د جهاد حکم
د جهاد حکم یا د جهاد فتوا د شرعې حاکم په حکم د دښمنانو په وړاندې جهاد کولو او د هغې ځانګړتیاوو ټاکولو ته وايي. د غیبت په وخت کې د جهاد حکم صادرول د شیعه مراجعو د فتوا د نفوذ او قوت څرګندونه کوي او د یرغلګرو په وړاندې د اسلامي ټولنې د دین او امنیت د ساتلو لامل ګڼل کیږي. د اسلامي فقهې له نظره هر مسلمان چې د ځان د دفاع توان ولري باید د جهاد د حکم په صادریدلو سره د دښمن پر وړاندې جهاد وکړي. دا حکم د شرطونو لرونکي مجتهد لخوا هغه وخت صادریږي کله چې په اسلامي خاوره کې د تجاوز، د دین په اړه او د مسلمانانو عزت او خپلواکي په اړه د خطر احساس وکړي.
شیعه فقهاوو د تاریخ په مختلفو دورو کې د جهاد فتوا صادره کړې ده. له ۱۲۴۱ څخه تر ۱۲۴۳ هجري قمري کلونو پورې شیعه علماو لکه جعفر کاشف الغطاء، سید علي طباطبايي، میرزای قمي، ملا احمد نراقي او سید محمد مجاهد د قاجار د حکومت د ملاتړ او د ایران د مسلمان ولس د دفاع په خاطر د روسیانو په وړاندې د جهاد فتوا صادره کړه. ځینو دا فتوا د امامیه فقهې په تاریخ کې د جهاد لومړی حکم ګڼلی دی.
په عراق کې هم په ۱۳۳۷ هجري لمریز کال کې د محمد تقي شیرازي له خوا د جهاد د فتوا په صادرولو سره د استعمار او انګرېزانو په خلاف د ثورة العشرین پاڅون، په ځانګړې توګه په شیعه مېشتو سیمو کې رامنځته شو. عبدالکریم زنجاني چې د څوارلسمې پېړۍ له شیعه فقهاوو څخه دی، په ۱۳۲۷/۱۹۴۸ کې د اسرائیلو پر ضد د جهاد فتوا صادره کړه او په ۲۰۱۴ کال کې سید علي سیستاني په عراق کې د داعش د پرمختګونو د مخنیوي لپاره د جهاد حکم صادر کړ.
د «رسایل و فتاوای جهادی» کتاب چې محمد حسن رجبي دی په دې کې د ۱۲۰۰ او ۱۳۳۸ هجري لمریز کال تر منځ د فقهاوو له خوا په کې ۹۵ عنوانونه او فتواګانې شاملې دي.
اهمیت او مقام
د جهاد حکم د دښمنانو په مقابل کې د شرعي حاکم له خوا د جهاد کولو او د هغه د ځانګړتیاوو د ټاکلو په معنی دی.[۱] د غیبت په زمانه کې د جهاد حکم صادرول د شیعه مراجع تقلید د فتواګانو نفوذ او قوت څرګندوي او د دښمنانو په مقابل کې د مسلمانانو د ژوند او مال ساتنه او د دښمنانو په وړاندې د خپلې خاورې د خپلواکې ساتنه ګڼل کیږي.[۲] ویل شوي دي چې د غیبت په وخت کې داسې فتوا په خپله د دفاعي جهاد په څېر د يرغلګرو په وړاندې د اسلامي ټولنې د دين او امنيت د ساتنه سبب ده.[۳]
شیعه فقهاوو په ډيرو مواردو کې په اسلامي خاوره د يرغل او يا د مسلمانانو دين، عزت او خپلواکۍ ته د خطر د احساسولو په ترڅ کې د جهاد د فتوا په صادرولو سره، خلک د دښمن په وړاندې دفاع او ولاړتیا ته هڅولي دي.[۴] د بیلګې په توګه په 1337 کال کې د محمد تقي شیرازي د جهاد په فتوا سره، ثورة العشرین وسله وال پاڅون، د استعمار او برتانوي ځواکونو پر خلاف په ټول عراق او په ځانګړې توګه د شیعو په سیمو کې رامنځته شو.[۵]
شيعه فقیهان دفاعي جهاد د امام(ع) او یا د هغه د خاص نایب په شتون او اجازې سره نه مشروطوي.[۶]
خو د هجرت په دیارلسمه پیړۍ کې د شیعه مرجع تقلید جعفر کاشف الغطاء، له نظره چې د اوږد غیبت په وخت کې دفاعي جهاد چې یو قوماندان او تنظیم لري باید د شرطونو لرونکي مجتهد په اجازې سره وشي.[۷] حسین علي منتظري دا ډول شرط د دفاعي جهاد د مشروعيت لپاره شرط نه دی ګڼلی، بلکې د دفاعي جهاد د کیدو لپاره يې د ولی فقیه حکم نظارتي شرط ګڼلي دي. د منتظري په وینا، دفاعي جهاد په ټولو مسلمانانو باندې بې شرطه فرض دی.[۸]
