تلبیه
 | دا مقاله د یو فقهي مفهوم په اړه توضیحي مقاله ده او د دیني کړنو لپاره معیار نشي کیدی. د مذهبي کړنو لپاره نورو سرچینو ته مراجعه وکړئ. |
| ځینې عملي او فقهي احکام |
|---|
 |
تلبیه د حج او عمرې د احرام له واجباتو څخه ده چې د «لبیک» په شمول د ځانګړو جملو په ویلو سره ترسره کیږي. د تلبیې تر ټولو عام ذکر دا جمله ده: «لَبَّیكَ الّلهُمَّ لَبَّیكَ، لَبَّیكَ لا شَریكَ لَكَ لَبَّیكَ، إنَّ الْحَمدَ وَالنِّعمَةَ لَكَ وَالْمُلكَ، لا شَریكَ لَكَ لَبَّیكَ» چې باید په سمه عربي ژبه او د احرام د نیت پر مهال وویل شي، او وروسته له دې حاجي یا عمرهګزار باید د احرام له محرماتو څخه ډډه وکړي.
په حج کې «لبیک» د خداي غږ ته مثبت ځواب او له هغه سره د بندګۍ د تړون تازه کولو معنی لري. له میقات څخه تر مکې پورې په ځینو لارو کې د تلبیه تکرار مستحب دی. هغه تلبیه چې رسول الله(ص) مسلمانانو ته ورزده کړې، د خداي حمد او ثنا لري. هغه دا عبارت په حج کې په بېلابېلو موقعیتونو کې تکراراوه. په همدې تړاو، د تلبیه تکرار په ځانګړو وختونو لکه د شپې په پای او له لمانځه وروسته مستحب دی.
د جزیرة العرب قبیلې د اسلام له راتګ مخکې ځانګړې تلبیهګانې درلودې او د قریشو تلبیه په ځانګړې توګه یاده شوې ده.
مفهوم پیژندنه او مقام
په فقهي اصطلاح کې «تلبیه» یعنې د حج او عمرې په احرام کې د خداي لپاره د «لبیک» په شمول د ځانګړو جملو ویل.[۱] «تلبیه» د «ل ب ی» یا «ل ب ب» له ریښې څخه ده چې په یوه ځای کې اوسېدل، اجابت کول، مثبت ځواب ورکول او لبیک ویل معنی لري.[۲]
د تاریخي او حدیثي سرچینو له مخې، فرښتې د خداي لپاره لومړني لبیک ویونکي وې.[۳] په سرچینو کې د حضرت آدم(ع)، ابراهیم، نوح، هود، صالح، موسٰی، عیسی، یونس او د بنياسرائیلو د یو شمېر پیغمبرانو تلبیهګانې په څرګند ډول یادې شوې او په ټولو کې د «لبیک» تعبیر لیدل کیږي.[۴]
د رسول الله(ص) له راتګ مخکې، د جزیرة العرب هرې قبیلې ځانګړې تلبیه درلوده.[۵] د بېلګې په توګه، د قریش تلبیه دا وه: «لَبَّیكَ الّلهُمَّ لَبَّیكَ، لَبَّیكَ لا شَریكَ لَكَ اِلّا شَریکْ هُوَ لَكَ تَملِكُهُ وَما مَلَكَ». دوی د هر مشهور بت لپاره هم ځانګړې تلبیه درلوده.[۶]
اسلامي تلبیه
هغه تلبیه چې رسول الله(ص) مسلمانانو ته ورزده کړې دا وه: «لَبَّیكَ الّلهُمَّ لَبَّیكَ، لَبَّیكَ لا شَریكَ لَكَ لَبَّیكَ، إنَّ الْحَمدَ وَالنِّعمَةَ لَكَ وَالْمُلكَ، لا شَریكَ لَكَ لَبَّیكَ؛ خداوندا ستا لوري ته راغلی یم او ستا دعوت او غږ اجابت کوم؛ اجابت له اجابت وروسته. شریک او ملاتړی نه لرې. ټول حمد او نعمتونه ستا لپاره دي. د نړۍ پادشاهي ستا ده. هیڅ شریک نه لرې. ستا دعوت ته لبیک وایم.»[۷]
د احادیثو له مخې، رسول الله(ص) عبارت «لَبَّیكَ ذَا المَعارِجِ لَبَّیكَ» هم ډېر تکراراوه،[۸] او له سپرلۍ وروسته، لوړو ځایونو ته په ختلو، ژورې ته د کوزېدو، د شپې په پای او د هر لمانځه له ادا کولو وروسته یې تلبیه ویله.[۹] همدارنګه، د تروې د ورځې (د ذوالحجې اتمه) د لمر پرېوتلو پر مهال، په مکه کې، یې مسلمانانو ته امر وکړ چې تلبیه ووایي او بیا یې له خپلو اصحابو سره تلبیه ویونکي د منٰی لوري ته حرکت وکړ.[۱۰]
د تلبیې حکمت
