قبلې ته مخ کول
 | دا مقاله د یو فقهي مفهوم په اړه توضیحي مقاله ده او د دیني کړنو لپاره معیار نشي کیدی. د مذهبي کړنو لپاره نورو سرچینو ته مراجعه وکړئ. |
قبلې ته مخ کول د ځینو تکلیفي احکامو د ترسره کولو په وخت د کعبې په لور مخ کولو ته وایي. د مسلمانانو ډېر عبادي یا غیر عبادي اعمال لکه لمونځ کول، د حج اعمال، د ښخولو اداب او شرعي ذبحه له قبلې سره اړوند دي.
د لمونځ کولو په شان عباداتو صحیح والی په دې پورې مشروط دی چې د قبلې په لور وکړی شي. همداراز د حیوان ذبح کولو په وخته واجبه ده چې د قبلې په لور حلال کړی شي؛ که نه وي د غوښې خوړل یې حرام دي.
د دې په مقابل کې بیا د ځینو کارونو لکه تخلي (تشو ډکو متیازو) کول د قبلې په لور حرام دي. همداراز د قران د تلاوت، د اودس کولو او ډوډۍ خوړولو په وخت د قبلې لور ته مخ کول مستحب دي او ځینې کارونه لکه جنسي اړیکي، د قبلې په لور مکروه ګڼل شوې دي.
اهمیت او مقام
فقیهانو د اسلام دین د ډېرو شرعي فریضو لکه لمونځ، حج، ښکار او ذبحې، د تخلي (تشو ډکو متیازو) او د مړو په احکامو کې د قبلې په لور مخ کولو مساله څېړلې ده. د قبلې په لور مخ کول د څلورګونو احکامو وجوب، حرمت، کراهت او استحباب د احکامو په ذېل کې راځي.[۱] په ډېرو دیني تعلیماتو کې قبلې ته مخ کول د ځينو علمونو د کولو لپاره د ثواب لرونکي ګنل شوي دي. د اسلام د پېغمبر(ص) په سیرت کې راغلي چې همېشه به د قبلې په لور کېښناسته[۲] او د قبلې په لور د یوې شېبې د کښېناستلو بدله به یې د حج کوونکو او عمره کوونکو د اجر په شان ګڼله.[۳]
د قبلې په لور مخ کولو مطلب
د شیعه فقیهانو په نظر د قبلې په لور د مخ کولو مطلب د هغه کسانو لپاره چې په مسجدالحرام کې دننه دي، د کعبې په لور ودرېدل دي.[۴] دهغو کسانو په اړه چې په مسجدالحرام کې دننه نه دي او کعبه نه ویني په دې معنا ده چې عرفاً[۵] د کعبې په لور وي؛[۶] نه په عقلي او حقیقي کره والي سره؛ ځکه چې دا کار ممکن نه دی.[۷]
د قبلې د معلومولو لارې
د شیعه فقیهانو له نظره د علم او اطمینان راوړنکي ګمان له مخې د قبلې معلومول حاصلیږي او که دا لارې ممکنې نه وې، باید که وخت لري څلورو لورو ته او که وخت کم وي هغو لورو ته چې کولی شي لمونځ وکړي.[۸]
- د لا ډېرو معلوماتو لپاره، دا هم وګورئ: قبله
د قبلې لور ته د مخ کولو حکمت
مسلمان عالمان باوري دي چې د عبادي عملونو د ترسره کولو په وخت د قبلې لور ته مخ کول، پر دې سربېره چې د خدای په امر عمل کول دي، ځینې فایدې هم لري لکه د مسلمانانو تر مینځ وحدت.[۹] د علامه طباطبایي په وینا، د کعبې په لور د مسلمانانو تمرکز، له هغو اختلافاتو سره سره چې په عقایدو کې یې لري، تر ټولو لطیف روح دی چې د انسان په کالبوت کې پوکلی او انسانانو ته انسجام او یووالی ورکولی شي.[۱۰] د هغه په باور یو ځای ته د زړه توجه د مسلمانانو د فکري او معنوي وحدت سبب شوی دی.[۱۱]
په یو روایت کې د قبلې لور ته د زنکدن لرونکي د مخ اړولو فلسفه، هغه کس ته د ملایکو پام او د مرګ تر وخته پورې خدای ته د محتضر پام بیان شوی دی.[۱۲]
د قبلې لور ته د مخ کولو وجوب
په یو شمېر شرعي فرایضو کې د قبلې لور ته مخ کول لکه په لمانځه. د محتضر په احکامو او ذبحې کې واجب ګڼل شوي دي:
لمونځ
- واجب لمونځونه: د شیعه فقیهانو په فتوا، د واجبو لمونځونو (ورځنیو لمونځونو، ایات، او د جنازی د لمونځونو) صحیحوالی او د لمونځ ځینې توابع لکه د احتیاط لمونځ او د لمانځه د هیرو شویو اجزاوو قضا کې د قبلې لور ته مخ کول شرط دي.[۱۳] د دغه حکم مستند د قرآن ایتونه،[۱۴] روایتونه[۱۵] او اجماع[۱۶] ګڼل شوې ده. که د قبلې لور ته د لمونځ کوونکي مخ کول ممکن نه وي، مثلا انسان بیمار وي باید تر ممکنه حده د دې خیال وساتل شي.[۱۷]
- مستحب لمونځونه: په مستحبو لمونځونو کې، که لمونځ د استقرار او ثبات په حالت کې وکړی شي، باید د قبلې لور ته وکړی شی.[۱۸] ځینو فقیهانو د بقرې سورې د ۱۱۵ ایت او څو روایتونو[۱۹] په استناد په مستحب لمونځ کې چې د حرکت په حال کې لوستل کیږي، د قبلې لور ته مخ کول لازم نه دي ګڼلي.[۲۰]
