شرعي ذبحه
 | دا مقاله د یو فقهي مفهوم په اړه توضیحي مقاله ده او د دیني کړنو لپاره معیار نشي کیدی. د مذهبي کړنو لپاره نورو سرچینو ته مراجعه وکړئ. |
شرعي ذبحه یا(حلالول): په شرعی طریقې سره دحیواناتو سر غوڅولو ته وايي. غوښه خوړل دهغه حیواناتو چي حلال غوښه وي او په وچه کي ژوند کوي، (ماسوا دملخانو او اوښانو؛ چي د تذکیې لپاره خپله خاصه اوځانګړې لاره لري) د حلالولو نه وروسته، حلال ده. او کله چي حرام غوښه حیوانات؛ په شرعی طریقې سره؛ دهغوی سر پري شي، د فقهاوو په فتوا؛ پرته له لمانځه اوخوړل، د ژوند په نورو چارو کي ګټه اخیستل هيڅ ستونزه نه لري.
د اسلام په دين کښي د حيواناتو ذبحه کول خپل خاص شرائط لري؛ لکه: د ذبحي کولو وسائل(چاړه) اوسپنيز وي، د حیوان مخ دقبلې و لورته وي، حیوان د حلالولو په وخت کي ژوندی وي، حلالونکی(قصاب) باید مسلمان وي، د حیوان د سر پرېکولو په وخت کی د خدای(ج) نوم يادول، او د ستوني لاندي د څلورو شاه رګونو (اوداج اربعه) بشپړ پریکول.همدارنګه د یهودو په دين کي؛ د حيواناتو د حلالو لپاره ځينې شرائط را نقل سوي دي.
د اسلام په دين کي د حيواناتو د حلالولو لپاره ځانګړی پروګرام او آداب شتون لري؛ ترڅو حیوان د لږ درد احساس وکړي، خو په ځینو غیر اسلامی هېوادونو کي بیا داډول ذبحه منعه کړل شوي دي. د ځينو څېړنو له مخي، ذبحه کول د اسلامي تګلارې سره سم، لامل ګرځي چي غوښه هم خوندور وي او هم دوام یې ډېر شي.
مفهوم پیژندنه او ځایګاه
په اسلامي فقه کښي؛ ذَبح د حيواناتو د تذکيې له لارو څخه ده، چي د حیوان د ستوني لاندي د څلورو شاه رګونو (اوداج اربعه) په پريکولو سره؛ رامنځته کیږي.[۱] هغه حلال غوښه حیوانات چی؛ په وچه کښي ژوند لري (پرته د اوښانو اوملخانو)[یادونه۱] او هغه دريايي حیوانات چی جهنده(پرشي) وینه لري، په ذبحه کولو سره، تذکیه(روا) کیږي.[۲] کله چي حیوان په شرعي طریقه سره؛ ذبحه کړل شي، مذکّی ورته ويل کېږي او غیر مذکّی ته بیا مردار وایو.[۳] هغه حلالونکی(قصاب) ته بیا "ذابح" او حیوان ته بیا "ذبیحه" او "مذبوحه" وايي.[۴]
قرآن کریم، د هغه غوښو د خوړلو څخه منعه کړی، چي شرعي [یادونه۲] ذبحه شوی نه وي.[۵] دحيواناتو د حلالو احکام او موضوعات، په فقهي کتابونو کي، د ښکار (صید) او ذباحه په باب کي راځي.[۶]
شرطونه
د اسلام په دين کښي؛ د شرعي ذبحي لپاره، ځانګړی شرائط شتون لري. دغه شرائط عبارت دى:
- د حیوان دستوني لاندي د څلورو شاه رګونو غوڅول.[۷]
- حلالونکی(قصاب) د حلالولو په وخت کي؛ دخدای(ج) نوم يادکړي. د شيخ محمد حسن نجفي(دجواهر نومي کتاب خاوند) په وينا، ټول فقها دغه ضرور ګڼي.[۸]
- د حلالولو په وخت کي، حیوان باید د قبلې لورته وي.[۹] د شيعه فقهاوو په فتوا سره، که چېري قصاب د همدا حکم سره بلدیت ولري؛خو په قصدي ډول د حیوان مخ بل لور ته، واړوي، غوښه خوړل يي روا نه ده.[۱۰]
- د حلالولو وسيله (چاکو-چاړه) اوسپنيز وي؛ خو که چيري دا رنګه شى موجود نه وي، او دبلي خوا بیا د حیوان د مرداریدو بېره وي؛ نو بيا کولای شو چي له تيږې اوداسي نور شيان چي تېره وي، د حلالولو لپاره ګټه واخلو.[۱۱]
- قصاب باید مسلمان وي.[۱۲] د شهيد ثاني(د شیعه عالم چي په لسم هجري قمري پيړۍ کي ژوند کاوه) په خبره، د ټولو اسلامي فقیهانو په اند، ذابح یا حلالونکی نشي کولای چي کافر، غیر کتابي او یا مرتد او غالي وي.[۱۳] خو د اهل کتابو د ذبیحې(یهود او نصارا) په اړوند، دوه نظرونه شتون لري؛ د شیعه عالمانو د هغوی ذبیحې حرام ګڼي.[۱۴] د شيعه فقهاوو په نظر؛ د نواصبو (هغه تش په نامه مسلمانانو؛ چي د رسول الله مبارک اهل بیتو ته کنځاوي کوي) ذبیحې حرام او نجس ګڼل کیږي.[۱۵]
