مکارم الاخلاق (کتاب)
مَکارِمُ الْاَخْلاق په عربۍ ژبه د اسلامي اخلاقو او ادابو په باره کې کتاب دی چې په شپږمه پېړۍ کې شیعه عالم حسن بن فضل طبرسي لیکلی دی. دا کتاب د شیعه له سرچینو او د اخلاقو او ادابو په برخه له ډېرو مشهورو کتابونو څخه دی. د اسلام د پېغمبر(ص) اخلاق او اوصاف، وګړنیز او ټولنیز اخلاق، د دعا آداب او د سفر اداب په دې کتاب کې له راغلو بحثونو څخه دي.
مکارم الاخلاق کتاب په مختلفو هیوادونو کې چاپ شوی دی. په مصر کې د مکارم الاخلاق چاپ چې یو لړ تحریفونه پکې شوې وو د شیعه عالمانو د غبرګون سبب او د تحریفاتو په اړه یې محمد باقر بهاري همداني یوه رساله ولیکله. په فارسۍ ژبه د مکارم الاخلاق څو ژباړې شوې دي.
مؤلف
- اصلي مقاله: حسن بن فضل طبرسي
د مکارم الاخلاق مولف، حسن بن فضل طبرسي په شپږمه قمري پېړۍ کې له شیعه عالمانو او د مجمع البیان تفسیر د لیکوال امین الاسلام طبرسي زوی دی..[۱] د سید محسن امین په وینا، ځینو دغه کتاب د امین الاسلام بللی دی،[۲] خو لکه څنګه چې رضا استادي ویلي، حسن بن فضل ته د مکارم الاخلاق استناد قطعي دی او د عالمانو پام او د پریمانه نسخو شتون یې هغه ته انتساب تاییدوي.[۳] آقا بزرګ تهراني هم په الذریعه کې، مکارم الاخلاق د امین الاسلام طبرسي د زوي شیخ ابونصر رضی الدین الحسن لیکلی ګڼلی دی.[۴] د سید محسن امین په وینا، طبرسي مکارم الاخلاق د خپل پلار په ژوند کې لیکلی دی.[۵]
د لیکلو انګېزه او مینځ پانګه
طبرسي د مکارم الاخلاق کتاب په سریزه کې، د تأسي آیت ته په اشارې سره، د دغه کتاب له لیکلو خپل محرک د پېغمبر(ص) د اعمالو او حالاتو د یوې برخې او هغه څه راټولول ګڼلي چې امت ته یې د هغې امر کړی دی.[۶] د دغه کتاب دولس ګوني بابونه په دې ډول دي:[۷]
- د پېغمبر(ص)اخلاق او اوصاف
- په اسلامي اخلاقو کې روغتیا او صفایي
- د حمام کولو اداب
- د نوکونو روغتیا او د ویښتانو جوړول
- د مسلمانې ښځې او سړي د ارایش اداب او رودې
- د اسلامي جامې او کور ځانګړنې
- د خوراک څښاک اداب
- له واده سره اړوند مسایل
- د سفر اداب
- د دعا اداب او د فضیلت وخت یې
- له ناروغانو سره سلوک او ورسره اړونده مسایل
- د ټولنیزو او وګړنیزو اخلاقو په ډګر کې خواره واره مسایل.[۸]
لکه څنګه چې د کتاب د خپروونکي په سریزه کې راغلي، په مکارم الاخلاق کې د پېغمبر د اهلو بیتو ځینې حدیثونه او د هغوي د احوالو او اخلاقو یو څه ذکر هم راغلی دی.[۹] د مکارم الاخلاق کتاب پېل د پېغمبر(ص) په اړه له نهج البلاغې د یوې خطبې له نقلولو وروسته، د هند بن ابي هاله تمیمي له خولې د رسول الله مبارک د ځینو ځانګړنو د بیان په اړه دی.[۱۰] د خدای رسول(ص) به سترګو ته باعظمته ښکارېده او په زړونو کې د هغه هیبت او برم و. مخ یې له رڼا ځلېده لکه د څوارلسمې سپوږمۍ، له مینځ ونې یو څه لوړ و او ډېر لوړ نه و [=خوش اندامه] او سر مبارک یې لوی، ویښتان یې نه ډېر ګوړګوتې وو او نه ډېر پرېوتې،[= بلکې ږمنځ شوې یو څه تاوراتاو] او د سر ویښته به یې اکثره وخته د غوږونو له پستکو نه کوزېدل [= د سر له اندازې سره متناسب وېښته] او که لوی به شول په مینځ کې به یې لاره وویستله او دوو لورو ته به یې واړول. مخ یې سپین او نوراني، تندی یې پراخه او وروځې یې نرۍ، قوسداره او راښکلې وې...