- په لمانځه کې قبلې ته د مخ کولو طریقه: د فقیهانو په فتوا، ولاړ کس باید د خپل بدن مخکې برخه د قبلې لور ته کړي.[۲۱] د ناست کس باید مخ، سینه او دوه زنګنونه د قبلې لور ته وي او لماست انسان باید په ښۍ یا کیڼه ډډه، داسې څملي چې د بدن مخه یې د قبلې لور ته وي او که دا یې نه شوه کولی باید په ملا څملي او د پښو تلي یې د قبلې لور ته وي.[۲۲]
حلاله
د شیعه فقیهانو په فتوا[۲۳] د حیوان د ذبح کولو په وخت، باید د حیوان د حلالولو ځای (مرۍ) او بدن د قبلې په لور وي. د دغه حکم مستند روایتونه[۲۴] او اجماع [۲۵] ده. البته که د هېرې یا د قبلې د نه معلوموالي په وجه، حیوان د قبلې لور ته ذبح نه شي ذبحه صحیح ده.[۲۶]
محتضر
- زیاتره شیعه فقیهانو د هغه مسلمان چې د زنکدن په حالت کې وي د قبلې په لور مخ کول یې کفایي واجب ګڼي.[۲۷] د دې په مقابل کې ځینو فقیهانو دغه کار مستحب ګڼلی دی.[۲۸]
- د قبلې لور ته د محتضر د اړولو طریقه: په فقهي کتابونو کې راغلي چې محتضر په داسې حال کې چې د پښو تلي یې د قبلې لور ته وي په ملا څملوي؛ په دې ډول چې که پاڅي نو مخ یې قبلې ته وي.[۲۹]
- د مړی د لامبولو او ښخولو په وخت قبلې ته مخ کول: د غسل په وخت د مړي د قبلې په لور کولو په اړه دوه نظرونه موجود دي: زیاتره فقیهانو د دغه حکم په استحباب[۳۰] او ځینو یې په وجوب حکم ورکړی دی.[۳۱] د فقیهانو په فتوا د ښخولو لپاره د مړي د قبلې په لور کول واجب دي؛ په دې شکل چې هغه په ډډه او په ښي لاس څملولی شي، په دې شکل چې د بدن مخه یې د قبلې لور ته وی.[۳۲]
د قبلې لور ته د مخ کولو حراموالی او مکروهوالی
د شیعه فقیهانو په فتوا د تخلّي (تشو ډکو متیازو) په وخت د قبلې لور ته مخ کول حرام دي.[۳۳] د تقلید د اکثره مراجعو په نظر د متیازو لپاره باید ماشوم د قبلې په مخ یا په شا کښې نه نول شي؛ خو که ماشوم په خپله کښېناست ضروري نه ده چې مخه یې ونیول شي.[۳۴]
شیعه فقیهان د هر داسې کار په کولو کې چې د قبلې له تعظیم سره په ټکر کې وي قبلې ته مخه کول مکروه ګڼي؛[۳۵] لکه د قبلې په لور جنسي اړیکي[۳۶]
د قبلې لور ته د مخه کولو استحباب
د هغه څه په اساس چې په فقهي کتابونو کې راغلي په هر کار او حال کې د قبلې لور ته مخه کول مستحب دي؛ بې له هغو ځایونو چې حرمت یا کراهت لري.[۳۷] سره له دې، په فقهي لیکنو کې، د قبلې په لور د ځینو کارونو د کولو په مستحبوالي تصریح شوې چې ځینې یې دا دی:
- د حج ځینې مناسک لکه حَلق،[۳۸] په عرفات کې وقوف او د مخصوصو دعاګانو لوستل؛[۳۹]
- اودس کول او د قرآن تلاوت؛[۴۰]
- دعا کول او ذکر ویل؛[۴۱]
- په جومات کې کښېناستل؛[۴۲]
- د لمانځه د تعقیباتو د ویلو په وخت؛[۴۳]
- د ډوډۍ په وخت؛[۴۴]
- د شکر د سجدې او د قرآن د واجبې یا مستحبې سجدې په وخت؛[۴۵]
- په ښۍ ډډه څملاستل په دې توګه چې مخ او بدن د قبلې لور ته وی.[۴۶]
فوټ نوټ
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۰-۳۱۳؛ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۴۱۴.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۶۶۱.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۴۰۶.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۷۷؛ سرخسی، المبسوط، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۱۹۰؛ حکیم، مستمسک العروة، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۱۷۶ تا ۱۷۹.
- ↑ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۵۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۷، ص۳۲۹؛ روحانی، فقه الصادق، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۹۰؛ حلی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۴۴؛ اردبیلی، مجمع الفائده،۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۷؛ حلی، المعتبر، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۶۵.
- ↑ طوسی، الخلاف، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۹۵؛ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۵۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۷، ص۳۲۸؛ حکیم، مستمسک العروة، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۱۷۶ تا ۱۷۹.
