیخ مفید، ابن براج او ابن ادریس حلي دغه غسل مستحب ګڼلی دی. البته دا غسل يوازې هغه وخت واجب يا مستحب دى چې د سپوږمۍ يا لمر تندر په بشپړه توګه وي او یا همدارنګه یو سړي په قصدي توګه په ادا وخت کې د آيات لمونځ نه وي ادا کړی.[۳۰] په روایتونو کې دا غسل د کسوف د غسل په نامه یاد شوی دی.[۳۱]
د وخت د تنګیدو په وخت کې د ورځنیز لمونځ وړاندی والی
د کسوف او خسوف د لمانځه ادا کول سمدلاسه واجب دي؛[۳۲] خو که د ورځني په لمانځه په وخت د آيات لمونځ واجب شي نو لومړی بايد هغه لمونځ وکړي چې که لومړۍ يې ونه کړي نو وخت یې تیریږي. كه د دواړو لمونځونو وخت تنګ وي، نو د ورځني لمونځ بايد د آيات له لمانځه مخكې شي.[۳۳]
نور حکمونه
- د آیات د لمانځه هره رکوع يو رکن دی او که په قصدي يا غير قصدي توګه کم او يا زيات شي نو لمونځ باطل دی.[۳۴]
- د آيات لمونځ يوازې په هغو سيمو کې واجب دی چې طبيعي آفتونه پکې راغلي وي.[۳۵]
- د ځينو فقهاوو په اند د آیات لمونځ د حيضدارې او نفاس لرونکي ښځې باندې واجب نه دی.[۳۶] البته ويلي یې دي چې د واجب احتياط له مخې بايد له پاکوالي وروسته دا لمونځ په ځای راوړي.[۳۷]
- د لمر او سپوږمۍ تندر که په لوڅو سترګو وليدل شي نو د آیات لمانځ واجبیږي. كه دومره كوچنى وي چې يوازې په مسلح سترګو (چشمو یا دوربین وغیره سره) ليدل کیږي او يا كه ډېر زر تیر شي نو د آيات لمونځ واجب نه دى.[۳۸]
- هغه ټکانونه چې له اصلي زلزلې وروسته واقع کېږي، که خپلواکه زلزله وګڼل شي، نو د آیات د لمانځه سبب کیږي.[۳۹] هم دا د ځمکې لږ ټکانونه که احساس شي.[۴۰]
- كه څو د آيات لمونځونه د بيلابيلو لاملونو له امله واجب وي نو د واجب احتياط له مخې بايد د نيت په وخت كې معلومه كړي چې د كوم آيات لمونځ ادا كوي.[۴۱]
فوټ نوټ
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۰.
- ↑ امام خمینی، تحریرالوسیله، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، ج۱، ص۱۹۱.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۰.
- ↑ فراهیدی، العین، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۴۱(ذیل واژه ایا).
- ↑ برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۳۱۳، ح۳۱.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۸۸؛ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۳۴؛ شیخ طوسی، تهذیبالاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۱.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: علامه حلی، تبصرةالمتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۴۸؛ فیض کاشانی، مفاتیحالشرایع، کتابخانه آیتالله مرعشی، ج۱، ص۱۳۷؛ طباطبایی، ریاضالمسائل، ۱۴۱۸ق، ج۳، ۱۹۳.
- ↑ اکبری، نگاهی به فلسفه احکام، ۱۳۹۰، ص۶۷.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۵۵۷ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، ج۱، ص۵۲.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۵۲.
- ↑ برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۳۱۳، ح۳۱؛ حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۴۸۵.
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱.
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱.
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۲.
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱-۷۲.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۰۳۶، م۱۵۰۹.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۰۳۷، م۱۵۱۲.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۰۳۶، م۱۵۱۰.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.
- ↑ امام خیمنی، تحریرالوسیله، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، ج۱، ص۱۹۴.
- ↑ یزدی، محمدکاظم، عروة الوثقی، ج۲۷ ص۲۱۷.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، ج۱، ص۱۹۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۰۹.
- ↑ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۷.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۸.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۸.
- ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۱۷.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۱۵.
- ↑ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱. م۱۳۰۸.
- ↑ علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۹؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۲، م۱۳۱۲.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۲۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۳۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۳۱؛ امام خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ص۱۱۹.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۰۳۴-۱۰۳۵، م۱۵۰۶.
- ↑ امام خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۰۹
- ↑ خامنهای، اجوبة الاستفتائات، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۱۴، م۷۱۴.
- ↑ خامنهای، اجوبة الاستفتائات، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۱۴، م۷۱۵.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۰۲۸-۱۰۲۷، م۱۴۹۳.
سرچينې
- اکبری، محمود، نگاهی به فلسفه احکام، قم، فتیان، ۱۳۹۰ش.
- امام خمینی، سید روحالله، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، بیتا.
- امام خمینی، سید روحالله، نجاة العباد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ۱۴۲ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف(ج۱)، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دارالتعارف، ۱۹۵۹م.
- برقی، احمد بن محمد، المحاسن، تصحیح جلالالدین ارموی، قم، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ق.
- بنیهاشمی خمینی، سید محمدحسین، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۹۲ش.
- خامنهای، سید علی بن جواد، اجوبة الاستفتاءات، الدار اسلامیه، بیروت، ۱۴۲۰ق.
- حرعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهمالسلام لاحیاء التراث، الطبعة الثالثة، ۱۴۱۶ق.
- صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.
- طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، تصحیح محمدهادی یوسفی غروی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم، مؤسسة آل البیت علیهمالسلام، ۱۴۱۹ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تصحیح مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائری، قم، هجرت، ۱۴۱۰ق.
- طباطبایی، سیدعلی، ریاضالمسائل، قم، مؤسسه آلالبیت، چاپو اول، ۱۴۱۸ق.
- فیض کاشانی، محمدمحسن، مفاتیحالشرائع، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، چاپ اول.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، درالاکتاب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- نجفی، محمدحسن بن باقر، رساله شریفه مجمع الرسائل(المحشَّی)، مشهد، مؤسسه حضرت صاحبالزمان، ۱۳۷۳ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، تهران، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.