ناصبي
ناصبي هغه چا ته وايي چې له امام علي علیه السلام یا له اهل بیتو(ع) څخه له یو کس سره دښمني کوي او له هغوي سره خپله دښمني څرګنده کړي. د اهل بیتو له فضائلو انکار، په امامانو لعنت کول او هم له شیعیانو سره دښمني د ناصبي توب مصداقونه بلل شوي دي.
د شیعه فقیهانو له نظره ناصبیان نجس او د کفارو حکم لري، په دې وجه د هغوي په لاس د ذبح شوي څاروو خوړل، ورته صدقه ورکول او له هغوي سره واده کول جایز نه دي او له مسلمانانو ورته میراث نه رسیږي.
د ځینو اوسمهاله محققانو په وینا، ناصبي توب د عثمان په قتل سره پیل شو او د بني امیه په حکومت کښې یې رسمیت ومونده. د اهل بیتو د فضایلو د خپریدو مخنیوی، د شیعیانو وژله او له منبرونو څخه په امام علي باندې سب په دغه پړاؤ کښې د ناصبي توب ځینې پایلې ذکر شوې دي. معاویه بن ابي سفیان، خوارج، عثمانیه او حریز بن عثمان له نواصبو بلل شوي دي.
شیعه عالمانو د ناصبیانو او ناصبي توب په هکله یوشمیر کتابونه لیکلي دي. د محسن معلم په لاس لیکل شوی النصب و النواصب، د محدث بحراني لیکلې «الشهاب الثاقب فی بیان معنی النواصب» رساله او د سید عبدالله جزایري لیکلې «مال الناصب و انه لیس کل مخالف ناصباً» رساله په دغو مواردو کښې شامل دي.
مفهوم پيژندنه
نصب، له اهل بیتو او یا د هغوي له مینه والو د دښمنۍ او د هغې د څرګندولو معنا ورکوي .[۱] په هم دې وجه، د اهل بیتو له مینه والو[۲] او د هغوي له شیعیانو[۳] سره دښمني یوازې هغه وخت نصب ګڼل کیږي چې دغه دښمني د اهل بیتو د مینې[۴] او د هغوي د پیروۍ په وجه وي.[۵]
مشهور مسلمان عالمان، هغه کس ناصبي ګڼي چې د اهل بیتو دښمن وي او له هغوي سره خپله دښمني په ډاګه کړي[۶] او ځیني وايي چې له امام علي علیه السلام سره بُغض یې هم د خپل دین یوه برخه ګرځولې وي.[۷] هغوي، د امام علي په فسق یا کفر باندې اعتقاد،[۸] په هغه باندې د نورو په برترۍ اعتقاد،[۹] په اهل بیتو باندې لعنت،[۱۰] د هغوي له فضایلو انکار[۱۱] او د هغو د ذکر او نشرولو کرکه کول[۱۲] د نصب ځیني مصداقونه بللي دي.
یو اهل سنت عالم حسن بن فرحان مالکي له امام علي او اهل بیتو علیهم السلام څخه هر ډول بې لاریتوب د نصب مصداق بللی دی.[۱۳] هغه د امام علي علیه السلام په مدحه کښې د صحیح حدیثونو کمزورې کول، د خلافت د پړاؤ په جنګونو کښې د هغه په تیروتنې باندې اعتقاد، د هغه د دښمنانو په ستاینه کښې زیاتوالی او د امام علي په خلافت کښې شک او ورسره له بیعته ډډه کول، د نصب ځیني نور مصداقونه بللي دي.[۱۴] شیعه عالم محدث بحراني په امامت کښې په امام علي باندې د نورو مخکښې کول(د هغوي امامت منل) له حضرت علي علیه السلام سره بغض د نصب مصداق بللی دی.[۱۵]
اهل سنت ناصبي نه دي
مشهورو شیعه فقیهان، ناصبي هغه کس ګڼي چې له اهل بیتو سره دښمني ولري او خپله دښمني څرګنده کړي، په دې وجه د هغوي په عقیقده، کومو اهل سنتو چې د اهل بیتو مینه منلې ده، ناصبیان نه دي،[۱۶] خو محدث بحراني په دې باور دی چې ناصبي هغه کس دی چې نور پر امام علي مقدم او مخکښې کړي او د هغوي په امامت باور ولري.[۱۷] د هغه مستند هغه روایت دی چې له شیعه امامانو پرته د بل چا په امامت باندې اعتقاد نصب بولي.[۱۸] صاحب جواهر دغه قول د شیعیانو د سیرت او عمل خلاف بللی دی[۱۹] او د دغه سند په صحیح والي او د دې روایت په دلالت کښې هم شک شوی دی.[۲۰]د «مال الناصب و انه لیس کل مخالف ناصباً» په عنوان سره یوه مقاله په شیعه عالم سید عبدالله جزایري پورې منسوبه ده چې د اهل سنتو له ناصبي والي سره د هغه مخالفت بیانوي.[۲۱]
