قدر سوره
د قَدْر سورت یا انا انزلنا د قرآن له مکې سورو اوه نویایم سوره ده، کوم چې په دیرشم جزء کې موقعیت لري. د قدر سورې نوم د هغې له لومړیو آیتونو څخه اخیستل شوی دی، کوم چې د قدر په شپه د قرآن نزول او د هغې شپې اهمیت ته ګوته کوي. د قدر سورې د قدر شپې له عظمت(لور والي) فضیلت(غورتیا) او برکتونو او په دې شپه د رحمت د فرښتو نزول په اړه خبرې کوي. شیعه ګان د دې سوره له مینځپانګې څخه د امامت لپاره استدلال کوي چی د قیامت تر ورځې پورې په ځمکه کې د معصوم امام(ع) شتون اړتیا ده.
د دې سورت لوستل د یومیه(ورځنۍ) په لمانځه او ځینې مستحبی لمونځونو کې سپارښتنه شوي، او همدارنګه د قدر په شپه کې د رمضان میاشت زرځله د دې سوره لوستل سپارښتنه شوی دی. د دی سورې فضیلت په اره نقل شوی ده: ترټولو غوره سوره چې په واجب لمانځه کې د فاتحه سورې وروسته لوستل کیږي د توحید او قدر سوره دی.
پیژندنه
نوم کښینول
د دې سوره د «قدر» نوم کښینول د خدای د حوالې له امله د قدر په شپه د قرآن نزول ته او د هغې په لومړيو آیتونو کې د قدر شپې اهمیت بیانول لامله ده. د دې سوره بل نوم «انا انزلنا» دی؛ ځکه چې دا د دې ټکي سره پیل شوی دی.[۱]
د نزول ځای او سمبال
د قدر سورت له مکي سورو څخه دی او د نزول په ترتیب کې، پنځه ویشتمه سوره ده چې پیغمبر(ص) ته نازل شوي دي. دا سوره ۹۷ سورې د مُصحَف د اوسني په سمبال کې دی او په قرآن کې تر ۳۰ جزء ځای لری.[۲] ځینې مفسرینو احتمال ور کړیده چې دا سوره ممکن د ځینې روایتونو له امله په مدینه کې ښکته شوي وي؛ کله چې د اسلام پیغمبر(ص) خوب لیدلي چې بنی امیه به د هغه په منبر کې راپورته شي، هغه ډیر خفه او غمجن شو. په ورته ډول د قدر سوره نازل شو تر څو د رسول الله(ص) د زره دادګیرنۍ لامله شوه.[۳]
د آیتونو شمیره او نورو ځانګرنۍ
د قدر سوره ۵ آیتونه، ۳۰ ټکي او ۱۱۴ تورونه لري. دا سوره د حجم له نظره د مفصلات له ډلې او د «اوساط» له ټولګو څخه دی او د قرآن له کوچني سورو څخه ده.[۴]
مینځپانګه
د قدر په شپه د قرآن د نزول په اړه د قدر سورې عمومي مینځپانګه، د قدر شپې عظمت څرګندونه (چې له زرو میاشتو څخه لوړه ده) د رحمت فرښتو نزول او «روح» او د انسانانو د برخلیک ټاکل او د دې شپې برکتونو ته ګوته کوی.[۵] د مفسرینو له اندونه د قدر شپې ښیګنی له زرو میاشتو څخه د عبادت له خوا ده، ځکه چې د قرآن موخه او د هغه ځانګړي پاملرنه، خدای ته د انسانانو نږدی کول دی. نو د قدر شپی ویښیدل عبادت سره، له زرو میاشتو عبادت کې غوره دی.[۶]
د قدر سوره مینځپانګه [۷]
د قدر شپې ارزښت او ځانګړتیاوې
- لومړۍ ځانګړتیاوې؛ لومړی او دوهم آیت
د قدر په شپه د قرآن نزول
- دوهمه ځانګړتیاوې؛ دریم آیت
د قدر شپه له زرو میاشتو څخه غورتیا
- دریمه ځانګړتیاوې؛ څلورم آیت
د قدر شپې د ټولو چارونو ټاکل
- څلورمه ځانګړتیاوې؛ پنځم آیت
د موءمنان ګټه اخیستل د قدر شپې له الهی فضل څخه.
