عبدالله بن حسن مثنی
په عبدالله محض مشهور عبدالله بن حسن مثنّیٰ د پلار له خوا د امام حسن(ع) لسمی او د مور لخوا د امام حسین(ع) لمسی دی. هغه د اموي حکومت په وروستیو کې د امام صادق(ع) په وخت کې خپل زوی محمد، مهدي وباله او د هغه لپاره یې بیعت واخیست.
د عبدالله محض په بچیانو کې، محمد (نفس زکیه) او ابراهیم (قتیل باخمرا) د عباسیانو د حکومت په خلاف پاڅون وکړ او ووژل شو او ادریس په عربي مغرب کې لومړی شیعه دولت جوړ کړ چې د ادریسیانو په واکمني مشهور شو.
عبدالله محض، د دوهم عباسي خلیفه منصور دوانیقي د حکومت په زمانه کې د خپل زوی محمد چې په نفس زکیه مشهور دی د پتڼځی د نه ښکاره کولو په وجه په درې کاله بند محکوم شو او په بند کې ووژل شو. د هغه قبر په عراق کې د نجف په اویا کلومیټرۍ کې، د عبدالله ابو نجم په نوم پېژندل کیږی.
ژوند
عبدالله محض د امام حسن(ع) د زوي حسن مثنی او د امام حسین(ع) د لور فاطمې زوی دی.[۱] په عبدالله محض په دې وجه مشهور شوی چې نسب یې هم د پلار او هم مور له خوا محض د خدای رسول(ص) ته رسیږي.[۲] له هغه نقل شوي چې د خدای رسول دوه ځله زه پېدا کړی یم.[۳]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
عبدالله بن حسن مثنی، په هلکوانۍ کې د امام سجاد(ع) د درس په ټولګو کې برخه اخستله.[۴] له هغه نقل شوي چې مور مې فاطمه چې د امام حسین(ع) لور وه ماته سپارښتنه کوله چې د خپل ماما علي بن حسین په درسونو کې برخه واخلم او په هر درس کې به زما علم او له خدایه وېره زیاتېده.[۵] ابوالفرج اصفهاني، عبدالله محض د بني هاشمو شیخ او د فضل، علم او کرم لرونکی ګڼی[۶] او د اتم اموي واکمن عمر بن عبد العزیز په نزد د هغه د درناوي خبره یې کړې ده.[۷]
عبدالله بن حسن مثنی، په ۱۴۵ق کال کې په ۷۵ کلنۍ کې په کوفې کې په هاشمیه زندان[۸] او په یو بل روایت په بغداد کې ووژل شو.[۹] سبط جوزي د هغه د قتل ورځ د لوی اختر ورځ ګڼلې ده.[۱۰] او لکه څنګه چې ابوالفرج اصفهاني لیکلي، عبدالله د هغه پر سر د چت راغورځولو له امله وژل شوی دی.[۱۱]
د هغه قبر د عراق د دیوانیه ولایت د شنافیه ښار د لویدیځ په نه کلومیټرۍ کې دی چې د نجف د جنوب په اویا کلومیټرۍ کې واقع د عبدالله ابو نجم په نوم مشهور دی.[۱۲] د مصر په قاهره ښار کې هم د عبدالله محض په نوم یو مقام شته دی.[۱۳]
بچیان
د عبدالله بن حسن مثنی د ډېرو بچیانو نوم او ژوند لیک په تاریخي اثارو کې راغلی دی؛ منجمله محمد چې په نفس زکیه مشهور دی او د عباسیانو په خلاف یې په مدینه کې پاڅون وکړ او اخر له خپلو ډېرو ملګرو سره یو ځای ووژل شو[۱۴] په قتیل باخمرا مشهور ابراهیم، د خپل ورور نفس زکیه له وژل کېدو وروسته په بصره کې پاڅون وکړ.[۱۵] په دې پاڅون کې ځینو مشهورو فقیهانو برخه لرله او د ابوحنیفه په شان کسانو د هغه ملاتړ وکړ،[۱۶] په اخر کې پاڅون نتیجه ورنه کړه او ابراهیم کوفې ته نزدې په باخمرا سیمه کې ووژل شو.[۱۷]
د عبدالله محض بل زوی ادریس په فخ پېښه کې موجود و او بیا عربي مغرب ته لاړ او هلته یې د ادریسیانو شیعه دولت بنیاد کېښود.[۱۸] د هغه بل زوی سلیمان هم په فخ واقعه کې شهید شو.[۱۹] یحیی[۲۰] په فخ پاڅون کې له ګډونه وروسته ایران ته وتښتېد او په پټه په دیلم کې استوګن شو او خلک یې خپل امامت ته وبلل[۲۱] او وې کړی شول پر ځان ملګري راټول کړي؛ خو اخر یې ماته وخوړه او د هارون الرشید په امر بند ته واچول او په ۱۷۶ق کال کې په بغداد کې له دنیا لاړ.[۲۲]
د نفس زکیه لپاره بیعت اخستل
د تاریخي سرچینو په وینا، عبدالله بن حسن مثني په اوله کې د بني امیه و په خلاف پاڅون کې د زید بن علي له طریقې سره خاصه دلچسپي نه لرله او په کوفه کې د زید بن علي له پاڅون مخکې یې هغه د کوفیانو په وعدو له غولیدو خبردار کړ.[۲۳] سرچینې همداراز د امیرالمومنین د صدقاتو په باره کې له زید بن علي سره د عبدالله محض د اختلاف خبر ورکوي.[۲۴] سره له دې عبدالله د زید له شهادته وروسته، د هغه افکارو ته ګروهمن شو او خپل بچیان یې پاڅون ته تیار کړل.[۲۵]
عبدالله محض د امویانو د حکومت په وروستیو کې چې یو شمېر بني هاشم په ابواء کې راغونډ شول چې په خپلو کې د یو کس بیعت وکړي، خپل زوی محمد د مهدي په توګه معرفي کړ او هغوي یې د هغه بیعت ته وبلل.[۲۶] دغه اقدام د امام صادق له مخالفت سره مخ شو او عبدالله یې غصه کړ.[۲۷] امام صادق(ع) همداراز عبدالله ته وویل چې خلافت به سفاح او د هغه وروڼو او بچیانو ته ورسیږي، نه تا او ستا بچیانو ته.[۲۸] د هغه څه پر اساس چې په مقاتل الطالبیین کې ذکر شوي، امام صادق(ع) همداراز عبدالله د خپلو دوو بچیانو له وژل کېدو خبر کړ.[۲۹]
رسول جعفریان، د امام حسن(ع) او امام حسین(ع) د بچیانو تر مینځ د اختلاف سرچینه د عبدالله محض له خوا د قایم آل محمد (مهدي) په توګه د محمد معرفي کول ګڼلې دي.[۳۰]
د بني عباسو بند
عبدالله محض د دوهم عباسي خلیفه منصور دوانیقي په زمانه کې، د نفس زکیه د پټنځي د نه ښکاره کولو په وجه بند ته ولوېد او درې کاله په بند کې پاتې شو.[۳۱] هغه په ۱۴۰ ق کال کې د حج په ورځو کې له منصور دوانیقي سره کتنه وکړه او د نفس زکیه د پټنځی د ښودلو لپاره یې د هغه د غوښتنې مخالفت وکړ.[۳۲]
