د حج ارکان

دا مقاله د یو فقهي مفهوم په اړه توضیحي مقاله ده او د دیني کړنو لپاره معیار نشي کیدی. د مذهبي کړنو لپاره نورو سرچینو ته مراجعه وکړئ.

د حج ارکان د حج له اصلي مناسکو او واجباتو څخه دي، چې قصداً پرېښودل یې د حج د باطليدو سبب کیږي. د شيعه فقهاوو له نظره احرام، طواف، په عرفات کې هیساریدل، په مشعر الحرام کې هیساریدل او د صفا او مروه تر مینځ سعي کول، د حج ارکان دي. ځينو امامیه فقهاوو نيت، تلبیه او ترتيب هم د حج له ارکانو ګڼلي دي.

ويل شوي دي چې په قصدي توګه او يا د حکم د ناپوهۍ له امله د رکني واجباتو پريښودل د حج د باطليدو سبب کیږي؛ خو د حج د غیر رکني واجباتو پرېښودل که څه هم په قصد سره وي، حج نه باطلوي او د هغو د قضاء لپاره نايب نيولی شي.

د حج ارکان

د حج ارکان د حج له اصلي مناسکو او واجباتو څخه دي، چې قصداً پرېښودل یې د حج د باطيدو سبب کیږي.^[۱] رکن د فقیهانو په اصطلاح هغه کار ته ویل کیږي چې د هغې قصدا یا سهوا پریښودل د عبادت د باطلیدو سبب کیږي. لکه د لمانځه رکن پریښودل.^[۲]

د شيعه فقهاوو له نظره احرام، طواف، په عرفات کې هیساریدل، په مشعر الحرام کې هیساریدل او د صفا او مروه تر مینځ سعي کول، د حج ارکان دي.^[۳] د نیت، تلبیه او ترتیب د رکن شونې په هکله اختلاف دی، له شیعه فقیهانو شهید اول،^[۴] صیمري،^[۵] کاشف الغطاء^[۶] او محقق کرکي^[۷] په دې باور دي چې دا هم رکن دي.

د اهل سنتو فقهاء د حج د ارکانو د شمېر په اړه اختلاف لري. د شافعي فقهاوو له نظره حج شپږ رکنونه لري^[۸] او د مالكيانو او د ډېرو حنبليانو په اند څلور ركنونه لري^[۹] او د حنفيانو د مشهورو فقهاو د نظر له مخې دوه رکنه لري.^[۱۰] شافعيانو د نورو ارکانو تر څنګ حلق او تقصير هم د رکن په توګه ګڼلي دي،^[۱۱] مالكي فقهاوو په مشعر الحرام کې هیساریدل رکن نه دى منلى^[۱۲] او حنبلي فقهاء د صفا او مروه د سعي د رکن شونی په اړه شکمن دي.^[۱۳] حنفي فقهاء هم احرام او په مشعر الحرام کې هیساریدل او صفا او مروه کې سعی رکن نه مني.^[۱۴]

حکمونه

د حج د ارکانو او د حج د غير رکني واجباتو تر منځ فرق دا دی چې په قصدي توګه د ارکانو په پريښودلو سره حج باطليږي. که په قصدي ډول د حج د ارکانو څخه يو رکن پريښودل شي حج باطليږي؛^[۱۵] خو که د حج غير رکني واجبات (لکه حلق او تقصير، رمي جمرات او قرباني) که قصدا هم پريښودل شي د حج د باطلېدو لامل نه ګرځي.^[۱۶] د ځينو فقهاوو په اند په احكامو باندې د جهل له امله که قصدا رکن پرېښودلی شي نو هغه هم په قصدي توګه د رکن پرېښودلو په څیر حج باطلوي.^[۱۷]
د وقوفینو پریښودل (په عرفات او مشعر کې وقوف) که عمدي وي او که سهوي د حج د باطلیدو سبب کیږي.^[۱۸]
د شیعو فقیهانو له نظره که د حج یو رکن هېر شي نو که مکې ته بیرته تلل ورته ممکن نه وي یا سخت وي نو داسې حالت کې د نایب نیول امکان لري؛ خو که غیر رکني واجبات درنه هېر شو نو هر حالت کې د هغې لپاره نایب نیولی شې.^[۱۹]
د امامي مشهورو فقیهانو له نظره، هغه مستبصر (هغه مسلمان چې شیعه مذهب یې قبول کړی دی) ته ضروري نه ده چې کوم حج یې د خپل تېر مذهب پر اساس ترسره کړی دی هغه دوباره وکړي، خو شرط دا دی چې رکن یې صحیح ادا کړی وي؛^[۲۰] خو په دې خبره کې اختلاف دی چې له رکنه مطلب یې د خپل تېر مذهب مطابق رکن دی که د شیعه مذهب مطابق.^[۲۱]

فوټ نوټ

↑ شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۸؛ صیمری، غایة المرام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵۶؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۳۶؛ گلپایگانی، کتاب الحج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۷.
↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۲۸ق، ص۲۷۴-۲۷۵.
↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۳۶.
↑ شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۸-۳۲۹.
↑ صیمری، غایة المرام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵۶.
↑ کاشف الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۷۰-۴۷۱.
↑ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۱۰.
↑ الشربینی، مغنی المحتاج، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۷۴۵-۷۴۶.
↑ الکرمی، دلیل الطالب، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.
↑ سمرقندی، تحفة الفقهاء، ۱۴۰۵ ج۱، ص۳۸۱.
↑ الشربینی، مغنی المحتاج، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۷۴۵-۷۴۶.
↑ ابن قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۳۷۶.
↑ ابن قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۳۵۱-۳۵۲.
↑ سمرقندی، تحفة الفقهاء، ۱۴۰۵ ج۱، ص۳۸۱.
↑ شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۸.
↑ ابن فهد حلی، المهذب البارع، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۰۶؛ صیمری، غایة المرام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵۶؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۳۶؛ گلپایگانی، کتاب الحج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۷.
↑ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۲۰۱؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۵؛ موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۴.
↑ شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۸؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۵؛ حلی، الجامع للشرائع، ۱۴۰۵ق، ص۱۸۰-۱۸۱.
↑ ابن فهد حلی، المهذب البارع، ۱۴۰۷، ج۲، ص۲۰۶؛ صیمری، غایة المرام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵۶.
↑ ابن حمزه، الوسیله، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۷؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۱۸-۵۱۹.
↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۴.

سرچينې

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیله، قم، انتشارات کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۸ق.
ابن فهد حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق.
ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، قاهره، مکتبة القاهرة، ۱۳۸۸ق.
الشربینی، محمد بن خطیب، مغنی المحتاج، بیروت، دار المعرفة،‌ ۱۴۱۸ق.
الکرمی، مرعی بن یوسف، دلیل الطالب لنیل المطالب، ریاض، دار طیبة للنشر والتوزيع، ۱۴۲۵ق.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، به کوشش علی آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ ش.
حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، بی جا، مؤسسة سید الشهداء(ع) العلمیة، ۱۴۰۵ق
سمرقندی، علاء الدین محمد، تحفة الفقهاء، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
شهيد اول، محمد بن مكى‌، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.
صیمری، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار الهادی، ۱۴۲۰ق.
گلپایگانی، محمدرضا، کتاب الحج، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۰۳ق.
محقق کرکی، علی بن حسین،‌ جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
مشکینی، میرزاعلی، مصطلحات‌الفقه، قم، الهادی، ۱۴۲۸ق.
موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۱۰ق.
نجفی،‌ محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.

[1] شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۸؛ صیمری، غایة المرام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵۶؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۳۶؛ گلپایگانی، کتاب الحج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۷.

[2] مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۲۸ق، ص۲۷۴-۲۷۵.

[3] نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۳۶.

[4] شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۸-۳۲۹.

[5] صیمری، غایة المرام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵۶.

[6] کاشف الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۷۰-۴۷۱.

[7] محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۱۰.

[8] الشربینی، مغنی المحتاج، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۷۴۵-۷۴۶.

[9] الکرمی، دلیل الطالب، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.

[10] سمرقندی، تحفة الفقهاء، ۱۴۰۵ ج۱، ص۳۸۱.

[11] الشربینی، مغنی المحتاج، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۷۴۵-۷۴۶.

[12] ابن قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۳۷۶.

[13] ابن قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۳۵۱-۳۵۲.

[14] سمرقندی، تحفة الفقهاء، ۱۴۰۵ ج۱، ص۳۸۱.

[15] شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۸.

[16] ابن فهد حلی، المهذب البارع، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۰۶؛ صیمری، غایة المرام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵۶؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۳۶؛ گلپایگانی، کتاب الحج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۷.

[17] محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۲۰۱؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۵؛ موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۴.

[18] شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۸؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۵؛ حلی، الجامع للشرائع، ۱۴۰۵ق، ص۱۸۰-۱۸۱.

[19] ابن فهد حلی، المهذب البارع، ۱۴۰۷، ج۲، ص۲۰۶؛ صیمری، غایة المرام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵۶.

[20] ابن حمزه، الوسیله، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۷؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۱۸-۵۱۹.

[21] نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]