په احادیثو کې د تلبیې ځینې حکمتونه بیان شوي، لکه: د خداي غږ ته ځواب ورکول،[۱۱] د حضرت ابراهیم(ع) غږ ته ځواب ورکول چې د خداي په امر یې خلک حج ته راوبلل،[۱۲] په تلبیه سره د ګناهونو بخښنه،[۱۳] د خداي لپاره او د هغه د اطاعت په لار کې د خبرو کولو تصمیم او له هر ډول ګناه څخه ډډه کول.[۱۴]
فقهي حکم؛ د احرام د صحت شرط
د شیعه فقې له مخې، په حج، تمتع عمره، افراد حج او مفرده عمره کې احرام یو ځل تلبیې ته اړتیا لري او پرته له دې احرام صحیح نه دی؛ خو په قِران حج کې، حاجي کولای شي تلبیه ووایي یا اشعار او تقلید (د قربانۍ نښه کول) غوره کړي. په میقات کې د تلبیه ویلو وروسته، سړی محرم کیږي او باید د احرام له محرماتو ډډه وکړي.[۱۵]
د شیعه فقهاءو مشهور نظر دا دی چې تلبیه د حج او عمرې له ارکانو څخه نه ده.[۱۶] د شیعه متأخرینو ځینې فقهاء په دې باور دي که محرم له نیت وروسته تلبیه هېره کړي او له میقات تېر شي، باید میقات ته بېرته ستون شي او تلبیه جبران کړي،[۱۷] او که بېرته ستنېدل ممکن نه وي، باید د امکان تر حده بېرته ولاړ شي.[۱۸] که دا هم ممکن نه وي، باید په هماغه ځای کې تلبیه ووایي.[۱۹] نورو دا حالت د ناپوهۍ سره یوځای کړی او ویلي یې دي که په تمتع عمره کې د حاجي لپاره میقات یا «ادنىالحل» ته ستنېدل ممکن نه وي، د هغه عمره باطله ده او پر داسې حاجي افراد حج واجب کیږي.[۲۰]
په سمه عربي ژبه تلبیه
تلبیه باید په سمه عربي ژبه ادا شي.[۲۱] که احرامګزار په سمه عربي تلفظ نه شي کولی، څو نظرونه بیان شوي دي: د نایب اخیستل واجب دي،[۲۲] د تلبیه عبارت ژباړل واجب دي،[۲۳] د تلبیه عبارت په هر ممکنه ډول تلفظ کول،[۲۴] په ممکنه شکل سره د عبارت تلفظ، ژباړه او د ویلو لپاره نایب اخیستل.[۲۵] ځینې په دې باور دي که احرامګزار په هیڅ ډول د تلبیې په تلفظ نه شي بریالی کېدلی، هغه به د هماغه کال له مناسکو معاف وي او باید د راتلونکي کال لپاره سم عربي تلفظ زده کړي.[۲۶]
د تلبیه الفاظ
د شیعه فقهاءو د مشهورې فتوا له مخې، د تلبیه صیغه باید دا ډول وویل شي: «لَبَّیكَ الّلهُمَّ لَبَّیكَ، لَبَّیكَ لا شَریكَ لَكَ لَبَّیكَ.»[۲۷] ډېری متأخرین[۲۸] دا عبارت «لَبَّیكَ الّلهُمَّ لَبَّیكَ، إنَّ الحَمدَ وَالنِّعمَةَ لَكَ وَالمُلكَ، لا شَریكَ لَكَ لَبَّیكَ» لازم ګڼي.[۲۹] ځینو نورې صیغې هم د تلبیه لپاره بیان کړې دي، لکه: «لَبَّیكَ الّلهُمَّ لَبَّیكَ، لَبَّیكَ لا شَریكَ لَكَ لَبَّیكَ، إنَّ الحَمدَ وَالنِّعمَهَ لَكَ وَالمُلكَ، لا شَریكَ لَكَ.»[۳۰]
د تلبیه د تکرار مستحب موارد
شیعه فقهاوو د احرامګزار لپاره د تلبیه تکرار، په ځانګړو مواردو کې مستحب ګڼلی دی، لکه: د شپې په پای یا د ورځې په پیل، د سحر پر مهال، د لوړو ځایونو په ختلو یا له درې کوزېدو، د واجبو یا مستحبو لمنځونو له ادا کولو وروسته، او له همسفرانو سره د مخامخ کېدو پر مهال.[۳۱] همدارنګه، شیعه او حنبلي فقهاء تلبیه د احرام د ځینو محرماتو (لکه په آیینه کې کتل) له ترسره کولو وروسته مستحب ګڼلې ده.[۳۲]
فوټ نوټ
- ↑ ابنادریس، مستطرفات السرائر، ۱۴۱۱ق، ص۵۹۰؛ المقدسی، العده، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ خلیل بن احمد، العین، ۱۴۰۹ق، ذیل «لبی»، ج۸، ص۳۴۱؛ ابنفارس، معجم مقاییس اللغه، ۱۴۰۹ق، ذیل «لب»، ج۵، ص۱۹۹؛ جوهری، الصحاح، ۱۴۰۷ق، ذیل «لبی»، ج۶، ص۲۴۷۹.
- ↑ الازرقی، اخبار مکه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۹؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۶، ص۱۹۸؛ شوکانی، فتح القدیر، دار المعرفة، ج۱، ص۶۴.
