د بقرې سورې ۱۵۴ آیت
 | |
| د آیت ځانګړتیا | |
|---|---|
| د آیت نوم | د بقره سوره |
| د آیت شمېر | ۱۵۴ |
| جزء | ۲ |
| د منځپانګې معلومات | |
| د نازلیدو شأن | له بدر جنګ څخه ورسته |
| د نزول ځای | مدینه |
| موضوع | اعتقادي |
| په اړه | د خدای په لاره کې وژل شویو ته مړه نه ویل |
| اړونده آیتونه | د آل عمران سوره ۱۶۹ او ۱۷۰ آیتونه |
د بقرې سورې ۱۵۴ آيت شهیدان ژوندي ګڼي او هغوی د داسې ابدي ژوند (برزخي ژوند) څښتنان بولي چې د انسان تر عادي عقلاني درک څخه پورته دی. ویل شوي چې دا آيت له هغو مخکنيو آيتونو سره چې د صبر په اړه دي تړاو لري؛ ځکه چې د خدای په لار کې جهاد د دین د ټینګولو لپاره د صبر یوه بېلګه معرفي کوي.
ځینې مفسران د دې آيت نزول د بدر جګړې د شهیدانو په اړه ګڼي، خو ډېری یې باور لري چې دا حکم د ټولو شهیدانو لپاره دی. دا آيت، د آل عمران د ۱۶۹ آيت په څېر، د هغو آيتونو له ډلې شمېرل کېږي چې د حق او باطل په مبارزه کې د مسلمانانو د مقاومت او فداکارۍ روحیه پیاوړې کوي.
د شهیدانو ابدي ژوند
د بقرې سورې ۱۵۴ آیت د شهیدانو ابدي ژوند ته اشاره کوي او له خپلو مخاطبانو غواړي چې هغوی «مړه» و نه بولي.[۱] دا آیت، چې د مشرکانو او کافرانو سره د جهاد د احکامو له جملې شمېرل کېږي، په جګړه برخه اخستلو ته د مسلمانانو د هڅولو لپاره یو حقیقت لکه له شهادته وروسته تل پاتی ژوند د الهي زیري په توګه مطرحوي.[۲]
په دې آیت کې، د خدای په لار کې وژل کېدل نه یوازې د عمر ضایع کېدل نه دي ګڼل شوي، بلکې شهیدان د خدای په نزد ژوندي معرفي شوي دي.[۳] په دوام کې دا هم ویل شوي چې د شهیدانو په حالت پوهېدل د هغو کسانو له خوا چې هغوی مړه ګڼي ناممکنه دي. ځینې مفسران په دې حقیقت پوهېدل یوازې د هغو عقلمندانو کار ګڼي چې بشپړ ایمان لري.[۴]
«وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ یقْتَلُ فی سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْیاءٌ وَ لکنْ لا تَشْعُرُون»
او هغو کسانو ته چې د خدای په لار کې وژل کېږي، مړه مه وایئ! بلکې هغوی ژوندي دي، خو تاسو نه پوهېږئ![۵]
بقره سوره، ۱۵۴ آیت
دغه آیت د آل عمران سورې له ۱۶۹ آیت سره ورته ګڼل شوی[۶] او د برزخي ژوند پر شتون دلالت کوي..[۷] ویل شوي چې د اسلام د شهیدانو بدنونه، د نورو مومنانو له بدنونو سره د ذاتي طهارت په لحاظ ستر توپیر لري، او د هغوی ارواح هم په برزخ او قیامت کې د تکاملي او شهودي لارې په وهول کې له لوړو مرتبو برخمن دي او د نورو ایماندار پر ارواوو فضیلت لري.[۸]
ځینې اهل سنت مفسران په دې آیت استناد کوي او وایي چې شهید د غسل او د جنازی د لمانځه (صلاة المیت) څخه بېنیازه دی.[۹] همدارنګه، ډېرو تفسیري آثارو ته چې روایي نقطه نظر لري، منجملو اړوند حدیثونو ته یې د دې آیت د معنا په بیانولو کې پام کړی دی.[۱۰]
په تېرو ایتونو کې له راغلي صبر سره د ایت اړیکي
د بقرې سورې ۱۵۴ ایت د صبر او استقادمت په ستاینه کې له راغلو ایتونو وروسته نازل شوی او د ځینو څېړاندو په باور، د دې ایت له مضمون سره نزدې اړیکي لري.[۱۱] له دې نظره، د خدای له دښمنانو سره مبارزه او په خپل ځان او مال سره مجاهدت د دین په ټینګولو کې د صبر یوه بېلګه ګڼل کي.[۱۲] په دې ډول چې ویل شوي، انسان د ایمان او صبر یو پړاو ته له رسېدو وروسته، مرګ هم د زغم وړ ګڼي او د خدای په لاره کې وژل کېدل اسانه ګڼي او هغه لویه بریا بولي.[۱۳]
له کفارو او مشرکانو سره مبارزې ته هڅول
په دې ایت او د قرآن په نورو ایتونو کې د شهادت د مسالې انځورول د باطل په خلاف د حق په مبارزه کې یو کلیدي او د برترۍ لامل بیانوي، تر پوځي سامان او طاقته ورهاخوا یو لامل چې د ډېرو خطرناکو دښمنانو او د هغوي د وسلو په وړاندې د کامیابۍ طاقت لري.[۱۴] له همدې امله، مسلمانانو همیشه له کافرانو سره جنګ که په هغه کې کامیاب شي او که د خدای په لاره کې شهید شي، یویه نېکمرغي او کامیابي ګلې.[۱۵]
دغه باور، په مسلمانانو کې د نه ماتېدو[۱۶] او ټينګتیا روحیه پیدا کوي او هغوي یې د اسلام د خپراوي لپاره سرښندنې ته هڅولې دي.[۱۷] لکه څنګه چې د ایت الله مکارم شیرازي په وینا، دې عقیدې د ایران د اسلامي انقلاب په بهېر کې هم اغیزمن رول ولوباوه او له ظاهري محدودیتونو سره سره د لویو طاقتونو په وړاندې د ایران د خلکو د کامیابۍ لامل شوې ده.[۱۸]
شأن نزول
