حجر الاسود
- دا مقاله د حجر الاسود په اړه ده. د حجر الاسود رکن او د هغې د استلام کولو په اړه د پوهیدو لپاره، د حجر الاسود رکن او د حجر استلام وګورئ.
حَجَرُالْأسْوَدْ یو تور رنګه کاڼی دی چې د کعبې په دېوال لګېدلی دی. دغه کاڼی د هغه لومړي عبادت ځای چې د ځمکې په مخ جوړ شو یوازینۍ پاتې برخه ده. له امام باقر(ع) د یو روایت له مخې، حجر الاسود د جنت له دریو کاڼو څخه د ځمکې په مخ یو کاڼی دی.
د اسلام پېغمبر(ص) د حجر الاسود د لمس کولو او ښکلولو سپارښتنه کړې ده او مسلمانو فقیهانو د هغې لمس کول مستحب ګڼلي دي. د کعبې طواف د دغه کاڼي له مخې پېل کیږي او همدلته ختمیږي. په هر واجب او مستحب طواف کې سپارښتنه شوې چې په ښي لاس سره دغه کاڼي لمس کړي او ښکل یې کړي او که وې نه کړی شوه په لاس ورته اشاره وکړي او ورسره خپل عهد او تړون نوی کړي.
د ځينو شیعه عالمانو په وينا، د امام والي په سر له امام سجاد(ع) سره د محمد بن حنفیه په شخړه کې، امام حجر الاسود ته حکم ورکړ او حجر الاسود د امام سجاد(ع) په اماموالي ګواهي ورکړه.
حجر الاسود د تاریخ په اوږدو کې، له ډېرو حملو سره مخامخ شوی او ډېرو کسانو د هغه د ورانولو یا پټولو اراده کړې چې کله کله کامیاب شوې هم دي.
پېژندنه او حیثیت
«خدای تعالی حجر اسود پېدا کړ او بیا یې له بندګانو تړون واخیست. بیا یې حجر ته وویل: دا پیمان او تړون په ځان کې دننه وساته. مومنان (د کاڼي په لمس کولوسره) په خپل پیمان د پابندۍ څرګندونه کوي.[۱]»
حجر الاسود په ختیځ رکن کې[۲] د کعبې په دیوال لګېدلی تور کاڼی دی.[۳] دغه کاڼی، د مسلمانانو په نزد ډېر معنوي ارزښت لري.[۴] د کعبې ختیځ رکن په دې کې د حجر الاسود د شتون په وجه په «رکن حجرالاسود» هم مشهور دی.[۵]
د مسجد الحرام د ځمکې له سطحې د دې فاصله یو نیم میټره لوړه ده.[۲] دغه کاڼی د سپینو زرو په یوې محفظې کې ایښودل شوی دی. نن سبا له دغه کاڼي یوازې اته وړې ټوټې پاتې دي چې تر ټولو لویه یې د یوې خرما په اندازه ده.[۶]
له امام باقر(ع) د یو روایت له مخې په ځمکه د جنت درې کاڼي دي چې یو یې حجر الاسود دی.[۷]
په قرآن کې د حجر الاسود نوم نه دی راغلی. سره له دې په آل عمران سوره کې د خدای کور د «آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ؛(روښانه نښو لرونکی)» ګڼل شوی[۸] او د دغه ایت په تفسیر کې حجر الاسود د کعبې د روښانه نښو له مصداقونو ګڼل شوی دی.[۹]
دوهم خلیفه، حجر الاسود داسې کاڼی وباله چې د انسانانو له پاره هیڅ ګټه او تاوان نه لري. هغه له حجر الاسود سره مینه یوازې له هغه سره د پېغمبر(ص) د مینې په وجه لرله. امام علي(ع) له خلیفه سره په مخالفت کې وویل چې خدای به دغه کاڼی د قیامت په ورځ ژوند کړي، په داسې حال کې چې یوه ژبه او دوه شونډې به لري او د هغه چا په حق کې به ګواهي ورکوي چې په خپل تړون پابند وو. دغه کاڼی د خدای د ښي لاس په شان دی چې په وسیله یې، مخلوق له هغه ذات سره بیعت کوي.[۱۰]
