مستبصر

د wikishia لخوا

مُستَبصِر، هغه څوک دی چې له بل دین یا مذهبه، شیعه اثناعشري مذهب ته اوړېدلی وي. په حدیثي کتابونو او د فقهي کتابونو په مختلفو برخو کې د مستبصر ډېره یادونه شوې او د هغوي لپاره ځینې احکام بیان شوې دي؛ منجمله د شیعه فقیهانو د فتوا مطابق، کوم عبادتونه چې مستبصر د خپل تېر مذهب مطابق کړي، لازمه نه ده چې له شیعه کېدو وروسته یې تکرار کړي؛ بې د مال د زکات او د فطریه زکات څخه، چې که دا یې غیر شیعه ته ورکړې وي باید دوباره یې ادا کړي.

ځینې مشهور مستبصران دا دي: علي بن مهزیار اهوازي، محمد بن مسعود عیاشي (د تفسیر عیاشي لیکوال)، محمد خدابنده ایلخاني واکمن، سید محمد تیجاني او د نیجریه د شیعیانو مشر ابراهیم زَکزاکی.

د مستبصر تعریف او په فقهي او حدیثي کتابونو کې یې استعمال

مستبصر په شیعه لغت کې، هغه چاته ویل کیږي چې په تحقیق او دلیل سره له خپل دین یا له یوې اسلامي فرقې[۱] یا یو الهي دین[۲] څخه شیعه اثناعشري مذهب ته اوړېدلی وي. شیعه مفسر فضل بن حسن طبرسي، په مجمع البیان کې مستبصر هغه کس ګڼي چې عاقل وی او په استدلال او فکر سره له باطله د حق د پېژندلو توان ولري.[۳] د استبصار معنا په دین کې بصیر، سترګور، خبر او پوهېدل دي.[۴]

د فقې په مختلفو بابونو لکه لمونځ،[۵] روژه،[۶] زکات،[۷] حج،[۸] میراث[۹] او قصاص[۱۰] کي د مستبصر د احکامو په اړه بحث شوی دی. د مستبصر د احکامو په اړه بحث د ابن ابي عقیل عماني (وفات ۳۲۹ق) په فتواګانو کې هم چې غیبت صغرا یې درک کړی[۱۱] او د څلورمې پېړۍ د فقیه ابن جنید[۱۲] په فتواګانو کې ذکر شوی دی. په کتب اربعه کې له مستبصر سره اړوند حدیثونه د زکات او حج په شان بابونو کې راغلي دي.[۱۳] او همداراز په ډېرو فقهي سرچینو کې د هغو عبادتونو چې مستبصر کړي د قضا نه کولو بحث شوی دی.[۱۴]

د صاحب جواهر په فتوا، د استبصار په احکامو کې ټولې مسلمانې فرقې حتی هغه فرقې چې په کفر محکومې دي لکه ناصبیان او غالیان هم شاملیږی؛[۱۵] خو سید محمد کاظم طباطبایي یزدي په عروة الوثقی کې د استبصار په احکامو کې غلات نه شاملوي.[۱۶]

د مستبصر د تېرو عبادتونو حکم

د مستبصر د تېرو عبادتونو په اړه د شیعه فقیهانو ځینې فتواګانې دا دي:

  • له استبصاره مخکې لمونځونه او روژې: د شیعه فقیهانو په فتوا، لازمه نه ده چې مستبصر بې له زکاته ، نور عبادتونه چې مخکې یې کړې دي دوباره وکړي؛ په دې شرط چې د مستبصر کړي عبادتونه د هغه د تېر مذهب مطابق سم وي.[۱۷]
  • ناکړي لمونځونه او روژې: د زیاتره شیعه فقیهانو په باور، پر مستبصر واجبه ده چې هغه لمونځونه او روژې چې له استبصاره مخکې یې نه دي ترسره کړي، یا یې د خپل مذهب په خلاف ترسره کړي، باید دوباره وکړي.[۱۸] فقیه او محدث حسین آل عصفور (وفات ۱۲۱۶) د هغو د قضا په نه واجبوالي قایل شوی دی.[۱۹]
  • حج: پر مستبصر لازمه نه ده هغه حج چې د خپل مذهب مطابق یې کړی بیا وکړی.[۲۰] البته ځينو فقیهانو لکه صاحبْ‌ جواهر، [۲۱] شیخ طوسي[۲۲] او علامه حلي،[۲۳] شرط کړی چې د هغه په حج کې د شیعه مذهب[۲۴] مطابق د حج کوم رکن ته تاوان نه وي رسیدلی.
  • د مال زکات او فطره زکات: مستبصر چې له استبصاره مخکې د خپل مال زکات خپلو هم مذهبو ته ورکړی وي، بیا ورکول یې واجب دي؛[۲۵] خو که هغه یې شیعیانو ته ورکړی وي، بیا ورکول یې نه دي ضروري.[۲۶] البته محمد تقي آملي په دې بڼه کې هم د زکات په بیا ورکولو قایل شوی دی.[۲۷] په کتاب التبیان کې د شهید اول په فتوا، که زکات یې غیر شیعه ته ورکړی او بیا مستبصر شوی وي او عین زکات یې باقي وي کولی شي هغه ستون کړي.[۲۸] د فطره زکات حکم هم د مال د زکات په شان دی.[۲۹]

