ام ولد
 | دا مقاله د یو فقهي مفهوم په اړه توضیحي مقاله ده او د دیني کړنو لپاره معیار نشي کیدی. د مذهبي کړنو لپاره نورو سرچینو ته مراجعه وکړئ. |
اُمّ وَلَد هغه وینځې ته ویل کیږي چې د خپل مالک څخه یو ماشوم ولري. له ام ولد څخه پیدا شوی ماشوم به آزاد وي او د مور غلامي هغه ته نه رسیږي. د شیخ مفید په وینا، د امام سجاد(ع) او امام مهدي(ع) په ګډون د اوو شیعه امامانو میندې ام ولد وې.
په فقه کې د وینځې د ام ولد شونې لپاره شرطونه دي، له هغو ځنې دا چې د ماشوم پلار بايد غلام نه وي او وینځه د خاوند په ملکیت کې امیدواره شوې وي. په فقهي منابعو کې د ام ولد لپاره د استیلاد کلمه هم کارول شوې ده. د یوې استیلاد یعنې (بچه دار کیدل) د هغې په اړه د مالک واک محدودوي؛ له دې په سبب بیا مالک هغه نه شي پلورلی او بل ته یې هبه کولی هم نه شي. د مالک (د ماشوم د پلار) له مړینې وروسته ام ولد د خپل ماشوم د میراث له سببه یا د هغې د یوې برخې له لارې خوشې کیږي.
مفهوم پيژندنه او موقف
ام ولد، د ماشوم د مور په معنا دی، یعنی هغه وینځه چې د خپل مالک څخه د یو ماشوم مور شي.[۱] د فقهې په کتابونو کې د ام ولد او د هغې د حکمونو لپاره د استیلاد ټکی هم کارول شوی دی[۲] استیلاد په خپله خاصه معنا کې هغه وینځې ته ویل کیږي چې له خپل بادار (مالک) څخه يې اولاد شوی وي.[۳] او په دې اړه د فقهې په څو فصلونو کې لکه د سوداګرۍ، وصيت، طلاق، میراث او غچ په بابونو کې بحث شوی دی.[۴] البته استیلاد یعنی د بلاربیدو (امیدواریدو) یا بلاربولو د توان په معنې هم راغلی دی چې آزاد او غلام نارینه او ښځینه ټولو ته شامل دي او احکام یې د نکاح په باب کې بیانیږي.[۵]
د شیخ مفید په وینا د اوو شیعه امامانو میندې ام ولد وې او هغه دا دي: بي بي شهربانو د امام سجاد(ع) مور،[۶] بي بي حمیده، د امام کاظم(ع) مور،[۷] بي بي نجمه د امام رضا(ع) مور،[۸] بي بي سبيكه، د امام جواد(ع) مور،[۹] بي بي سمانه د امام هادي(ع) مور،[۱۰] بي بي حديث، د امام حسن عسکري(ع) مور،[۱۱] او د امام مهدي مور بي بي نرجس.[۱۲]
د ام ولد بحث لکه د اماء(وینځو) او عبید (غلامانو) د بحث په څېر، د موضوع د نشتوالي او په اوسني وخت کې د تطبیق د نشتوالي له امله د فقهې له کتابونو څخه حذف شوی دی.[۱۳] د بېلګې په توګه د فقه الجواهر په کتاب کې چې له جواهر الکلام څخه اخېستل شوی دی، د اِماء او عبيد مسله حذف شوې ده.[سرچینې ته اړتیا]
شرطونه
د یوې وینځې د ام ولد شونې لپاره د فقهې په کتابونو کې ځینې شرطونه بیان شوي دي.