پېغمبر په عمرة القضاء کې په داسې حال کې چې په اوښ سپور و د کعبې طواف یې وکړ[۱۱] او هغه یې په عصا سره استلام کړ.[۱۲]
فضیلت
«په سر کې باید حجر الاسود لمس کړې. په ښي لاس دې.... دا کاڼی د لاس راز دی، ښی لاس، د خدای ښی لاس! او اوس،... خدای خپل ښی لاس تاته وړاندې کړی دی، خپل ښی لاس رامخکې کړه، د هغه په بېعت کې راشه، له هغه سره هم تړونی شه، خپل تېر ټول تړونونه او پېوندونه دې وشلوه، ختم یې کړه.[۱۳]»
د اسلام پېغمبر د حجر الاسود د لمس کولو سپارښتنه کړې او هغه یې د خدای ښی لاس ګڼلی چې خلک یې لمس کوي.[۱۴] شیعه عالم ایت الله جوادي آملي (زوکړه ۱۳۱۲لمریز) د حجر اسود لمس کول داسې ګڼلي لکه چې مسلمانان له الهي ذات سره بیعت وکړي.[۱۵] ځینو، د پېغمبر وینا په دې معنا ګڼلې چې د حجر الاسود په وسیله سعادت او کامیابۍ ته رسېدلی شو.[۱۶] همداراز په یو روایت کې هم نقل شوي چې امام زمان(ع) به له څرګندېدو وروسته حجر الاسود ته ډډه وهلې وي او خلک به ورسره بیعت کوي.[۱۷]
په تفسیر نمونه کې د دغه کاڼي د فضیلت په اړه داسې راغلې دي چې دغه کاڼي تر ټولو لرغونی شی دی چې د ودانۍ د مصالحې په توګه د عبادت په یو مرکز کې کارول شوی دی؛ ځکه چې د ځمکې په مخ ټول معبدونه او حتی کعبه څو څو ځله بیا رغول شوې او مصالح یې بدل شوې دي. یوازې همدا د کاڼي ټوټه ده چې د زرګونو کلونو له تېرېدو سره سره لا هم په دغه معبد کې ثابته او په ځای پاتې ده.[۱۸]
په شیعه سرچینو کې د حجر الاسود تر څنګ د لوستلو لپاره د ځینو دعاګانو سپارښتنه شوې ده.[۱۹] د کعبې طواف له دغه کاڼي پېل او په همدغه کاڼي ختمیږي.[۲۰] په هر واجب او مستحب طواف کې سپارښتنه شوې چې په ښي لاس سره دغه کاڼی لمس او ښکل یې کړي او که ونه شوه په لاس دې ورته اشاره وکړي او خپل عهد و پیمان دې ورسره نوی کړي.[۲۱]
ویل شوي چې حجر الاسود په تاریخ کې هیڅ وخت حتی د جاهلیت په زمانه کې هم چې ډېر عزت یې کېده، عبادت یې نه دی شوی او د بوتانو په لیکه کې نه دی راغلی، بلکې همېشه د خالص توحید او د شرک د نفي کولو نښه وه.[۲۲]
د حجر استلام
د حجر استلام مطلب دی د تبرک په اراده د حجر الاسود لمس کول او ښکلول یې.[۲۳] په روایتونو کې سپارښتنه شوې چې حجر الاسود لمس او ښکل کړی شي.[۲۴] شیعه سني فقیهان استلام مستحب ګڼي.[۲۵]
علامه طباطبایي په تفسیر المیزان کې د حجر الاسود لمس کول او ښکلول د دې نښه ګڼلې چې ټول روایتونه او ایتونه چې په مطلق ډول پکې د الهي شعائرو او د پېغمبر(ص) د درنښت او له هغه او اهل بیتو سره د مینې سپارښتنه شوې او همداراز داسې نورې سپارښتنې، ټولې صحیح سپارښتنې دي، هیڅ اشکال او خرابی پکې نیشته او شرک یې نه شو ګڼلیږ.[۲۶]