لومړي عباسي خلیفه ابوالعباس سفاح، که څه هم د عبدالله محض په زوي محمد پسې و، خو د خپل زوي د پټنځي د ښودلو په وړاندې د عبدالله د مقاومت او مخالفت سره سره یې له هغه سره تند او زیږ چلند نه کاوه.[۳۳]
اړونده څېړنې
فوټ نوټ
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۱۹۸.
- ↑ سجادی، «ابراهیم بن عبدالله»، ج۲، ص۴۴۶.
- ↑ وَلَّدَنی رَسولُ اللهِ مَرَّتَین (ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۶۸).
- ↑ اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۸۴؛ قرشی، حیاة الامام زین العابدین، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۶۴.
- ↑ اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۸۴؛ قرشی، حیاة الامام زین العابدین، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۶۴.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۶۷.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۷۰.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۷۱.
- ↑ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۷۰، به نقل از تاریخ بغداد، ج۹، ص۴۳۱-۴۳۳ و تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۳۶۰.
- ↑ سبط بن الجوزي، تذكرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۰۷.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۲۰۲-۲۰۳.
- ↑ «محافظ النجف الاشرف يزور مرقد (عبد الله ابو نجم) (رض) ويتابع مع سدنته مشاريع الاعمار والتاهيل».
- ↑ موقع "أخبارك"
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۵۹۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۶۲۲.
- ↑ ذهبی، العبر، دار الکتب العلمیه، ج۱، ص۱۵۵-۱۵۶.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۷۸.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۴۰۶-۴۰۸.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۳۶۵.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۳۸۸.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۳۹۰-۴۳۳.
- ↑ ابنعنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۳ش، ص۱۳۶-۱۳۷.
- ↑ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۷۰، به نقل از ابن اثیر، الکامل، ج۵، ص۱۴۳.
- ↑ بلاذری، أنسابالأشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۱۹۹.
- ↑ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۷۰.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۸۵-۱۸۶.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۸۵-۱۸۶.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۸۵-۱۸۶.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۸۵-۱۸۶.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۷۱.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۹۲-۱۹۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۵۲۴.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۹۲-۱۹۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۵۲۴.
- ↑ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۸، ص۹۰.
سرچينې
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد عبدالقادرعطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن عنبة، احمد بن علی، عمدة الطالب في أنساب آل أبي طالب، قم، انصاریان، ۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، شرح و تحقیق احمد صقر، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۹۸۷م/۱۴۰۸ق.
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۴۲۷ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف (ج۲)، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
- جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم، انتشارات انصاریان، چاپ یازدهم، ۱۳۸۷ش.
- ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، العبر فی خیر من غبر، تحقیق: ابوهاجر محمدسعید بن بسیونی زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیه، بیتا.
- سبط بن الجوزى، یوسف بن قزاوغلی، تذكرة الخواص، قم، منشورات الشريف الرضى، ۱۴۱۸ق.
- سجادی، صادق، مدخل ابراهیم بن عبدالله در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، ص۴۴۶.
- صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی فرق شیعه و فرقههای منسوب به آن، تهران، سمت، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- قرشی، باقر شریف، حیاة الامام زین العابدین، بیروت، دارالاضواء، ۱۹۸۸م/۱۴۰۸ق.
- «محافظ النجف الاشرف يزور مرقد (عبد الله ابو نجم) (رض) ويتابع مع سدنته مشاريع الاعمار والتاهيل»، سایت خبرگزاری براثا، تاریخ درج مطلب: ۴ اکتبر ۲۰۰۸م، تاریخ بازدید: ۲ آذر ۱۳۹۷ش.
- یعقوبی، احمد بن ابییعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بیتا.