- حیوان مخکي له ذبحي نه، ژوندی وي. یوه ډله فقهاوو؛ ویلي دي چي؛ حیوان وروسته له ذبحي نه؛ باید خپل لاس او پښې وښوروي، تر څو څرګند شي، چي مخکي له حلالېدو نه ژوندی ؤ.[۱۶]
د مسلمانو فقهاوو د فتواګانې سره سم، د حيواناتو حلالول، په عصري ماشین آلاتو او دستګاوو سره؛ پروا نه لري، خو باید د خدای(ج) نوم یاد شي، او همدارنګه نور شرائط؛ لکه غوڅول د څلورو شاه رګونو، مراعات شي.[۱۷] او هغه غوښه چي نه پوهېږو، په صحیح او شرعي طریقه سره حلال شوی او که نه؟، وايي که د مسلمان او د مسلمانانو له بازار څخه، رانیول سوی وي؛ حلال او خوړل يي روا ده.[۱۸]
آداب
په عملیه رسالو کې د څارویو د ذبح کولو (حلالولو) آداب ذکر شوي دي:
مستحبات
- ذبح کونکی دي مخ په قبله وي.[۱۹]
- د ذبحې وسیله تیزه وي او ذبحه په چټکۍ سره ترسره شي.
- د ذبح کولو مخکې څاروي اوبه ورکول شي.
- حیوان په نرمۍ سره د ذبحې لپاره چمتو شي.
- د پسه د ذبحې پر مهال دوه لاسونه او یوه پښه وتړل شي او بله پښه یې خلاصه وي.
- د غوا په حلالولو کې څلور لاسونه او پښې یې وتړل شي او لکۍ یې ازاده وي.
- د چرګ له ذبح کولو وروسته خوښي شي چې وزرونه ووهي.[۲۰]
مکروهات
- د حیوان له ساه ورکولو مخکې د نخاعې رګ پرې کول
- د نورو څارویو په مخ کې د څاروي ذبح کول
- د نور څارویو پرمخ ذبح کول
- حیوان د شپې مهال ذبح کول
- د جمعې ورځي له زوال مخکې ذبح کول
- چاقو د ستوني شاته اېښول او مخته یې کش کول تر څو ستوني له شا څخه پرې شي.[۲۱]
د ذبح اغیزې
د مسلمانو فقهاوو له نظره د حلالو غوښې څارويو خوړل له ذبحې وروسته حلالېږي او د بدن غړي يې هم پاک پاتېږي؛ خو که حرام غوښه حیوان ذبح شي، يوازې د بدن غړي يې پاکېږي، او د ځينو فقهاوو د فتوا له مخې د هغوی څرمن او پوستکي له لمانځه پرته په نورو ځايونو کې کارول کېدای شي.[۲۲] همدارنګه که حیوان په شرعي لاری ذبح نشي د شريعت له نظره مردار او نجس دی.[۲۳]
د ځينو څېړنو له مخې په دشري ډول ذبح کول د غوښې په کيفيت مثبت اغېز لري، ځکه چې د ذبحې په غوښه کې د وينې د کمښت له امله دغه غوښه د حيواناتو د وژلو د نورو طريقو په پرتله لوړ کيفيت او دوامدارتيا لري.[۲۴]
په یهودیت او مسیحیت کې ذبح کول
په یهودیت دین کې، د څاریو د ذبح کولو په اړه ځیني لارښوونې په نظر کې نیول شوي، په تلمود کې راغلی چې څاروی باید د ذبح کولو دمخه بې هوښه یا د دریدو ناتوان نه وي.[۲۵] همدارنګه ذبحه بايد د هغه چا له خوا چې د يهودو علماوو ( خاخامونه) له خوا روزل شوی وي په دقيقه او چټکه وهل تر سره شي.[۲۶] په يهوديت کې د څارويو د ذبحه کولو طريقه د شحیطه (Shechita) په نوم يادېږي.[۲۷] خو په مسیحیت کې د ذبح کولو په اړه خاص احکام نه دي ذکر شوي.[۲۸]
په ځینو هیوادونو کې د شرعي ذبح کولو ممانعت
په ځینو هیوادونو لکه هالنډ،[۲۹] ډنمارک[۳۰] او بلجیم[۳۱] کې په اسلامي او یهودي طریقو د څارویو ذبح کول منع دي. د دې قانون دليل د ذبحې پر مهال د څارويو د درد او ځورول مخنيوى دى.[۳۲] البته په ذبحه كې د ځينو اسلامي آدابو فلسفه لكه د چاقو تېزول او د ذبحې د بهير چټکتیا د حیوان د درد کمول بلل شوې ده.[۳۳]
په ځینو مسیحي هیوادونو کې له ذبحې څخه مخکې د څاروي بې هوښه کول، قانون شوی دی.[۳۴] د شیعه فقهاوو له نظره هم له ذبحي څخه مخکې د حیوان داسي بې هوښه کول چې حیوان مړ نه شي ستونزه نه لري.[۳۵]
کتاب پېژندنه
د شرعي ذبحې او احکامو په اړه ځیني آثار لیکل شوي دي. لکه:
- بررسی تطبیقی ذبح شرعی در اسلام (په اسلام کې د شرعي ذبحې تطبیقي څېړنه): په دې کتاب کې د اثنا عشري شیعه فقهاوو نظرونه د اهل سنت څلورو مذاهبو سره پرتله شوي دي.[۳۶]
- ذبح در اسلام آثار و احکام مطابق با مذاهب اسلامی(په اسلام کې ذبحه او د اسلامي مذهبونو له مخې اثار او احکام یې): په فارسي ژبه کې د بنیامین شیرخاني اثر. د اسلامي مذاهبو د نژدیوالي د نړيوال مجلس خپرونو دغه کتاب په ١٣٩٨ کال کې خپور کړ.[۳۷]
- پژوهش تطبیقی در احکام فقهی ذبح(د ذبحې په فقهي احکامو کې تطبیقي څیړنه): د محمد رحماني لیکنه دی. په کرنې وزارت کې د ولی فقیه نمایندګۍ د مطالعاتو او څېړنو مرکز دغه کتاب په ۱۳۷۷ لمریز کال کې چاپ کړی دی.[۳۸]
- کتاب روش های مختلف ذبح و اثر آن بر کیفیت گوشت(د ذبحې د مختلفو طریقو او د غوښې په کیفیت د هغې اغیزې کتاب): د سید سعید فرهي اثر دی چې په ۱۳۹۴ کال کې په فارسی ژبه خپور شوی دی.[۳۹]
اړونده څېړنې
فوټ نوټ
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ص۷۴۲.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۷۰۲.
- ↑ صرامی، «تذکیه»، ص۷۹۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۷۰۱.
- ↑ سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۷۰۱.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۴۷۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۶، ص۱۱۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۶، ص۱۱۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۶، ص۱۱۱؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۵.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۴۷۰.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۴۵۱.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۴۵۱.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۴۵۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۶، ص۸۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۶، ص۹۵.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۷۴۵.
- ↑ وګورئ: بنیهاشمی خمینی، رساله توضیحالمسائل مراجع، بیتا، ج۲، ص۵۷۹ و۵۸۲.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۴۲۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۲.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیحالمسائل مراجع، بیتا، ج۲، ص۵۸۰.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیحالمسائل مراجع، بیتا، ج۲، ص۵۸۰-۵۸۳.
- ↑ نجفی، مجمع الرسائل (محشی صاحب جواهر)، ۱۴۱۵ق، ص۷۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ خضرلو و دیگران، «اصول ذبح اسلامی و نقش آن در ارتقاء کیفیت گوشت»، ص۸۰-۸۴؛ ستاری و دیگران، «تأثیر ذبح حلال بر کیفیت گوشت و مقایسه آن با سایر کشتارها»، ص۳۶-۳۸..
- ↑ خضرلو و دیگران، «اصول ذبح اسلامی و نقش آن در ارتقاء کیفیت گوشت»، ص۸۰-۸۴؛ ستاری و دیگران، «تأثیر ذبح حلال بر کیفیت گوشت و مقایسه آن با سایر کشتارها»، ص۳۶-۳۸..
- ↑ کهن، گنجینهای از تلمود، ۱۳۵۰ش، ص۲۵۷.
- ↑ شیخ بهایی، حرمة ذبائح اهل الکتاب، ۱۴۱۰ق، ص۵۰.
- ↑ سجادی، «ذبح و نحر در فقه اسلامی»، ص۱۶۴-۱۶۵.
- ↑ «ذبح اسلامی و یهودی در هلند غیرقانونی شد»، سایت بیبیسی فارسی.
- ↑ Withnall, «Denmark bans kosher and halal slaughter as minister says ‘animal rights come before religion», independent.
- ↑ «Belgium Bans Religious Slaughtering Practices, Drawing Praise and Protest», The New York Times.
- ↑ «ذبح اسلامی و یهودی در هلند غیرقانونی شد»، سایت بیبیسی فارسی.
- ↑ خضرلو و دیگران، «اصول ذبح اسلامی و نقش آن در ارتقاء کیفیت گوشت»، ص۸۰.
- ↑ سجادی، «ذبح و نحر در فقه اسلامی»، ص۱۵۰.
- ↑ سجادی، «ذبح و نحر در فقه اسلامی»، ص۱۶۴-۱۶۵.
- ↑ «بررسی تطبیقی ذبح شرعی در اسلام»، شبکه جامع کتاب گیسوم.
- ↑ «ذبح در اسلام، آثار و احکام مطابق با مذاهب اسلامی»، شبکه جامع کتاب گیسوم.
- ↑ فاطمی، «پژوهشی تطبیقی در احکام ذبح»، ص۱۵.
- ↑ «معرفی و دانلود کتاب روشهای مختلف ذبح و اثر آن بر کیفیت گوشت»، کتابراه.
سرچينې
- امام خمینی، سید روحالله، رساله توضیحالمسائل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۹۱ش.
- «بررسی تطبیقی ذبح شرعی در اسلام»، شبکه جامع کتاب گیسوم، تاریخ بازدید: ۴ آبان ۱۴۰۱ش.
- بنیهاشمی خمینی، محمدحسن، توضیحالمسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۹۲ش.
- بنیهاشمی خمینی، محمدحسن، توضیحالمسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بیتا.
- خضرلو، آرزو و دیگران، «اصول ذبح اسلامی و نقش آن در ارتقاء کیفیت گوشت» نشریه پژوهشنامه حلال، شماره ۴، ۱۳۹۹ش.
- «ذبح اسلامی و یهودی در هلند غیرقانونی شد»، سایت بیبیسی فارسی، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۴ آبان ۱۴۰۱ش.
- «ذبح در اسلام، آثار و احکام مطابق با مذاهب اسلامی»، شبکه جامع کتاب گیسوم، مشاهده ۴ آبان ۱۴۰۱ش.
- ستاری، رقیه و دیگران، «تأثیر ذبح حلال بر کیفیت گوشت و مقایسه آن با سایر کشتارها»، نشاء علم، شماره ۲، خرداد ۱۳۹۴ش.
- سجادی، مرضیه سادات، «ذبح و نحر در فقه اسلامی»، در مجله مطالعات اسلامی، شماره ۴۳، بهار و تابستان ۱۳۷۸ش.
- شهید ثانی، زینالدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۳ق.
- شیخ بهایی، محمد بن حسین، حرمة ذبائح اهل الکتاب، بیروت، موسسةالاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۰ق.
- صرامی، سیفالله، «تذکیه»، در دانشنامه بزرگ جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی (المحشّٰی)، تصحیح احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ق.
- فاطمی، سید حسن، «پژوهشی تطبیقی در احکام ذبح»، کتاب ماه دین، شماره ۲۸، بهمن ۱۳۷۸ش.
- کهن، آبراهام، گنجینهای از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرگانی، تهران، نشر یهودا، ۱۳۵۰ش.
- «معرفی و دانلود کتاب روشهای مختلف ذبح و اثر آن بر کیفیت گوشت»، کتابراه، مشاهده: ۴ آبان ۱۴۰۱ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق محمود قوچانی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش
- نجفی، محمدحسن، مجمع الرسائل (محشی صاحب جواهر)، مؤسسه صاحبالزمان، مشهد، ۱۴۱۵ق.
- هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت، قم، مرکز دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- Withnall, Adam, «Denmark bans kosher and halal slaughter as minister says ‘animal rights come before religion», independent.
- «Belgium Bans Religious Slaughtering Practices, Drawing Praise and Protest», The New York Times.