سرچینه او رنګ
حجر الاسود یو جنتي کاڼي ګڼلی دی.[۲۷] د ځینو روایتونو له مخې حجر الاسود په اصل کې، یوه فرښته وه چې تر ټولو فرښتو مخکې په الهي میثاق ژمنه شوه او خدای هم هغه په ټولو مخلوقاتو امینه وګرځوله.[۲۸]
د ځینې نقلونو له مخې، آدم(ع) دغه جنتي کاڼی د کعبې په ودانۍ کې کېښود.[۲۹] د حضرت ابراهیم له خوا د کعبې د بیا جوړولو په وخت دغه کاڼی په ابو قبیس غره کې و او حضرت ابراهیم هغه په کعبې کې ولګاوه.[۳۰]
د ځینو روایتونو له مخې، دغه کاڼی په اوله کې ډېر سپین و خو د انسانانو د ګناهونو[۷] او د کافرانو،[۳۱] مجرمانو او منافقانو د لمس کولو په وجه تور شو.[۳۲] ویل شوي چې زیات توروالی یې په مختلفو وختونو کې کعبې د اوراخستنې په وجه دی.[۳۳]
معاصر شیعه مفسر محمد جواد مغنیه (زوکړه ۱۳۲۲ ق) باوري دی چې د حجر الاسود د جنتي کاڼي والي خبره او دا چې په اوله کې سپین و او بیا تور شو ټول خبر واحد یا د کیسو جوړول دي چې مونږ یې د منلو هیڅ مسوولیت نه لرو.[۳۴]
تاریخي پېښې
د اسلام د پېغمبر(ص) له بعثته پینځه کاله مخکې د کعبې په بیا رغاونه کې، هرې قبیلې غوښتل چې حجر الاسود په خپله ولګوي، اختلاف زیات شو او اخر د حضرت محمد(ص) په وړاندیز کاڼی په یو ټوکر کې کېښودل شو او څنډې یې د قریشو مشرانو ونیولې او کله چې کعبې ته ورسیدل پېغمبر په خپلو لاسونو کاڼی پورته کړه ا و په مخصوص ځای کې یې کېښود.[۳۵]
د شپږمې پېړۍ د شیعه عالم ابن حمزه طوسي[۳۶] او نورو په وینا[۳۷] محمد بن حنفیه له امام سجاد(ع) سره د اماموالي په سر شخړه وکړه. امام سجاد له هغه سره خبرې وکړې خو هغه ونه منله. په اخره کې امام مجبوره شو حجرالاسود یې حَکَم وټاکه، حجر الاسود د خدای په حکم د امام سجاد(ع) په امامت ګواهي ورکړه..[۳۸] د قطب راوندي له قوله چې په الخرائج کې محمد بن حنفیه له دې پېښې وروسته د امام سجاد(ع) پښې ښکل کړې او اعتراف یې وکړ چې امامت د ده سره دی. راوندي دا هم يادونه کړې ده چې ويل شوي چې دا پېښه د امام او محمد بن حنيفه تر منځ د خلکو د شکونو د له منځه وړلو لپاره شوې وه..[۳۹]
په حجر الاسود په تاریخ کې ډېرې حملې شوې او ډېرو یې د ورانولو یا پټولو هڅه کړې ده.[۴۰] د ۳۱۷ ق کال په ذی الحجه کې قرمطیانو په مکې برید وکړ. هغوي حجر الاسود له کعبې وشوکاوه او خپلې پلازمېنې ته یې یووړ. هغوي په ۳۳۹ کال کې د ډېرو پېسو په بدل کې حجر الاسود کعبې ته ستون کړ.[۴۱]
فوټ نوټ
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۲۲۱.
- ↑ Jump up to: ۲٫۰ ۲٫۱ صفری فروشانی، مکه در بستر تاریخ، ۱۳۸۶ش، ص۹۲.
- ↑ دهخدا، «حجر الاسود»، سایت واژه یاب.
