مخیریق
| لقب | نضري، اسرائیلي، یهودي |
|---|---|
| نسب/ قبیله | بني نضیر یا بني قینقاع یا بني ثعلبة بن فطیون |
| د شهادت نیټه او ځای | ۳ هجري قمري کال، د احد سیمه |
| د شهادت څرنګوالی | په احد جنګ |
| د اسلام راوړلو وخت | د هجرت دریم کال |
| په جګړو کې ګډون | د احد غزوه |
| د شهرت لامل | د یهودي مشرانو په توګه شهادت |
| نور فعالیتونه | د حیطان سبعه پخوانی مالک |
مُخَیْریق د رسول الله(ص) په زمانه کې یو یهودي عالم و چې په احد جګړه کې شهید شو. هغه له خپلې قبیلې وغوښتل چې د احد په جګړه کې د رسول الله(ص) ملاتړ وکړي، خو هغوی ونه منله او هغه یوازې د رسول الله(ص) مرستې ته لاړ.
مخیریق خپلې شتمنۍ، چې د حیطان سبعه (اووه باغونه) په نوم یادیږي، رسول الله(ص) ته وسپارلې. رسول الله(ص) دا باغونه وقف یا صدقه کړل. د رسول الله(ص) له وفات وروسته، حضرت فاطمې(س) له ابوبکر څخه وغوښتل چې د رسول الله(ص) پاتې شتمنۍ، په شمول د فدک او دې باغونو، هغې ته وسپارل شي، خو خلیفه مخالفت وکړ. وروسته، د امام علي(ع) او عباس بن عبدالمطلب د غوښتنې پر بنسټ، عمر بن خطاب د دې باغونو اداره امام علي(ع) ته وسپارله.
د تاریخي سرچینو له مخې، مخیریق په اسلام دین مړ شو، خو یو روایت وايي چې هغه په اسلام نه دی مړ شوی. د رسول الله(ص) ستاینه، چې هغه یې د یهودو مخکښ او غوره بللی، د هغه د اسلام د منلو نښه بلل کیږي.
ټبر او مقام
مخیریق د یهودو له مشرانو،[۱] یو عالم[۲] او د اهل کتابو له عالمانو (احبار) څخه[۳] شمېرل شوی دی.[۴] رسول الله(ص) هغه د یهودو له غوره کسانو بللی دی.[۵] د څلورمې قمري پېړۍ شخصیت څېړاندي زرکلي، او نورو هغه د رسول الله(ص) له اصحابو څخه شمېرلی دی.[۶] په «الاصابه فی تمییز الصحابه» کې، چې د صحابه لیکنې سرچینه ده، د هغه حالات بیان شوي دي.[۷]
مخیریق یو شتمن کس بلل شوی[۸] چې ډېرې شتمنۍ[۹] او ګڼ باغونه یې درلودل[۱۰].
مخیریق د بني نضیر[۱۱] یا بنيفطیون [۱۲] قبیلې او په جزئي توګه د بنيثعلبه بن فطیون[۱۳] څخه شمېرل شوی دی. ځینو هغه د بني قَینُقاع[۱۴] او حتی د دې قبیلې مشر[۱۵] بللی دی. هغه د نضري،[۱۶] اسرائیلي [۱۷] او یهودي[۱۸] په القابو سره یاد شوی دی.