د نزول شاءن
د قدر سورت د نزول شاءن په اړه؛ یوه ورځ د اسلام پیغمبر(ص) د بنی اسرائیلو یو سړی څخه د خپل صحابي ته کیسه وکړه چې د خدای په لاره کې د جګري جامې زر میاشتې اغوستې وې. صحابي پدې کیسه کې حیرانتیا څرګنده کړه، او بیا خدای(ج) د قدر سوره نازل کړه، چې د قدر شپې ژوندی کول د خدای په لاره کې د جګره جامو اغوستلو زره میاشتو څخه غوره دي.[۷]
د فاطمه زهرا(س) سره د قدر شپي اړیکې
په ځینو روایتونوکې، د قدر شپی د فاطمه(س) ته تطبیق کړی او لیله یې فاطمه، قدر یی الله او لیله القدر ته فاطمي(س) بولي دی. امام صادق(ع) په روایت کې فرمایلي دی؛ هرڅوک چې فاطمه(س) ته پیژني هغسې چې هغه مستحق ده او د هغه دریځ زده کوي، به یقینا د قدر شپي کې پوه شي او فاطمه(س) ته فاطمه به ووایی ځکه چې خلک د هغه له پیژني څخه عاجز دی.[۸]
د امام زمان(عج) په شتون کې د قدر سورت پر باندې استدلال
په شیعه روایي ټولګو کې، د اسلام پیغمبر(ص)، امام علي(ع) او امام باقر(ع) روایتونه نقل شوی دي چې د قدر په شپه کې د خدای فرښتې د رسول الله(ص) وروسته والیان، چې علي(ع) او د هغه یوولس اولادونه دي، دوی ته نازل شوي، او له شیعه ګانو څخه غوښتنه کوي چې د قدر سوری سره بحث وکړئ ترڅو د امام زمان(عج) شتون او بقا ثابت کړي؛ ځکه چې د قدر شپه د فرښتو نزول د راتلونکي کال تقدیر ابلاغ کول، یوازی د پیغمبر(ص) وخت پورې ځانګري ندي او ټول کلونوته جاری دی؛ نو د پیغمبر(ص) نه وروسته، فرښتې د هغه ځای ناستې چی معصوم امامانو او له ټول کسان څخه د پیغمبر(ص) په څیر دی نازل شوي.[۹] شیعه ګان له دی عقیدې چې قدر شپي تل په کلونو کې شتون لری، او پدې شپه کې د فرښتو نزول اړین دی، او له بلې خوا دا نزول، د نزول وړ ځای ته اړتیا لري، دوی د حجت شتون تر قیامت ورځې پورې استدلال کړی دی.[۱۰]
په قدر سورت کې د امر معنی
علامه طباطبایي په قدر سوره کې د «امر» په اړه دوه احتمال ورکړي دي. یویي دا دی چې پدې قضیه کې د «امر» ټکي د عالم امر (د امر نړي) په معنی ده چې د قدر په شپه کې فرښتې او روح د الله په اذن کې خپل ښکته شول پیل کوي، او ټول الهی امرونه به صادر کوي. پدې حالت کې، د «مِن» توری به د ابتدا (پیلول) لپاره وي، او په ورته وخت کې به دا سببیت هم راوړي. دوهم احتمال دا دی چې هغه پیښې چې پیښیږي د «امر» په معنی دي، په دغه حالت کې د امر معنی دادی چی فرښتې او روح د قدر شپه کې د ټولو چارو او پیښو چې پیښیژی، ښکته شي. په دغه حال کې د «مِن» توری، په دغه جمله مِنْ كُلِّ أَمْرٍ، د تعلیل په اړه دی.[۱۱]
د قدر سورت په اړه د فقهې تکې
د افق یووالي