- ↑ حاجمنوچهری، «حجرالاسود»، ۱۳۹۱ش، ج۲۰، ص۱۸۹.
- ↑ فرقانی، سرزمین یادها و نشانها، ۱۳۷۹ش، ص۵۹.
- ↑ «حجر الأسود»، سایت الرئاسة العامة لشؤون المسجد الحرام و المسجد النبوی.
- ↑ Jump up to: ۷٫۰ ۷٫۱ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ سوره آلعمران، آیه۹۷.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۵۸.
- ↑ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹، ج۱۳، ص۳۲۰–۳۲۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۳۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۳۵.
- ↑ شریعتی، «حج»، سایت دکتر علی شریعتی.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۲۴.
- ↑ «پیام آیت الله جوادی آملی به حجاج بیت الله الحرام»، سایت ایسنا.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۸۹۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۸۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۰.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۳، ص۳۱۳.
- ↑ «حجر الاسود»، سایت الرئاسة العامة لشؤون المسجد الحرام و المسجد النبوی.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۳، ص۳۱۶.
- ↑ پروازی ایزدی، «حجر الاسود»، ج۱۲، ص۶۷۶.
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۴۸۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۳.
- ↑ حاجمنوچهری، «حجرالاسود»، ۱۳۹۱ش، ج۲۰، ص۱۸۹ و ۱۹۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۰، ص۲۹۶.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۶۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۸۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۸۶.
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳۰.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۶۲.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۲۲۰.
- ↑ پروازی ایزدی، «حجر الاسود»، ج۱۲، ص۶۷۵.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۰۳–۲۰۴.
- ↑ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۹۹۷م، ج۳، ص۴۸۷.
- ↑ ابنحمزه طوسی، الثاقب فی المناقب، ۱۴۱۹ق، ص۳۴۹.
- ↑ ابن عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، ص۷۱.
- ↑ راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۵۸.
- ↑ راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۵۸.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب،، ۲۰۰۴م، ج۲، ص۸۴۱.
- ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۷۶ش، ص۱۹۰–۱۹۲.
سرچينې
- ابنحمزه طوسی، محمد بن علی، الثاقب فی المناقب، محقق و مصحح، نبیل رضا علوان، قم، انتشارات انصاریان، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.
- ابنعبدالوهاب، حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، مکتبة الداوری، چاپ اول، بیتا.
- ابنکثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- پروازی ایزدی، نرگس، «حجرالأسود»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- «پیام آیت الله جوادی آملی به حجاج بیت الله الحرام»، سایت ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۹مرداد ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ش.
- حاجمنوچهری، فرامرز، «حجرالاسود»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۱ش.
- «حجر الأسود»، سایت الرئاسة العامة لشؤون المسجد الحرام و المسجد النبوی، تاریخ بازدید: ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ش.
- حر عاملی، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آلالبیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
- دفتری فرهاد، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدرهای، تهران، فرزان روز، ۱۳۷۶ش.
- دهخدا، «حجرالأسود»، سایت واژه یاب، تاریخ بازدید: ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق، بیروت، دارالقلم، الدار الشامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- راوندی، قطبالدین، الخرائج و الجرائح، ناشر: مؤسسه امام مهدى عجل الله تعالى فرجه الشريف، قم ،چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- شریعتی، علی، «حج»، سایت دکتر علی شریعتی، تاریخ بازدید: ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ش.
- شیخ صدوق، علل الشرائع، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- صبری باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ترجمه: ماجده معروف، حسین مجیب المصری، عبدالغزیز عوض، قاهره، دارالآفاق العربیة، ٢٠٠٤م.
- صفری فروشانی، نعمتالله، مکه در بستر تاریخ، قم، مرکز جهانی علوم انسانی، ۱۳۸۶ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمد جواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق و مصحح: هاشم رسولی محلاتی، تهران، المطبعة العلمیة، ۱۳۸۰ق.
- فرقانی، محمد، سرزمین یادها و نشانها، تهران، چاپ مشعر، ۱۳۷۹ش.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: سیدطیب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: علیاکبر غفاری، محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.
- مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۹۰ش.