ساره
دا مقاله د تدوین په حال کې ده!
ساره یا بي بي ساره د حضرت ابراهیم (ع) مېرمن او د حضرت اسحاق (ع) مور ده. د هغه څه په اساس چې د قران په دوو سورتونو کې راغلي، فرښتو په نوي کلنۍ کې هغې ته د یو زوي د پېدا کېدو زیری ورکړ چې اسحاق نوم یې شو. ساره له دې امله چې فرښتو ورسره خبرې کړي د حضرت مریم او حضرت فاطمه [س) په شان محدَّثه ګڼل کیږي.
ساره د اسحاق له زوکړې ډېر کلونه مخکې خپله وینځه هاجر (بي بي هاجره) ابراهیم ته وبخښله چې ترې د بچي خاوند شي. شیخ صدوق ځینې روایتونه نقل کړي چې د اسماعیل له زوکړې وروسته د ساره د حسادت خبره کوي. سره له دې ځینو اوسمهالو څېړاندو د دغه حدیثونو په دلالت کې شک څرګند کړی دی.
ژوند
د شپږمې پېړې شیعه مفسران امینالاسلام طَبْرسي[۱] او ابوالفتوح رازي،[۲] باوري دي چې ساره د هاران بن یاحور لور او د ابراهیم (ع) د تره لور ده؛ البته د شیعه سرچینو په ځینو روایتونو کې ساره د الحج نبي لور او د ابراهیم د خاله لور بلل شوې ده. په تاریخي سرچینو کې ځینې نور قولونه لکه ساره د بتوایل بن ناحور لور،[۴] لابن بن بثویل بن ناحور لور[۵] او د ملک حَرّان لور[۶] هم نقل شوی دی.
د دریمې پېړۍ اهل سنت مورخ ابن قُتَیبَه دینَوَري له توراته نقل کړې چې ساره د ابراهیم ورېره ده. د هغه د نقل په اساس، ساره او لوط (ع) د پلار له لورې ورور او خور او د ابراهیم د ورو هاران بچیان دي.[۷]اهل سنت مورخ ابن کثیر (وفات ۷۷۶ ق) دا قول رد کړی او مشهور قول یې دا ګڼلی چې ساره د ابراهیم د تره لور ده.[۸] د «الانبیاءُ حیاتُهُم، قِصَصُهُم» کتاب لیکوال عبدالصاحب حسیني عاملي باوري دی چې لوط د ساره مورنی ورور دی، نه پلرنی؛ پر دې اساس ساره د ابراهیم ورېره نه ده. د هغه په وینا ساره د ابراهیم د تره لور او د خاله لور ده[۹] [یادداشت۱]
ساره له لوط سره یو ځای، په ابراهیم ایمان راوړ او یکتا پرسته شوه.[۱۰]هغې همداراز له حضرت ابراهیم (ع) سره واده وکړ.[۱۱] ساره د خپلې زمانې یوه ډېره ښایسته ښځه ګڼل شوې ده.[۱۲] هغې ډېرې کرهڼېزې ځمکې او پریمانه مالونه (څاروي) لرل او خپل ټول جایداد یې حضرت ابراهیم ته ورکړی دی.[۱۳]
مصر ته هجرت
په بابِل کې یو خدای منلو ته د ابراهیم له بلنې وروسته، ګوته په شمېر کسانو په هغه ایمان راوړ، او ابراهیم له همدې امله له ساره او لوط سره د شام په لور هجرت وکړ. خو د قطحۍ او ناروغۍ په خپرېدو سره ساره له خپل مېړه ابراهیم (ع) سره مصر ته روان شو.[۱۴] د تاریخي روایتونو له مخې د مصر پاچا د ساره له ښایسته خبر شو[۱۵] او ابراهیم د دې خبرې په ځواب کې چې هغه یې څه کیږي ساره خپله خور معرفي کړه.[۱۶] لکه څنګه چې ابن اثیر ویلي حضرت ابراهیم له دې امله چې پوهېده که ساره خپله مېرمنه معرفي کړي پاچا به یې د وژلو امر وکړي چې ساره ترې واخلي، حقیقت پټ کړی دی.[۱۷] د مصر پاچا ساره وبلله او هڅه یې وکړه چې لاس وراوږد کړي خو په دغه وخت کې یې لاس وچ شو.[۱۸] پاچا له ساره وغوښتل چې دعا وکړي چې لاس یې دوباره ښه شي، چې پرې یې ږدي. خو د ساره له دعا او د پاچا له رغېدو وروسته هغه دوباره هڅه وکړي چې ساره ته نزدې شي او دا پېښه درې ځلې وشوه[۱۹] پاچا له دې وروسته له خپل کاره پښېمانه شو او د هاجر په نامه یوه وینځه او ډالۍ یې ساره ته وسپارل او هغه یې ازاده کړه.[۲۰]
د علامه طباطبایي په وینا دا چې ابراهیم ساره خپله خور معرفي کړې وي د نبوت له مقام سره سمون نه لري او د اوسني تورات له تناقضاتو دي چې د اهل سنتو په تاریخي او حدیثي سرچینو کې داخل شوې دي.[۲۱] همداراز د یو روایت په اساس چې علامه طباطبایي له الکافي نقل کړی ابراهیم په دې ماجرا کې ساره خپله مېرمنه معرفي کړې او هر ځل چې د پاچا لاس وچ شوی د ابراهیم په دعا سره یې لاس ښه شوی دی.[۲۲]
په نوي کلنۍ کې د زوي زیری
لکه چې په تاریخي سرچینو کې راغلي، الهي فرښتو د ساره په نوي کلنۍ کې هغې ته د یو زوي د کېدو زیری ورکړ.[۲۳] هغې په ناباورۍ سره وخندل او وې ویل څنګه ممکنه ده چې یوه بوډۍ ښځه حامله شي؟[۲۴] هغه څه موده پس حامله شوه، اسحاق د هغې او ابراهیم علیه السلام زوی دی.[۲۵] د قران کریم په دوو سورو کې د فرښتو زیري او د بچي د پیدا کېدو په خبره د ساره غبرګون ته اشاره شوې ده.[۲۶]
ساره مخکې له دې چې د بچي پیدا کولو زیری ورته وشي له دې امله چې شنډه وه، هاجر یې خپل مېړه ابراهیم ته وبخښله چې ترې یې بچي وشي او له دې وروسته د ابراهیم او هاجر زوی اسماعیل پیدا شو.[۲۷]
وفات