- د ماشوم د پلار آزادي؛ له دې سببه چې كه یو غلام له یوې وینځې سره واده وكړي او وینځه حامله شي نو دام ولد حکم نه لري.[۱۴]
- د خپل مالک په ملکیت کې د وینځې حامله کېدل؛ له دې سببه که یو آزاد کس د بل وینځې سره واده وکړي او هغه حامله کړي او له حمل وروسته د وینځې مالک شي نو وینځه به ام ولد نه ګڼل کيږي.[۱۵]
- د جنین سالم شونه: که د وینځې جنین سقط شو، نو که د کارپوه شاهدانو له مخې که په هغې کې د انسان شکل څرګند شوی وي او یا د هغه د پیدایښت اصل انسان و، نو په وینځې باندې د ام ولد حکم راځي؛ خو که داسې نه وي نو وینځه ام ولد نه ګڼل کیږي.[۱۶]
حکمونه
د ام ولد او د هغې د ماشوم لپاره د فقهې په کتابونو کې ځانګړي حکمونه دي.
- استیلاد (د اولاد پيدا کول) د وینځې په اړه د بادار(مالک) واک محدودوي؛[۱۷] په دې اساس د هغې خرڅول يا بل چا ته ډالۍ کول روا نه دي، مګر په هغه حالت کې چې مالک د وینځې د قیمت پوروړی وي او د هغې د ادا کولو بل څه توان نه لري مګر دا چې هغه وینځه وپلوري.[۱۸]
- له ام ولد څخه پيدا شوی ماشوم ازاد دی او د مور غلامي ورته نه غزیږي.[۱۹]
- ام ولد به د مالک تر مرګ پورې وینځه وي او د مالک له مرګه وروسته د خپل زوی له میراث څخه خلاصیږي. خو که زوی يې د څه خنډ له سببه له ميراثه محروم شي او يا له پلاره مخکې مړ شي نو ام ولد به همدارنګ وینځه پاتې شي.[۲۰]
- ام ولد په مستقيمه توګه له مالک څخه ميراث نه اخلي.[۲۱] خو خاوند کولى شي چې ام ولد ته څه مال وصيت کړي.[۲۲]
- د مالک له مړينې وروسته د ام ولد د عدې موده څلور مياشتې او لس ورځې ده.[۲۳]
فوټ نوټ
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰، ج۴، ص۲۸۵.
- ↑ مجلسی، یک دوره فقه کامل، ۱۴۰۰ق، ص۱۷۱؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۴.
- ↑ مجلسی، یک دوره فقه کامل، ۱۴۰۰ق، ص۱۷۱.
- ↑ انصاری، الموسوعة الفقهیة المیسرة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۶۵؛ هاشمی شاهرودی، المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۸۴؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۴-۴۷۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۵.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۷.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۵.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۷.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۷.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۳.
- ↑ مفید، إرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ۳۳۹.
- ↑ مبلغی، درآمدی بر چرایی و چگونگی تحول فقه، پرتال جامع علوم انسانی، ۱۳۸۷ش، شماره ۱۴۶.http://ensani.ir/fa/article/85383/درآمدى-بر-چرایى-و-چگونگى-تحول-فقه
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام الشرعیه، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۳۷۲-۳۷۳؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۵.
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام الشرعیه، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۶؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۳۷۲-۳۷۳؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۵.
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام الشرعیه، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۶-۲۸۷.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶، ج۱، ص۴۷۵.
- ↑ حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۷؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۳۷۲؛ نجفی، جواهر الكلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۲، ص۳۷۳ و ج۳۴، ص۳۷۸.
- ↑ حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۵.
- ↑ طوسی، المبسوط، المکتبه المرتضویه، ج۶، ص۱۸۶؛ حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۳۷۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۹، ص۶۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۳۸۲.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناظره، ۱۴۰۵ق، ج۲۵، ص۵۱۰-۵۱۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۳۱۶-۳۱۸.
سرچينې
- انصاری، محمدعلی، الموسوعة الفقهیة المیسرة، قم، مجمع الفكر الإسلامی، ۱۴۱۵ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحكام العترة الطاهرة، قم انتشارات اسلامی، ۱۴۰۵ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، کتاب‌فروشی داوری، ۱۴۱۰ق
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، المکتبه المرتضویه، بیتا.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحكام الشرعیة على مذهب الإمامیة، محقق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق.
- مجلسی، محمدتقی، یک دوره فقه کامل، تهران، انتشارات فراهانی، ۱۴۰۰ق.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۳ش.
- هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۶ق.