[۱۱] طبرسي یادونه کړې له دې امله چې کتاب یې د پېغمبر(ص) په هکله د امیر المومنین(ع) په یوې خطبې پیل کړی، د همام په نامه مشهورې خطبې سره یې چې د همام د یوې پوښتنې ځواب دی پای ته رسوي.[۱۲]
خپرېدل او تحریف
د سید محسن امین په وینا، مکارم الاخلاق کتاب د مولف په ژوند کې خپور شو.[۱۳] همداراز دا کتاب په ایران، لبنان، مصر او عراق کې چاپ شوی دی.[۱۴] د دې په چاپونو کې چې له ۱۳۰۰ ق تر ۱۳۰۶ ق په مصر کې شوې ځینې تحریفات او ګوتوهنې شوې دي.[۱۵] ځینې دغه تحریفات دا دي:
- د امیر المومنین علي(ع)، حضرت زهرا او حسنینو او شیعیانو د فضایلو لرې کول.
- د امامانو له نوم نه وروسته د «علیه السلام» په ځای د «رضی الله عنه» راوستل.
- د ځینو امامانو د نومونو په ځای ځینې عبارتونه راوړل لکه «بعض العلماء»، «بعض الحکماء» و «بعض الصالحین».
- په ځینو ځایونو کې د عایشې له نوم سره د فاطمې د نوم بدلول او د امام علي(ع) د نوم په ځای د بل چا نوم راوړل.
- د اهل سنتو له کتابونو لکه صحیح مسلم څخه د ځینو حدیثونو ورزیاتول.[۱۶]
په ځینو نسخو کې د مکارم الاخلاق له نسخې څخه د مکارم الاخلاق و معالم الاعلاق په نوم یادونه شوې ده.[۱۷]
غبرګونونه
د مکارم الاخلاق تحریف د شیعه عالمانو له غبرګون سره مخ شو. محمد باقر بهاري همداني (وفات ۱۳۳۳ق) په «تَسْدیدُ الْمَکارم وَ تَفْضیحُ الظّالم فی بَیان تَحْریف مَکارمِ الْاَخْلاق»، رساله کې د کتاب تحریفات چې پکې بدلونونه، اضافات او حذفیات شامل دي، راوړې دي.[۱۸] همداراز شیعه عالمانو لکه میرزا حبیب الله رشتي، محمد حسن مامقاني، میرزا حسین نوري، ملا حسینقلي همداني، سید محمد کاظم طباطبایي، محمد طه نجف، محمد کاظم خراساني و سید محمد حسن شیرازي د مصر د کتاب د چاپ په اعتراض کې خپل نظرونه د رساله تسدید المکارم په ضمیمې سره خپاره کړل.[۱۹]
مکارم الاخلاق کتاب د میرزای شیرازي په امر په ۱۳۱۴ق کال کې د هغې له اصلي نسخې چاپ او خپور شو.[۲۰] شیخ محمود بن ملا صالح بروجردي کتاب تصحیح کړ او پکې یې د مصر چاپ تحریفاتو ته اشاره وکړه.[۲۱] مکارم الاخلاق په بیروت کې د انتشارات الاعلمي للمطبوعات خپرنځي له خوا د محمد حسین اعلمي په سریزې او د قم د شریف رضي خپرنځي لخوا په یو ټوک او ۴۸۹ مخونو کې چاپ شوی دی.[۲۲]
ژباړې
په فارسۍ ژبه د مکارم الاخلاق کتاب ځینې ژباړې موجودې دي:
- ترجمه مکارم الاخلاق، میرزا محمد علي مدرس چهاردهي؛
- ترجمه مکارم الاخلاق، محمد باقر بهاري همداني؛
- ترجمه مکارم الاخلاق، سید ابراهیم میرباقری، په دوو ټوکو کې په ۱۳۶۵ش.[۲۳]
- همداراز محمدحسین رحیمیان[۲۴] او عبدالرحیم عقیقي بخشایشي[۲۵] دا کتاب په فارسۍ ژباړلی دی.