ځینې فقیهانو، د «انا انزلناه فی لیله القدر» آیت پر استناد پدې باور دي چې په یوه سیمه کې د هلال(میاشت) لیدل هم د نړۍ نورو برخو لپاره د ډاډ وړ ده؛ ځکه چې د قدر شپه یوازې یوه شپه ده، هغه شپه چې د نړۍ په ټولو برخو کې د انسانانو برخلیک ټاکل کیږي، او دا روښانه ده، دغسې نشې کیدی چی د نړۍ په یو ځای کې د قدر شپه وی او په نورو ځایونو کې نه وی؛ نو د ټولې نړۍ لپاره د قدر شپه په یوه شپه کې پیښیږي. البته، د دې ادعا په ځواب کې ویل شوی؛ دا آیت یوازې د قدر شپه د قرآن نزول، بیانول په حالت کې دی او په آیت کې د قدر شپې د څو والي یا یو والي په اړه هیڅ دلیل شتون نلري.[۱۲]
په واجب لمونځونو کې د قدر سورت لوستل
امام صادق(ع) په روایت کې، ویلی دی: څوک چې د «إنا أنزلناه» سورې په یو واجب لمونځونو کې ولوستي، غیبی غږکونکۍ هغه ته وایی: ای د الله بنده! خدای دې تاسو ته د هرې ګناه چی تر اوسه ترسره کړی، بخښنه وکړي، خپل کړنه له پیل څخه واخلئ.[۱۳] په ځینو روایتونو کې، امام(ع) ویلی: د هغه چا لپاره په حیرانتیا کې یم؛ څوک چې په خپل لمانځه کې د قدر سوره نه لوستلي د هغه لمانځه څنګه منلۍ شي.[۱۴] په ځینو فقهي کتابونو کې، د هرې لمانځه په په لومړي رکعت کې د قدر سورې لوستل او په دوهم رکعت کې د توحید سورې لوستلو ټینګار شوی دی، مګر ان داچې د نور سوری لوستلو، له پیل یې وروسته هم لمونځ کونکي کولۍ شي چې هغه سوری و ایښې او پرځای یې دا دوی سورو ولولئ او د دواړو سوری لوستلو اجر تر لاسه کړی.[۱۵] [یادونه۱]
په مستحبې لمانځه کې د قدر سورت لوستل
په ځینو مستحبی لمونځونو کې، سپارښتنه کیږي چې دا سوری ولولئ؛ په لاندې لمونځونو کی:
- د پیغمبر(ص)لمانځه: دوه رکعتونه دی، په هر رکعت کی یوځل د حمد سوره او پنځه لس ځله د إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ سوره لوستل کیږی.[۱۶]
- د حضرت فاطمې(س) لمونځ: دوه رکعتونه لری، په لومړی رکعت کې د حمد سورې یوځل او د إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ سورې سل ځله او په دوهم رکعت کې د حمد سوری یو ځل او توحید سورې سل ځله لوستل کیږی.[۱۷]
- د وحشت لمونځ: دوه رکعتونه لري؛ په لومړی رکعت کې د حمد سورې او آیت الکرسی او په دوهم رکعت کې د حمد سورې او لس ځله إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ لوستل کیږی.[۱۸]
- د میاشتې لومړۍ لمونځ: دوه رکعتونه لری، په لومړی رکعت کې د حمد وروسته دیرش ځله د توحید سوره او په دوهم رکعت کې له حمد نه و روسته دیرش ځله اِنّا اَنْزَلْناهُ سورې لوستل کیږی.[۱۹]
په بیلابیلو وختونو او ځایونو کې د قدر سورې لوستل
له امام جواد(ع) څخه روایت شوی؛ هرڅوک چې په ورځ کې ۷۶ ځله په بیلابیلو وختونو کې د قدر سورې لوستل کوي، الله(ج) د هغه لپاره به زره فرښتې رامینځته کړي، او د هغه اجر به تر ۳۶۰ زره کلونو پورې وي، او د دې فرښتو د بخښنې غوښتنه کول به هغه د دوه زره کلونو په اوږدو کې زر ځله زیات کړي. د ورځې او شپه د قدر سوره کې ۷۶ ځله لوستلو څرنګوالي، په لاندې ډول دی:
- د فجر په سهار کې اوه ځله او د سهار له لمانځه دمخه، ترڅو فرښتې هغه ته شپږ ورځې سلام ولیږي.
- د سهار له لمانځه څخه وروسته، لس ځله، نو هغه تر شپې پورې د خدای لخوا تضمین شي.