د ناصبي احکام
د شیعه فقیهانو له نظره، ناصبیان نجس دي[۲۲] او د کافرانو حکم لري[۲۳] په فقهي کتابونو کښې د کفارو د نجاست په بحث کښې، نصب او ناصبي ته هم پام شوی دی.[۲۴] د نواصبو ځیني احکام په دا ډول دي:
- د هغوي د ذبیحه و حلال شوی خوړل روا نه دي[۲۵]
- ورسره واده کول جایز نه دي[۲۶]
- ورباندې د جنازی لمونځ کول روا نه دي[۲۷]
- په لمانځه کښې د ناصب اقتدا ناروا ده[۲۸]
- په حج کښې د ناصبي نیابت او استازیتوب جایز نه دی[۲۹]
- له مسلمانانو ورته ارث او میراث نه رسیږي[۳۰]
- ناصبیانو ته صدقه ورکول ناروا دي[۳۱]
- ناصبیانو ته کفاره ورکول ناجایز دي[۳۲]
د ناصبي توب پيدایښت
ځیني اوسمهاله محققان باوري دي چې ناصبي توب د عثمان په قتل سره پیل شو او د امویانو په حکومت کښې یې رسمیت ومونده.[۳۳] د تاریخي سرچینو له مخې، معاویه بن ابي سفیان چې کله په ۴۱ قمري کال کښې مغیرة بن شعبه د کوفې په امارت وګماره نو ورته امر یې وکړ چې امام علي ته بد رد ووايي او د هغه په ملګرو پسې بدې خبرې وکړي.[۳۴] له هغه وروسته به بني امیه خلفاؤ د عمر بن عبد العزیز تر زمانې پورې په منبرونو باندې[۳۵] په امام علي پسې بدې خبرې او لعنت کوه.[۳۶]
اهل سنت عالم حاکم نیشابوري، څلورمه قمري پیړ ۍ د امام علي علیه السلام له ضدیت او خلاف والي ډکه بللې او د فضائل فاطمة الزهرا کتاب له لیکلو یې خپله انګیزه، له دغه بهیر سره مقابله بللې ده. هغه د څلورمې پيړۍ د فضا او حالاتو په هکله لیکي:
- زمانې مونږ په داسې مشرانو اړولي وو چې خلک ورته د نزدې کیدو لپاره، د رسول لله آل سره بغض وسیله ګرځوي او هغوي سپک ګڼي.[۳۷]
پایلې
ځینې پایلې چې د بني امیه د حکومت په دوران کښې د ناصبي توب لپاره بیان شوې دي، په لاندې ډول دي:
- د ناصبي راویانو له خوا د اهل بیتو د کمزورې کولو او د هغوي له فضایلو د انکار په مضمون سره د اهل سنتو کتابونو ته د جعلي روایتونو ننباسل.[۳۸]
- په ماشومانو د علي د نوم په ایښودو بندیز او د علي د نوم لرونکو ماشومانو وژل.[۳۹]
- د هغو کسانو سزا کول او وژل چې د امام علي(ع) فضایل به یې بیانول یا به یې ورته له کنځل کولو ډډه کوله او یا به یې د معاویه لپاره د یو فضیلت له نقلولو ډډه کوله. د حجاج بن یوسف ثقفي په حکم د امام علي علیه السلام له شیعیانو څخه د عطیة بن سعد متروکې خوړل[۴۰] د اهل سنت د صحاح سته د یو لیکونکي احمد بن علي نسائي وژل،[۴۱] په دغو مواردو کښې شامل دي.[۴۲]
مشهور ناصبیان
په سرچینو کښې ځیني کسان او ډلې د ناصبیانو په توګه یاد شوي دي؛
- معاویة بن ابي سفیان، وړومبنې اموي واکمن و چې کابو ۲۰ کاله یې په دمشق حکومت وکړ.[۴۳] د نهج البلاغه شرحه کوونکي ابن ابيالحدید معتزلي، له جاحظ څخه نقل کړي دي چې معاویه به د جُمعې لمانځه د خطبو په پاې کښې په علي(ع) لعنت لیږه او ویل به یې، دا کار باید دومره پراخ شي چې څوک له علي څخه هیڅ فضیلت نقل نه کړي.[۴۴]