د ځینو مفسرانو په وینا، دا ایت له بدر غزا وروسته او د هغه د شهیدانو په اړه نازل شوی دی.[۱۹] لکه څنګه چې د آل عمران سورې ۱۶۹ ایت د احد غزا د شهیدانو په اړه نازل شو.[۲۰] تاریخي سرچینو هم په بدر غزا کې یو شمېر صحابه و له شهادت سره د د دغه ایت ارتباط ته اشاره کړې ده.[۲۱] په دې نښته کې د یو شمېر مسلمانانو له شهادته وروسته، ځینو کسانو هغوي مړه وبلل او خدای په دې ایت کې هغوي له دې خبرې منع کړل چې شهدانو ته مړي ووایي.[۲۲]
د ایت د مخاطب په اړه مختلف نظرونه موجود دي. یوه ډله هغه مسلمانانو او مومنانو ته خطاب ګڼي او بله ډله یې کافرانو او منافقانو ته.[۲۳] ځینې مفسران به روایتونو او ایتونو په استناد سره، دا ایت د هغو مشرکانو ادعا ته ځواب ګڼي چې د پېغمبر د اصحابو وژل کېدل یې چټي او د هغوي د ژوند پای ګاڼه.[۲۴] ځینو مفسرانو هم د شهادت د ځینو نمونو په ذکرولو سره، د دغه ایت د نزول شان یوازې د بدر له شهیدانو سره محدود نه دی ګڼلی او باوري دي چې په دې حکم کې د خدای په لاره کې ټول وژل شوې کسان شاملیږي.[۲۵]
له مرګه وروسته د شهید د ژوند څرنګوالی
د شهیدانو د ژوند د څرنګوالي او د هغوي د همیشني ژوند د ډول په اړه د مفسرانو په مینځ کې د نظر اختلاف موجود دی.:[۲۶]
د مجمع البیان لیکوال طبرسي. ،[۲۷] د المیزان لیکوال علامه طباطبایي،[۲۸] او ځینو اهل سنتو مفسرانو لکه فخر رازي په تفسیر الکبیر[۲۹] او آلوسی په روح المعانی،[۳۰] د مختلفو نظرونو له څېړلو وروسته د دغه تل پاتې ژوند مطلب هماغه برزخي ژوند ګڼلی دی.
که څه هم دا ایت د شهیدانو برزخي ژوند ته اشاره لري خو د ځینو مفسرانو په وینا دغه ډول ژوند یوازې په هغوي پورې منحصر نه دی،[۳۱] بلکې ټول مومنان او کافران هم پکې شاملیږي.[۳۲]
مکارم شیرازی په تفسیر نمونه کې د شهیدانو برزخي ژوند ته د اشارې په ترڅ کې، په برزخ کې د نورو په پرتله د هغوي لوړاوي یعنې الهي رحمت او له مختلفو نعمتونو د هغوي برخورۍ ته اشاره کړې ده.[۳۳] همداراز د الکاشف تفسیر لیکوال مغنیه هم باوري دی چې په دې ایت کې د شهید تل پاتې ژوند ته اشاره د لوړ مقام د یادونې او شهادت ته د هڅونې په هدف سره شوې که نه وي ټول نېک او بد انسانان په اخر کې کې خدای ته ورګرځي او له تل پاتي ژونده به برخمن وي.[۳۴]
د شهیدانو د برزخي ژوند ډول
د شهیدانو د برزخي ژوند په اړه، مختلف نظرونه مطرح شوي دي. ډېرو متقدمو عالمانو، محققانو او مفسرانو د شهیدانو ژوند د جسم او روح په کالبوت کې یو حقیقي ژوند ګڼلی دی.[۳۵]
شیخ طوسي په کتاب التبیان کې د قیامت تر ورځې پورې حقیقي ژوند صحیح قول ګڼي او باوري دی چې له متاخرانو څخه له یو څو کمزورو نظرونو پرته، د مفسرانو په مینځ کې کوم د پام وړ اختلاف نیشته.[۳۶] ځینو مفسرانو هم د امام صادق په ځینو روایتونو استناد کړی دی چې پکې له شهادته وروسته ژوند، د دنیاوي بدن په شان د یو بدن په چوکاټ کې ګڼل شوې ده..[۳۷]
د دې په مقابل کې ځینې نور باوري دي چې له مرګه وروسته د ژوند مطلب، تش روحاني او بې له جسمه ژوند دی. هغوي یو بل روایت ته اشاره کړې چې پکې، د شهیدانو ارواوې د خدای په نزد ژوندۍ دي او له اخروي نعمتونو برخمنیږي؛ لکه څنګه چې د آل فرعون ارواوې په اخروي عذاب کې دي.[۳۸]
په نتیجه کې ځینو مفسرانو د دغه ژوند څرنګوالي د عقل او فهم له وسه بهر ګڼلی[۳۹] او باوري دي چې د شهیدانو د برزخي ژوند د ډول په باره کې دقیق معلومات نیشته او انسان هم د هغوي په درک کولو موظف نه دی؛[۴۰] بلکې د هغه د پېژندلو یوازینۍ لاره به د وحی په وسیله وي.[۴۱]
په همدې اساس، دا ایت هغو کسانو ته روښانه ځواب دی چې باوري دی چې قران د برزخي ژوند او د روح د بقا په اړه څه نه دي ویلې.[۴۲]
- د لا ډېرو معلوماتو لپاره دا هم ولولئ؛ برزخ او برزخي ژوند
د شهادت د مفهوم پراختیا
د ایران د اسلامي جمهوریت مشر ایت الله خامنه اي، د بقرې سورې په ۱۵۴ ایت په استناد سره، باوري دی چې هر څوک چې د خدای په لاره کې مړ شي شهید ګڼل کیږي؛ که هغه د جهاد په لاره کې وي او که د خلکو د خدمت په لاره کې. د هغه په وینا، دا ایت د جنګي ایتونو په سیاق کې نه دی راغلی؛ نو پر دې اساس، یوازې د جنګ د میدان له مجاهدانو سره مخصوص نه دی. له همدې امله هر انسان چې مثلا د هیواد د چلولو یا د اسلامي جمهوریت د نظام د پرمختګ په لاره کې هڅه وکړي او مړ شي، د دغه ایت د اطلاق په وجه ورته شهید ویلی شو. هغه دا خبره په هوایي پيښه کې د ایران د اسلامي جمهوریت د اتم ولسمشر سید ابراهیم رییسي د وژل کېدو په مناسبت وکړه.[۴۳]
فوټ نوټ
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۲۰.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۸-۳۹.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۹-۴۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۵۴، ترجمه مکارم شیرازی.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷؛ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۴۲.