د جهاد مشهورې فتواګانې
- اصلي مقاله: د جهاد د فتواګانو لړلیک
د جهاد د واجبیدو په اړه په بېلابېلو تاريخي دورو کې د شیعه فقهاوو او تقلید مراجع له خوا د ډېرو مهمو فتواګانو بېلګې په لاندې ډول دي:
.jpg)
- له ۱۲۴۱ څخه تر ۱۲۴۳ هجري قمري کلونو کې په ایران باندې د روسیانو د پوځ له یرغل او د ځينو سیمو په نیولو سره، یو شمېر شیعه عالمانو لکه جعفر کاشف الغطاء، سید علي طباطبايي، میرزای قمي، ملا احمد نراقي او سید محمد مجاهد په ایران کې د قاجار د حکومت په ملاتړ او د ایراني مسلمانانو د دفاع او د روسیانو د یرغل په مقابل کې د جهاد فتوا صادره کړه.[۹] دا فتواګانې، سره د جهاد د احکامو رسالې، د عباس میرزا په حکم چې د فتح علي شاه زوی او ولیعد و، او د میرزا عیسی قائم مقام فراهاني له خوا، په حکم په یوه ټولګه کې راغونډ شوي دي چې نامه یې «احکام الجهاد و اسباب الرشاد» ده.[۱۰] ویل شوي دي چې دا فتواګانې د شیعو په تاریخ د جهاد لومړني حکمونه دي.[۱۱]
- د محمد تقي شیرازي د جهاد فتوا یوه ډیره مؤثره فتوا وه چې په عراق کې د انګریزانو د واکمنۍ او نفوذ په خلاف د ۱۳۳۷ هجري قمري کال د ربیع الاول په شلمه صادره شوه.[۱۲] د فتوا متن داسې دی: «په عراقیانو باندې د خپل حق غوښتل واجب دي او په هغوي باندې واجب دي چې د خپلو غوښتو تر څنګ د آرامښت او امینت خیال وساتي او که انګرېز یې غوښتې ونه مني نو هغوي ته جایزه ده چې له دفاعي ځواکه کار واخلي.»[۱۳]
- پر لیبیا د برید په اړه د ایټالیا پر ضد د جهاد فتوا؛ اخوند خراساني له سید اسماعیل صدر، شیخ عبد الله مازندراني او شیخ الشریعه اصفهاني سره یو ځای یوه بیانیه خپره کړه او له مسلمانانو یې وغوښتل چې د اسلامي هیوادونو د دفاع لپاره ودریږي.[۱۴] د حکم متن کې راغلي دي: «پر ایران د روسیې برید په طرابلس د ايټاليا برید د اسلام د شريعت او قرآن له منځه تللو او سپکاوي سبب دی. په ټولو مسلمانانو واجب ده چې سره راټول شي او له خپلو اړوندو دولتونو څخه وغواړي چې په جلا توګه د روسيې او ايټاليا ناروا يرغلونه له منځه يوسي. او تر څو چې دغه ستره ستونزه له منځه لاړه نه شي، آرام او استقرار دې په ځان باندې حرام وګڼي او د اسلام د ترويج دغه حرکت دې د بدر او حنين د مجاهدينو په شان د الله جل جلاله په لاره کې د جهاد په څېر وګڼي.[۱۵]
- د لومړۍ نړیوالې جګړې (۱۲۹۷-۱۲۹۳) پر مهال سید عبدالحسین موسوي لاري د قشقايي کوچیانو مشر صولت الدوله ته امر وکړ او د انګرېزانو پر ضد یې پر جهاد ټینګار وکړ. د هغه په پيغام کې راغلي دي: «زه چې مجتهد او د اسلام د پېغمبر(ص) جانشين يم، دلته فتوا صادروم چې د دغو کفارو، انګرېزانو پر وړاندې جهاد فرض دى.»[۱۶]
- په زیارتونو باندې د وهابي د حملې د مقابلې لپاره د جهاد فتوا: د تاریخي راپورونو له مخې په ۱۲۱۷ هجري قمري کال کښې په نجف او کربلا کښې کله چې وهابیانو بریدونه وکړل نو د شیخ جعفر کاشف الغطاء فتوا سره د دوو سوو فقهاؤ او مجتهدانو په ګډون، وتوانیده چې وهابیان له هغه ځایه لری کړي.[۱۷]