د ابراهیم(ع) مېرمن ساره په ۱۲۷ کلنۍ کې په حبرون سیمه کې وفات شوه[۲۸] د ساره له وفاته وروسته حضرت ابراهیم د حبرون یو ځای د هغې له مالکانو واخیست او ساره یې هلته ښخه کړه.[۲۹] وروسته ابراهیم ، اسحاق او یعقوب په دغه ځای کې ښخ کړی شول.[۳۰] دغه ځای د حرم ابراهیمي په نامه پېژندل کیږي او د قدس په جنوب الخلیل ښار کې پروت دی.[۳۱]
ځانګړنې
امام علي(ع) ته په یو منسوب روایت کې له دې امله چې فرښتو له بي بي ساره سره خبرې کړې او هغې ته یې د اسحاق د زوکړې زیری رکړی، محدثه ګڼل کیږي.[۳۲] د دغه روایت له مخې، حضرت مریم، حضرت زهرا او د حضرت موسی مور هم محدثې دي.[۳۳] شیعیان باوري دي چې ملائکو یوازې له انبیاوو او رسولانو سره خبرې نه دي کړې بلکې له امامانو، حضرت فاطمې او نورو کسانو سره یې هم خبرې کړې دي.[۳۴]د قران کریم ځینې ایتونه منجمله د آل عمران سورې ۴۲ او ۴۵ ایت چې له حضرت مریم سره د ملائکو د خبرو په اړه دی، د دغه عقیدې تاییدونکی ګڼل شوی دی.[۳۵]
په هغو روایتونو کې چې د شیخ صدوق او علی ابن ابراهیم قمي په وسیله نقل شوې، د اسماعیل له زوکړې وروسته د ساره حسد او کږ اخلاقۍ او په دې اړه د ابراهیم (ع) صبر ته اشاره شوې ده.[۳۶] سره له دې ځینو اوسمهاله څېړاندو دغه روایتونه د سند او دلالت له اړخه ضعیف ګڼلې دي.[۳۷] د هغه څه په اساس چې په تورات کې راغلي، ساره له ابراهیمه وغوښتل چې هاجر او اسماعیل له کوره وباسي، خو ابراهیم د ساره په دغه غوښتنه خپه شو.[۳۸]که څه هم اخر وروسته له دې چې خدای تعالی له هغه وغوښتل چې دغه کار وکړي د ساره په غوښتنه یې عمل وکړ.[۳۹]
سره له دې په ځينو روایتونو کې په عالم برزخ کې د مومنانو د ماشومانو او د شیعیانو د بچیانو سرپرستي او تربیت ساره او ابراهیم ته سپارل کیږي چې هغوي وروزي او بیا یې خپلو میندو پلرونو ته وسپاري.[۴۰]
اړونده څېړنې
فوټ نوټ
سرچينې
- قرآن کریم.
- کتاب مقدس.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح محمدمهدی ناصح و محمدجعفر یاحقی، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۴۰۸ق.
- ابناثیر، علی بن ابیالکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابنحبیب، محمد بن حبیب بن هاشمی بغدادی محبری، المحبر، تحقیق ایلزة لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، بیتا.
- ابنخلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الاکبر، تحقیق: خلیل شحادة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
- ابنقتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۲م.
- ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۶م.
- تهامی، فاطمه، و اعظم فرجامی، «ساره همسر ابراهیم(ع) در قرآن و روایات»، در مجله صحیفه مبین، تهران، پژوهشکده قرآن و عترت: معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد، شماره ۴۳، پاییز ۱۳۸۷ش.
- حسینی جلالی، محمدحسین، مزارات اهل البیت و تاریخها، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- حسینی عاملی، عبدالصاحب، الأنبیاء: حیاتهم - قصصهم، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۲۰۰۲م.
- حسینی عاملی، عبدالصاحب، الانبیاء حیاتهم قصصهم، بیروت، منشورات مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۱ق.
- دقس، فؤاد حمدو، آشنایی با زنان قرآنی، ترجمه فاطمه حیدری، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش.
- راوندی، قطبالدین سیعد، قصص الانبیاء(ع)، تصحیح غلامرضا عرفانیان یزدی، مشهد، مرکز پژوهشهای اسلامی، ۱۴۰۹ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۳ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- عاشور، علی، موسوعة اهل البیت، بیروت، دار نظیر عبود، ۱۴۲۷ق/۲۰۰۶م.
- علامه طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مکتبة النشر الإسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، به کوشش سید طیب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۳ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- محلاتی، ذبیحالله، ریاحین الشریعه: در ترجمه بانوان مسلمان شیعه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۹ش.
- مسعودی، علی بن حسین، و داغر، یوسف اسعد، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، مؤسسةدار الهجرة، ۱۴۰۹ق.
- مقدسی، محمد بن طاهر، البدء و التاریخ، بورسعید، مکتبة الثقافة الدینیه، بیتا.