په احد جګړه کې ګډون او شهادت
د تاریخي سرچینو د راپورونو له مخې، مخیریق په احد جګړه کې ګډون وکړ.[۱۹] د دویمې او درېیمې قمري پېړۍ تاریخ لیکونکي، ابنهشام، راپور ورکړی چې مخیریق له احد جګړې مخکې له خپل قوم څخه وغوښتل چې د رسول الله(ص) ملاتړ وکړي. هغوی په ځواب کې وویل چې نن د شنبې ورځ ده او موږ هیڅ کار نه کوو. مخیریق ځواب ورکړ چې په داسې حالاتو کې د شنبې ورځې مراعات لازم نه دی او د رسول الله(ص) مرستې ته ولاړ.[۲۰] تاریخ لیکونکو واقدي او بلاذري، ویلي چې مخیریق په دې خبرو اترو کې قسم وخوړ چې یهودان پوهیږي محمد(ص) د خدای رسول دی.[۲۱]
مخیریق په احد جګړه کې شهید شو.[۲۲] خو د سید بن طاووس په کتاب «الطرائف فی معرفة مذهب الطوائف» کې داسې راغلي چې مخیریق په طبیعي مرګ مړ شوی دی.[۲۳]
رسول الله(ص) ته د شتمنیو سپارل
مخیریق وصیت وکړ چې شتمنۍ یې رسول الله(ص) ته ورسي.[۲۴] د سرچینو له مخې، مخیریق دا وصیت د احد جګړې لپاره د حرکت پر مهال وکړ چې که مړ شو، شتمنۍ یې رسول الله(ص) ته انتقال شي.[۲۵] ځینو ویلي چې دا وصیت د شهادت پر مهال شوی دی.[۲۶] بلاذري په «انساب الاشراف» کې راپور ورکړی چې مخیریق په ژوندوني کې خپلې شتمنۍ رسول الله(ص) ته ورکړې.[۲۷] دا راپور د محمدتقي شوشتري په «قاموس الرجال» کې هم نقل شوی دی.[۲۸] ځینو څېړونکو ویلي چې هغه د اسلام د اعلان پر مهال خپلې ټولې شتمنۍ رسول الله(ص) ته ورکړې.[۲۹]
رسول الله(ص) د مخیریق شتمنۍ د صدقې په توګه وټاکلې.[۳۰] ځینو ویلي چې د رسول الله(ص) د صدقاتو یوه برخه[۳۱] او حتی زیاته برخه[۳۲] همدا شتمنۍ وې. ځینو ادعا کړې چې د رسول الله(ص) ټولو صدقو په مخیریق پورې اړه درلوده.[۳۳] همدارنګه، ځینو ویلي چې رسول الله(ص) د مخیریق شتمنۍ وقف کړې.[۳۴] له همدې امله دا شتمنۍ د لومړي وقف په توګه شمېرل شوي چې د رسول الله(ص) له لوري د مخیریق له خوا[۳۵] یا مستقیماً د مخیریق لخوا ترسره شوي.[۳۶]
اووه باغونه
د مخیریق شتمنۍ اووه باغونه بلل شوي چې عبارت دي له: میثب، صافیه، الدلال، حسنی، برقعه، اعواف او مشربه ام ابراهیم.[۳۷] دا باغونه چې د رسول الله(ص) د حوائطو په نوم پیژندل شوي،[۳۸] د مدینې له غوره نخلو ( خرما ونو) څخه وو.[۳۹] د راپورونو له مخې، حضرت فاطمې(س) د رسول الله(ص) له وفات وروسته له ابوبکر څخه وغوښتل چې د رسول الله(ص) پاتې شتمنۍ، په شمول د فدک او دې اووه باغونو، هغې ته وسپاري، خو ابوبکر مخالفت وکړ.[۴۰] دې موضوع د حضرت فاطمې(س) غصه راوپاروله.[۴۱] د دویم خلیفه په دوره کې، امام علي(ع) او عباس بن عبدالمطلب دا شتمنۍ له عمر څخه وغوښتل، چې خلیفه د فدک او خیبر د مزارعو پرته نورې شتمنۍ، په شمول د دې باغونو، امام علي(ع) ته وسپارلې.[۴۲] وروسته دا باغونه د حضرت فاطمې(س) اولادونو ته انتقال شول.[۴۳]
ابوبصیر له امام باقر(ع) څخه روایت کړی چې حضرت فاطمې(س) د دې اووه باغونو اداره امام علي(ع)، بیا امام حسن(ع)، امام حسین(ع) او وروسته په هر وخت کې د خپل نسل تر ټولو مشر لسمي ته وصیت کړې وه. ورته روایت له امام صادق(ع) څخه هم نقل شوی دی.[۴۴]
دین
د تاریخي سرچینو له مخې، مخیریق د آسماني کتابونو د علم له مخې رسول الله(ص) په بشپړه توګه پیژانده، خو د یهودیت سره مینې یې د حقیقت د څرګندولو مخه نیوله.[۴۵] ځینې په دې باور دي چې هغه د آسماني کتابونو د بشارت له مخې د رسول الله(ص) په خاتمیت باور درلود او غوښتل یې لومړی مسلمان شي، خو د یهودو له مشرانو سره د شخړې د مخنیوي لپاره یې دا کار ونکړ[۴۶]، تر دې چې د احد جګړې په ورځ یې اسلام ومانه.[۴۷] ګڼو سرچینو د هغه د اسلام منلو تصدیق کړی دی.[۴۸] ویل شوي چې هغه په رسول الله(ص) له ایمان راوړلو وروسته[۴۹] له خپلې قبیلې، بني قینقاع، وغوښتل چې په رسول الله(ص) ایمان راوړي، خو هغوی انکار وکړ.[۵۰]
برعکس، ابنسعد (وفات ۲۳۰ق) په «الطبقات الکبری» کې راپور ورکړی چې مخیریق هیڅکله مسلمان نه شو، خو د احد جګړې په ورځ د رسول الله(ص) مرستې ته ولاړ[۵۱]. له همدې امله د هغه له شهادت وروسته پرې جنازه ونه لوستل شوه او د مسلمانانو د هدیره په یوه کونج کې خاورو ته وسپارل شو.[۵۲] دا موضوع واقدي ته هم منسوبه شوې ده.[۵۳] خو د نهمې قمري پېړۍ صحابه څېړونکي، ابنحجر عسقلاني، د مخیریق د اسلام راپور هم واقدي ته منسوب کړی دی .[۵۴] همدارنګه ویل شوي چې رسول الله(ص) د مخیریق په اړه یوازې دا ویلي چې هغه د یهودو غوره دی او نه یې د احد جګړې پر مهال او نه وروسته د هغه لپاره رحمت غوښتی دی.[۵۵] ځینې په دې باور دي چې د رسول الله(ص) له خوا د مخیریق د یهودو د مخکښ (سابق) په توګه یادول او د پارسیانو د مخکښ په توګه له سلمان او د حبشې د مخکښ په توګه، [۵۶] له بلال سره د هغه یوځای کول د هغه د اسلام نښه ده.[۵۷]
فوټ نوټ
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵، ۵۱۸؛ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶.
- ↑ فراهیدی، العین، بیتا، ج۳، ص۲۱۸.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۴، ۵۱۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵، ۵۱۸.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۸، ج۲، ص۸۹؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص ۵۳۱.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۱۹۴؛ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۵.
- ↑ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶-۴۷.
- ↑ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۹۹۹م، ج۳، ص۳۵۳؛ ابنسید الناس، عیون الاثر، ۱۹۹۳م، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ ابنکثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۳۷؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۶۹.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۶۹.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵، ۳۲۵، ۵۱۸؛ ابنسید الناس، عیون الاثر، ۱۹۹۳م، ج۱، ص۲۴۰؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۴، ص۲۱۲.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵؛ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۹۹۹م، ج۱۴، ص۳۷۰.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۴، ج۲، ص۸۸؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص ۵۳۱؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۹۹۳م، ج۲، ص۲۰۵.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵، ۳۲۵، ۵۱۸؛ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶، ۴۷.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۶۹.
- ↑ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۴، ص۲۱۲؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۱۹۴.
- ↑ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۴، ص۲۱۲.
- ↑ ابناثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۲، ص۱۶۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۴۱.
- ↑ وګورئ: بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۱۶۰-۱۶۱، ج۱۴، ص۳۶۹.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۸، ج۲، ص۸۸-۸۹.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۶۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۸، ج۲، ص۸۸؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص ۵۳۱.
- ↑ ابنطاووس، الطرائف، ترجمه داود الهامی، ۱۳۷۴ش، ص۳۹۲.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۸-۳۸۹.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۸، ج۲، ص۸۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص ۵۳۱.
- ↑ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۷؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱۰، ص۲۲.
- ↑ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۵.
- ↑ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵؛ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱۰، ص۲۲.
- ↑ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۱۹۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۶۳؛ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۸؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹.
- ↑ ابنشبه، تاریخ المدینه المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۳؛ شرّاب، المعالم الاثیره فی السنه و السیره، ۱۴۱۱ق، ص۱۵۶؛ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۵.
- ↑ ابنکثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۳۷؛ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۶.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۸؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۸، ص۴۰۷؛ خطیب عمری، الروضه الفیحاء فی تواریخ النساء، ۱۴۲۰ق، ص۲۳۱.
- ↑ کردعلی، خطط الشام، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۹۰.
- ↑ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۴۱، ۲۹۰-۲۹۱.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۸، ص۴۰۷؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹.
- ↑ کردعلی، خطط الشام، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۹۰.
- ↑ خطیب عمری، الروضه الفیحاء فی تواریخ النساء، ۱۴۲۰ق، ص۲۳۰-۲۳۱؛ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۷-۸۰۸؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۵.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۵؛ مصبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۸.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۵.
- ↑ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۴۹.
- ↑ وګورئ: ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۸؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۹۹۹م، ج۳، ص۳۵۳؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۴، ص۲۱۲.
- ↑ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۵.
- ↑ ابنکثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۳۶، ۲۳۷.
- ↑ ابنهشام، السیره النبویه، بیتا، ج۱، ص۵۱۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۶۶، ۲۸۵، ۵۱۸؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۶۵-۶۶، ج۱۴، ص۳۶۹.
- ↑ ابنسید الناس، عیون الاثر، ۱۹۹۳م، ج۱، ص۲۴۰؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۹۰؛ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱۰، ص۲۲.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۶۹-۷۰.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹.
- ↑ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۶؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۰-۱۵۱.
- ↑ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹.
- ↑ ابنشبه، تاریخ المدینه المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۳؛ ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۷؛ شرّاب، المعالم الاثیره فی السنه و السیره، ۱۴۱۱ق، ص۱۵۶.
- ↑ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۶.
سرچينې
- ابناثیر، علی بن ابیکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۹۶۵م.
- ابنحجر، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶.
- ابنسعد، محمد بن منیع، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۰م.
- ابنسید الناس، ابوالفتح محمد، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۹۹۳م.
- ابنشبه، عمر بن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنوره، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
- ابنطاووس، علی بن موسی، الطرائف، ترجمه داود الهامی، قم نوید اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۴ش.
- ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- ابنهشام، عبدالملک بن هشام حمیری، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، ۱۹۹۶م.
- خطیب عمری، یاسین، الروضة الفیحاء فی تواریخ النساء، تحقیق حسام ریاضعبدالحکیم، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیه، ۱۴۲۰ق.
- ذهبی، شمسالدین محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۹۹۳م.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.
- سمهودی، علی بن احمد، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، تحقیق خالد عبدالغنیمحفوظ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
- شرّاب، محمد محمدحسن، المعالم الأثیرة فی السنة و السیره، بیروت-دمشق، دار القلم-دار الشامیه، ۱۴۱۱ق.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، موسسه نشر اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۹۹۳م.
- صبری پاشا، ایوب، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، قاهره، دار الافاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، تهران، اسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ هشتم، ۱۹۶۷م.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، بیتا.
- کردعلی، محمد، خطط الشام، بیروت، مکتبه النوری، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۹م.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.