- له اسرائيلو سره د جهاد فتوا: ځينې فقهاوو لکه محمد حسين کاشف الغطاء،[۱۸] سيد حسين بروجردي[۱۹] او امام خميني[۲۰] د فلسطين له ولس څخه د دفاع د واجبیدو په اړه فتوا صادره کړې ده. عبدالکریم زنجاني چې د څوارلسمې پیړۍ له شیعه فقهاوو څخه وو، په ۱۳۲۷/۱۹۴۸ کې د اسرائیلو د دولت د شتون او د اسرائیلو او عربو تر منځ د جګړې له اعلان وروسته د اسرائیلو پر ضد د جهاد فتوا صادره کړه.[۲۱]
- په ۲۰۱۴ کال کې وروسته له دې چې داعش د عراق ځینې لوېدیځې او شمالي سیمې تر خپل کنټرول لاندې راوستې او نورو سیمو ته د پرمختګ په حال کې وو، سید علي سیستاني د داعش د پرمختګونو د مخنیوي لپاره د جهاد فتوا صادره کړه.[۲۲] د دې فتوا له مخې، په هغه ښاریانو باندې چې د وسلو د وړلو او تروریسټو سره د جګړې توان لري، پر هغوي باندې جهاد کفايي واجب دی، چې د هېواد، ولس او سپېڅلو ځایونو دفاع وکړي او له پوځي ځواکونو سره یو ځای شي.[۲۳]
ځانګړی لیکلنې
«رسایل و فتاوای جهادی» کتاب چې په کې له استعماري قوتونو سره د جهاد په برخه کې د اسلامي علماوو رسالې او فتواګانې راغونډې دي. په دې کتاب کې له ۱۲۰۰ تر ۱۳۳۸ هجري لمریز کلونو پورې د فقهاوو له خوا صادر شوي ۹۵ رسالې او فتواګانې شاملې دي. دا ټولګه د محمد حسن رجبي له خوا په یوه ټوک کې تالیف شوې او په ۱۳۷۸ کال کې د فرهنګ او اسلامي لارښود وزارت له خوا خپره شوې ده.[۲۴]
د قاجار په زمانه کې او د ایران او روسیانو د جنګونو په وخت کې د جهادیه په نوم ډېر کتابونه خپاره شول چې د جهاد فتواوې او د روسیانو په وړاندې د جهاد وجوب پکې راغلی دی.[۲۵] د سید محمد مجاهد کتاب «الجهاد العباسیه» او «جامع الشتات» د میرزای قمي کتاب، له دغو جهادیه څخه دي.[۲۶]
اړونده څېړنې
فوټ نوټ
- ↑ مکارم شیرازی، دایرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ «دو فتوای جهاد»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ ربانی و حسینی، «جایگاه اذن ولی فقیه در جهاد»، ص۳۲.
- ↑ سلیمی و دیگران، «بررسی اختیارات حاکم اسلامی در حکم جهاد دفاعی از منظر فقه امامیه»، ص۱۱۳-۱۱۵.
- ↑ «یک قرن همراهی دو ملت ایران و عراق در مبارزه با استکبار»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۷؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۸؛ طباطبایی، ریاض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۱۴، ربانی و حسینی، «جایگاه اذن ولی فقیه در جهاد»، ص۵۰.
- ↑ ربانی و حسینی، «جایگاه اذن ولی فقیه در جهاد»، ص۵۳.
- ↑ منتظری، پاسخ به پرسشهایی پیرامون مجازاتهای اسلامی و حقوق بشر، ۱۳۸۷ش، ص۹۳.
- ↑ زرگرینژاد، «بررسی احکام الجهاد و اسباب الرشاد (نخستین اثر در ادبیات تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران)»، ص۳۸۳.
- ↑ زرگرینژاد، «بررسی احکام الجهاد و اسباب الرشاد (نخستین اثر در ادبیات تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران)»، ص۳۸۲-۳۸۳.
- ↑ «فتوای جهاد در سیمای تاریخ»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۶۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۶۳.
- ↑ ترکمان، اسنادی درباره هجوم انگلیس و روس به ایران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، ص۴۸۶.