- ↑ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۲۲۶.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۰.
- ↑ ابنعربی، احکام القرآن، بیروت، ج۱، ص۴۶.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۵۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۲۰.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.
- ↑ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۲۲.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۸-۳۹.
- ↑ قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۸۱.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۸-۳۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۲۲.
- ↑ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۴؛ قمی مشهدی، کنز الدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۱۹۶؛ ثعلبی، الکشف و البیان، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۲.
- ↑ بغوی، معالم التنزیل، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۸۵.
- ↑ ابناثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۵۸، ج۴، ص۱۳۶؛ ابنحجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۹۸، ج۵، ص۳۷۱.
- ↑ ابناثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۵۸، ج۴، ص۱۳۶؛ ابنحجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۹۸، ج۵، ص۳۷۱.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۱۸.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۲۵۲؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۳۷.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۳۷؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۱۸.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۳۳–۴۳۵.
- ↑ د لا زیاته معلومات لپاره وګورئ: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۴۵–۳۵۰.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۶.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۱۸.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۲۵۲؛ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۲۵۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۲۱–۵۲۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۲۱–۵۲۲.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۳۷؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۱۸.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۲، ص۳۵.
- ↑ حویزی، نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۴؛ بغوی، معالم التنزیل، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۸۵.
- ↑ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۴۱–۲۴۲.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۱۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۲۲.
- ↑ خامنهای، بیانات در مراسم سیوپنجمین سالگرد امام خمینی، دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.
سرچينې
- ابناثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- ابنعربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن، بیروت، دارالجیل، بیتا.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق عبدالرزاق المهدی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، قم، موسسه انتشارات هجرت، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- حسینی همدانی، سید محمد، انوار درخشان، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- خامنهای، سید علی، «بیانات در مراسم سی و پنجمین سالگرد امام خمینی»، مندرج در سایت خامنهای دات آی ار، تاریخ درج ۱۴ خرداد ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید ۳۰ تیرماه ۱۴۰۴ش.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه عمومی آیتالله العظمی مرعشی نجفی(ره)، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیتا.
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۶۵ش.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- قرشی، سید علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۷۷ش.
- قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق حسین درگاهی، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.