د سید محسن امین په وینا، د مکارم الاخلاق د فارسۍ ځینې ژباړې په خپل طبرسي ته هم منسوبې دي.[۲۶]
فوټ نوټ
- ↑ استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکسالعمل فقهای شیعه»، ص۱۹۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.
- ↑ استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکسالعمل فقهای شیعه»، ص۱۹۴.
- ↑ طهرانی، الذّریعة، ۱۴۰۸ق، ج۲۲، ص۱۴۶.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۷ش، ص۸.
- ↑ احمدپور، کتابشناخت اخلاق اسلامی، ۱۳۸۵ش، ص۲۷۷.
- ↑ پاکنیا، «آشنایی با منابع دست اول شیعه»، ص۱۳۶.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۷ش، ص۶.
- ↑ الطبرسی، مکارم الاخلاق، الناشر مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ص۱۱.
- ↑ به نقل از ترجمه معانی الاخبار صدوق توسط عبدالعلی محمدی شاهرودی.
- ↑ الطبرسی، مکارم الاخلاق، الناشرمؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ص۴۷۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.
- ↑ استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکسالعمل فقهای شیعه»، ص۱۹۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.
- ↑ صدرایی خویی و حافظیان، فهرست نسخههای خطی کتابخانه عمومی آیت الله گلپایگانی، بیتا، ج۹، ص۵۷۶۲؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.
- ↑ استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکسالعمل فقهای شیعه»، ص۱۹۶.
- ↑ استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکسالعمل فقهای شیعه»، ص۱۹۹-۲۰۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۷ش.
- ↑ پاکنیا، «آشنایی با منابع دست اول شیعه»، ص۱۳۷.
- ↑ طبرسي، متن و ترجمه کتاب نفیس مکارم الاخلاق، ۱۳۸۷ش.
- ↑ «ترجمه شریف کتاب مکارم الاخلاق»، سایت آدینهبوک.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۵.
سرچينې
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- «ترجمه شریف کتاب مکارم الاخلاق»، آدینه بوک، پایگاه جامع اطلاعات و فروش کتاب ایران، تاریخ بازدید، ۲۵ فروردین ۱۳۹۸ش.
- احمدپور، مهدی، کتابشناخت اخلاق اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۵ش.
- استادی، رضا، «تحریف مکارم الأخلاق و عکسالعمل فقهای شیعه»، در مجله علوم حدیث، ش۸، تابستان ۱۳۷۷ش.
- پاکنیا، عبدالکریم، «آشنایی با منابع دست اول شیعه (مکارم الاخلاق)»، در مجله مبلغان، ش۱۰۹، آبان و آذر ۱۳۸۷ش.
- صدرایی خویی، علی و ابوالفضل حافظیان، فهرست نسخههای خطی کتابخانه عمومی آیت الله گلپایگانی، به کوشش مصطفی درایتی، مشهد، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۸ش.
- طبرسی، حسن بن فضل، متن و ترجمه کتاب نفیس مکارم الاخلاق، ترجمه و نگارش محمدحسین رحیمیان، قم، انتشارات مؤمنین، ۱۳۸۷ش.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضی، ۱۳۷۷ش.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، مقدمه و تعلیق محمد الحسین الاعلمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.