- لس ځله په غرمه کې او د غرمې نافلی دمخه تر څو خدای دې په هغه باندې لیدنه وکړي او د رحمت دروازې دې ته پرانیزي.
- د غرمې له نافلې څخه وروسته یوه ویشت ځله، د دې لپاره چې خدای د هغه لپاره په جنت کې د اتیا زراعونو اوږدوالي او عرض سره یو کور جوړه کړی، او هغه فرښتو ته یې ایښې کړی چې د قیامت تر ورځې پورې د هغه لپاره بخښنې غوښتنه وکړه.
- د ماسپخین لمانځه وروسته، لس ځله، تر هغه چې دوی ته د ټولو مخلوقاتو د کارونو اجر لیکلي وي.
- اوه ځله د عشاء(ماز خفتن) لمانځه نه وروسته، چې هغه تر سهار پورې د خدای په ساتنه کې وي.
- یوولس ځله، کله چې هغه بستر ته ځي، نو څښتن تعالی د هغه لپاره لوی فرښته ورکړي، او د هغه د ویښتاتو په شمیرې تر قیامته بخښنه غوښتنه وکړي.[۲۰]
د قدر شپه کې د قدر سوری لوستل او همدارنګه د رمضان میاشتې ۲۳ په شپه، زر ځله، سپارښتنه کیږي او د هغه لپاره ځینې اغیزونو په روایتونو کې ذکر شوي دی.[۲۱] په روایت کې دی؛ چې هرڅوک د یوه مؤمن قبر ته اوه ځله د قدر سوره و لوستي، خدای تعالی په ورته ځای او لوستونکي او میت لپاره او د خدای عبادت کولو لپاره فرښتې لیږلی، او کله چې خدای هغه ته له قبر څخه راوړي، د دې فرښته پر باندی، له هغه څخه وحشت او ویره لرې کوي ترڅو هغه جنت ته لاړ شي.[۲۲]
د قدر سورت په اړه آثار
هنری آثارونه
ډیری قاریان پدې سوره کې خپل خورا ښکلي تلاوتونه ترسره کړي. تاسو کولی شئ دا تلاوتونه دلته دلته واورئ. د تجسمی(لیدو) هنرونو په ډګر کې، د دې سوره پورې اړوند کارونه راپورته شوي. نندارتون [۲۳] او ورکشاپونه [۲۴] په ایران کې د قدر سوری پورې اړوند د خطاطي کارونو لیکلو او ښودلو لپاره ترسره شوي.
یوازینۍ لیکنه
سربیره پردې چې د ټول قرآن د تفسیرونو راټولولو د قدر سوره تشریح او تفسیر شوی دی، دغه سوره ځینې وختونه د یو واحد سوره په توګه تشریح کیږي او ځینې وختونه په یو څو نورو سورو کې ترسره شي. د دې يوازینی لیکنه څخه ځینې یې دا دي:
- د قدر سورت تفسیر؛ د شهید مرتضی مطهری لخوا؛[۲۵]
- بر کرانه قدر (بارقههائی از سوره قدر) د هدایت الله طالقانې لیکنه؛[۲۶]
- د قدر سورت تفسیر، د محمدرضا حاج شریفي خوانسارې لیکنه؛[۲۷]
- د قدر سورت تفسیر؛ علی صفایي حایرې لخوا؛[۲۸]
- د قدر سورت تفسیر: امام موسی صدر لیکنه؛[۲۹]
غورتیا او ځانګرنۍ
د دې سورې د لوستلو لپاره په روایتونو کې ډیری اجرونه ذکر شوي: نقل شوی ده؛ ترټولو غوره سورې چې په فرض لمونځونه کې د فاتحه سوره وروسته لوستل کیږي د قدر او توحید سورو دی.[۳۰] له امام محمد باقر(ع) حخه نقل شوی ده: «د هغه څوک، ایمان غورتیا چې «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» جملې او دهغه تفسیر ته باور لری، د انسانانو تر څاریو غورتیا په څیر دی ».[۳۱]
د امام صادق(ع) په بل روایت کې راغلی ده: څوک چې په یوه واجب لمانځه کې«إنا أنزلناه» سورې و لوستي، نو یو غیبې هاتف (غږکونکۍ) به هغه ته خطاب وکړي: ای د الله(ج) بندیه! خدای دې تاسو ته د هرې ګناه چی تر اوسه کړی بخښنه کړیده او خپل کړنه بیا له پیل خحه ترسره کرئ.[۳۲]
د سوره متن
| متن | بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ ﴿١﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ﴿٢﴾ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿٣﴾ تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ ﴿٤﴾ سَلَامٌ هِىَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿٥﴾ |
ژباړه | د مهربان او رحمت کونکۍ خدای په نامه
موږ د قدر شپې په وخت کې [قرآن ته] راښکته کړ. (۱) او د قدر شپې څخه څه تاسوته پوه کړه. (۲) د قدر شپې له زرو میاشتو څخه غوره دی. (۳) پدې[شپه] کې فرښتی، د روح سره، د خپل رب په امر، هر هغه څه وکړئ [چی شپارښتنه شوی ده] ځمکې ته ښکته شي.(۴) [هغه شپه] تر سهار پورې، سوله او سلام شته (۵). |
|---|
فوټ نوټ
- ↑ خرمشاهی، «سوره قدر»، ص۱۲۶۶.