- ↑ ترکمان، اسنادی درباره هجوم انگلیس و روس به ایران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، ص۴۸۶.
- ↑ رنجبر، «سیری در زندگی، فعالیتها و اندیشه سیاسی سید عبدالحسین موسوی لاری»، ص۲۰۷.
- ↑ آلمحبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۲۶.
- ↑ «ضد صهیونیسم، مدافع فلسطین مختصری از علامه کاشف الغطاء»، مجله الکترونیکی اخوت اسلامی.
- ↑ اباذری، آیتالله بروجردی آیت اخلاص، ۱۳۸۳ش، ص۱۱۷.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۹۹.
- ↑ سرحدی، «علمایی که نسبت به مسئله فلسطین واکنش نشان دادند»، پژوهشکده تاریخ معاصر.
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۷-۱۰۸.
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۷-۱۰۸.
- ↑ رجبی، رسایل و فتاوای جهادی، ۱۳۷۸ش، ص۱۳.
- ↑ جعفریان، دین و سیاست در دوره صفوی، ۱۳۷۰ش، ص۳۳۱-۳۳۳.
- ↑ جعفریان، دین و سیاست در دوره صفوی، ۱۳۷۰ش، ص۳۳۱.
سرچينې
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة و هو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ق.
- آلمحبوبه، جعفر بن باقر، ماضی النجف و حاضرها، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۰۶ق.
- اباذری، عبدالرحیم، آیتالله بروجردی آیت اخلاص، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه توزیع و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- ترکمان، محمد، اسنادی درباره هجوم انگلیس و روس به ایران، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، بیتا.
- جعفریان، رسول، دین و سیاست در دوره صفوی، قم، انصاریان، ۱۳۷۰ش.
- حطاب، جواد کاظم، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، در مجلة حمورابی، سال هفتم، شماره ۲۹، زمستان ۲۰۱۹م.
- «دو فتوای جهاد»، وبگاه پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۱۵ شهریور ۱۴۰۳ش.
- ربانی، مهدی و سید ابراهیم حسینی، «جایگاه اذن ولی فقیه در جهاد»، در مجله حکومت اسلامی، شماره ۹۰، زمستان ۱۳۹۰ش.
- رجبی، محمدحسن، رسایل و فتاوای جهادی شامل رسالهها و فتواهای علمای اسلامی در جهاد با قدرتهای استعمار، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- رنجبر، محسن، «سیری در زندگی، فعالیتها و اندیشه سیاسی سید عبدالحسین موسوی لاری»، در مجله آموزه، شماره ۳، تابستان ۱۳۸۲ش.
- سلیمی، علیرضا و دیگران، «بررسی اختیارات حاکم اسلامی در حکم جهاد دفاعی از منظر فقه امامیه»، در مجله مطالعات دفاع مقدس، شماره ۲۶، تابستان ۱۴۰۰ش.
- زرگرینژاد، غلامحسین، «بررسی احکام الجهاد و اسباب الرشاد (نخستین اثر در ادبیات تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران)»، در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره ۱۵۵، سال ۱۳۷۹ش.
- شهید ثانی، زینالدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۳ق.
- «ضد صهیونیسم، مدافع فلسطین مختصری از علامه کاشف الغطاء»، در مجله الکترونیکی أخوت اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ خرداد ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ش.
- طباطبایی کربلایی، سید علی، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آلالبیت(ع)، ۱۴۱۸ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آلالبیت(ع)، ۱۴۱۴ق.
- «غزه مقاومت کن! بوی حکم جهاد میآید...» سایت روزنامه اقتصاد سرآمد، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مهر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۳ش.
- سرحدی، رضا، «علمایی که نسبت به مسئله فلسطین واکنش نشان دادند»، وبگاه پژوهشکده تاریخ معاصر، تاریخ درج مطلب: ۱۳ دی ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۹ شهریور ۱۴۰۳ش.
- جعفری، علیاکبر، «فتوای جهاد در سیمای تاریخ»، وبگاه خبرگزاری ایمنا، تاریخ انتشار: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۳ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، دایرة المعارف فقه مقارن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب( ع)، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
- منتظری، حسینعلی، پاسخ به پرسشهایی پیرامون مجازاتهای اسلامی و حقوق بشر، بیجا، ارغوان دانش، ۱۳۸۷ش.
- «یک قرن همراهی دو ملت ایران و عراق در مبارزه با استکبار»، وبگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۰ شهریور ۱۴۰۳ش.