- ↑ شحاته و مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۲۵؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۱۱، ص۲۳۶؛ کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۲۰۶-۲۰۷؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۴۱۹؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۷، ص۱۸۹-۱۹۱؛ ابنکثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۴۰؛ متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۲۲۹؛ کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۲۱۳؛ حلبی، السیرة الحلبیه، ۱۴۰۰ق، ج۲، ص۴۳۳.
- ↑ ابنحبیب، المحبر، بیروت، ص۳۱۱؛ حلبی، السیرة الحلبیه، ۱۴۰۰ق، ج۳، ص۲۳۲؛ کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۵۴۲؛ شحاته و مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۲۴-۱۲۵؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۳۱۰.
- ↑ ابنحبیب، المحبر، بیروت، ص۳۱۱-۳۱۵.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۲۶-۳۲۷؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۳۷۹؛ کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۲۵۰ و ۳۳۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۲۵۰؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۲۵۰؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۲۴۵؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۴ش، ج۵، ص۹۲.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۴۱۶؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۹۶.
- ↑ حمیری، قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۲۳۹؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۴۱۶.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۲۲؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۴ش، ج۵، ص۳۱۳؛ متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۳۲.
- ↑ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۱۶۷.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۴۸؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۶۶۶؛ خویی، معتمد العروه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۲۸.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۲۲۶؛ فاضل هندی، کشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۰؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م، ج۱۸، ص۳-۴.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۶۶۸؛ حکیم، مستمسک العروه، ۱۳۸۴ق، ج۱۱، ص۴۰۷؛ خویی، معتمد العروه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۳۹-۵۴۰.
- ↑ زینالدین، کلمة التقوی، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۸۸؛ گلپایگانی، مناسک الحج، ۱۴۱۳ق، ص۸۰.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۶۶۸.
- ↑ فاضل لنکرانی، مناسک حج، ۱۴۲۳ق، ص۱۲۸.
- ↑ خویی، معتمد العروه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۲۳.
- ↑ ابنسعید حلی، الجامع للشرائع، ۱۴۰۵ق، ص۱۸۰.
- ↑ موسوی العاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۶۶.