- ↑ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۵۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۷، ص۳۲۹؛ روحانی، فقه الصادق، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۹۰؛ حلی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۴۴؛ اردبیلی، مجمع الفائده،۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۷؛ حلی، المعتبر، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۶۵.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۷۸؛ سمرقندی، تحفة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۱۹-۱۲۰. خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ش، ج۱، ص۱۴۸؛ جواهر الکلام، ج۷، ص۳۸۶ و ۴۰۹؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۹۶ و ۲۹۸؛ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۳۳، مسئله ۷۸۲.
- ↑ طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۱، ص۳۳۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج ۱، ص ۴۱۵.
- ↑ طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۱، ص۳۳۷.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان،۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۰۷.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۵۳.
- ↑ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۶۲-۶۳؛ حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۰-۶۱. طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۹۵؛ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ش، ج۱، ص۱۴۸؛ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع،۱۳۷۶ش، ج۱، ص۶۷۵، مسئله۱۲۵۱؛ شهید اول، الدروس،۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۵۸؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۵۹؛ اردبیلی، مجمع الفائده، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۷.
- ↑ سوره بقره، آیه۱۴۴ و ۱۵۰.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۱۴.
- ↑ اصفهانی، کشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۳ ص۱۵۰. نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۸، ص۲.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۸۰؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۷، ص۴۲۵ و ج۸، ص۱۹.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۷۷؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۶۲؛ اصفهانی، کشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۱۵۰؛ حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۵۲؛ حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۵۲.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۳۷۵ش، ص۴۴۰-۴۴۱؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۳، ص۲۲۹.
- ↑ حلی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۴۴؛ اردبیلی، مجمع الفائده،۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۲؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۵۹؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۶۰؛ اردبیلی، مجمع الفائده، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۰.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع ( المحشی للامام الخمینی)، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۳۱، مسئله۷۷۷.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع (المحشی للامام الخمینی)، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۳۲، مسئله۷۷۹.
- ↑ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۴۱۹؛ سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۴۰۵؛ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۵۷۳، مسئله ۲۵۹۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۳۶، ص۱۱۰.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه،۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۱۵۲-۱۵۳.
- ↑ طوسی، الخلاف، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۵۰؛ اصفهانی، کشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۱۵۴، نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ق، ج۳۶، ص۱۱۰.