- عثمانیه، هغه کسان چې باوري وو چې امام علي، عثمان وژلی دی یا یې په دې کار کښې مرسته کړې ده.[۴۵] په دې وجه یې له هغه سره له بیعت کولو ډډه وکړه.[۴۶] په نهمې قمري پيړۍ کښې اهل سنت رجال پیژاندی ابن حجر عسقلاني، ناصبیان هغه ډله معرفي کړې چې باور لري، امام علي، عثمان قتل کړی یا یې د هغه په وژله کښې مرسته کړې ده.[۴۷] دغې ډلې د عثمان په مینه کښې د غلو او زیاتي په خاطر د امام علي علیه السلام کمزوري کولو او تاوان رسولو ته مخه کړه.[۴۸]
- خوارج، د صفین په جنګ کښې د امام علي علیه السلام د لښکر یوه ډله وه چې علي بن ابیطالب یې په کفر تورن کړ او د هغه خلاف یې خروج او بلوا وکړه. هغوي ته له امام علي علیه السلام سره د دښمنۍ په وجه نواصب یا ناصبه هم ویل کیږي.[۴۹]
- حجاج بن یوسف ثقفي (مړینه ۹۵ق)، د څلورمې قمري پيړۍ د تاریخ لیکونکي مسعودي په وینا، د اهل بیتو دښمن و.[۵۰] هغه به هغه کسان وژل چې له امام علي او د هغه له ملګرو به یې د برائت اعلان نه کوه.[۵۱] هغه به شیعیان وژل او په ډیر وړوکي شک او تهمت به یې نیول او که یو کس ته به زندیق یا کافر ویل کیدل نو له دې ښه وه چې د علي شیعه معرفي شي.[۵۲] حجاج د عبدالملک په حکومت کښې لمړی د حجاز واکمن او بیا د عراق حاکم و.[۵۳]
- حریز بن عثمان، به په منبر باندې په امام علي علیه السلام پسې بدرد ویل.[۵۴] هغه به د امام علي په فضیلت کښې د پیغمبر د منزلت حدیث چې «انت مِنّي بمنزلة هارون من موسی» تحریفوه او داسې به یې لوسته «انت منی بمنزلة قارون من موسی».[۵۵] له اهل سنت شخصیتونو څخه د ابن حبان په وینا، حریز به هره ورځ سهار او ماښام په حضرت علي بن ابیطالب(ع) باندې اویا ځلې لعنت لیږه.[۵۶]
- مغیرة بن شعبه، کله چې د معاویه له خوا د کوفې واکمن و، امام علي او د هغه په شیعیانو پسې به یې په منبر باندې بدرد او سپکې ویلې او لعنت به یې کوه.[۵۷] هغه د پيغمبر له اصحابو څخه و چې د حضرت فاطمه زهرا(س) په کور باندې د حملې په پيښه کښې یې د لاس لرلو خبره شوې ده.[۵۸]
- متوکل عباسي، له امام علي علیه السلامه کرکه درلوده او له ناصبیانو سره یې ناسته پاسته کوله.[۵۹] هغه به د علي د شیعیانو مالونه تروړل او هغوي به یې وژل.[۶۰] له اهل بیتو(ع) څخه د متوکل بیزاري دومره زیاته وه چې په ۲۳۶ق کال کښې یې د امام حسین بن علي(ع) د قبر د ورانولو حکم ورکړي، داشان د امام حسین علیه السلام قبر او د خواوشا ټول آثار او کورونه یې ویجاړ شو او اوبه یې پرې ورپریښودې، ځمکه یې واړوله او کرهڼه یې په کښې وکړه.[۶۱]
- ابن تیمیه، د سلفیه یو فکري مشر دی او ځینو شیعه محققانو د ابن تیمیه د ناصبي توب د ثابتولو لپاره، د هغه له خوا د رد الشمس حدیث څخه په انکار،[۶۲] د غدیر د حدیث په کمزورې کولو،[۶۳] او هم یې له شیعیانو سره د هغه په دښمنۍ استناد کړی دی.[۶۴] هم داشان ابن حجر عسقلاني ویلي دي چې ځینو د حضرت علي په هکله د ابن تیمیه د خبرو په وجه هغه ته د نفاق نسبت ورکړی دی.[۶۵]
کتابونه
شیعه عالمانو او محققانو د نصب د معنا او د هغه د احکامو په هکله یولړ کتابونه لیکلي دي.[۶۶] چې په دا ډول دي:
- په عربي ژبه د محسن معلم لیکلی النصب و النواصب کتاب چې د نصب د معنې او د هغه د مصداقونو،[۶۷] د ناصبیانو د حکمونو[۶۸] او د نصب په هکله د آثارو[۶۹] په باید یولړ مطالب لري. لیکوال له امام علي سره بغض او دښمني، د ناصبي توب معیار بللی دی[۷۰] او د ناصبیانو یا په نصب باندې د تورونو کسانو په توګه یې د څه باندې ۲۵۰ تنو نومونه اخیستې دي.[۷۱] همداشان د هغو سیمو نومونه یې په دې کتاب کښې راوړي دي چې ناصبیان به په کښې اوسیدل.[۷۲] دا کتاب په ۱۴۱۸قمري کال کښې په بیروت کښې د دارالهادي انتشاراتو له خوا خپور شوی دی.[۷۳]
- د محدث بحراني په قلم لیکل شوی «الشهاب الثاقب في بیان معنی النواصب»،[۷۴] او هم داشان د وحید بهبهاني له خوا لیکل شوې «اصول الاسلام و الایمان و حکم الناصب و ما یتعلق به» رساله[۷۵] د نصب او ناصبي توب په هکله یو بل اثر دی.
- همداشان د ځینو هغو ردوونکو آثارو په عنوانونو کښې چې شیعه عالمانو د مخالفانو د آثارو په نقد او کره کتنه کښې لیکلي دي، د نواصبو کلمه کارول شوې ده.[۷۶] د قاضي نورالله شوشتري اثر «مصائب النواصب في الرد علی النواقض الروافض»[۷۷] او د عبدالجلیل قزویني په لاس لیکلی شوی «بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض» کتاب[۷۸] په دغو کښې شامل دي. په النصب و النواصب کتاب کښې هم د نصب او نواصبو په هکله د ۲۹ آثارو یادونه شوې ده.[۷۹]
اړونده لیکنې
فوټ نوټ
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۴.
- ↑ شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۴۲۰.
- ↑ ابنادریس حلی، اجوبة مسائل و رسائل، ۱۴۲۹ق، ص۲۲۷؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۶۴.
- ↑ شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۴۲۰.
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۴.
- ↑ د بیلګې په توګه وګورئ: شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۴۲۰؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۱۸۶، ج۲۴، ص۶۰؛ سبحانی، الخمس، ۱۴۲۰ق، ص۶۰.
- ↑ ابنتیمیه، مجموعة الفتاوی، طبعة عبدالرحمن بن قاسم، ج۴، ص۴۲۹؛ فیروزآبادی، قاموس المحیط، ماده نصب، به نقل از طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۳.
- ↑ ابنتیمیه، مجموعة الفتاوی، طبعة عبدالرحمن بن قاسم، ج۴، ص۴۲۹.
- ↑ فاضل مقداد، التنقیح الرائع، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۲۱.
- ↑ فاضل مقداد، التنقیح الرائع، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۲۱.
- ↑ فاضل مقداد، التنقیح الرائع، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۲۱.
- ↑ شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۴۲۰.
- ↑ مالکی، انقاذ التاریخ الاسلامی، ۱۴۱۸ق، ص۲۹۸.
- ↑ مالکی، انقاذ التاریخ الاسلامی، ۱۴۱۸ق، ص۲۹۸.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۲۴، ص۶۰.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۴۰۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۶۴.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۲۴، ص۶۰.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۱۸، ص۱۵۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۶۴.