- ↑ حکیم، مستمسک العروه، ۱۳۸۴ق، ج۱۱، ص۳۹۲؛ خویی، معتمد العروه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۲۵-۵۲۶.
- ↑ فاضل هندی، کشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۷۰؛ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۳۱۵.
- ↑ خویی، معتمد العروه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۲۵-۵۲۶.
- ↑ محقق حلی، المختصر النافع، ۱۴۱۰ق، ص۸۲؛ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۳۱۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م، ج۱۸، ص۲۲۸.
- ↑ موسوی العاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۶۸.
- ↑ سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۷؛ شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۳۱۶.
- ↑ شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۲۲۰؛ شیخ صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۲۲۰؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۶۶۳.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۵۳؛ محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ۱۴۱۶ق، ج۶، ص۲۳۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م، ج۱۸، ص۲۷۳.
- ↑ ابنقدامه، الشرح الکبیر، بیروت، ج۳، ص۲۶۰؛ فاضل لنکرانی، مناسک الحج، ۱۴۲۳ق، ص۸۶؛ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴۲۲.
سرچينې
- ابنادریس حلی، محمد بن منصور، مستطرفات السرائر، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۱ق.
- ابنحبیب، محمد، المحبّر، بهکوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
- ابنسعید حلی، یحیی، الجامع للشرائع، زیرنظر شیخ جعفر سبحانی، قم، مؤسسة سید الشهداء، ۱۴۰۵ق.
- ابنفارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۹ق.
- ابنقدامه، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بهکوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۹ق.
- الازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکه، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
- المقدسی، عبدالرحمن بن ابراهیم، العدة شرح العمده، تصحیح و تعلیق صلاح بن محمد بن عویضة، قم، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۶ق.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آلالبیت، ۱۴۱۲ق.
- حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دار إحياء التراث العربي، ۱۳۸۴ق.
- حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق.
- حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم، آلالبیت، ۱۴۱۳ق.
- خلیل بن احمد فراهیدی، العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرایی، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
- خمینی، سید روحالله، تحریر الوسیله، نجف، دار الکتب العلمیه، ۱۳۹۰ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، معتمد العروة الوثقی: کتاب الحج: محاضرات ابوالقاسم الموسوی الخوئی، تقریر رضا خلخالی، قم، مدرسة دار العلم، ۱۴۰۴ق.
- زینالدین، محمدامین، کلمة التقوی: فتاوی، قم، مهر، ۱۴۱۳ق.
- سید مرتضی، علی بن حسین، رسائل الشریف المرتضی، مقدمه سید احمد حسینی و جمعآوری سید مهدی رجایی، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۰۵ق.
- شحاته، عبدالله محمود، و مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان. بیروت، دار إحياء التراث العربي، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۲م.
- شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، بیروت، دار المعرفه.
- شهید ثانی، زینالدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، المقنع، قم، مؤسسة الامام الهادی(ع)، ۱۴۱۵ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الهدایه، قم، مؤسسة الامام الهادی(ع)، ۱۴۱۸ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تصحیح و مقدمه علیاکبر غفاری، قم، منشورات جماعة المدرسین، ۱۴۰۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح و تعلیقه سید محمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویه، ۱۳۸۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تصحیح و تعلیقه سید حسن موسوی خرسان و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان في تفسیر القرآن. بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۲ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، مناسک حج، قم، امیر قلم، ۱۴۲۳ق.
- فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح و تعلیقه علیاکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
- گلپایگانی، سید محمدرضا، مناسک الحج، قم، دار القرآن، ۱۴۱۳ق.
- متقی هندی، علی بن حسامالدین، کنز العمال، بهکوشش السقاء، بیروت، الرسالة، ۱۴۱۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- محدث نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، تحقیق مؤسسة آل البیت، بیروت، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
- محقق اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، تصحیح و تعلیقه مجتبی عراقی و شیخ علیپناه اشتهاردی و حسین یزدی، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع، تهران، قسم الدراسات الإسلامية في مؤسسة البعثة، ۱۴۱۰ق.
- موسوی العاملی، سید محمد بن علی، مدارک الاحکام، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، تصحیح و تعلیقه قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۱م.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ق.
- یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۲۰ق.