- ↑ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۵۸۳؛ حلی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۰۸؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۶۰؛ طباطبایی، ریاض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۱۲، ص۱۰۰؛ طوسی، الخلاف، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۳۱۹؛ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۵۷۳، مسئله ۲۵۹۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۳۶، ص۱۱۱ و ۱۱۲.
- ↑ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۶۲؛ حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۵۳؛ حلی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۲۹؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق،ج۴، ص۶.
- ↑ طوسی، الخلاف، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۶۹۱؛ حکیم، مستمسک العروه، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۶-۱۷؛ حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۱۰۵؛ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۱۸؛ حلی، المعتبر، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۵۹.
- ↑ حلبی، غنیة النزوع، ۱۴۱۷ق، ص۱۰۱؛ حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ حلی، تذکرة الفقهاء،۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۴۵.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۷۷؛ حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۹ و ۱۰. حلی، المهذب، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۱، حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۰؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۸؛ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۶.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع(المحشی للامام الخمینی)، ۱۳۷۶ش، ص ۵۸، مساله ۶۳.
- ↑ کاشف الغطا، کشف الغطا، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۱۹. ص۵۹، طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۴۸۲؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۳.
- ↑ ابن حمزه، الوسیله، ۱۴۰۸ق، ص۸۵، طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۸۶.
- ↑ بابویه، فقه الرضا، ۱۴۰۶ق، ص۲۲۵؛ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۴۱۹؛ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۳۶۹؛ حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۹۱.
- ↑ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۲۵۸-۲۵۹.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۳.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۸، ص۹۰؛ حرعاملی، وسائل الشیعه،۱۴۱۲ق، ج۳، ص ۲۳۶.
- ↑ حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۵۲.
- ↑ ابن حمزه، الوسیله، ۱۴۰۸ق، ص۸۵، طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۸۶.
- ↑ ابن حمزه، الوسیله، ۱۴۰۸ق، ص۸۵، طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۸۶.
- ↑ ابن حمزه، الوسیله، ۱۴۰۸ق، ص۸۵، طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۸۶.
- ↑ صدوق، الخصال، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۳؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۸۶؛ بهایی، مفتاح الفلاح، ۱۴۰۵ق، ص۲۸۱.
سرچينې
- قرآن.
- ابنحمزه، الوسیله، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۸ق.
- اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- اصفهانی، فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ق.
- بنیهاشمی خمینی، سیدمحمدحسین، توضیحالمسائل مراجع مطابق با فتاوای شانزده نفر از مراجع معظم تقلید، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۶ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۱۲ق.
- حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۴ق.
- حلبی، ابن زهره، غنیة النزوع، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق.
- حلی، ابن ادریس، السرائر، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
- حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- حلی، حسن بن یوسف بن مطهّر ، تذکرة الفقهاء، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- حلی، حسن بن یوسف بن مطهّر، ارشاد الاذهان، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
- حلی، حسن بن یوسف بن مطهّر، تحریر الاحکام الشرعیه، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق.
- حلی، حسن بن یوسف بن مطهّر، مختلف الشیعه، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
- خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق.
- روحانی، محمدصادق، فقه الصادق(ع)، قم، دار الکتاب، ۱۴۱۳ق.
- سرخسی، محمد بن احمد بن ابوسهل، المبسوط، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
- سمرقندی، علاء الدین، تحفة الفقهاء، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیه، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- شیخ بهایی، مفتاح الفلاح، دار الأضواء، بیروت، ۱۴۰۵ ش.
- صدوق، محمد بن علی، الخصال، به کوشش غفاری، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- صدوق، محمد بن علی، المقنع، قم، مؤسسة الامام الهادی(ع)، ۱۴۱۵ق.
- صدوق، محمد بن علی، الهدایه، قم، مؤسسة الامام الهادی(ع)، ۱۴۱۸ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی (المحشّٰی)، گردآورنده: محسنی سبزواری، احمد، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۸ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه، ۱۳۸۷ش.
- طوسی، محمد بن حسن، النهایه، به کوشش آقا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعدالاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۳ق.
- کاشف الغطا، جعفر، کشف الغطا، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۷ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، قم، مؤسسه سید الشهداء، ۱۳۶۳ش.
- محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، آل البیت، ۱۴۱۱ق.
- مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۲ش.
- مفید، المقنعه، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ق.
- نراقی، احمد، مستند الشیعه، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۵ق.
- نوری، حسین، مستدرک الوسائل، بیروت، آل البیت، ۱۴۰۸ق.