د مستبصر د غیر عبادي افعالو حکم

د مستبصر د غیر عبادي افعالو شرعي حکم د شیعه د نظر مطابق په دې ډول دی:

  • له استبصاره وروسته د مستبصر نوی واده (طواف نساء نه کولو ته په پام سره) مانع نه لري او صحیح دی.[۳۰]
  • د مستبصر د طلاق حکم: که مستبصر له استبصاره مخکې خپلې مېرمنې ته د خپل مذهب مطابق طلاق ورکړی وي، که دغه طلاق د شیعه له نظره صحیح نه وي، د سید محسن حکیم (وفات ۱۳۹۰ق) د فتوا مطابق طلاق یې صحیح نه دی او کولی شی له استبصاره وروسته بې له نوې نکاحه، هغه ښځې ته رجوع وکړي؛[۳۱] خو د شیخ طوسي په عقیده طلاق یې صحیح دی او جدایي حاصلیږي.[۳۲]
  • د نذر، عهد، قسم او وقف حکم: که هغه نذر، وقف او عهد چې مستبصر له استبصاره مخکې کړی وي د امامیه مذهب مطابق صحیح نه وي، عمل کول پرې لازم نه دي؛ خو که د امامیه مذهب مطابق صحیح وي، لازم دی؛ حتی که د خپل مذهب مطابق یې باطل وي.[۳۳]
  • پر پاکۍ یا نجاست د استبصار اثر: د صاحب جواهر په فتوا که مستبصر له استبصاره مخکې کوم نجس شی د شیعه مذهب مطابق وینځلی وي، له استبصاره وروسته یې دوباره وینځلو ته حاجت نیشته؛ خو که د خپل مذهب مطابق او د شیعه مذهب مخالف وي،«د اقوا حکم په اساس» دوباره وینځل یې واجب دي.[۳۴]

مشهور مستبصران

مونوګراف

  • کتاب موسوعةٌ مِن حَياةِ المُستَبصِرين، د مركزُ الاَبحاث العقائدية له اثارو دی چې په څوارلسو ټوکو کې یې د مختلفو هیوادونو ځینو مستبصران معرفي کړي دي.[۵۷]
  • کتاب بررسی علل گرایش مستبصرین به تشیع در پنجاه سال اخیر، د میرمحسن نورمحمدي لیکنه، قم، دار الکتب التاریخة النشرون، لومړی چاپ، ۱۳۹۴ ل.

فوټ نوټ

  1. ↑ مرعی، القاموس الفقهی، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۹۱؛ غدیری، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهیة، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵۳۴؛ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۴۱۱.
  2. ↑ «مصطلح المستبصر ومن هم المستبصرون ؟»، وبگاه منتدیات شیعة الحسین العالمیه.
  3. ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۴۴۴.
  4. ↑ جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۱۱، ص۹.
  5. ↑ ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰.
  6. ↑ ابن‌حمزه، الوسيله، ۱۴۰۸ق، ص۵۶.
  7. ↑ مثال په توګه وګورئ: مرکز المعجم الفقهی، حیاة ابن‌ابی‌عقیل و فقهه‌، ۱۴۱۳ق، ص۳۹۸.رده
  8. ↑ مثال په توګه وګورئ: اشتهاردی، مجموعه فتاوی ابن‌جنید، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۲.
  9. ↑ حر عاملی، وسائل‌الشيعه، دار احياء التراث العربی، ج۱۷، ص۴۷۵.
  10. ↑ حر عاملی، وسائل‌الشيعه، دار احياء التراث العربی، ج۱۹، ص۲۰۵.
  11. ↑ مرکز المعجم الفقهی، حیاة ابن‌أبی عقیل و فقهه‌، ۱۴۱۳ق، ص۳۹۸.
  12. ↑ اشتهاردی، مجموعه فتاوی ابن‌جنید، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۲.
  13. ↑ وګورئ: شیخ طوسی، تهذيب‌الاحكام، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۵۴؛ شیخ طوسی، الاستبصار، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۴۵؛ شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه‌، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۲۹؛ کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۷، ص۱۳۹.
  14. ↑ ابن‌حمزه، الوسيله، ۱۴۰۸ق، ص۵۶؛ ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ علامه حلی، منتهی‌المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۱۳، ص۹۷؛ شهید اول، الدروس الشرعيه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۴۳.
  15. ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۷.
  16. ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۴۵۰.
  17. ↑ مثال په توګه وګورئ: ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۶-۹؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۳۱۴؛ وحید خراسانی، منهاج‌الصالحین، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۲۲.
  18. ↑ مثال په توګه وګورئ: ابن‌حمزه، الوسيلة، ۱۴۰۸ق، ص۵۶؛ ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ قمی، الغاية القصوى، المكتبة المرتضوية، ج۱، ص۳۷۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۳۱۴.
  19. ↑ آل‌عصفور، سداد العباد و رشاد العباد، ۱۴۲۱ق، ص۲۰۰.
  20. ↑ امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۴۰۴.
  21. ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۵.
  22. ↑ شیخ‌طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۳۰۳.
  23. ↑ علامه حلی، تذکرةالفقهاء، منشورات المكتبة المرتضوية، ج۱، ص۴۰۰.
  24. ↑ محقق حلی، المعتبر، ۱۴۹۷ق، ج۲، ص۷۶۵؛ علامه حلی، تحریرالاحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۱۳.
  25. ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۴۷؛ ابن‌حمزه، الوسيله، ۱۴۰۸ق، ص۱۲۹؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.
  26. ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.
  27. ↑ آملی، مصباح‌الهدى، ۱۳۸۰ق، ج۱۰، ص۲۵۷.
  28. ↑ شهید اول، البیان، ۱۴۱۲ق، ص۳۱۵.
  29. ↑ میرزای قمی، غنائم‌الايام، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۱۶۲؛ کاشف‌‌‌الغطاء، کشف‌الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۵۰۸.
  30. ↑ بحرانی، الرسائل الأحمدیة، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۰۷.
  31. ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۵۲۴.
  32. ↑ شیخ طوسی، تهذیب‌الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۷.
  33. ↑ ابن‌فهد حلّی، الرسائل العشر، ۱۴۰۹ق، ص۴۱۰؛ کاشف‌الغطاء، کشف‌الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۵۱۳.
  34. ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۳، ص۹.
  35. ↑ کشی، اختیار معرفةالرجال، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۸۲۵.
  36. ↑ نجاشی، رجال‌النجاشی، ۱۴۲۷ق، ص۳۵۰.
  37. ↑ قمی، الكنى و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۳۰.
  38. ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۷۱.
  39. ↑ شبستری، الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵۶۷.
  40. ↑ شیخ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۴۲۶،
  41. ↑ حلی، کتاب‌الرجال، ۱۳۸۳ش، ص۲۷.
  42. ↑ کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۲۸-۲۹.
  43. ↑ کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۹ -۱۰۱.
  44. ↑ اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ۱۳۵۱ش، ص۱۹۵.
  45. ↑ اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ۱۳۵۱ش، ص۱۹۵.
  46. ↑ کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۶.
  47. ↑ کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۶ - ۹۹.
  48. ↑ کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۹ -۱۰۱.
  49. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۳۰۳.
  50. ↑ «علامه شیخ محمد و احمد امین انطاکی»، وبگاه ره‌یافته‌ها.
  51. ↑ «علامه شیخ محمد و احمد امین انطاکی»، وبگاه رهیافته‌ها.
  52. ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۲۸-۲۹.
  53. ↑ «مجموعه کتاب‌های دکتر محمد تیجانی»، وبگاه تبیان.
  54. ↑ «گفت‌وگوی منتشر نشده با شیخ ابراهیم زکزاکی...»، وبگاه شمس توس.
  55. ↑ «شیخ حسن شحاته»، وبگاه مؤسسه تحقیقات و معارف اهل‌بیت،
  56. ↑ زمانی، آشنایی با استشراق و اسلام‌شناسی غربیان، ۱۳۹۴ش، ص۱۷۵؛ زهره بندیان، «داستان زندگی شهید ادواردو آنیلی(۱)»، وبگاه رهیافته‌ها.
  57. ↑ «موسوعة من حياة المستبصرين (ج 01) / الصفحات: ١ - ٢٠»، وبگاه مرکز الابحاث العقائدیه.

سرچينې

  • آل‌عصفور، حسین بن محمد، سداد العباد و رشاد العباد، قم، کتابفروشی محلاتی، ۱۴۲۱ق.
  • آملی، محمدتقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران، بی‌نا، ۱۳۸۰ق.
  • ابن‌ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۰ق.
  • ابن‌حمزه، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیلة، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره)، ۱۴۰۸ق.
  • ابن‌فهد حلی، احمد بن محمد، الرسائل العشر، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره)، ۱۴۰۹ق.
  • اشپولر، برتولد، تاریخ مغول در ایران، به کوشش محمود میرآفتاب، تهران، ۱۳۵۱ش.
  • اشتهاردی، علی پناه، مجموعه فتاوی ابن‌جنید، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۶ق.
  • امام خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیلة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق.
  • بحرانی، احمد بن صالح، الرسائل الاحمدیة، قم، دار المصطفی لاحیاء التراث، ۱۴۱۹ق.
  • بهتوی، منصور، الروض المربع شرح زاد المستقنع، بیروت، نشر دارالمؤید، بی‌تا.
  • جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الاسلام طبقاً لمذهب اهل البیت(ع)، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۳ق.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، مؤسسه دارالتفسیر، ۱۴۱۶ق.
  • حلی، علی بن داود، کتاب‌الرجال، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ش.
  • زهره بندیان، مهشید، «داستان زندگی شهید ادواردو آنیلی(۲)»، وبگاه رهیافته‌ها، تاریخ درج مطلب: ۲۶ بهمن ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۲ تیر ۱۴۰۲ش.
  • زمانی، محمدحسن، آشنایی با استشراق و اسلام‌شناسی غربیان، قم، نشر المصطفی(ص)، ۱۳۹۴ش.
  • شبستری، عبدالحسین، الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق(ع)، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۸ق.
  • شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی، ۱۳۸۹ش.
  • شهید اول، محمد بن مکی، البیان، قم، نشر محمد الحسون، ۱۴۱۲ق.
  • شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۸ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، تصحیح علی احمد ناصح، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ۱۴۲۵ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۷ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال‌الطوسی، نجف، بی‌نا، ۱۳۸۱ق.
  • «شیخ حسن شحاته»، وبگاه مؤسسه تحقیقات و معارف اهل‌بیت، تاریخ درج مطلب: ۲ تیر ۱۳۹۴، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۲ش.
  • طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، مکتبةالداوری، ۱۴۱۴ق.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرةالفقهاء، تهران، المکتبة المرتضویة، بی‌تا.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۳ق.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، آستانة الرضویة المقدسة، ۱۴۱۲ق.
  • «علامه شیخ محمد و احمد امین انطاکی»، وبگاه رهیافته‌ها، تاریخ درج مطلب: ۱۷ شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۲ش.
  • غدیری، عبدالله عیسی ابراهیم، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهیة، بیروت، مرکز الانماء الحضاری، ۱۴۱۸ق.
  • قمی، شیخ عباس، الکنی و الالقاب، تهران، مکتبةالصدر، ۱۳۶۸ش
  • قمی، شیخ عباس، غایة القصوی فی ترجمة العروة الوثقی، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، بی‌تا.
  • کاشانی، عبدالله بن علی، تاریخ اولجایتو، به کوشش مهین همبلی، تهران، ۱۳۴۸ش.
  • کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۲ق.
  • کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال المعروف بـرجال الکشی، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، ۱۳۶۳ش.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۹ق.
  • «گفت‌وگوی منتشر نشده با شیخ ابرهیم زکزاکی، رهبری که به تأسی از او میلیون‌ها آفریقایی شیعه شدند»، وبگاه شمس توس، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آذر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۲ش.
  • «مجموعه کتاب‌های دکتر محمد تیجانی»، وبگاه تبیان، تاریخ درج مطلب: ۶ آبان ۱۳۸۹ش، دیده‌شده در ۱۱ تیر ۱۴۰۲ش.
  • «موسوعة من حیاة المستبصرین (ج 01) / الصفحات: ١ - ٢٠»، وبگاه مرکز الابحاث العقائدیه، دیده‌شده در ۱۸ تیر ۱۴۰۲ش.
  • محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مؤسسه سیدالشهداء(ع)، ۱۴۰۷ق.
  • مرعی، حسین عبدالله، القاموس الفقهی، بیروت، دارالمجتبی، ۱۴۱۳ق.
  • مرکز معجم فقهی، حیاة ابن‌ابی‌عقیل العمانی و فقهه، قم، مرکز المعجم الفقهی لسماحة آیةالله السید محمدرضا الموسوی الگلپایگانی، ۱۴۱۳ق.
  • میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، غنائم الایام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق.
  • نجاشی، احمد بن علی، رجال‌النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۲۷ق.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تحقیق ابراهیم سلطانی‌نسب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
  • وحید خراسانی، حسین، منهاج‌الصالحین، قم، مدرسة الامام باقر العلوم(ع)، ۱۴۲۸ق.
  • مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۵ش.

بهرنۍ لینکونه

"https://ps.wikishia.net/w/index.php?title=مستبصر&oldid=30845" نه اخيستل شوی