- ↑ خرمشاهی، «سوره قدر»، ص۱۲۶۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۳۰، ص۳۳۴.
- ↑ خرمشاهی، «سوره قدر»، ص۱۲۶۶.
- ↑ صفوی، «سوره قدر»، ص۷۸۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص۳۳۲.
- ↑ واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۴۸۶.
- ↑ کوفی، فرات بن ابرهیم، تفسیر کوفی، ج۱، ص۵۸۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۴۷-۲۵۲.
- ↑ رضوانی، موعود شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ص۲۸۷-۲۸۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۳۳۲.
- ↑ قمی، مبانی منهاج الصالحین، ۱۴۲۶ق، ج۶، ص۲۳۱
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۲۴.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۴، ص ۷۶۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۶.
- ↑ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۴۰۹.
- ↑ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۴۱۰.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ۱۴۲۳ق، ص۵۸۱.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۲۳.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۲، ص۳۲۹.
- ↑ الاقبال، سیدبن طاووس، ج۱، ص ۳۸۲.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ج۲، ص۳۷۱.
- ↑ تصویرسازی سوره قدر در نمایشگاه قران همدان
- ↑ نگارش سوره قدر در نگارخانه آفرینش تهران
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۸، ص۶۸۵.
- ↑ طالقانی، بر کرانه قدر، ۱۳۷۷ش.
- ↑ حاج شریفی خوانساری، تفسیر سوره قدر، ۱۳۸۸ش.
- ↑ صفایی حائری، تفسیر سوره قدر، ۱۳۸۸ش.
- ↑ صدر، تفسیر قرآن، قدر، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۱۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص ۱۲۴.
سرچينې
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- حرعاملی، وسائل الشیعه، تحقیق و تصحیح عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، [بی تا]
- خرمشاهی، قوام الدین، «سوره قدر»، در دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- سید بن طاووس، الاقبال، تحقیق وتصحیح جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۴ش.
- صدر، امام موسی، تفسیر قرآن، قدر، تهران، موسسه فرهنگی- تحقیقاتی امام موسی صدر، بی تا.
- صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ق.
- صفایی حائری، علی، تفسیر سوره قدر، قم، انتشارات لیلة القدر، ۱۳۸۸ش.
- صفوی، سلمان، «سوره قدر»، در دانشنامه معاصر قرآن کریم، قم، انتشارات سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش.
- طالقانی، هدایت الله، بر کرانه قدر (بارقههائی از سوره قدر)، قم، انتشارات راسخون، ۱۳۷۷ش.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسة فقه الشيعة، ۱۴۱۱ق.
- قمّى، سيد تقى طباطبايى، مبانی منهاج الصالحین، مصحح عباس حاجیانی، قم، قلم الشرق، ۱۴۲۶ق.
- کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح للكفعمي( جنة الأمان الواقية)، قم، دار الرضی، ۱۴۰۵ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، زاد المعاد، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق.
- مجلسی، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش.
- واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق.