تولی
| ځینې عملي او فقهي احکام |
|---|
 |
تولّی، د دین له فروعو څخه ده او د الله، دیني مشرانو او امامانو(ع) سره د دوستۍ او د هغوی د ولایت د منلو په مانا ده. تولی د تَبَرّی په مقابل کې ده، چې د اهل بیتو(ع) له دښمنانو څخه د بیزارۍ او لرې والي په مانا ده. په شیعه روایتونو کې د تولی پر اهمیت ډېر ټینګار شوی دی. په یوه حدیث کې، تولی او د الله لپاره دوستي د ایمان تر ټولو پیاوړی او ډاډمن لاسوند بلل شوی دی.
په نورو احادیثو کې، له اهل بیتو(ع) سره دوستي او د هغوی د ولایت منل، د هغوی له دښمنانو سره د دښمنۍ او بیزارۍ تر څنګ، د دین د کمال په توګه معرفي شوي دي. همدارنګه، له اهل بیتو(ع) سره محبت او د هغوی د ولایت منل د هغو نعمتونو په توګه معرفي شوي چې په آخرت کې به یې له توحید او نبوت وروسته په اړه پوښتنه کیږي.
ویل کیږي چې تولی په شیعه مذهب او حتی د اهل سنتو په منځ کې له دیني واجباتو څخه شمېرل کیږي. ډېری مفسرانو او عالمانو، د مودت آیت په استناد سره، د رسول الله(ص) له اهل بیتو سره دوستي او محبت واجب بللی دی.
د تولی لپاره ځینې درجې په پام کې نیول شوي دي او ویل کیږي چې لومړی یا تر ټولو ټیټه مرتبه یې محبت او دوستي ده چې یوازې یو د زړه عمل دی، او کله چې دا محبت د ولایتمنلو یا د محبوب د سرپرستۍ له عقیده سره یوځای شي، د تولی تر ټولو لوړه مرتبه، چې ولایت دی، رامنځته کیږي.
تعریف
د شیعه سرچینو له مخې، تولی د الله او د هغه د اولیاوو، په ځانګړي ډول له اهل بیتو(ع) سره د دوستۍ او د هغوی د ولایت او امامت د منلو په مانا ده.[۱] د «تولی» کلمه د «ولی» له ریښې اخیستل شوې او د دوستۍ په مانا ده.[۲] دا کلمه د «ولایت» له کلمې سره، چې د «مرستې» او «سرپرستۍ» په مانا ده، همکورنۍ ده.[۳]
په شیعه کلتور کې د تولی مقام
«تولی» د شیعه له تعلیماتو او اعتقاداتو څخه ده[۴] او د تبری تر څنګ د دین له فروعو څخه شمېرل کیږي.[۵] په شیعه روایتونو کې د تولی پر اهمیت ډېر ټینګار شوی دی.[۶] کلیني په خپل کتاب الکافي کې یوه برخه د «بابُ الْحُبِّ في اللَّهِ وَ الْبُغْضِ في اللَّه» تر عنوان لاندې د تولی او تبری په اړه روایتونو ته ځانګړې کړې او په ټول کې یې شپاړس روایتونه راټول کړي دي.[۷]
په یوه حدیث کې چې له رسول الله(ص) نقل شوی، تولی او د الله لپاره دوستي د ایمان تر ټولو پیاوړی او ډاډمن لاسوند بلل شوې ده.[۸] همدارنګه په احادیثو کې له اهل بیتو(ع) سره دوستي او د هغوی د ولایت منل، د هغوی له دښمنانو سره د دښمنۍ او بیزارۍ تر څنګ، د دین د کمال په توګه معرفي شوي دي.[۹] په یوه حدیث کې چې له امام رضا(ع) نقل شوی له اهل بیتو(ع) سره محبت او د هغوی د ولایت منل د هغو نعمتونو په توګه معرفي شوي چې په آخرت کې به د توحید او نبوت وروسته د هغې په اړه پوښتنه کیږي.[۱۰]
د تولی وجوب
په شیعه مذهب او همدارنګه د اهل سنتو په منځ کې، تولی له دیني واجباتو څخه ده .[۱۱] ډېری مفسرانو او عالمانو، د مودت آیت په استناد سره، د رسول الله(ص) له اهل بیتو سره دوستي او محبت واجب بللی دی.[۱۲] شیعه محدث حر عاملي په خپل کتاب وسائل الشیعه کې، د «وجوب حُبِّ المؤمن و بُغضِ الْكافر» تر عنوان لاندې روایتونه راټول کړي او له دې روایتونو څخه یې د تولی وجوب استنباط کړی دی.[۱۳]
د نهمې او لسمې قمري پیړۍ د اهل سنت عالم فضل بن روزبهان په وینا، اهل سنت هم په دې باور دي چې د رسول الله او د هغه له آل سره تولی او د هغوی له دښمنانو څخه تبری پر هر مؤمن واجبه ده او څوک چې دوی والي او د خپلو چارو متصرف ونه ګڼي یا د دوی له دښمنانو څخه تبری ونه کړي، مؤمن نه دی.[۱۴] هغه په دې باور دی چې ایمان پرته له دې چې له رسول الله(ص) سره دوستي او د هغه له دښمنانو سره دښمني وشي، بشپړ نه دی او له دې امله چې د شیعه دولس امامان هم د رسول الله(ص) محبوبان وو، له امامانو سره محبت او د هغوی له دښمنانو څخه بیزاري هم د ایمان برخه ده.[۱۵]
د تولی مراتب
ویل کیږي چې د تولی لومړۍ مرتبه محبت او دوستي ده چې یوازې یو د زړه عمل دی او کله چې دا محبت د ولایت منلو یا د محبوب د سرپرستۍ له عقیدې سره یوځای شي، د تولی تر ټولو لوړه مرتبه، چې ولایت دی، رامنځته کیږي .[۱۶]
تولی او تبری په دعاګانو او زیارتنامو کې
ځینې دعاګانې او زیارتنامې چې د معصومو امامانو(ع) له خوا روایت شوي، داسې مضامین لري چې پر تولی او تبری دلالت کوي.[۱۷] زیارت عاشورا (د عاشورا زیارت) د تولی او تبری د بیان لپاره د شیعه په عقایدو کې یو څرګند مثال بلل شوی دی.[۱۸] په دې زیارت کې، داسې ټوټې شته چې له اهل بیتو سره د ولایت او دوستۍ په منلو او همدارنګه د هغوی له دښمنانو څخه د بیزارۍ او برائت په اړه دي.[۱۹]
د دې زیارت په ځینو برخو کې، هغه کسان چې پراهل بیتو(ع) د ظلم بنسټ یې ایښی او د هغوی مقام او ځایګی یې غصب کړی، لعن او نفرین او ورته ښېرې شوي دي.[۲۰] همدارنګه له هغو کسانو څخه چې په امام حسین(ع) باندې یې ظلم کړی، د هغه له قاتلانو او ټولو هغه کسانو چې په کربلا کې د هغه په وړاندې جنګېدلي، بیزاري اعلان شوې او دوی لعن او نفرین شوي دي.[۲۱]
په زیارتونو لکه زیارت جامعه کبیره[۲۲] او زیارت آل یاسین[۲۳] کې هم ځینې مضامین شته چې د اهل بیتو(ع) له دښمنانو څخه پر تبری او بیزارۍ او له هغوي سره پر تولی او دوستۍ ټینګار کوي.
اړوند موضوعات
فوټ نوټ
- ↑ وګورئ: تبریزی، صراط النجاة، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۴۵۲؛ جمعی از نویسندگان، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ۶۶۷.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ذیل واژه «ولی».
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ذیل واژه «ولی».
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۳۳.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۳۳؛ علوی، عقائد المؤمنین، ۱۴۳۷ق، ص۲۱۴.
- ↑ جمعی از نویسندگان، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۳۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۲۴-۱۲۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۲۵؛ علامه مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۶۰.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۵۸.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۴، ص۲۹۸-۲۹۹.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: علوی، عقائد المؤمنین، ۱۴۳۷ق، ص۲۱۷.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: زمخشری، الکشاف، ج۴، ص۲۱۹؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۷، ص۵۹۵؛ علوی، عقائد المؤمنین، ۱۴۳۷ق، ص۲۱۴-۲۱۶.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۶، ص۱۷۶.
- ↑ فضل الله بن روزبهان، وسیلة الخادم الی المخدوم، ۱۳۷۵ش، ص۳۰۰.
- ↑ فضل الله بن روزبهان، وسیلة الخادم الی المخدوم، ۱۳۷۵ش، ص۳۰۰.
- ↑ مرتضوی لنگرودی، تولی و تبری، ۱۳۹۴ش، ص۲۷.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: حسینی زنجانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۱۳۹؛ محمدی ریشهری، شرح زیارت جامعه کبیره، ۱۳۹۰ش، ص۵۹۰-۵۹۵.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: حسینی زنجانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۱۳۹.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: حسینی زنجانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۸۰-۸۲.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: حسینی زنجانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۷۳.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: حسینی زنجانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۸۰-۸۲ و ۱۳۹.
- ↑ محمدی ریشهری، شرح زیارت جامعه کبیره، ۱۳۹۰ش، ص۵۹۰-۵۹۵.
- ↑ خیاط زنجانی، گفتاری در شرح حکمی زیارت آل یاسین، ۱۳۹۷ش، ص۷۲.
سرچينې
- بحرانی، یوسف بن احمد، الشهاب الثاقب فی بیان معنی الناصب، تصحیح سیدمهدی رجائی، قم ۱۳۷۷ش.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تصحیح جلالالدین محدث، قم، دار الكتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ق.
- تبریزی، میرزاجواد، صراط النجاة، قم، انتشارات سلمان فارسی، ۱۴۱۶ق.
- حسینی زنجانی، عزالدین، شرح زیارت عاشورا، مشهد، نشر عروج اندیشه، ۱۳۸۸ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تصحیح سید محمدرضا حسینی جلالی، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۱۶ق.
- جمعی از نویسندگان، فرهنگ فقه فارسی، قم، دایرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- خیاط زنجانی، محمد، گفتاری در شرح حکمی زیارت آل یاسین، کرمانشاه، انتشارات بنیان مرصوص، ۱۳۹۷ش.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۴ق.
- علوی، سیدعادل، عقائد المؤمنین، قم، مؤسسه اسلامی تبلیغ و ارشاد، ۱۴۳۷ق.
- شیخ صدوق، محمد بن حسین، کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.
- شیخ صدوق، محمد بن حسین، الخصال، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن حسین، عیون اخبار الرضا، قم، منشورات جهان، بیتا.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
- زمخشری، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل،
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- فضل اللّه بن روزبهان، وسیلة الخادم الی المخدوم: در شرح صلوات چهارده معصوم(ع)، به کوشش رسول جعفریان، قم، انصاریان، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- محمدی ریشهری، محمد، المحبة فی الکتاب و السنة، بیروت، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- محمدی ریشهری، محمد، شرح زیارت جامعه کبیره، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۰ش.
- مرتضوی لنگرودی، سید محمدحسین، تولی و تبری، تهران، رواق اندیشه، ۱۳۹۴ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۹۰ش.
| ||||||||||||||