- ↑ تولایی، «ملاک ناصبانگاری، احکام و آثار مترتب بر نصب در فقه امامیه»، ص۵۲.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۹، ص۷۶.
- ↑ صدر، ما وراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۴۵.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۵.
- ↑ مثال په توګه وګورئ: نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۶۳-۶۵؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۱۸۵-۱۷۷.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۷۱؛ امام خمینی، رساله النجاة، ۱۳۸۵ش، ص۳۲۵.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۴۰۸؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۱۵.
- ↑ ابنبراج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۲۹.
- ↑ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۱۱۲.
- ↑ محقق حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۷۶۶.
- ↑ بهجت، جامع المسائل، ۱۴۲۶ق، ج۶، ص۱۵۶.
- ↑ امام خمینی، رسالة النجاة، ۱۳۸۵ش، ص۳۰۹.
- ↑ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۵۷۰.
- ↑ کوثری، «بررسی ریشههای تاریخی ناصبیگری»، ص۹۹.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۴۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک،۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۵۴.
- ↑ زمخشری، ربیع الابرار، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۳۵.
- ↑ ابناثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۵، ص۴۲.
- ↑ حاکم نیشابوری، فضائل فاطمة الزهراء، ۱۴۲۹ق، ص۳۰.
- ↑ کوثری، «بررسی ریشههای تاریخی ناصبیگری»، ص۱۰۴.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۱۳ق، ج۲۰، ص۴۲۹.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۳۰۵.
- ↑ ابنکثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۱۲۴.
- ↑ کوثری، «بررسی ریشههای تاریخی ناصبیگری»، ص۱۰۴-۱۰۵.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۱۸.
- ↑ ابنابیالحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۵۶-۵۷.
- ↑ معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۵۹۱.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۳۰.
- ↑ ابنحجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۸، ص۴۵۸.
- ↑ ابنحجر، فتح الباری، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۱۳.
- ↑ مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۲-۱۴۲۵ق، ج۴، قسم ۱، ص۴۲۸.
- ↑ وګورئ: مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۴۴.
- ↑ مغنیه، الشیعه و الحاکمون، ۲۰۰۰م، ص۹۴-۹۶.
- ↑ ابنابیالحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۴.
- ↑ ابنکثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۱۱۷.
- ↑ سمعانی، الانساب، ۱۳۸۲ق، ج۶، ص۹۵.
- ↑ ابنحجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۲، ص۲۳۹.
- ↑ ابنحجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۲، ص۲۴۰.
- ↑ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۰.
- ↑ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۱۱۷.
- ↑ خضری، الدولة العباسیة، ۱۴۲۲ق، ص۲۴۸.
- ↑ خضری، الدولة العباسیة، ۱۴۲۲ق، ص۲۴۸.
- ↑ خضری، الدولة العباسیة، ۱۴۲۲ق، ص۲۴۸.
- ↑ ابنتیمیه، منهاج السنه، ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۱۶۵، به نقل از آل مجدد، «نشانههای ناصبیگری ابنتیمیه»، ص۱۷.
- ↑ ابنتیمیه، منهاج السنه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۱۹-۳۲۰، به نقل از «نشانههای ناصبیگری ابنتیمیه»، ص۱۹.
- ↑ آل مجدد، «نشانههای ناصبیگری ابنتیمیه»، ص۱۷-۲۵.
- ↑ ابنحجر، الدرر الکامنه، ۱۳۹۲ق، ج۱، ص۱۵۵و۱۸۱
- ↑ معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۵۸۸-۵۹۰.
- ↑ معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۳۱-۳۸.
- ↑ معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۶۰۵-۶۲۴.
- ↑ معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۵۸۸-۵۹۰.
- ↑ معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۳۷.
- ↑ معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۲۶۱-۵۲۸.
- ↑ معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۲۴۴-۲۲۹.
- ↑ «النصب و النواصب».
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۴۰۵.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۷۶.
- ↑ معلم، النصب و الناصبی، ۱۴۱۸ق، ص۵۸۸-۵۹۰.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۹، ص۷۶.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۰.
- ↑ معلم، النصب و الناصبی، ۱۴۱۸ق، ص۵۸۸-۵۹۰.
سرچينې
- آقابزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، قم و تهران، اسماعیلیان کتابخانه اسلامیه تهران، ۱۴۰۸ق.
- آل مجدد، سید حسن، «نشانههایی از ناصبیگری ابنتیمیه»، در فصلنامه صراط، شماره ۱۲، زمستان، ۱۳۹۳ش.
- ابنابیالحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، تصحیح: ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
- ابناثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- ابنادریس حلی، محمد بن منصور، اجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفه، تصحیح: سید محمدمهدی بن سید حسن موسوی خرسان، قم، دلیل ما، ۱۴۲۹ق.
- ابنبراج طرابلسی، عبدالعزیز، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۶ق.
- ابنتیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموعة الفتاوی، طبعة عبدالرحمن بن قاسم، بیتا.
- ابنتیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة فی نقض الکلام الشیعه القدریه، تحقیق: محمد رشاد سالم، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، الدرر الکامنه فی اعیان المائة الثامنه، بیروت، دار الجیل.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دار صادر، بیتا.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق/۱۹۹۸م.
- ابنسعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابنعبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجبیل، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابنکثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
- امام خمینی، روح الله، رساله نجاة العباد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهره، تصحیح: محمد ایروانی و سید عبدالرزاق مقرم، قم، دفتر نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۵ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف (ج۵)، تحقیق: احسان عباس، بیروت، جمعیة المستشرقین الالمانیه، ۱۴۰۰ق/۱۹۷۹م.
- بهجت، محمدتقی، جامع المسائل، قم، دفتر آیت الله بهجت، ۱۴۲۶ق.
- تولایی، رحمت، نقیبی، سید ابوالقاسم، «ملاک ناصبانگاری، احکام و آثار مترتب بر نصب در فقه امامیه»، در مجله فقه و اصول، بهار ۱۳۹۶ش.]
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، فضائل فاطمة الزهراء، تحقیق: علیرضا بن عبدالله، قاهره، دار الفرقان، ۱۴۲۹ق.
- خضری، محمد، الدولة العباسیة، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۲۲ق.
- زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، تحقیق: مهنا عبدالامیر، بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۲ق.
- سبحانی، جعفر، الخمس فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق: عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م.
- شهید ثانی، زینالدین بن علی، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، دفتر نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۲ق.
- صدر، سید محمد، ما وراء الفقه، تصحیح: جعفر هادی دجیلی، بیروت، دار الاضواء للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۲۰ق.
- صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تصحیح: سید احمد حسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، ۱۴۱۶ق.
- طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد لفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، تصحیح: سید عبداللطیف حسینی کوهکمری، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- کوثری، احمد، «بررسی ریشههای تاریخی ناصبیگری»، در مجله سراج منیر، شماره ۱۶، زمستان ۱۳۹۳ش.
- مالکی، انقاذ التاریخ الاسلامی، اردن، مؤسسة الیمامة الحفیه، ۱۴۱۸ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسین، المعتبر فی شرح المختصر، تصحیح: محمدعلی حیدری و دیگران، قم، مؤسسه سید الشهداء علیه السلام، ۱۴۰۷ق.
- محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
- معلم، محسن، النصب و النواصب، بیروت، دار الهادی، ۱۴۱۸ق/۱۹۷۷م.
- مغنیه، محمدجواد، الشیعه و الحاکمون، بیروت، دار الجواد، ۲۰۰۰م.
- مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، تصحیح: علی میرشریفی، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- مقریزی، احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار فی ذکر الخطط و الآثار، تحقیق: ایمن فؤاد سید، لندن، ۱۴۲۲ـ۱۴۲۵ق/۲۰۰۲ـ۲۰۰۴م.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح: عباس قوچانی، علی آخوندی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
بهرنۍ لینکونه
- (تر اوومې پیړۍ پورې د امامیه متنونو باندې ټینګار سره د ناصبې توب د اصطلاحونه پیژندنه)معناشناسی ناصبیگری با تأکید بر متون امامیه تا قرن هفتم
- سجادی، (په فقه او امامیه حدیث کې د ناصب د مفهوم او له مدني حقوقو څخه د هغه محرومیت تحلیل)واکاوی مفهوم ناصب و محرومیت او از حقوق مدنی در احادیث فقه و امامیه، آموزههای فقه مدنی، شماره۴، پاییز و زمستان، ۱۳۹۰ش.